Identiteti evropian i shqiptarëve

[ARIANI_TB]

REALITETI I SHPËRFILLUR (IX)


Shkruan: Rexhep Qosja

Në turrin e tij shpërfillës të përbërësve myslimanë në të vërtetë të identitetit mysliman në identitetin e gjithësishëm shqiptar, Ismail Kadare ka shkuar aq larg sa ka shpërfillur edhe emrat e mbiemrat e disa milionë shqiptarëve e kjo do të thotë se ka shpërfillur qytetërimin që i ka krijuar ata!

Dhe, jo vetëm kaq.

Në këtë turr shpërfillës Ismail Kadare ka shkuar edhe më larg: ka shpërfillur edhe emrin e vet, Ismail, sigurisht duke mos dashur ta pranojë se edhe emri i tij e nënkupton një qytetërim – se është shprehja e tij dhe një identitet – se është dëshmia e tij.
Domethënë: në këtë turr të myslimanofobisë së tij, të supozuar të leverdishme sot, ai ka shpërfillur një qytetërim - një sistem vlerash materiale e shpirtërore, zakonesh, rregullash, shprehish, virtytesh e vesesh, që karakterizojnë identitetin mysliman të shqiptarëve myslimanë e që, bashkë me identitetin e krishterë të shqiptarëve të krishterë, është i përmbajtur në identitetin e përbashkët: në identitetin kombëtar shqiptar.

A është e mundshme?

Mos ka dashur Ismail Kadare t’i bëjë të verbër dhe t’i bëjë të shurdhër evropianët që kanë qenë ndonjëherë në Shqipërinë shtetërore, në Kosovë dhe në Maqedoni? Dhe, mos ka dashur Ismail Kadare të na bëjë edhe ne të verbër dhe të shurdhër: të mos shohim çka shohim dhe të mos dëgjojmë çka dëgjojmë! Dhe, të mos jemi edhe çka jemi!
Po, kjo është e drejta e tij: njeriu mund të bëjë me veten çka të dojë. Nuk mund të bëjë çka të dojë, ndërkaq, me të tjerët: me identitetin e tyre. Mbas përmbysjes së komunizmit kjo quhet shkelje e të drejtave dhe lirive themelore të njeriut.

Si ta sjellim Evropën në jetën tonë

Nuk ka dyshim se rruga që ka ndjekur Ismail Kadare për ta treguar evropian identitetin tonë, është e gabuar dhe është e gabuar për dy arsye: e para, pse prej identitetit tonë është përpjekur të heqë ato që nuk mund të hiqen, dhe e dyta, pse në jetën tonë nuk po i sheh ato që do të duhej të hiqeshin.

Duke vrapuar nëpër histori ai nuk u është afruar pothuaj fare çështjeve kryesore në jetën e sotme shqiptare.

Pse Evropa po i afron shqiptarët më ngadalë se popujt e tjerë të Ballkanit? Sigurisht jo për shkak se në identitetin e tyre, në atë përgjithësinë, në atë të tërën, që i themi identitet kombëtar i shqiptarëve, është i përmbajtur edhe identiteti mysliman i numrit më të madh të tyre. Siç shkruan Rexhep Meidani në artikullin Eurobarometri dhe barometri shqiptar, të botuar në gazetën Panorama, më 11 janar 2005, Agjencia e Komisionit Evropian për Hulumtimin e Opinionit dëshmon se vetëm 33 për qind e qytetarëve evropianë e përkrahin pranimin e Shqipërisë në Bashkimin Evropian, kurse Bosnjën e Hercegovinën 40 për qind. Kjo e dhënë dëshmon mjaftueshëm se nuk është feja myslimane e shumicës së shqiptarëve arsyeja pse ata dëshirohen më pak se të tjerët në Bashkimin Evropian se, po të ishte feja arsyeja, atëherë më pak se shqiptarët do të ishin të dëshiruar boshnjakët. Arsyeja e vërtetë pse shqiptarët dëshirohen më pak se të tjerët në Bashkimin Evropian në të vërtetë është joevropa e sotme në jetën e tyre të sotme politike dhe shtetërore, janë mentalitetet, shprehitë, sjelljet, veprimet, të bërat e palejueshme, jodemokratike, primitive në politikën e tyre të sotme, që po ua vrasin sytë evropianëve që na vizitojnë, a që janë në Kosovë, që u kanë ardhur në majë të hundës edhe shqiptarëve e për të cilat Ismail Kadare nuk e quan të nevojshme të bëjë fjalë në sprovën e tij Identiteti evropian i shqiptarëve.

Dhe, këto mentalitete, shprehi, sjellje, veprime, të bëra të palejueshme, jodemokratike, në thelb cenuese për identitetin tonë në sytë e të tjerëve aq sa janë orientale janë edhe oksidentale, aq sa janë burimore janë edhe të mësuara prej botës së huaj të djeshme dhe të sotme.
Në qoftë se kjo është e vërtetë, atëherë për një intelektual shqiptar, që do të merrej me çështjen e përbërë të identitetit, shumë më e arsyeshme se të shemërojë identitetin kombëtar shqiptar dhe identitetin mysliman, që të shemërojë Lindjen dhe Perëndimin në kulturën dhe në qytetërimin tonë, është të bëjë betejën mendore pikërisht kundër kësaj joevrope të sotme në politikën dhe në jetën tonë të sotme. Është e rëndësishme për të sotmen dhe për të nesërmen tonë evropiane që të ngremë zërin e të mos lejojmë që në heshtje të bëhen përbërës i identitetit tonë: kultura e kuptuar vetëm si e drejtë e jo, para së gjithash, si obligim; shteti i privatizuar që po ngjan në Shqipëri e në Kosovë; shteti i kuptuar kryekëput si pushtet mbi popullin e jo si servis i tij; politika e kuptuar si sundim urdhërdhëniesh e jo si qeverisje demokratike; tribalizmi dhe krahinorizmi të dëshmuar jo vetëm në zgjedhje, në organizimin partiak e në administratë, po edhe në gjykimet politike të njerëzve të politikës; konflikti i ideve moderne dhe i shoqërisë së mbyllur folklorike; trajtimi i pabarabartë i dinjitetit të feve, që mund të cenojë baraspeshën e tyre historike dhe të ndikojë në çintegrimin e shoqërisë; politika e njerëzve të papërgjegjshëm që ia mësojnë popullit papërgjegjësinë, shfrenimin, shumëfytyrësinë, paqëndrueshmërinë morale, shndërrimet servile; lidhja pushtet-medie që sjell uzurpimin dhe shpërdorimin e sovranitetit të popullit dhe shpërfilljen e të drejtave dhe të lirive të qytetarëve; vetitë e pushteteve despotike siç janë vrazhdësia, arroganca, hipokrizia, nënshtrimi para të fuqishmëve dhe përçmimi i të vegjëlve; tirania e vazhdueshme e gënjeshtrave; demokracia frikësuese-predikimi i demokracisë me britmë, me kërcënime, me gënjeshtra dhe me urrejtje; trajtimi i partive si firma tregtare më parë se si organizata që reformojnë shoqërinë; korrupsioni tmerrësisht i përshtrirë si në Shqipërinë shtetërore ashtu edhe në Kosovë, në të cilin janë zhytur prijës politikë, familjarë, miq dhe të afërm të tyre të tjerë; plaçkitja marramendëse e pronës dikur të quajtur shoqërore në Kosovë nga ana e pushtetarëve dhe të afërmve të tyre; luksi tragjiko-komik i njerëzve të politikës në Kosovë ndërsa 67 për qind të kosovarëve janë të papunë, 38 për qind jetojnë në varfëri, kurse 17 për qind jetojnë në varfëri të skajshme; despotët qesharakë, të cilët krye më vete, pa pyetur Kuvend, Qeveri a popull shpallin: ndërtimin e Shtëpisë së bardhë, afër Prishtinës,si ajo në Uashington dhe Ditën e presidentit, domethënë të vetvetes, si Dita e stafetës së rinisë e Marshall Titos; despotët qesharakë të cilët, pa pyetur Kuvendi,Qeveri a popull caktojnë flamur dhe himn të vendit ende të pabërë shtet, caktojnë urdhra, medalje e dekorata të folklorizuara me të cilat i bëjnë “figura kombëtare” miqtë, shokët dhe bashkëpunëtorët e vet; politikanët të cilët pjesë të teknikës nga kabinetet e veta çojnë në vilat vetjake, kurse pastruesit e zyrave në institucione i përdorin për pastrime në shtëpitë e tyre; administrata më e shtrenjtë partiake, politike dhe shtetërore në skajet më të varfra të Evropës; gropat e rrugëve në kryeqytetet shqiptare; telat e korrentit të rënë nëpër arat dhe livadhet e Shqipërisë shtetërore dhe të Kosovës; qërimhesapet foljore dhe trupore, tashmë të shpeshta, në Kuvendin e Shqipërisë; kthimi i Kuvendit të Kosovës në kuvend të familjarëve, miqve, shokëve, kushërinjve të kryetarëve, nënkryetarëve, sekretarëve të partive të përfaqësuara në Kuvend. E të tjera e të tjera.

Të gjithë shembujt e sipërthënë të joevropës së sotme në politikën dhe në jetën tonë të sotme flasin mjaft për mbetjet e shumta:

1.të despotizmit oriental,
2.të tribalizmit primitiv, dhe
3.të totalitarizmit komunist në identitetin tonë të sotëm.

Do të duhej të shqetësoheshim: mos shembujt e sipërthënë dhe shumë të tjerë si ata, mund t’i nxisin institucionet evropiane të mendojnë se klasës politike, që prodhon aq të këqija në jetën e popullit të vet, i mungon përgjegjësia për jetë të përbashkët institucionale në një bashkësi demokratike, moderne, siç është Bashkimi Evropian!
Për këtë arsye është e nevojshme që parullat e Ismail Kadaresë për identitetin tonë evropian t’i zëvendësojmë me përpjekje të sinqerta, këmbëngulëse, të vazhdueshme që të sjellim Evropën në jetën tonë: shtetin e së drejtës, demokracinë e vërtetë, kulturën politike, gjedhen kulturore kritike, standardet dhe vlerat evropiane. Vetëm kështu do ta shpejtojmë integrimin në Evropë.

Një nga personazhet në romanin Mbreti i xhindeve të shkrimtarit bashkëkohor francez, Mishel Turnie, thotë se çdo popull i shquan si virtyte të vetat pikërisht ato që më së shumti i mungojnë. Ismail Kadare në sprovën e tij Identiteti evropian i shqiptarëve është përpjekur që t’i japë sa më shumë të drejtë këtij personazhi dhe ta bëjë përbërës të identitetit tonë pikërisht atë që më së shumti na mungon: identitetin evropian! Jo rastësisht këtë identitet edhe e ka rrëgjuar në gjeografinë.

E kuptueshme!

Popullorësia e Ismail Kadaresë, përpos në atë pjesë të çmuar të krijimtarisë së tij, që i ka shpëtuar realizmit socialist, në masë të madhe u detyrohet edhe iluzioneve, gjysmë të vërtetave dhe të pavërtetave historike dhe bashkëkohore me të cilat i ka ushqyer ai gjatë shumë viteve përkushtimet politike, ideologjike, kurse tani edhe anshëm fetare të lexuesve e me të cilat është bërë edhe frymëzuesi më përshtypjelënës i atdhetarizmit të rendit të tretë në jetën tonë kombëtare. Për këtë arsye, është shumë e nevojshme, është në interesin e shkencës letrare shqipe dhe të kulturës shqiptare në përgjithësi, që krijimtaria e tij, aq shumë politike dhe e politizuar, të shpjegohet dhe të paraqitet kritikisht, objektivisht, ndershëm. Kjo do të jetë e dobishme edhe për vetë Ismail Kadarenë sepse leximi, shpjegimi, vlerësimi glorifikues i krijimtarisë së tij e ka bërë të vetëkënaqur: i ka krijuar iluzionin se të gjithë lexuesit, paraqitësit dhe kritikët pajtohen edhe me koniunkturizmin e tij politik. Ky koniunkturizëm është edhe arsyeja kryesore pse Ismail Kadare, sado krijues me vepër letrare të rëndësishme, nuk është bërë pikë referimi në kulturën shqiptare. Dhe s’mund të bëhet. Mjerisht.

Prirja e Ismail Kadaresë për të qenë me çdo kusht i koniunkturshëm politikisht, nuk është më vetëm çështje e tij: kjo është, tani, mëzirë e letërsisë dhe e kulturës sonë, sepse letërsia dhe kultura jonë prirjen e tillë po e shpërblejnë! Dhe, kjo ka një çmim moral që letërsia dhe kultura jonë e paguajnë në dëmin e vet!

E, kulturës dhe jetës sonë publike, për shkak të shtrirjes së jashtëzakonshme të korrupsionit mendor, moral dhe material në jetën kombëtare, sot më tepër se kurrë i nevojiten:

-ndershmëria intelektuale;
-intelektualë të qëndrueshëm, me karakter të fuqishëm, që nuk shikojnë si t’iu përshtaten pushteteve dhe opinionit mbizotërues, që të vërtetën dhe të drejtën nuk pranojnë t’ua flijonë leverdive vetjake:
-intelektualë që në çdo kohë nuk ngurrojnë që –si thuhet për ta në botë- të tregojnë terrin që mund të pllakosë shoqërinë dhe, njëkohësisht, të ndezin qiriun që të shohim në atë terr.

(FUND)

Prishtinë - 19.4.2006

[ZANOR]

POLEMIKË E PADËSHIRUAR NE MOMENTIN HISTORIK


Krejt kjo eshte ne momentin me te papershtatshem, per statusin e Kosoves, sikur qellimisht te jete inskenuar, per ta penguar pavaresine e Kosoves - pikerisht gjoja nga dy shqiptare te medhenj, qe mund te jene te medhenj per letersi, por jo per politike, sepse qe te dyve iu ofrua mundesia e kyçjes ne politike dhe te dyte deshtuan: njeri nuk pranoi te kthehet ne Tirane, e tjetri deshtoi ne Prishtine!

Gjith kjo nxehje damaresh religjioz thuase nuk e dijme realitetin se sa jane shqiptaret musliman e ne cfare nivelit jane, sa jane orthodoks, e ne cfare niveli jane (per te zezen e Shqiperise se Jugut), e per shqiptar katolik te mos flasim, per nje perqindje 6-7%, qe jane sehirxhinj ne kete skene a prapaskene te goditur, pikerisht permes dy kokave letrare - qe as vet nuk jane pjese vepruese e asnjerit
religjion edhe zhgenjejne secili ne menyren e tij - per nje gje qe nuk jane kompetent!

Me kete asgje nuk bejne vetem rrxojne imazhet e tyre ne sy te kombit, duke u bere prijesa te dy taborreve te mundshme, qe as nuk ekzistojne brenda kombit shqiptar! Thuase, nuk e dijme se kujt qyteterimesh iu perkasim, thuase nuk e dijme sa fetar jemi, thuase nuk e dijme ne mullinj te kujt shkon kjo polemike!

Kjo eshte paksa e çuditshme, kur njeriu hiqet ne shqyrtimin e identitetit kombetar shqiptar, permes mllefeve te identitetit personal! Kjo shihet me shume nje polemike ndermejt dy identiteteve personale, se sa per nje identitet kombetar!
Kur flet per identitet kombetar, duhet ta leshe anash identitetin personal, sepse identiteti kombetar nuk njeh ndasi, identitete personale, as identitete fetare!

Fete duhet lene te qeta, te veprojne ashtu si dijne vet, sepse as nuk mund te ndreqesh asgje, as nuk mund te besh imponime, po as devijime - sepse ato kane marre drejtimet e tyre si procese sikur ne secilin vend te botes! Sa qesharake eshte t'i thuash sot njeriut, te nderroj fene e tij - aq me qesharake eshte te parqitesh nje mbrojtes i nje feje qe vet deklaron se nuk mbane!

Krejt kjo eshte per te krijuar edhe nje huti te re kombetare, denigrim te identiteteve personale, duke vetrrenuar vepren tende ne profesionin qe ke! Edhe njehere para kesaj here, paten tentuar te hyjne ne polemike dhe me plot te drejte moren pergjegjen e merituar: ''ulni penat!'' E tash eshte krejt vone te ulen penat! Mendoj se edhe tek ne, duhet te hyje ne veprim shprehja: mos fol per mua! Krejt cfare ke fol per vetveten! Fol per kombin e shfryju per veti - nuk ben!

Tash ne daçin t'i ulin penat, ne daçin t'i mprehin - krejt njesoj eshte!

[Brari]

sheklli

Intervistë me publicistin Ardian Klosi

Klosi: Polemika e Qoses ndaj Kadaresë, një logoré pa fund


Shekulli

“Identitete gënjeshtare“ i quan tek e fundit publiciti Ardian Klosi gjithë hamendjet, përqasjet, rrekjet për t’i dhënë një shpjegim të saktë indetitetit evropian të shqiptarëve duke marrë për bazë indetitetin fetar. Publicisti, që ndryshe nga shumica e atyre që kanë marrë pjesë në pasdebatin ndërmjet shkrimtarit Ismail Kadare dhe studiuesit Rexhep Qosja, apo ndërmjet sprovës “Identiteti evropian i shqiptarëve“ e të parit dhe “Realitet i shpërfillur“ e të dytit, është njohës i të dy veprave dhe gjykon duke iu referuar drejtpërdrejt atyre. Veç të tjerash, Klosi shton interpretimin e tij për rolin e identitetit fetar në letërsinë tonë të mëhershme dhe në jetën e përditshme sot, duke mos besuar fort tek përcaktimi si i brishtë i ekuilibreve fetare në Shqipëri, servirur kohë pas kohe nga ca koka të nxehta.

Pas botimit të një sprove nga Ismail Kadare me titull “Identiteti evropian i shqiptarëve“, pati një polemikë të gjatë nga Rexhep Qosja, sipas të cilit Kadare është antimusliman dhe se Shqipëria është në udhëkryq mes kulturës së krishterë dhe asaj islamike. Si e vlerësoni këtë polemikë?
Si formë është tepër e rreptë, pasionante dhe e nxehtë. Kjo mund të nënkuptonte se lexohet po aq me ëndje dhe pasion. Nuk do ta pohoja: libri i Rexhep Qoses është shumë i lodhshëm, një tiradë fjalësh kundër fjalëve, një zbërthim fjalish, përmbysje, copëtim, çapërlim i frazave të Kadaresë. Këtë lloj literature parimisht nuk e lexoj.
Por para se të jap një gjykim mbi dy pozicionet që identifikohen si pro-i krishterë dhe pro-musliman, po them se ç’kuptoj unë me identitet, sepse këtu ndodh edhe demagogjia më e madhe e polemikës.
Identiteti i njeriut është bota e tij e brendshme dhe përbërësit e kësaj bote të brendshme janë aq të shumta – nga “es“-i i Freudit, pra nënvetëdija, tek uni i çdonjërit, ku identiteti i trashëguar nga familja është tepër i rëndësishëm, tek komponentja historike, pra ato shtresime të vetëdijshme e të pavetëdijshme që na vinë nga historia e paraardhësve tanë, tek gjuha, tek feja ndoshta etj. Siç e vëreni, fjalën komb nuk e përdora. Njeriu ndien brenda vetes babanë dhe nënën, gjuhën dhe botën e fëminisë së tij, dijet që ka marrë dhe botën e ëndrrave – nuk ndjen ndonjë “komb“. Kombi, siç e dimë, është një shpikje e shekujve 18-19, është pra një njësi që na është mëkuar së jashtmi nga ideologë, mësues dhe dijetarë, nuk është e natyrshme së brendshmi. Ndryshe etnia, që mund të quhet deri-diku e natyrshme dhe e trashëguar (por edhe kjo shumë e pasigurt: e dimë që shqiptarët e brezit të dytë në SHBA përgjithësisht e humbasin etninë e dikurshme).
Identifikimi i menjëhershëm i njeriut sot me kombin e tij, për mua është një fatkeqësi bashkëkohore. Kudo që shkojmë etiketohemi në radhë të parë si shqiptarë, megjithëse në radhë të parë jemi Ardian, Robert etj., në çdo aeroport që zbresim pasaportat na i kontrollojnë sikur të përmbajnë pluhur kokaine.
Siç e vëreni gjithashtu, komponentin fe e përdora me “mbase“. Në veten time nuk ndiej asnjë fe të përcaktuar, edhe pse fetë i dua, sidomos atë të krishterën, meqë lidhet fort me botën që më tërheq: atë të gjuhës, kulturës, historisë shqiptare. Nuk praktikoj, ashtu si shumica e shqiptarëve, asnjë fe në ndonjë objekt kulti. Para se të hamë bukë në shtëpi, nuk themi asnjë lutje. Fëmijët nuk i kemi pagëzuar, sepse nga origjina e babait duhej të kërkoja ritin bektashi, nga ajo e nënës ritin ortodoks, nga simpatitë ritin katolik, kurse nga nëna e fëmijëve ritin protestant.
E pra del qartë absurditeti i kërkimit të një komponenteje fetare që të shkojë deri në gjysmën e identitetit tonë si shqiptarë, sikurse thotë nënkuptuarshëm dhe hapur Qosja. Jemi ndoshta populli më mosbesimtar në kontinent, por po bëjmë zhurmë për fetë tona më shumë sesa të gjitha ato kombe së bashku.
Në tërësi ia ndaloj kujtdo shkruesi të më përfshijë në përgjithësimet e tij fantazmagorike dhe të orvatet të ndajë më dysh, tresh ose katërsh personalitetin tim dhe atë të njerëzve të mi të afërt. Me të njëjtën trashamani dikush pyeti vajzën time: ju jeni gjysma shqiptare, gjysma gjermane? Jo, iu përgjigj, kjo, por Shqipëria është atdheu, kurse Gjermania mëmëdheu im.
Në këtë pikë sprova e Kadaresë nuk më shqetëson, bile po t’i heq disa pasaktësi shkencore, e zëmë që shqipja është një nga 10-12 gjuhët bazë të kontinentit, them se lexohet pa të mërzitur. Vetëm me një kusht: identiteti europian që thekson ai duhet marrë si dëshirë e mëtim, duhet kuptuar si njësi e vetëdijshme në kokën e shqiptarëve të kultivuar, jo si ndonjë realitet konkret bie fjala i banorëve të Lazaratit, Bathores ose Gomsiqes. Ne jemi europianë, sepse duam të ndërthuremi në Europë. Jemi europianë, sepse kemi një gjuhë të tillë, të latinizuar thellë në shekujt e jetesës në Romë (jo pa të drejtë Gustav Meyeri e quante shqipen gjuhë gjysmë latine), jemi europianë pse u shkëputëm nga historia e kontinentit, në radhë të parë nga juridikisioni fetar i Romës, në mënyrë brutale, të dhunshme, aq sa jetoi e tillë si traumë për shekujt të tërë në krijimtarinë e popullit (merrni vetëm këngët arbëreshe), pa le të thotë ç’të detë Qosja e të tjerët për bashkëjetesën me vëllezërit e rinj që na erdhën nga Anadolli. Mos kishin ardhur këta vëllezër të rinj, qysh në shekullin 16 do të fillonim të kishim universitetet tona.
Më bëri përshtypje në librin e Qoses se mungonte krejt komponentja historike: ai merret në të vetëm me temën e gjeografisë, të letërsisë e të fesë. Nuk i përgjigjet aspak Kadaresë aty ku ky flet për traumën kulturore që ndodhi në Shqipëri me vërshimin anadollak, me këputjen e atyre filizave të qytetërimit që gjëllonin qoftë edhe vetëm në qytetet veneciane të bregdetit dhe të ultësirës shqiptare. Madje arrin (shih fq. 48-49) t’i ngrejë në një plan letërsinë me burim të krishterë me atë të bejtexhinjve, duke u vënë në gojë rilindasve pikëpamjen sikur i paskan “trajtuar si letërsi të barazvlershme“. Më lind pyetja, a i ka lexuar vërtet ky studiues i letërsisë psalmet e Buzukut me vargjet e tij origjinale (1555), sibilat e Bogdanit (1685), vajin e Shën Mërisë mbi Krisht të Varibobës (1762), sonetin e parë shqip të Nikollë Ketës (1777) e sa e sa perla të tjera të letërsisë sonë të vjetër me frymëzim të krishterë? Mund të krahasohen ato me bejtet?
Ajo që më mungon tek të dy autorët është dëftimi i identitetit ballkanik të shqiptarëve. Kadareja sikur shkon më shpejt në Europë sesa është realiteti ynë, Qosja rrëmben një flamur të ri, për hir të profilizimit, karshillëkut a nuk di ç’kotësie tjetër, për të rivendosur në heshtën e tij ballabanore gjysmën tonë të mohuar muslimane. Tek asnjëri nuk gjej të pikasur, në elementë të tillë të kulturës si ritet, veshjet, muzikën, arkitekturën etj. frymën ballkanike – edhe orientale sigurisht në një pjesë të mirë - që na bashkon me grekët, bullgarët, maqedonët, serbët, malazezët – ndonjëherë aq shumë, sa po të mos ishte gjuha, do të na ngatërronin njërin për tjetrin. Pse afrojnë aq shumë këngët e Shkodrës me ato të Malit të Zi, po të Korçës me këngë greke-sllave? Ballkanizmat janë të shumta edhe në vetë gjuhët e gadishullit, objekt studimesh të veçanta linguistike. Komunikoj shumë më lehtë e më mirë me një bullgar, serb, kroat a grek (hiq nacionalistët), sesa me një qytetar të Perëndimit, edhe pse gjuhët e këtij i njoh më mirë. Po suksesi i Bregoviçit në Tiranë si mund të shpjegohet ndryshe?

Përveç debatit për rrënjët e shqiptarëve, nga shkrimi i gjatë i Qoses duket një mllef i mbledhur në vite ndaj Ismail Kadaresë. Mendoni kështu?
Nuk di t’i provoj xhelozitë e mundshme ndër vite. Di që Kadareja ka qenë shumë herët shkrimtar i suksesshëm, ndërsa Qosja, edhe pse filloi si i tillë (“Vdekja më vjen prej syve të tillë“) nuk qosi më gjë si shkrimtar. Kur ishim në gjimnaz – edhe atëherë u ndez një polemikë e ashpër e Qoses ndaj Kadaresë – mbaj mend që qarkullonte një shprehje e këtij të fundit: “të shkruash letërsi është si të bësh dashuri, kurse të shkruash kritikë mbi letërsinë siç bën Rexhepi, është si të shohësh tjetrin kur bën dashuri“.
Por letrari mund të jetë i suksesshëm edhe si studiues. Nuk di sa u bë i tillë Qosja, sepse nuk më janë dashur deri tani në punën time studimet e tij për Naim Frashërin etj. Do të thoni se është i suksesshëm si polemist? Po a ekziston ky profesion? Polemika është gjini letrare e shumta si satirë, kur është e ëndshme në të lexuar, kur njeriu të paktën qesh e gëzohet, se një libër e marrim në dorë fundja për t’u gëzuar. Kurse polemika e fundit e Qoses është një logoré pa fund, tirr e shthur e nxirr duf.
Pra nuk e përjashtoj etjen për profilizim dhe zhurmë kombëtare, aq më tepër kur ka pasur kohëve të fundit dështime të thella në politikë.

Në përgjigjen që kthen, Kadare e quan Qosen polemist të pabesë dhe përçarës fetar. A mendoni se polemika edhe për çështje fetare në këtë nivel mund të krijojë probleme për harmoninë e brishtë fetare që ekziston në vend?
Sa për pabesinë në polemikë nuk di të them, sepse polemikën nuk di as ta gjykoj as ta çmoj, sikurse thashë më lart. Polemikë njeriu mund të bëjë gjithë ditën, vepra nuk bën dot kollaj. Dhe një libër jofiksional që nuk ka asnjë aparat minimal shkencor, për mua as vepër nuk është. Është ma the ta thashë, ma le ta lashë në 86 faqe. Si të hahesh me tjetrin në rrugë, ose sikurse e pamë së fundi në dramën absurde të Natalie Sarrote-it “Për një fjalë goje“.
Sa për ekuilibrin e brishtë fetar, le të themi më së fundi të vërtetën hapur: shqiptarët nuk përbëhen nga 70% muslimanë, 20% ortodoksë dhe 10% katolikë. Kjo shifër edhe në vitin 1938 ka qenë e pavërtetë pale sot. Për mendimin tim sot shqiptarët përbëhen nga 95% jo-praktikues dhe ndoshta 5% për qind praktikues fesh të ndryshme. Nëse në këta 95% 30% quhen Mehmet, Ali e Milazim, 15% Vangjel e Koço, 10% Shtjefën e Pal dhe pjesa tjetër Gëzim, Burim e Klejdi kjo nuk luan asnjë rol. Një njeri që nuk ndjek meshën e së dielës dhe faljen e xhumasë, që nuk vete as në katekizëm e as në medrese, nuk mund të hyjë te besimtarët e sigurt. Ai është e shumta mish për top për polemistët. Kurse fetë që kanë pasur gjyshërit tanë sot nuk janë temë aktuale. Le të merren gjyshërit e letrave me ta.
Prandaj, në Shqipëri nuk është i brishtë ekuilibri i feve por janë të brishta ekuilibret e përkohshme që ruajnë kokat e nxehta shqiptare, të cilat dinë të ndërtojnë fjali ose të flasin para mikrofonit, deri në grindjen e ardhshme.
Në përgjithësi, vëmë re se po shtohen aktet e këtyre kokave që shpifin nga lart dasinë e mosqenë fetare të shqiptarëve. Në fillim myftinia e Shkodrës me Nënë Terezën, pastaj profesorë të Shkupit e Prishtinës me Bregoviçin, tani ky me gjysmën tonë muslimane... Uroj vetëm që shqiptarët t’i shoqërojnë me indiferencën e tyre karakteristike.


E pra del qartë absurditeti i kërkimit të një komponenteje fetare që të shkojë deri në gjysmën e identitetit tonë si shqiptarë, sikurse thotë nënkuptuarshëm dhe hapur Qosja. Jemi ndoshta populli më mosbesimtar në kontinent, por po bëjmë zhurmë për fetë tona më shumë sesa të gjitha ato kombe së bashku.

Kur ishim në gjimnaz – edhe atëherë u ndez një polemikë e ashpër e Qoses ndaj Kadaresë – mbaj mend që qarkullonte një shprehje e këtij të fundit: “të shkruash letërsi është si të bësh dashuri, kurse të shkruash kritikë mbi letërsinë siç bën Rexhepi, është si të shohësh tjetrin kur bën dashuri“.





20/05/2006

[D@mian]

Nje dite qe bente shume vape Zarathustren e zuri gjumi nen nje peme fiku, dhe mbuloi fytyren e vet me te dyja duart. Nje neperke u afrua dhe e kafshoi befasisht ne faqe, dhe Zarathustra kerceu perpjete nga dhimbja. Kur hoqi doren nga fytyra e pa neperken tek kthehej e bente te largohej. "Prit, mos ik!", tha Zarathustra. "Nuk proftasa te te falenderoj akoma. Me zgjove pikerisht ne kohen e duhur, sepse kam akoma shume rruge per te bere". "S'te ka ngelur vecse fare pak rruge akoma", tha e pezmatuar neperka, "helmi im sjell vdekjen". Zarathustra buzeqeshi: "E ku eshte degjuar ndonjehere qe nje dragua te vdese nga helmi i gjarpri?", tha. " Por ti merre pas helmin tend! Nuk je dhe aq e pasur sa ta shperdorosh mbi mua! "

F. Nietzsche, 'Keshtu foli Zarathustra'

[DardanG]

Eshtë e cuditshme, ndoshta edhe jo sepse kjo ndodhë në mesin e shqiptarëve, kjo fushatë të paskrupulltë anti Kadare! Madje sa të cuditshme më duken akuzat ndaj Kadares, gjoja se ai, me shkrimet e tija, po i vardiset një cmimi "Nobel"! E unë do të thoja se e gjithë kjo fushatë anti Kadare bëhet pikërishit për të shpifur ndaj tij në rrafshin kombëtarë, por edhe më gjërë dhe për ta diskredituar atë jo vetëm si një njeri, por edhe si një letërar dhe kështu tërthorazi të ndikohet (nëse do të jetë kandidatë) për të mos ia dhënë atij cmimin "Nobel". Edhe deri më tash ka pasur mjaftë shpifje dhe letra të hapura dhe anonime drejtuar Stokholmit kundër Kadaresë. Qosja ka shumë ithtarë anti Kadare dhe ai, sic është, prinë kundër tij. Shkaku dihet, është xhelozia, thjeshtë përse Qosja nuk është Kadare! Dhe, e natyrshme, Qosja nuk mund të bëhet kurrë Kadare! Ai nuk arriti të bëhët as "Qosiq", "baba" i kombit shqiptarë. Doli njëherë në zgjedhjet e Kosovës dhe populli atje e peshoi në peshoren më të saktë!
Kadarenë e shoh unë në majat e "Olympit", tek rri së bashku me të pavdekshmit! Qosjen kaherë e kamë parë duke ndërtuar një "Kullë Babiloni"!Dhe bënë përpjekje të hyp në majën e saj dhe ta shaj e fyej Kadarenë dhe do ta zë për këmbësh dhe ta tërheq zvarrë nga atje, nga "Olympi" për në tokë dhe disi të përvidhet dhe të hyp vetë ai në vend të tij! Por, perenditë nuk e duan Qosjen, një të vdekshëm të rrij atje lartë mes të pavdekshmëve! Atje e duan Kadarenë!
Atyre që e akuzojnë Kadarenë se gjithëcka bënë për një cmim Nobel, do t´ju thoja se ai nuk bënë asgjë për një cmim "Nobel", por përkundrazi ju, akuzuesit dhe shpifësit, bëni gjithëcka që ai të mos e marrë një cmim të tillë! Dhe fundja, e mori dhe se mori, Kadare cmimin Nobel, kjo për Kadarenë nuk ka edhe shumë rëndësi. Ai mori aq shumë mirënjohje dhe shpërblime ndërkombëtare( të cilat nuk e ndëprojnë vetëm atë, por edhe kombin dhe letërsinë shqiptare) dhe tashmë është aq i njohuir si kurrë më parë. Kadare e nderoi letërsinë shqiptare, e bëri më të njohur letërsinë shqiptare dhe shqiptarët në qarqe kulturore dhe në qarqe të tjera kudo në botë më shumë se askush tjetër, madje më shumë se të gjithë intelektualët shqiptarë.
Kombet të tjera do të ishin fatlum po ta kishin një Kadare të tyre, ndërsa në shqiptarët, nuk duam Kadare dhe, madje, përpiqemi që atë ta tërheqim zvarrë nga majat e "Olympit"! Për turp!

[Traboini]

Berisha: Kadare dhe Qosja, nuk mund të barazoj të pabarazueshmen

Zoti Berisha, këto ditë në median e shkruar është zhvilluar një debat midis shkrimtarit Ismail Kadare dhe akademikut kosovar, Rexhep Qosja, lidhur me identitetin kombëtar shqiptar. Ju cilën tezë mbroni për identitetin shqiptar kombëtar?
Mendimi kombëtar shqiptar kalon nëpër veprën e Ismail Kadaresë. Dhe në qoftë se Ismail Kadare ka një meritë jo letrare, po më të gjerë, ka meritën se në tërë veprën e tij ka mbledhur copëzat e shpirtit kombëtar. Jo kaq solid. Sepse nuk mund të them se ishte kaq i trunguar, i inkorporuar dhe nga të gjitha kohërat deri më sot e ka mbledhur atë, jo me frymën e një nacionalisti të sëmurë, por e ka mbledhur atë në frymën e një nacionalisti pozitiv qytetar, qytetar tërësisht. Personalisht e kam pasur dhe e kam këtë bindje, që në këtë aspekt Ismaili është rilindësi modern. Të jem i sinqertë, nuk i kam lexuar ato polemika, sepse nuk mund të barazoj të pabarazueshmen, të pabarabartin, jo nuk i barazoj.

Tirana Observer

[Arrnubi]

MBI DEBATIN "KADARE-QOSJA"

Arber Xhaferri


A e keni ndjekur debatin mes Ismail Kadaresë dhe Rex hep Qosjes
rreth identitetit shqiptar dhe si e gjykoni atë? Natyrisht. Debati
që është hapur buron nga debatet dhe dilemat e ngjashme në planin
global. Antagonizmat që shfaqen mes tyre dëshmojnë se konceptet
kombëtare, që deri më tani kanë arritur ta ruajnë unitetin kombëtar,
kanë filluar ta humbin vitalitetin dhe vlerën e vet. Depërtimi i
pluralizmit në shoqërinë shqiptare ndikoi që sërish të hapen tema të
vjetra, që pandehnim se ishin të mbyllura. Këto tema dhe dilema
fituan të drejtën e qytetarisë jo vetëm në sajë të hapjes së
shoqërisë shqiptare, por edhe falë ndikimeve globale që tejkalojnë
kapacitetet aktuale mbrojtëse të shqiptarëve ndaj ndikimeve të
jashtme. Ne, shpesh pa vetëdije, implikohemi në këto debate, që nuk
mund të përfundojnë ashtu si ne dëshirojmë. Disa analistë të shquar
vlerësojnë se disa debate vetvetiu nuk sjellin asnjë përfundim, pos
përçarjes. Këto debate cilësohen si skizmatike ngaqë, sa më shumë që
zhvillohen aq më shumë thellohet përçarja. Te rasti konkret, pa
marrë parasysh kush ka të drejtë më shumë, apo kush është më i
moralshëm dhe vazhdues i traditave fisnike, i filozofisë politike të
rilindësve tanë, kam drojën se ky debat, për shkak të peshës së dy
krijuesve të shquar shqiptarë, nuk mund të përfundojë me fitues.
Polarizimet do të thellohen edhe pa dëshirën e tyre. Jam i sigurt se
edhe ata vet janë të vetëdijshëm për rrezikshmërinë e lartë të këtij
debati dhe shumë shpejtë do ta mbyllin atë për shkak se kanë
përcaktim të thellë kombëtar dhe intelektual. Një nga tezat e
debatit ka të bëjë me opinionet e tyre rreth fesë së shqiptarëve, si
një element për përcaktimin e identitetit tonë. Kadare bazohet më
shumë tek e kaluara historike për të gjetur rrënjët tona të
krishtera, ndërsa Qosja e quan identitetin tonë dinamik e që nuk
duhet ta fshehim "myslimanizmin" tonë real. Cili është gjykimi juaj?
Popujt që nuk kanë identitet kombëtar, përpiqen ta sajojnë atë
përmes fesë, politikës apo përkatësisë gjeografike. Sipas një
rregulli të pashkruar historik, identiteti kombëtar formon shtetin
kombëtar, ndërkaq identiteti fetar formon shtete mbikombëtare, të
ashtuquajtura integraliste. Integralizmat, të natyrës ideologjike
apo fetare, synojnë t'i suspendojnë konceptet kombëtare,
rrjedhimisht edhe shtetet e këtilla, për të krijuar një perandori
universale, mbi parime natyrisht jokombëtare. Ideologjia komuniste
krijoi federata perandorake mbi premisa ideologjike, të
tipit "Proletarë të të gjitha vendeve bashkohuni". Me dështimin e
komunizmit shfaqen sërish tendenca të këtilla integraliste mbi baza
fetare. Emëruesi i përbashkët i këtyre tendencave globale është
kërkesa që të bartet besnikëria e njerëzve prej interesit kombëtar,
parcial në interesin "universal", ideologjik apo fetar. Sipas
bindjes sime, këto projekte në vete ngërthejnë qëllimin për
manipulim ordiner që, duke u fshehur prapa kuintave të vlerave
universale, apo autoritetit hyjnor, kontrabandojnë interesa banale
partikulare nacionale. Çdo njeri dhe çdo komb ka një sërë
identitetesh: kombëtare, fetare, rajonale, fisnore etj. Problemi
shfaqet kur duhet të përcaktohet identiteti dominant që ka përparësi
ndaj subidentiteve të tjera. Rilindësit tanë i dhënë përparësi
identitetit kombëtar që krijoi kohezion të brendshëm dhe arriti, që
mbi këto premisa ta formojë shtetin kombëtar shqiptar. Kjo formulë,
ky përcaktim ndërtoi unitetin kombëtar, duke i eliminuar të gjitha
përçarjet mbi baza fetare, krahinore dhe dialektore gjuhësore. Po të
kishin zgjedhur ata formula të tjera, ne nuk do të ishim ata çka
jemi sot. Një tjetër tezë ka të bëjë me termat që po përdoren kohët
e fundit, e që flasin për identitet shqiptar dhe identitet kosovar.
Në këtë logjikë, identiteti ynë është një, apo do të kemi ndoshta në
të ardhmen edhe një identitet shqiptar të Maqedonisë, një tjetër të
Malit të Zi e kështu me radhë? Këto tendenca janë perverse jo vetëm
për shkak të motivit absurd, por edhe për shkak se me paturpësi i
ndryshojnë faktet historike, veprat, idealet, flijimet e gjeneratave
të mëparshme që kishin qartësi të mprehtë për përkatësinë e tyre
shqiptare. Kush mund ta ndërrojë shqiptarësinë e rilindësve
shqiptarë nga Kosova apo shqiptarësinë e Jasharajve dhe të tjerëve
që vdiqën për këto ideale. Këto koncepte vulgare utilitariste jo
vetëm që krijojnë situata absurde lidhur me të kaluarën, me tashmen
tonë, por edhe me të ardhmen e shqiptarëve, që do të jetojnë jashtë
kufijve politik të Shqipërisë dhe të Kosovës. Edhe këto shembuj
flasin për fenomenin e bartjes së besnikërisë prej vlerave kombëtare
në interesa të tjera jokombëtare. Këto teza, thënë ndryshe, i
përkasin formave të ndryshme të legjitimimit të tradhtisë. Jam i
vetëdijshëm se është fjalë e rëndë, por nuk arrij të gjej formulime
të tjera që e shprehin më butë këtë fenomen. Në kulisat kosovare
është lakuar edhe ideja se Kosova mund të jetë më lehtë e pranuar
ndërkombëtarisht, nëse ka identitetin e vet kosovar. A mos ju duket
kjo e ngjashme me logjikën serbosllave mbi respektin që u duhet
bërë "albancave" e jo "shiptarëve" apo e gjithë rrëmuja i ka rrënjët
te gjuha? Këto hamendësime jo vetëm që nuk janë serioze, por në vete
ngërthejnë një notë të përbuzjes së qenies shqiptare. Sikur ne jemi
të zgjebosur dhe të padenjë për të drejta si çdo popull tjetër për
vetëvendosje, prandaj u dashka ta ndryshojmë përkatësinë
tonë "komprometuese" kombëtare. Problemi shqiptar në Ballkan,
konfrontimet tona me invadues të jashtëm dhe fqinjët tonë buronte
nga përcaktimi jonë që ta ruajnë identitetin dhe interesin tonë
kombëtar shqiptar. Të heqësh dorë nga ky përcaktim, do të thotë të
anulosh një të kaluar plot krajata, lavdi dhe përpjekje titanike për
mbijetesë. Sipas kësaj logjike voluntariste, utilitariste mund të
shpiken edhe variante më efikase, si bie fjala ndërrimi total i
identitetit kombëtar që si opsion asimilues ka dështuar gjatë
historisë. Ndonëse do të kishim më shumë interes, ne, megjithatë,
nuk u bëmë latinë, bizantinë, turq e sllavë. Këto teza burojnë nga
kokat e njerëzve që gjithçka kundrojnë nga këndi politik dhe
interesi i tyre personal a grupor. Përqindja e tyre që kontestojnë
përcaktimet që e bashkojnë kombin është e papërfillshme. Këta
përfaqësues të artificializimit të identitetit kombëtar i pushtojnë
ato hapësira të urryera që dikur kanë pasur nën kontroll renegatët
proveniencash të ndryshme. Jo vetëm Kadare, por edhe një pjesë e
elitës së Tiranës, nëse mund të shprehemi kështu, ndihen jo mirë kur
të tjerët e përcaktojnë Shqipërinë në rastin më të keq si një vend
islamik e në rastin më të mirë si një vend me shumicën e popullsisë
myslimane. Edhe për këtë e keni pasur fjalën kur jeni shprehur
se "tashmë Shqipëria është e pushtuar nga diktatura e moderacionit"?
Shqipëria vetveten e ka përkufizuar si shtet demokratik dhe
shekullar. Ky shtet dhe populli i tij, pa dallime etnike dhe fetare,
ka përcaktim ngulmues që të jetë anëtare e plotë e Unionit Evropian
dhe e sistemeve globale të sigurisë, siç është NATO-ja. Formulimet e
tjera janë pikanteri gazetareske pa ndonjë mbështetje në realitetin
shqiptar dhe në përcaktimet strategjike të shtetit dhe kombit
shqiptar. Një element tjetër i debatit, ishte edhe trajtimi që po i
bëhet figurës së Nënë Terezës. Kadare mundohet ta ndriçojë enkas për
shkak se ajo ishte e krishterë dhe Qosja që nuk është dakord për
këtë. Si e gjykoni ju, ç'vend duhet të zërë, apo meriton simboli i
Nënë Terezës në memorien dhe përditshmërinë e kombit shqiptar? Edhe
me këtë rast kemi të bëjmë me mosnjohje të realiteteve. Sistemi
krishter katolik nuk është i ngjashëm me sistemin islam apo
ortodoks. Sistemi katolik e ka zhvilluar tej mase institucionin e
bamirësisë përmes formimit të misioneve, të rendeve të ndryshme të
murgeshave. Në njërën nga këto rende, institucione katolike të
bamirësisë, një shqiptare me prejardhje nga Kosova, e lindur në
Shkup, Gonxhe Bojaxhiu dha kontribut madhështor bamirës, fitoi
çmimin Nobël dhe u shpall shenjtore. Nga ana tjetër, vepra,
personaliteti i saj, në momentet më të rënda dhe vendimtare
historike, na shërbeu si digë e pakapërcyeshme ndaj etiketimeve të
ndryshme të armiqve tanë, që synonin t'i rrënonin pretendimet,
përpjekjet tona për çlirim. Në ato kohë të vështira të kombit, ne
kishim nevojë për të dhe jo ajo për ne. Madje, instrumentalizimi
politik i figurës së saj nga ana jonë ishte shpeshherë vulgar. Ajo,
e shquara e botës nuk kishte, nuk ka dhe nuk do të ketë nevojë për
shquarjen tonë provinciale, për përmendoret tona, por ne kemi nevojë
për të. Këto janë fakte që duhet të pranohen nga të gjithë
shqiptarët. Nëse nesër një shqiptare e devotshme myslimane arrin të
japë kontribut të ngjashëm universal, natyrisht se do të adhurohet
nga të gjithë shqiptarët, pa marrë parasysh përkatësinë fetare.
Është e pakuptimtë që në Shqipëri të respektohen përqindjet
abstrakte në dëm të vlerave. Duhet ta pranojmë logjikën e ngritjes
së përmendoreve për vlera të njëmendta njerëzore dhe kombëtare. Ky
debat i filluar dhe që po vazhdon në mediat tona, duhet të mbetet
vetëm këtu, apo për këtë duhet të angazhohen edhe qarqet akademike,
universitare, e deri ndoshta tek elitat ekonomike e politike? Derisa
nuk do të bëhet dallimi mes vlerave hyjnore dhe vlerave religjioze
ky debat heshtur apo hapur do të vazhdojë të na shqetësojë. E vetmja
mënyrë racionale e reagimit ndaj dilemave të këtilla është ulja e
intensitetit mediatik dhe e parandalimit të polarizimit fetar. Në
këtë debat sërish ka ndodhur një mrekulli që gjatë tërë procesit
historik i shoqëron shqiptarët. Debati është hapur, thënë
kushtimisht, në mes të pjesëtarëve të të njëjtit besim, kështu që,
shpresoj se polarizimet e kuptueshme nuk do të marrin përmasa të
pakontrollueshme. Këto debate gjithmonë janë shkaktuar nga tendencat
që të vendoset relacioni i barasvlefshmërisë në mes të religjionit
dhe Zotit. Sipas definicionit, Zoti është një, ndërkaq religjione ka
shumë. Të gjitha skizmat që janë shfaqur te të gjitha besimet kanë
të njëjtin burim: kontestimi i identifikimit të vlerave religjioze
me ato hyjnore si dhe te mospajtimet lidhur me përkufizimin e
instancës që do të japë interpretimin përfundimtar të domethënies së
dogmave fetare. Protestantizmi dhe variantet e tija të shumta u
shfaqën nga refuzimi i vendosjes së institucionit ndërmjetësues
(administratës fetare) në mes të Zotit dhe të njeriut. Filloi me
kontestimin e idesë së indulgjencës dhe përfundoi me afirmimin e
idesë se në mes të njeriut dhe Zotit nuk duhet me doemos të ketë
ndërmjetësues institucional fetar. Edhe në fenë islame shfaqen
rregullisht tendenca të këtilla që e kundërshtojnë fenomenin e
shirkut, krijimit të pandanit njerëzor ndaj Zotit. Vehabizmi në
esencë e afirmon këtë ide. Dallimet në mes të shiizmit dhe sunizmit
kanë të bëjnë me dilemën lidhur me instancën përfundimtare të
interpretimit të dogmës fetare. Pra, hyjnorja është absolute,
njerëzorja është relative në të gjitha atributet e saja, si në
planin intelektual ashtu edhe moral dhe religjioz. Librat e shenjtë
nuk lexohen njësoj nga të gjithë njerëzit. Kjo buron nga fakti se
njeriu nuk është krijesë e përsosur, por shpesh herë nga interesa të
ndryshme vetjake i keqpërdor idealet fetare dhe njerëzore. Kur do të
kuptohet mirë se të gjithë jemi krijesa të Zotit dhe se ai, si
krijues i të gjitha gjallesave, i do dhe i mbron natyrisht të gjithë
njësoj do të shuhet zjarri i armiqësive fetare. Hë për hë, theksimi
i tepërt i veçorive fetare, vendosja e raporteve antagoniste në mes
tyre, të folurit dhe të vepruarit në emër të Zotit kundër krijesave
të tija është një histeri që s'ka të bëjë me misionin e besimit në
shoqërinë njerëzore. Dhe, në rastin konkret, a është abuzuar më
shumë se sa duhet me zërin e autoritetit intelektual, duke qenë të
vetëdijshëm se ai vazhdon të jetë më me vlerë tek opinioni shqiptar?
Nuk mendoj se kemi të bëjmë me abuzim, por me mungesën e vetëdijes
për potencialet mobilizuese të shkrimtarit tonë të shquar, Kadaresë
dhe akademikut Qosja. Pa marrë parasysh argumentet e tyre, ata si
simbole adhurimi, mund të krijojnë polarizime të panevojshme në
shoqëri. Jam i bindur se gjithë ky debat do të përfundoj me
konstatimin e përbashkët e të gjithëve se filozofia politike e
rilindësve tonë nuk ka alternativë.

[Arrnubi]

Arber Xhaferi, ne cilesine e arbitrit suprem, sugjeron te braktiset debati Kadare-Qosja, sepse qenka i demshem per shqiptaret, per shkak te peshes politike dhe krijeuse qe kane keta personalitete. Ai deklaron se s'eshte me rendesi kush ka te drejte. Kjo eshte e sakte, por Xhaferi duhet te beje dallimin ndermjet provokatorit / sulmuesit dhe atij qe mbrohet.
Kadare me vite te tera sulmon identitetin musliman shqiptar, e mohon ate dhe cka jo tjeter. Ai eshte tejet i vrazhde, blasfemues dhe bukeshkeles. Kjo haptazi ka filluar sidomos nga ikja e tij ne France, se pari nepermjet javores Koha te Veton Surroit, per te vazhduar deri sot ne permasa me te gjera me arrogance te papare.
Qosja, ndonese larg islamit, islamin nuk e ka mbrojtur. Ai ka mbrojtur realitetin ekzistues ne tokat shqiptare.
Xhaferi duhet ta dije se Kadare i fryne burise nga Kulla e Ajfelit kurse Qosja nga fusha e betejes. Fitues eshte ai qe lufton ne fushebeteje e jo ai qe 'shet' mend nga Parisi.
Po ashtu, nese ne tere kete ka dem, atehere demi vjen nga 'virusi' i quajtur Kadare. Nese ky debat eshte pa fitues, atehere shtrohet pyetja pse? Sepse pas Qosjes nuk ka makineri masoneriste por qednron e verteta, kurse pas Kadarese qendron tere nje makineri e fuqishme, te gjitha per hesapet e tyre komercialiste, por nga brenda e kalbur, qe kundermon.
Ne vazhdim lexuesve do t'ua shtroje nje tekst tashme te njohur per te treguar se Ismail kadare eshte pikerisht personazhi te cilin e kane fabrikuar perendimoret. Dallimi eshte se Kadare nuk eshte kthyer ne tokat shqiptare, por trumbeton nga larg.

Lexonie dhe meditoni:

Zhan-Pol Sartër thotë:

“Elita evro*piane ndërmori fabrikimin e një elite të indigjenëve; i zgjedhnin të rinjtë, në ballë ua skalitnin me hekur të skuqur parimet e kulturës perëndimore, u futnin në gojë lecka kum*buese, fjalë të mëdha veshtullore që ngjiteshin nëpër dhëmbë; pas një qëndrimi të shkurtër në metropolë i kthenin në vendin e tyre, të bastarduar”.[1]

Sartri në Parathënien e versionit anglisht të veprës së F. Fanonit, humbjen e identitetit e shpreh kështu:

“Në shekullin XIX, epokën e artë të kolonizimit, i sillnim këta pseudo-mendimtarë të lirë afrikanë, aziatikë, amerikanë të Amerikës Latine në Evropë dhe i shëtisnim në Lisbonë, në Paris, në Londër dhe në Amsterdam. Pas disa muajsh zbavit*jeje dhe mësimit të disa gjesteve, vallëzimit, ndryshimeve të vogla të theksit, të jetës moderne dhe të mendimeve të ndry*shme, përsëri do t’i kthenim prapa në tokat e tyre. Kur do të ktheheshin këta njerëz, do ta konsideronin veten si racë supe*riore dhe do të ndërmerrnin aksione duke mbajtur fjalime të ndryshme. Këta njerëz nuk ishin vetëm kremi i kolonizuesit, por, po ashtu, edhe urë për t’ua transferuar dëshirat tona njerëzve të tyre.”[2]

Sartri më tej zbulon edhe më shumë duke pohuar atë që edhe ne e shohim:

“Kjo botë s’është homo*gjene, ende ka popuj të robëruar, popuj me pavarësi të rreme, të tjerë që luftojnë për pavarësi, që kanë pavarësi, por që janë nën kërcënimin e vazhdueshëm nga agresioni imperialist.”[3]

Sartri shtron një pyetje shumë interesante përkitazi me veprën e F. Fanonit "Te Mallkuarit e botës" dhe thotë:

“Përse ta lexojmë këtë libër kundër vetes”, dhe përgjigjet: “... të na tregojnë se ç’kemi bërë prej tyre, për të kuptuar se ç’kemi bërë prej vetes. ...sepse, Evropës po i kërcënohet rreziku i madh i shkatërrimit”. “Dhuna kolonialiste nuk ka për qëllim vetëm t’i mbajë në fre ata njerëz të robëruar, por ajo synon edhe t’i dehu*manizojë ata”. “Asgjë nuk do të kursehet për t’i zhdukur tra*ditat e tyre, për t’i zëvendësuar gjuhët e tyre me tonat, për ta shkatërruar kulturën e tyre pa ua dhënë tonën” etj.[4]

Sartri armiqësinë ndaj kolonializmit e shpreh duke thënë se:

“Meqë të tjerët bëhen njerëz kundër neve, del se ne jemi armiq të gjinisë njerëzore. Vlerat tona të dashura i humbin krahët; po t’i shikojmë për së afërmi, nuk do të gjejmë asnjë që të mos jetë e zhytur në gjak.”[5]


--------------------------------------------------------------------------------

[1] Zhan-Pol Sartri, në parathënien e “Të mallkuarit e botës” të F. Fanonit, Prishtine, 1984, fq. 5.
[2] Zhan-Pol Sartri, në parathënien e botimit anglisht të “The Wretched of the Earth”, të F. Fanonit, cituar sipas: Ali Sheriati, “Njeriu dhe Islami”, Tetovë, 1992, fq. 90.
[3] Zhan-Pol Sartri, parathënia shqip, op. cit., fq. 8.
[4] Ibid., fq. 1, 12.
[5] Ibid., fq. 23.

[ZANOR]

“Meqë të tjerët bëhen njerëz kundër neve, del se ne jemi armiq të gjinisë njerëzore. Vlerat tona të dashura i humbin krahët; po t’i shikojmë për së afërmi, nuk do të gjejmë asnjë që të mos jetë e zhytur në gjak.”[5]
Sartri

Sikur te kuptohet drejte dhe te perdoret drejte kjo shprehje e Sartrit!
************************************************** ****
''Citim
Postuar më parë nga INDRITI




Prite kur te vras Kadarene tani

Nuk dua te zgjatem me shume, por duhet te dish se Saliu nuk ka qene aspak liberal ne fe.



nuk thashe se ke qene ti apo do jesh ti, thashe se kishte shume mosmarreveshje me tivarin sa njeri ne forum myslyman, jo ketu ne foruminshwiptar, tha "Tashme ka kaluar cdo kufi...".

njereizt nuk jane idiote e dine se dikujt do i ngriheshin nervat perpjete do te marre nje veprim. vertet veprimi u morr. salih tivari u gjen i ekzekutuar ne zyren e tij.



salih tivari ishte ai qe ishte shprehur "njerezit nuk kane kohe te vijne cdo jave ne xhami. kohet kane ndryshuar." mua me duket liberal nga keto fjale te cilat zor jane te pelqyeshme nga te cmendurit e allahut ndersa ty nuk te duket.''
alket123

***********************************************

Sali Tivari
pse te vritet ne zyren e tij
a sepse tha: njerezit jane te zene, e nuk kane kohe te falen çdo jave, (apo t'i falin pese vaktet ne dite)!?
E vrau ate nje 'zedhenes i zotit', apo nje dore gjakatare?

Pse u vra Sali Tivari? (Jam kurioz te dij per te dhe kush eshte ai qe paska pase te drejte - te ia merr jeten)!?

Kush ''tashme ka kaluar çdo kufij?"
**********************************************

"Kadare nga Kulla e Ajfelit, e Qosja nga fusha e betejes''? Po ti nga ku flet? Per cfare beteje e ke fjalen? Per betejen e çlirimit te tokave shqiptare? Per betejen e bashkimit te kombit?

**********************************************

'Sikur te shikoheshe me veten symesy
kishe me u puthe, a kishe me u pshty'?

[Ermal 22]

Me siguri Kadareja shkroi edhe kur Berisha na futi ne ligen arabe, por shkrimet e mevonshme te tij e tregojne cfare mendonte
Citim nga Kadareja


Shteti laik

Si rrjedhojë e kësaj, shteti shqiptar duhet të marrë masat për të njëmendësuar autoqefalinë e kishës ortodokse shqiptare. Gjithmonë në këtë vazhdë, si rrjedhojë e faktit që kombi shqiptar ka tre besime dhe katër komunitete fetare shteti shqiptar duhet të sigurojë me Kushtetutë ndalimin e pjesëmarrjes së Shqipërisë në aleanca ose liga fetare, ngaqë çdo aleancë e tillë bije ndesh me parimin bazë të laicitetit të Republikës dhe vë në pozitë diskriminuese dhe përjashtuese besimet e tjera.
Shteti shqiptar duhet të ritheksojë parimin e laicitetit të Republikës, duke e bërë të qartë se feja është e ndarë nga shteti dhe nga politika. Vendi ynë ka zgjedhur rrugën dhe orientimin e vet drejt familjes së tij natyrale, familjes së popujve europianë. Ai bën pjesë sot në aleancën dhe luftën kundër terrorizmit, kësaj flame që është e drejtuar kundër gjithë botës dhe kundër gjithë besimeve. Vendi ynë modest ndodhet, tani për tani, në atë zonë që quhet si oborri i jashtëm i Europës. Vendet që ashtu si ne janë në pritje, i ofrojnë kontributet e tyre shtëpisë europaine. Kontributi ynë, harmonia fetare, është mesazhi më i qartë i miqësisë e i mirëkuptimit që Shqipëria i dërgon sot familjes së popujve.

Fjalimi i mbajtur dje nga Ismail Kadare në konferencën e organizuar nga Qendra për të drejtat e Njeriut dhe Presidenca me 14 Nëntor 2003 në Tiranë



2
Nëse marrëdhëniet e Evropës me më trillanin e tre gadishujve të saj jugorë, Ballkanin, mund të thuhej se ishin kundërthënëse, ato me shtetin e vogël shqiptar, e kapërcenin çdo përfytyrim.

Përpara se të kujtojmë tepër shkurt kronikën historike, le të sjellim ndër mend vitet e tranzicionit, ato që i mbajnë mend të gjithë.

Fill pas dehjes së parë për Evropën, madje mu midis dalldisjes për të, nuk u bë e qartë asnjëherë se çfarë e shtyu qeverinë e parë demokratike të bënte një lëvizje kundërthënëse. Krejt si një shpend i verbër, një dërgatë shqiptare fluturoi me avion për në Xhedal, fluturim pas të cilit Shqipëria u gdhi në Ligën Islamike.

Opozita e majtë bëri njëfarë zhurme, kundërshtuese, që u quajt me të drejtë e pasinqertë, ngaqë kur ajo vetë erdhi në pushtet, nuk bëri asgjë për ta rishqyrtuar anëtarësimin ende të paratifikuar në Parlament. Kjo u shpjegua dymënyrash. E para, se opozitës, së akuzuar, për shkak të liderëve të saj, si grekofile, i interesonte një ngjyrim i tejshquar islamik për t’u mjegulluar filogreqizmi i saj. E dyta, hotelet e shtrenjta të Dubait, të shoqëruar, ndoshta, nga dhurata të shtrenjta, ishin mjaft joshëse gjithashtu për të majtën.

Kur u duk se, pas kësaj turbullire, njëfarë konsensusi u arrit midis dy krahëve kryesorë politikë, të djathtës dhe të majtës, lidhur me Evropën, kur u duk se u kapërcye disi edhe xhelozia e secilës palë, që futjen në Evropë ta kryente ajo e kurrsesi pala tjetër; shkurt, kur u duk më në fund se dritëza e shumëpritur në anën tjetër të tunelit po shfaqej, në vend të kthjellimit të strategjisë politike shqiptare, ca re të zeza e mbuluan horizontin.

Ishin ca hamendje përherë e më shqetësuese, ca si mëdyshje kinse filozofike, kinse hamletiane: jemi apo s’jemi evropianë. Të jemi a të mos jemi të tillë.

Është Shqipëria Evropë, a s’është Evropë. Është Lindje a Perëndim. Është më shumë Perëndim se Lindje. Është më shumë myslimane se e krishtere. Është edhe ashtu edhe kështu. S’është as ashtu, as kështu etj., etj.