Petro Luarasi

[petrol]

Petro Luarasi
Pema tek pragu i Udhës së Arbërit

Kjo pemë -cung tek pragu i Udhës së Arbërit dëshmon ndodhi tragjikomike, qëndresë e bujari.

Udha e Arbërit
Në pesë dekada jetë kam udhëtuar vetëm një herë përgjatë gjithë udhës së vështirë të Arbërit (me termin zyrtar “Rruga e Dibrës”) e cila ndër mendjet e begata rrezaton vlera madhore historike, kulturore e strategjike, që nga periudha e lashtë romake.
Por pragu i rrugës, të cilin e njoh mirë, më çel dhjetra kujtime: rendje mes tufës vocërrake për tek fusha e Medresesë, marshime kacavjerrëse rinore për tek maja e malit të Dajtit, “betejën e gurëve” me “puçistët” tek Shkolla e Bashkuar, ca fantazma surretërish sypërgjakur majë tankesh në atë vitin e nxirrë të 97-tës apo ndarje të përjetëshme nga shokë, miq e farefis tek gropat e qoftëlargut.
Si shumëkush kam ëndërruar atë që thuhet se do të bëhet realitet: Rruga e Arbrit e përfshirë në planet rinovuese të qeverisë shqiptare do të përmirësojë e shkurtojë deri në vitin 2013 rrugëtimin nga Tirana për në lindje të trevave arbërore, madje, siç thuhet, mund të shdërrohet në koridorin më të rëndësishëm që lidh Tiranën, Dibrën, Shkupin , Sofjen, etj. Le të përfytyrojmë udhëtimin e mrekullueshëm nga sheshi "Skënderbej" nëpër urën e Brarit për tek shkalla e Tujanit, mes kanioneve mahnitëse të malit të Dajtit, luginat e Shpalit, Murrizës, tunelin e Urën e Vashës mbi lumin e Matit, luginën e Planit të Bardhë dhe tunelin e Qafës së Buallit, fushën e Gjoricës deri tutje në Dibër të Madhe.
O treva të bekuara arbërore që aq madhërishëm ju ka qëndisur Natyra, më në fund shqiptari do të mund t’ju sodisë me komoditet e vitit të 13-të të shekullit XXI! Vërtet do ta arrijmë këtë mrekulli?

Pema fillikate
Që në moshën njomëzake pemët ma kanë rrëmbyer zemrën dhe ngatërruar mendjen: me simbolikat që më përfaqnin apo me proceset e ndërlikuara të ndërthurjes së elementeve më jetësorë (oksigjenit, ujit, dritës). Ndër rrugëtime kam fiksuar shembëlltyra të shumëllojshme rrënjësh, trungjesh, degëzash, me të bukurat lule.
Edhe tek pragu i Udhës së Arbërit kujtesa më ka pozuar një varg pemësh panje, të cilat syri m’i ka parë të mbilleshin si fidane dekorative teksa fantazia i përfytyronte të lartonin dita-ditës trungun e hijshëm degëgjerë duke gjelbëruar përgjatë rrugës shpirtrat njerëzore.
Gjymtyrët e atyre pemëve në përfytyrimin tim zbërthenin elementë të Arbërit, i doja, i himnizoja, i adhuroja me rrënjë, trung, degë e gjethe (ndonëse natyra nuk u çelte lule)
Rrënjët ua përfytyroja si trashëgimitë historike, kulturore e arsimore; trungun si trim legjendar, rilindas martir a dëshmor antifashist, degëzat si bashkëkohës të përkushtuar atdhetarë, intelektualë, politikanë dhe ah, sa keq që u mungonin lulet: kontributet e tyre për kombin!
Përkundër imagjinatës fluturake, me dhimbje shihja vargun e viteve të vegjetimit të atyre të ashtuquajturave pemë dekorative, tek deformoheshin gjithnjë e më keq, pa kujdesin njerëzor. Në monotoninë e mjerimit më shprehnin, secila në mënyrën e vet, gjendje e ndjesi melankolike, por edhe kurajo e vendosmëri për mbijetesë.
Një ditë të vrenjtur pranvere, e diel votimi, relativisht e qetë përkundër zhurmimit marramendës elektoral, shikova një tablo krejt ndryshe. Ballas pragut të Udhës së Arbrit, banderolat e flamujt partiakë, harxhe milionëshe të popullit, garonin të mbulonin malin e Dajtit e të errësonin dritën e diellit. Në të majtë, tek një shtëpi suvarrjepur varej buzagaz posteri i stërmadh i politikanit republikan që qari me qederin e lidhi pas Gërdecit. Djathtas rrugës, trungjet, çuditshëm, si iriqi gjembat, kishin nxjerrë degët si ushta, ku për gazep kacavirreshin gjithfarë hedhurinash: lecka, copra gazetash, shirita, flamuj e postera partish, tullumbacë të shpuar e lule artificiale, madje edhe të brendëshme. Në nxitim e sipër nuk pata mundësi ta fiksoj në foto maskaradën tragjikomike. Kur e pata ngenë, qe vonë, banderolat e flamujt qenë hequr, degët e pemëve qenë “krasitur”, edhe trungjet me gjithë rrënjë.
U akuzuan “gojëliqtë që përflasin politikën” se “ndëshkoi pemët për të zhdukur gjurmët”. Sido të jetë shkaku, pasojat kanë mbetur deri më sot. Kanë rrjedhur vite, janë derdhur lumenj premtimesh për “oazet e gjelbëra” nga politikanë, donatorë e ambjentalistë, por tek kreu i Udhës së Arbërit vegjeton vetëm një cung peme, sfidante e pamposhtur e shkretimit.
Kjo pemë- cung, kreaturë e degjenerimit njerëzor dhe deformimit genetik (shkurtabiqe e kërrrusur gunga-gunga, e rrjepur nga koha e vandalizmi, me zgavra të kalbëzuara e boshllëk pa palcë ) është monument i madhërishëm në brendinë e saj: dëshmitare fillikate ndodhish tragjikomike dhe simbol qëndrese e bujarie. Ndonëse i lëkundet trungu i stërlodhur, ka uri e etje, por deri në grahmën e fundit të mbijetesës i ushqen degëzat me gjethe ( tok me lëmyshqet parazitarë).
Teksa po kallja kujtime ëndërrash shpresëkota dhe pemësh simbolike, më kapi veshi një psherëtimë përkarshi : “Ndë u rrëzoftë ky cungu i kalbur ku dreqin ta vë antenën e televizorit?!”
Ky zë i kobshëm i skëterrës zgjoi mendjen dhe ndezi genin arbëror të paraardhësit martir: “ Edhe 99 herë të rrëzohemi, përsëri duhet të ngrihemi!”.
Tashmë, karshi cungut gjendet një fidan i njomë që nuk do të keqpërdoret më si “antenë” politikqenërish por si simboli i Udhës ngadhnjimtare të Arbërit

[petrol]

Petro Luarasi

Gëzuar!
Gëzuar, e dashur, gëzuar!
Për ty dhe për mua
Gjithë atyre që shprehin: “Të dua!”
Engjëjve të dashuruar qiejve të amshuar
Gëzuar!

[petrol]

Petro Luarasi
Na bashkoi përkujtimi i Hirësisë së tij, Theofan Stilian Nolit

Theofan Stilian Noli (6.1. 1882 – 13. 3. 1965) kryeministër i Shqipërisë për disa muaj, themelues i Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare, veprimtar demokrat, dijetar, poet, përkthyes e historian, përfaqëson një nga personalitetet më të shquara të kombit shqiptar.
Të përmallur për kujtimin e tij, një grup besimtarësh ortodoksë kërkuan që të mbahej një meshë në katedralen e apostujve Pavël dhe Shën Asti në Durrës. Episkopi Nikolla e pranoi kërkesën dhe mesha u mbajt në datën 13 mars, paradite, me një pjesëmarrje të gjerë atdhetarësh shqiptarë, besimtarë të të gjitha feve, të ardhur nga Tirana, Elbasani, Korça e Shkodra, me intelektualë të qytetit të Durrësit, përfaqësues të shoqatave, etj Merrnin pjesë Episkop Nikolla, Arkimandrit Kozma Prifti, Atë Spiro Tola, Atë Spiro Qosja, Atë Asti Beshiri, etj.
Të pranishmit u ftuan edhe në një takim miqësor ku foli Episkopi Nikolla me hierarkë të tjerë të katedrales , disa nga pjesëmarrësit si dhe u recituan disa poezi të imzot Nolit. Mesha dhe takimi u përshkruan nga një nderim e mirënjohje e thellë ndaj veprës së tij të paharrueshme, jo vetën për kishën ortodokse autoqefale shqiptare, por edhe mbarë kombit shqiptar. Pjesëmarrësit ndjeheshin të kënaqur që pas kaq kohësh u realizua në Katedrale një përshpirtje për këtë personalitet të shquar. Më pas përfaqësues të kishës ortodokse dhe të pranishmit shkuan të shohin mbetjet e kishës së Shën Spiridonit si dhe biseduan mbi rrezikun e shembjes që i kanoset selisë së dikurshme të Mitropolisë.
Theksoj që u ndjeva i mjerë përpara rrënojave të Kishës Legjendare, portikut të mykur dhe portës së kalbur, në atë vend të bekuar ku ka meshuar për pesë vjet edhe Fan S.Noli. Madje atje nuk kishte as edhe një pllakë për bë ( dikush na sqaroi se ajo qe vendosur andej nga bulevardi, ku syri nuk të kapte asnjë dëshmi trashëgimie historike?!) Me këtë rast një përfaqësues i kishës ortodokse, me pikëllim na sqaroi se punët qenë edhe më keq, pasi vetë selia qendrore, në krah të gërmadhave të kishës , ku dikur jetonte e punonte Kryepeshkopi i Durrësit dhe i gjithë Shqipërisë, hirësia e tij Fan Noli, po shtegtonte mbi gjurmët e simotrës më të vogël. Ky thesar fetar e historik na zotërohej nga dy familje hallexhinjsh të cilat shteti, nuk paskish qenë në gjendje t’iu gjente tjetër banesë qoftë edhe për hir të ligjit për mbrojtjen e vlerave të tilla madhore. Mu kujtuan histori të ngjashme objektesh të çmuara të rrënuara në përpjekjen e dëshpëruar që të ndryshojë diçka për më mirë.
Edhe një tjetër dëshmi tronditese: Në vitin 1965, dy vjet pas ndarjes nga jeta të Fan S.Nolit, erdhi në Shqipëri zëvendësi i tij At Artur Liolini i shoqëruar nga klerikë të tjerë. Ai i deklaroi popullit e qeverisë shqiptare se Fan Noli ia kishte lënë si amanet që kishën e Shën Spiridonit në Durrës ta mirëmbanin e ta rregullonin mirë. Nuk kaluan as dy vjet dhe qeveria ia vuri kazmën. Tashmë në demokraci në ish-oborrin e kishës famëmadhe ndrit krenare një ndërtesë moderne që nxjerr më në pah rrënojat e nxirrosura të memorjes sonë historike dhe skamjen e ndërgjegjes sonë kombëtare!
Gjithsesi u kënaqa pa masë nga ky aktivitet përkujtimor : Hiresia e tij Fan S.Nolit, edhe pse i vdekur, na bashkoi pa dallim feje ne nipër e pasardhës atdhetarësh të shquara ku përmend si shembull z.Gjon Kaçorri , z.Ali Korça, z.Perikli Jorgoni, me të cilët kam dalë në fotografi. Ne ndjemë një gëzim akoma më të madh sepse me hierarkët ortodokse shqiptare, në ambjentin e Katedrales se apostujve Pavël dhe Shën Asti në Durrës, u bashkuam natyrshëm rreth flamurit tonë kombëtar. U ndamë nga njëri-tjetri me urimin që të takohemi përsëri me ngjarje të gëzueshme dhe arritje më të mëdha.

Foto1. Takimi i pjesëmarrësve
Foto 2. Të bashkuar rreth flamurit kombëtar
Foto 3. Unitet brezash atdhetarë pa dallim feje:
Petro Luarasi, Ali Korça, Gjon Kaçorri dhe Perikli Jorgoni

[petrol]

Petro Luarasi

Martiri i Demokracisë dhe Lavirja plakë


(Kush nuk do të dëshironte të varte në gjoks nishanin dhe të nderohej si “Martir i Demokracisë“? Përmendet “Një” që e refuzoi.)

Familjet Luarasi dhe Butka kanë lidhje miqësore tre breznish të farkëtuara me sakrifica dhe përkushtime atdhetar. Ndaj kur takohem me Dragushin e Uranin, kryesisht në aktivitete me tematikë historike, nuk mund të mos përmendim paraardhësit tanë idealistë dhe veprat e tyre madhore atdhetare të cilat na frymëzojnë të flasim dhe veprojmë “pa dorashka”. Në muajin gusht të vitit 2011 rastisi të bisedoj më gjatë me historianin Uran Butka teksa udhëtonim së bashku me çiftin e nderuar Perikli e Elida Jorgoni për në Korçë ku do të zhvilloheshin disa aktivitete në nderim të martirëve Papa Kristo Negovani e Petro Nini Luarasi. Në bisedë e sipër diskutuam mbi padrejtësitë dhe krimet e kryera në sistemin e shkuar, përgjegjësitë e diktatorit e klanit të tij, historikun dhe idealet e lëvizjes studentore si dhe mbi spekulimet e tjetërsimet që i bëhen historisë bashkëkohore nga klane të caktuara.
Si një shembull heroizmi dhe vendosjes së drejtësisë Uran Butka më përmendi rastin e ndihmësit të tij Fatmir Merkoci, i plagosur në ditën e rrëzimit të përmendores së Enver Hoxhës. Ai ishte lënë në harresë, por mbas këmbënguljes, së fundmi, qe dekoruar nga Presidenti Bamir Topi me medaljen “Martir i Demokracisë“ ,që e kishte rrefuzuar gjatë ceremonisë për dy arësye madhore : ndër të dekoruarit kishte parë njerëz anonimë që nuk e meritonin dekorimin dhe si një protestë përse nuk i hiqej titulli “Hero i Popullit” diktatorit. Vetë Fatmir Merkoci ka shkruar: “Një vit para ishin bërë disa dekorime të disa personave anonimë që nuk kishin qenë fare, që kishim marrë tituj edhe “Shqiponja e artë”. Pasi pati shumë reagime nga njerëz me kurajë, të cilët thonin që i vetmi person që është vrarë atë ditë nuk dekorohet, presidenti më dekoroi edhe mua... Aty pashë njerëz që nuk i njihja dhe më hipi një irritim akoma dhe më i madh. Pasi dekoroi kameramanë dhe gazetarë, presidenti më thirri edhe mua:
-”Zoti Merkoçi nderohet me dekoraten Pishtar i demokracisë”…
- Faleminderit, ia ktheva. Nuk kam asgjë personale me ty, por dy llafe do t’i them: Ne si popull jemi distancuar nga Enver Hoxha, ditën që kemi hedhur bustin, ndërsa politika nuk ka patur kurajon civile dhe morale për të mos u distancuar. Për sa kohë që Enver Hoxha mban titullin “Hero i Popullit” nuk mund ta marr këtë dekoratë. Kur ju si politikë t’ia hiqni këtë titull Enver Hoxhës, unë mund ta marr këtë dekoratë.” Në vijim sqaron se Presidenti e mirëkuptoi shqetësimin e tij.
Unë e njihja prej kohësh Fatmir Markoçi, ia kam vlerësuar kontributin në lëvizjen demokratike dhe, meqë e kisha parë me sytë e mi sesi u plagos nga rrahjet e policëve ( por jo nga ndonjë plumb, sikurse thotë) e kam përmendur i pari, si shembull, heroizmin e tij, në një artikull të gjatë me përshkrime reale të ngjarjes. Në artikull botova edhe disa foto, përfshi edhe atë kur turma po e mbante në krahë në gjendje të fikti. Në disa biseda me Fatmir Markoçin, por edhe me mikun tim të vjetër, ish të dënuarin politik z.Saimir Maloku, shpikësin e famshëm “të kanaçes çudibërëse”, u kisha shprehur rezervat e mia mbi mënyrën se si po manipulohej historia dhe anashkaloheshin disa veprimtarë të mirëfilltë, ndërkohë që disa ‘anonimë“ shquheshin me deklarata e përshkrime qesharake të porositura dhe të publikuara nën tituj ‘sensacionalë“. Unë u gëzova dhe i urova për dekorimin që iu bë Saimir Malokut e ndonjë tjetri që e meritonte, mbi të gjitha për Fatmir Markoçin, pasi me këto vlerësime shtetërore nderoheshin edhe veprimtarët e tjerë të ngjarjes madhore.
Uran Butka tha se e kishte lexuar prej kohësh artikullin tim, e kishte pëlqyer dhe i ishte referuar në një shkrim të tij, madje kishte diskutuar edhe për mua por nuk dihej përse më ishte anashkaluar veprimtaria dhe dekorimi.
Ia shpjegova “kleçkat” se, sipas mendjes sime, krahas disa shkaqeve subjektive qeshë vetë “inaktiv”:
- Dekorohet një person propagandues aktiv, që siguron shkesë, apo akoma më mirë përkrahje kolektive (këto unë nuk i paskisha patur as nga Saimir Maloku me shokë, as nga Fatmir Markoçi)
- Ngjarjet e faktet e përshkruara nga unë si veprimtar e dëshmitar okular, ndoshta qenë “modeste”, në krahasim me heronjtë e dalluar: “Për pjesëmarrjen aktive, kurajon dhe guximin qytetar të treguar në Lëvizjen Demokratike të viteve 90-të, për përmbysjen e regjimit komunist në Shqipëri” apo
“Për kontribut dhe profesionalizëm në dokumentimin e ngjarjeve të mëdha të transformimeve demokratike, nëpërmjet, fotografisë si dëshmi të historisë kombëtare”; (Presidenti Topi dekoron personalitete të ndryshme me kontribut të veçantë në rrëzimin e simboleve të komunizmit , 5 prill 2011)
- Tek artikulli im shfaqeshin edhe pikëpamje “kundërevolucionare” e “oportuniste”. tek lënda e publikuar ishin futur edhe “duart” ca nga gazetarja ( që shkrimin ma transformoi në intervistë për të ma përdorur materialin si koment për vete), ca nga kryeredaktori i gazetës (me krasitje apo perifrazime gabim). Kjo shihet edhe tek kontradikta mes kryetitullit dhe përmbajtjes.
Jo më të qe botuar edhe fjalia përmbyllëse: “Me kalljen e statujës së Hoxhës, lavirja plakë nusërohej virgjëreshë duke ia lënë Demokracisë pjellën (dob...) në derë. ( Gazetarja më tha se shefi dashamirës e “qethi” për hir të kokave tona, por ja që mua edhe sot nuk më mbushet qypi)
Kisha edhe të tjera “mëkate”: p.sh. nuk e dija që disa synonin thela nga “kaposhi” im dhe i Niko Qakos, tash qytetat kanadez (edhe i famshmi Blendi Fevziu pretendon se kinse ai i paskish lajmëruar studentët grevistë për hedhjen e bustit, por “harron të sqarojë“ se ku e gjeti motorrin “Vespa” xhanëm se kështu dëshmohej nga studentët e pranishëm të kishin ardhur dy lajmësit më të parë direkt e nga sheshi i betejës “Skënderbej”) Unë ndjehem i qetë me dëshminë time objektive tani që janë publikuar disa fakte të panjohura mbi rrethanat e rrëzimi të monumentit të diktatorit, ( p.sh. se në mëngjesin e 20 shkurtit 1991 u lajmëruan kameramanët e TVSH për të qenë prezentë e vigjilentë për filmime në pikat e caktuara apo “këshillat gjakftohta“ të Ramiz Alisë për forcat e rendit).Kushdo mund të bëjë analizat përkatëse, po të dojë edhe duke i krahasuar me artikullin tim dhe pasojat të cilat po i ndjejmë në kurriz tash njëzet e kusur vjet.
Për shumë arësye kam qenë e jam kundër çdo lloj diktature e sundimtarësh absolutë, isha pjesëtar i ndërgjegjshëm i protestës dhe i rrëzimit të monumentit , i gatshëm të sakrifikoja deri në vdekje për idealet demokratike, u bashkova dhe qëndrova deri në fund me grupin prej gati 30 vetash në përleshje me policët dhe u gëzova pa masë që u hoq ai simbol faraoni gjakatar nga sheshi i heroit kombëtar “ Skënderbej”. Por edhe i gëzohem fatit, që menjëherë pas rrëzimit të statujës u nisa me motor “Vespa” së bashku me pedagogun tim Niko Qako për tek studentët dhe nuk qeshë pjesëtar i masakrës që iu bë – jo diktatorit kriminel, por një vepre arti prej bronxi, i cili gjithsesi kryesoi dhe u njësua me këtë popull për 40 vjet. Me aktin ndaj statujës së ish-kapos të saj ( zot shyqyr jo të kockave të tij në varr) lavirja diktaturë manipuloi e damkosi Demokracinë Popullore duke i bërë një shërbim të madh armiqve të kombit tonë. Por gjene mirë që nuk u lejua të pëlciste lufta civile që më 21.2.1991 ( për këtë ka një meritë të padiskutueshme Neritan Ceka e bebushi i tij Redon) se nuk dihet pastaj se cili shqiptar do të mbijetonte për të vijuar kronikën e ngjarjeve.
Vendosa t’i publikoj këto mbresa bisede me historianin Uran Butka pasi lexova intervistën e Fatmir Markoçit të botuar tek “Shqiptarja.com “ dhe artikullin e Fritz Radovanit “Ka bre burra... ka!” Me këtë rast po u rikujtoj edhe shkrimin tim “intervistë“.


Petro S. Luarasi: Si e rrëzuam monumentin e diktatorit

Petro Luarasi, dëshmitar okular në ngjarjen e 20 shkurtit 1991 rrëfen se çfarë ndodhi atë ditë, si u rrëzua monumenti i Enver Hoxhës, si e dha lajmin e rrëzimit të diktatorit në Qytetin Studenti duke brohoritur: e hodhëm qelbësirën. Plagosja e Fatmir Mekoçit i cili kishte hipur në bazamentin e monumentit e guxoi të shpaloste flamurin pa yll dhe të gjitha dyshimet për ato që ndodhën

B. Budini: (Petro Luarasi) Thotë se u bashkua me lëvizjen demokratike popullore për shkak të genit të paraardhësve idealistë dhe bindjes personale për të kontribuar me sa mundej për shkatërrimin e diktaturës. Dhe u gjend në zemër të ngjarjeve për të cilat ka vendosur të flasë, pasi është i zhgënjyer nga disa rrëfime të njerëzve e kinse dëshmitarësh që kanë qenë shumë larg ngjarjes dhe që megjithatë guxojnë të flasin për të. Ndërsa ai vetë është gjendur në shesh dhe tregon gjithçka, që nga fillim i protestës e deri tek shembja e monumentit. Historia e rrëzimit të monumentit u parapri nga zhvillime të tjera që nisën me kërkesat ekonomike të studentëve të ILB-Kamzë, protesta e të cilëve u ndihmua edhe nga dorëheqja e rektorit. Më 7 shkurt filluan një protestë më të organizuar edhe studentët e Universitetit të Tiranës të cilët krahas të tjerave këmbëngulnin që universitetit t’i hiqej emri i diktatorit. Po ashtu të shfuqizohej dekreti i 30 janarit 1990 “Për mbrojtjen e monumenteve e figurave historike”. Nga dita në ditë, krahas propagandës e represionit të diktaturës, rritej frymëzimi dhe solidariteti popullor me studentët. Ndërkohë që urdhërohej mbyllja e universiteteve dhe policia filloi të zbrazë konviktet, u vendos nga komisioni studentor fillimi i një greve urie. Ajo nisi në mesditën e 18 shkurtit kur mbi 700 studentë e pedagogë me në krye studentin e anglishtes, Shinasi Rama, puthën flamurin e u futën në kinoklubin “Studenti” për fitore ose vdekje. Ndërsa më 20 shkurt ndodhi akti më domethënës, rrëzimi i monumentit të diktatorit dhe kësisoj i vetë diktaturës, për të cilin rrëfen personazhi ynë, Petro Luarasi, dëshmitar në vendngjarje.

Çfarë kujtoni nga ngjarja e 20 shkurtit të vitit 1991 ku keni marrë pjesë edhe vetë?

Nuk jam dakord me shumë nga ato që janë thënë nëpër emisione televizive “Opinion: lavazh truri e zemre” ku gëlojnë “kompetentët” me rrëfime për datën e bekuar 20 shkurt 1991 e përmbysjen e simbolit të diktaturës. Një kryetar partie “i djathtë” shpreh me frymë moderatore ngjarjen që e kishte ndjekur “nga shkallët e Pallatit të Kulturës”, një opinionist komenton vëzhgimet e rralla me teleskop nga mali i Dajtit e burgu i Qafë-Barit, një shkrimtar përshkruan me përmallim emocionet mbresëlënëse nga alpet zvicerane, teksa kishte dëgjuar nga mediat ndërkombëtare lajmin e bujshëm. Këto historiçka, pa asnjë personazh për be, m’i ngurtësojnë emocionet e ma shpërfytyrojnë keqas ngjarjen fatlume. Ia vlen që disa vëzhgime personale, “ndryshe”, t’i shpalosen lexuesit të nderuar.

Pikërisht, çfarë kujtoni ju konkretisht nga kjo ngjarje? Cila është e vërteta juaj, ajo që ju patë të ndodhte para syve tuaj?

Dita e 20 shkurtit zbardhi disi e veçantë. Pas një ndërgjegjësimi të madh, atë ditë filloi një vërshim masiv nga popullsia e Tiranës dhe tërë rrethet e vendit. Një ndihmesë vendimtare dhanë sindikatat e pavarura. Entuziazmi i të pranishmëve arriti kulmin në mesditë kur në godinën e degës mekanike, përballë kinoteatrit, u shfaqën disa drejtues midis tyre edhe aktorja e mirënjohur Rajmonda Bulku e cila iu drejtua “nënave e motrave” që në ballë të popullit të marshonin drejt Presidiumit të Kuvendit Popullor për të kërkuar që emri i diktatorit të mos bëhej objekt kurbani për grevistët e urisë. Njerëzit të entuziazmuar u nisën përmes rrugës së Elbasanit. Konfrontimi i parë u bë me zjarrfikëset tek cepi verior i ambasadës amerikane ku me dhjetëra njerëz u spërkatën me një kimikat të kuq e më pas u krye një përpjekje e vogël në krah të RadioTiranës. Në turmë dallova dy flamuj pa yll që valëviteshin nga Artur Zadrima e Fatmir Merkoçi. Kur turma u afrua në cepin lindor të Kryeministrisë, ndërhynë dhunshëm forcat e rendit. U përdorën edhe qentë, u dëgjuan edhe të shtëna armësh nga gardistët. Protestuesit u tërhoqën prapa, kurse disa dhjetëra syresh, midis tyre edhe unë me disa shokë “polikumsa”, kaluam gardhin e INIMA-s dhe dolëm tek bulevardi “Dëshmorët e Kombit”.
Atje filluam të protestojmë me thirrjet “Policët vëllezërit tanë”, “Për mëmëdhenë, eja mblidhuni këtu-këtu”. Meqë ishte e pamundur të çahej gardhi i policëve pasi edhe numri i protestueve ishte relativisht i vogël, një pjesë u drejtua nga sheshi “Skënderbej” për të bashkuar popullin në protestë. I gjithë bulevardi “Dëshmorët e Kombit” ishte i boshatisur. Vetëm përballë hotel “Dajtit” pranë trotuarit të parkut Rinia, na filmoi një kameraman. (Disa vite më pas e kam parë veten në foton e një ekspozite. Në rreshtin e parë, në qendër, në krah të majtë të të njohurit tim të vjetër dhe shok bange në universitet, dega elektrike, Artur Zadrimës i cili mbante flamurin pa yll. E përmend këtë emër, pasi më vjen keq se shumë artikullshkrues të kësaj ngjarje, ndoshta nga padia nuk e përmendin këtë trim). Zbritëm në lulishte e më pas në shesh ku na sulmuan zjarrfikëset e forcat e rendit. A.Zadrima me flamur e dy-tre të tjerë hipi tek monumenti i Skënderbeut, Fatmir Mekoçi me flamur dukej tek banka, ndërsa unë me ndonja njëzet të tjerë u gjendëm tek shkallët e para të monumentit të diktatorit duke brohoritur “Policët vëllezërit tanë!”. Nuk më hiqen nga mendja ato momente tragji-komike të cilat mendoj se ia vlen të tregohen me hollësi.

Pse tragji-komike?

Nuk ishim më shumë se 20-30 veta, përballë rreth njëqind forcave policore. Rreth e rrotull trotuareve, tek Muzeu, Pallati i Kulturës, Xhamia e banka, me mijëra njerëz brohorisnin dhe hidhnin gurë mbi “morrat” e policisë që rrotulloheshin me tërsëllimë. Në sulmin e parë të policëve u plagos një bashkëprotestues që nuk e njihja. Ndërsa e ndihmova të vendosej në cep të trotuarit, në të djathtë të monumentit, u ktheva përsëri përballë forcave të policisë që ishin tërhequr, duke u bërë thirrje të bashkoheshin me ne. Më tërhoqi vëmendjen fakti që dy të rinj po i qëllonin pa shkak me copa gurësh e mermeri. Kur i këshillova që të mos qëllonin kot pa shkak, se policët ishin vëllezërit tanë që i kishin sjellë me zor, ata donin të më qëllonin edhe mua, por u ndalën nga disa të tjerë. Ata u distancuan e vazhdonin të qëllonin. (Mos ishin provokatorë?). Ndërkohë filloi sulmi i dytë e më pas edhe i treti që ishte më i fuqishëm dhe policët arritën të na zmbrapsnin deri prapa monumentit. Më i vendosuri ishte një polic që shtinte me pushkë me fishekë manovre. Ai plagosi Fatmir Mekoçin i cili kishte hipur në bazamentin e monumentit e guxoi të shpaloste flamurin pa yll. Policët e tjerë e masakruan. Rrahja e Fatmirit ishte aq barbare sa ai ra në gjendje kome. (Më vonë më tha se kishte shpëtuar në spital vetëm në saj të neurokirurgut të shquar Arjan Xhumari). Të gjithë, popull e policë, menduan se vdiq. Zemërimi i jashtëzakonshëm i turmës i ngurtësoi policët (ndoshta ata kishin urdhër që të mos vrisnin njeri) dhe përcaktoi “paqen”. Tashmë grupit tonë i ishin shtuar me qindra.

Si u rrëzua monumenti i diktatorit?

Pas ndonja çerek ore pashë dy persona që po sillnin një kavo të gjatë dhe u afruan pas monumentit. I çuditur u afrova. Ndërsa dikush po qëllonte me një copë mermer për të prishur lidhjen midis bazamentit prej betoni e fundit të këmbëve (?!) ( bazamenti nuk kishte vida siç kanë fantazuar disa) njëri tha që kavon ta lidhnin tek dora prapa shpine e monumentit për ta rrëzuar. Një djalë hipi mbi monument. Më pas dikush solli një litar më të gjatë, i lidhën një kapërton biçiklete e ia hodhën tek koka. Pas disa tërheqjesh, monumenti u lëkund e më pas ra (ishte ora rreth 13, 55) Vërtet fat i madh që nuk zuri përfund njeri. Momenti i rënies ishte madhështor. Tek u lëkund dhe ra, nga heshtja e beftë shpërtheu një klithmë fantastike nga ata dhjetëra mijëra frymë që qëndronin anembanë sheshit “Skënderbej”. U mahnita kur ndërkohë pashë edhe disa policë tek përqafoheshin e hidhnin kapelet përpjetë. Kjo ishte pasqyrë madhështore e ndjenjës popullore të amëshimit “apolitik” për liri e demokraci. Ndërsa turma gëlonte rreth kërmës, e i zhvaste copëra për kujtim, e pa shqetësuar as nga uturima e një helikopteri që u vërdallos për disa minuta, ndjeva të më thërriste një zë. Ishte ish-pedagogu im, Niko Qako, me motorin e tij “Vespa”. Ai ishte dhëndër i ministrit të Mbrojtjes Prokop Murra dhe dinte shumë gjëra. “Keni shpëtuar për mrekulli, o Petro”, -tha i gëzuar dhe me bujari ma plotësoi dëshirën që të më çonte me motor tek Qyteti Studenti.

Pra ju jeni “ai anonimi me Vespa” që çuat lajmin e rrëzimit të bustit në Qytetin Studenti?

Po, kam krenarinë të them se unë jam “ai anonimi me Vespa” që dhashë lajmin e rrëzimit të bustit tek studentët. I thërrita Metin Jarecit: “Tini, Tini! E hodhëm qelbësirën, e hodhëm qelbësirën!” Por pas ca kohe gëzimi u kthye në tmerr, kur pamë që nga përposhtë rrugës së Elbasanit po ngjiteshin disa tanke, por që për fat vazhduan rrugëtimin drejt Varrezave të Dëshmorëve. Më pas mësuam se ishte përhapur lajmi se gjoja do të sulmohej varri i diktatorit. Por gëzimi u bë edhe më i madh kur sollën me kamion kërmën e shpërfytyruar tek studentët. Hareja s’kishte të përshkruar. Koka e diktatorit u var në litar në katin e dytë të kinoteatrit. Atje u takova edhe me Artur Zadrimën me shokë, tek festonin hareshëm. S’ia kisha ngenë të qëndroja por u nisa me një frymë për në shtëpi, të dëgjoja lajmet. Tek fillimi i ambasadës amerikane takova një shok i cili më tha që të hidhnim një sy andej nga Garda për të parë se ç’bëhej. Tek shatërvani i universitetit e më pas pranë Gardës pamë repartet ushtarake që shkonin drejt objekteve shtetërore. Pamja e tyre na drithëroi: shikime gjakësore, xheste prej të droguarish. Rrotull Bllokut ishin përqëndrua tanke. Ky ishte vizioni tragjik i të nesërmes që për fat nuk përgjaku tërë Tiranën, vetëm në saj të përkushtimit të disa heronjve me në krye Neritan Cekën. Në shtëpi lajmet që dëgjova me shokun na qetësuan disi. Televizioni e radio kishin ngjyrime festive ku fekste vetë Alfons Gurashi, por në darkë u shpërfytyrua gjithçka. Më pas filluan arrestimet.

Pra kush mendoni ju se e përgatiti rrëzimin e monumentit të Hoxhës?

Natyrshëm dyshoja për mekanizmin e rrëzimit e më lindnin pyetjet: Si ishte i fiksuar bazamenti dhe deri në ç’masë sigurohej monumenti shtatë metrosh që të mos rrëzohej nga ndonjë “tërmet” apo ky fakt dëshmon për punën sabotuese “të armikut” ndaj “udhëheqësit”? Në kushtet kur sapo kishte dalë një ligj i rreptë për ruajtjen e monumenteve, ç’masa u morën për ruajtjen e tij në qendrën e Tiranës? Kush mbante përgjegjësi në rast se ai dëmtohej? Kush e mendoi dhe zbatoi “aksionin” për rrëzimin e tij? Si shpjegohet që gjatë disa orëve që “u përleshën” protestuesit me forcat e policisë (nuk kishte gjëkundi forca të ndërhyrjes së shpejtë) nuk u zbraz as edhe një plumb “prej vërteti”, ndërsa sapo u përhap lajmi se do të shkatërrohej varri i Enver Hoxhës në Varrezat e Dëshmorëve, për atje u nisën disa tanke të Gardës të gatshëm për kasaphanë që do ta bënin me siguri dhe të nesërmen po të sulmohej Blloku? Kaq e parëndësishme ishte ruajtja e monumentit për diktaturën, apo drejtuesve të saj iu fanit fundi tragjik i Çausheskut? Çfarë çështje më madhore se ideali dhe përjetësimi i madhështisë do t'i bashkonte të shoqen dhe ndihmësin më të afërt të diktatorit?
Rrëzimi i monumentit është pasqyruar gjerësisht nga masmedia këtë dekadë, është folur gjerë e gjatë për të mirat e të këqiat e këtij akti. Shumë njerëz e bile forca politike janë përpjekur të përvetësojnë meritat. Por me këtë rast edhe unë vetë do të doja të dija, për hir të së vërtetës e si dëshmitar okular i ngjarjes, pa u nisur nga asnjë motiv politik, thjesht të “zbuloj” rrezen e së vërtetës: Kush e hodhi monumentin?
Duke u bazuar edhe në faktet që kam mësuar më vonë, mbi debatet në Byronë Politike, shprehem se këtë ngjarje e ka parapërgatitur Ramiz Alia me përkrahësit e tij, por ndihmoi edhe rastësia: Plagosja për vdekje e Fatmir Makoçit dhe reagimi popullor i drithëroi strukturat e rendit që nuk qëlluan me plumba “prej vërteti”. Për këtë personalisht u jam mirënjohës se me një plumb “për hir të idealit” mund të kisha shkuar edhe unë për dhjamë qeni.

(Petro S. Luarasi: Si e rrëzuam monumentin e diktatorit
Interv.B. Budina, Shekulli. - Nr. 70, 14 mars, 2005, f. 16 – 17)

[petrol]

Petro Luarasi
Histori apo thashetheme mbi lëvizjen kombëtare në SHBA

(Mbi shoqërinë “Malli i Mëmëdheut” – guri themeltar i “Vatrës”)

“Kur nuk e keni për zanat, përse predikoni si prift në fshat”

Nxitjen për të trajtuar temën e mora nga artikulli i gazetarit P. P. “100 Vjetori i Shoqatës Vatra: pararendësja e Pavarësisë së Shqipërisë – Kishes Autoqefale Shqiptare dhe tolerancës fetare”, i cili ne rolin e një historiani skrupuloz ndaj së vërtetës thekson: “Shoqata panshqiptare në SHBA- `Vatra` e krijuar midis 31 Marsit 1912 deri më 13 qershor 1912 (kohë kur u dha licenca nga shteti Massacuset, megjithse shumë autorë pajtohen se Vatra u themelua më 12 prill 1912), të krijuar nga përfaqësuesit e disa shoqërive shqiptare të SHBA si shoqëria `Malli për Mëmëdheun` e krijuar që më 1905 në Jamestown New York (nga shoqëria Xexo), nga “Kombi” u botua ne 1906 me botues prof. Sotir Peci, nga shoqëria e botuesve të gazetës Dielli të krijuar që më vitin 1909, nga shoqëria Besa-Besë në janar 1907 në Boston ( por në atë kohë dhe Revista “Albania” ne Londer me botues Faik Konicen),
si dhe atdhetarë të tjerë që u bashkuan më vonë pas këtyre datave – bë një nga shoqatat që i dha drejtim lëvizjes për pavarësi të Shqipërisë nga Turqia.”
Duke patur parasysh emrin e tij të kudogjindshëm në media, në fillim nuk u besova syve, pastaj u skandalizova me këtë paragraf ku dallohet qartë se ka një mish-mash fjalish që nuk i përgjigjen as së vërtetës historike, as logjikës elementare të një huazim lënde ( ç‘ne ‘Vatra” me “shoqerite” fantazem Xexo, të “Kombit” e shoqerine botuese te “Diellit”?!).
Por po ndalem në fragmentin ” Shoqata panshqiptare në SHBA- `Vatra` e krijuar… nga përfaqësuesit e disa shoqërive shqiptare të SHBA si shoqëria `Malli për Mëmëdheun` e krijuar që më 1905 në Jamestown New York (nga shoqëria Xexo)”
Në fakt ky fragment eshte shkëputur me gabime nga libri i Refat Xh. Gurrazezit: “Historia e federatës “Vatra” i cili mund të tolerohet kur kemi parasysh se e shkroi me shpejtësi si një lëndë gazetareske, në moshë të thyer, e në kushte të vështira ekonomike e politike. I ndjeri Refat Xh.Gurazezi dihet se kishte ardhur në SHBA më 1916, ndaj nuk ka qenë aq “i besueshëm” sepse jo vetem nuk kishte qene bashkekohes por as “nuk e dinte” se ku ( në Bufalo apo Jamestaun) e nga kush (Petro N.Luarasi, Mina Grameno, Kole Rikashi, Pandi L-Kallajxhi, Thimi N.Bocka, Pandi M.Furxhi, Dhimitèr Z. Negovani, Vani O.Karameta, Thanas Halla, Vani Vangjeli, Mihallaq Bimbli, Llambi Bimbli, Thanas V.Mborja) qe themeluar shoqeria “Mall i Memedheut” më 1905 , por edhe as qe interesuar per te zbuluar “rekorde” (kanunoren e shoqërisë nga P.N.Luarasi apo deshmi nga Fan Noli, Kostandin Demo, Mina Grameno etj).
Por është e patolerueshme, madje përbën skandal, që pasaktësitë e tij të botohen nën siglën e shoqërisë ‘Vatra” dhe madje të citohen nga pasues e kopjues të tij si prova të padiskutueshme për sajimin e historisë së lëvizjes kombëtare në SHBA nga akademikët e sotëm apo dhjetra kalemxhinj të rradhës, madje të vuloset edhe në ndonjë film.

Natyrshëm lind pyetja perse keta shkrues te etur nuk shkojne te pijne (kopjojne) tek burimi (p.sh tek bashkekohesi deshmitar okular Kostandin Demo, autor i librit fondamental ’”Shqiptaret e Amerikes”) por llokociten tek moçalishtet e thashethemnajave dhe rikujtojnë se “çfare kane degjuar”. Pse kaq poshte ka rene historia 108- vjeçare e levizjes kombetare ne SHBA sa ta vulosin kopjacet, karagjozët e spekulantët?!
Duke e marrë seriozisht këtë situatë ku nëpërkëmbet e vërteta dhe himnizohen gënjeshtra iu drejtova njërit prej të zotëve të punës së Vatrës duke i dërguar edhe një material studimor të bazuar në dokumenta: “Kam lexuar artikuj, studime e libra mbi historikun e lëvizjes kombëtare në SHBA dhe me keqardhje e indinjatë kam parë që rëndom anashkalohen veprimtaria e sakrificat madhore të Petro Nini Luarasit, si i pari emigrant politik në SHBA, themelues i shoqërive të para atdhetare “Pellazgu “ e “Malli i Mëmëdheut”, ndihmesa e tij për Fan Nolin që të vinte në SHBA, që të bëhej prift e të niste kishën ortodokse shqipe të pavarur, aktiviteti si propagandues i atdhetarizmit dhe librit shqip etj. Ndaj shkrimi që kam dërguar për publikim ka karakter sensibizilues, polemizues e informues dhe bazohet kryesisht në përmbledhje referencash, korespondenca dhe dokumenta mbi aktivitetin e Petro Nini
Luarasit në ShBA. Shkrimi synon që të njihet e mos harrohet të përmendet në konferencë …”
Kopetenti m’u përgjigj me dashamiresi: ” I kam marre materialet qe me niset per martirin e Kombit Petro Nini Luarasin. Keni te drejte qe revoltoheni…Shpesh ne perserisim veten ose te tjeret si papagaj dhe ngulim e shkulim te njejtat slogane per te njejtet njerëz, dhe mëkatojme kur mbulojme me pluhur harrese martirët e vërtete…”
Duke pritur rezultatin shkencor në Konferencën e 100 vjetorit të ‘Vatrës” si përgjigje për “specialistët” e kudondodhur mejhanexhinj-bejtexhinj, me modestinë e një amatori po u përgjigjem : “Kur nuk e keni për zanat/ përse predikoni si prift në fshat?/ Historia nuk është mish për zgarë/ që ta piqni si ju vjen për mbarë/ O lexues dhe akademikë të shquar/ po u paraqes një letër drejtuar / prej Fan S. Nolit – Petro Ninit djalë/ për këtë dëshmi u qofsha falë.

Foto: 1. Shoqeria "Malli i Memedheut", 1905, ne mes Petro Nini Luarasi

Foto: 2. Kartoline e Fan Nolit derguar Skender Petro Luarasit

[petrol]

Foto 3 Leter e Fan Nolit derguar Skender Luarasit mbi Petro Nini Luarasin
(Vijon)

[petrol]

Foto 4 Vijon: Leter e Fan Nolit derguar Skender Luarasit mbi Petro Nini Luarasin

[petrol]

Petro Luarasi


Shqiptarët duhet të jenë krenarë dhe të kontribuojnë me përgjegjshëri për ndriçimin e historisë së tyre prej gjenezës pellazgjike, vijimësisë iliro-arbërore deri tani. Ndaj të kontribuojmë sa të mundemi me dëshmi e dokumenta që përkujtojnë 100- vjetorin e themelimit të Organizatës Panshqiptare “Vatra” dhe Shpallen e Pavarësisë së Shqipërisë.

Disa veprimtarë të organizatës 'Vatra"

Dhimitri Petro Nini-Luarasi

Dhimitri Petro Nini-Luarasi që në fëmijëri u edukua me dashuri dhe përkushtim për lirinë dhe përparimin e Shqipërisë. Kur i ati, Petro Nini Luarasi, u kthye nga ShBA, më 1908, për të bindur familjet shqiptare që të çonin pa frikë fëmijët e tyre në shkollat shqipe, i mori me vete të dy djemtë, Dhimitrin e Skënderin, në shkollat e drejtuara prej tij në Korçë e Negovan. Nga takimet në shtëpi, në veprimtari të ndryshme apo kur aktivizohej si korier, Dhimitri njohu vëllezërit Bajo e Çerçiz Topulli, Spiro Ballkamenin, Themistokli Gërmenjin e Sali Butkën, anëtarët e familjes Qiriazi apo çiftin Kenedi: misionarët e parë protestantë amerikanë që dhanë një ndihmë të madhe për çështjen kombëtare shqiptare. Kur agjentët e klerit shovinist grek ia helmuan të atin dhe më pas andartët ia dogjën shtëpinë, Dhimitri Nini-Luarasi, pasi e sistemoi familjen, emigroi në SHBA bashkë me dajallarët Guri e Andon Sevo. Ata u vendosën në Taunton Mass. ku më 2 qershor 1912 u krijua dega nr.15 e organizatës patriotike “Vatra”, e cila përbëhej kryesisht nga luarasllinj dhe gati gjysma qenë farefis. Kryetar u zgjodh Guri Sevo i cili drejtoi degën deri në vitin 1923 kur u kthye përgjithnjë në atdhe.
Në kujtime përshkruan një takim madhështor në Boston, të organizuar nga ‘’Vatra’’ në janar 1917, ku Guri Sevo dhe ai morën pjesë si perfaqesuesit e deges nr.15. “Me sa mbaj mend, mbledhjen e çeli Hamit Lumi dhe folën me rradhë Fan S. Noli, George Fred Wiliams (ish-ambasador amerikan në Athinë), Kristo Dako e Bahri Omari“.
Studionte në “The Bristol Country Agricultural School”, Sagregonset, Mass. kur ndihmoi në krijimin e “Lidhjes së Studentëve Shqiptarë“ dhe botimin e organit të saj “Studenti” me drejtues Qani Panaritin dhe Skënder P. Nini-Luarasin.
Në vjeshtë të vitin 1919 u nis vullnetar për në Shqipëri ku gjatë një përleshje me pushtuesit italianë në Vlorë u plagos rëndë në kokë duke humbur përgjithnjë dëgjimin nga njëri vesh.
Pas shërimit bashkëpunoi ngushtë me Sali Butkën, i cili më 1920 e caktoi të dorëzonte memorandumin në komandën italiane ku kërkohej, në emër të popullit të Kolonjës, Leskovikut e Përmetit, largimi i menjëhershëm i forcave pushtuese.
Nën qeverinë e dalë nga Kongresi i Lushnjës, Dhimitri punoi krahinor i 13 fshatrave të Dangëllisë duke ndihmuar Fan Nolit sidomos për zhvillimin e fushatave elektorale në Kolonjë, të cilën e konsideronte si trevë të origjinës familjare, shumë të rëndësishme për prestigjin e tij.
Dhimitri P. Nini qe delegat i Kolonjës, së bashku me Sofron S.Borovën, në kongresin e Kishës Orhodhokse Kombëtare të Shqipërisë, që i zhvilloi punimet në Berat nga 4-17 shtator 1922, ku dhe nënshkroi statutin themeltar.
Në dhjetor 1924, me Sali Butkën, grumbulluan rreth 700 forca që të mbronin rrugën e Leskovikut nga pritej të vinin forcat zogiste të Myfit Libohovës. Më pas emigroi në SHBA ku bashkëpunoi me grupimet demokratike antifashiste në përballje me kolaboracionistët, kundërshtarë të Fan Nolit dhe luftës çlirimtare.
Dhimitri Nini-Luarasi “u muar me çështjen shqiptare, fetare, kombëtare dhe shoqërore dhe ish gjithënjë aktiv. Ay shërbeu në Organizatën “Shqipëria e Lirë” për vjete me rradhë me pozitën arkëtar dhe anëtar i Komitetit’’ (Nekrologji, ‘’Liria’’, 1985).
Rrethanat kritike e detyruan Dhimitri Nini-Luarasin të kontribuojë në krijimin e organizatës ‘Shqipëria e Lirë“ dhe organit të saj “Liria” ku mbrojti platformën atdhetare, demokratike, çlirimtare dhe qe krenar që pjesëtarë të familjes dhe të afërm të tij merrnin pjesë në luftën antifashiste ku disa ranë edhe dëshmorë. Ai ka merita në mbrojtjen dhe konsolidimin e kishës ortodokse autoqefale shqiptare me në krye Fan S.Nolin si dhe në vendosjen e ekuilibrave mes grupeve me pikëpamje të ndryshme tek shoqëritë atdhetare "Vatra" e "Shqiperia e Lire". Në gusht 1946, kur i njohuri i tij Behar Shtylla erdhi si përfaqësues i delegacionit qeveritar shqiptar në Sh.B.A., Dhimitri i kërkoi që të kontribuojë për unitetin e të dy organizatave: ’’Atdhetari Dhimitri Luarasi, duke përshëndetur me telegram vajtjen tonë atje, na shkruan: Lutem për hirin e çështjes, jini të vetmit që kam pritur që të mund të kurorëzoni bashkimin e të dy organizatave tona këtu, në një...Më 21 dhjetor 1949, në gazetën Dielli, Fan Noli botoi deklaratën ,e cila u prit mirë dhe u mbështet me deklarata analoge nga Dr.Xhon Nase : kryetar i “Shqipërisë së Lirë” e nga Dhimitri Luarasi: kryetar i “Vatrës” më 1948” (Behar Shtylla, Fan Noli siç e kam njohur).
Mbi të gjitha, Dhimitri Nini-Luarasi qe njeri bujar. Ndonëse nuk kishte të ardhura të mëdha ai iu gjend kurdoherë familjes dhe njerëzve hallexhinj, ndihmonte kishën ortodokse autoqefale të Fan Nolit, organizata atdhetare apo veprimtari socialkulturore të ndryshme.Emri i tij dhe i bashkëshortes Thomaidha Caci-Luarasi haset shpesh në lista ndihmëtarësh, si individ apo drejtues i organizatave “Vatra” e “Shqipëria e Lirë“.
Përmendim ndihmat që u çoi vullnetarëve antifashistë shqiptarë të internuar në Sant Cyprien-Francë, Ventotene- Itali e popullit shqiptar gjatë luftës e pas fitores mbi fashizmin. Në vitin 1960, kur i vëllai Skënder Luarasi çeli për të parën herë degën e anglishtes në Universitetin e Tiranës, ai në bashkëpunim me Fan Nolin, Geri Riskën e Peter R. Priftin dërguan një fond të rëndësishëm me fjalorë e literaturë anglo-amerikane që iu shpërndanë falas studentëve apo u dorëzuan në bibliotekë. Një kontribut, i cili tundoi qarqet qeveritare në vitin 1979, qe ndihma financiare personale që të ndërtohej një banese në Baçallëk të Shkodrës për familjet e pastreha nga tërmeti rrënimtar. Qeveria shqiptare i pranoi paratë (një përjashtim për të respektuar të birin e martirit Petro Nini Luarasit) por nuk e deklaroi askund.
Dhimitri Nini-Luarasi, jetoi e punoi në SHBA mbi 50 vjet me kujtime mbresëlënëse për miqtë e bashkëpunëtorët Kostandin Demo e Josif Pani, Sevasti e Parashqevi Qiriazi, Goni Katundi, Qerim Panariti, Dhimitër Trebicka, Gari Riska, Pandi Demetri, Peter Kolonja, Peter R. Prifti, etj. Ai me të shoqen e vizitoi Shqipërinë në vitet 1959 e 1971 dhe në vitin 1974 vendosën të kthehen përfundimisht në atdheun e shtrenjtë ku u prehen eshtrat.
(Vijon)

Foto
1. Dhimitri Petro Nini-Luarasi, me uniformën e vullnetarit, 1919
2. Dhimitri Petro Nini-Luarasi ( në mes, pas vajzës) me Fan Nolin , djathtas
3. Dhimitri Petro Nini-Luarasi, e ëma Angjelina, vëllai Skënderi, mbesa Lauresha

[petrol]

Petro Luarasi

Guri Kristo Sevo

Guri Kristo Sevo (1874-1951) u lind në fshatin Luaras të rrethit Kolonjë në një familje me bindje atdhetare. Në vitin 1986 ai ndoqi për disa muaj mësime shkrim e këndim shqip nga mësuesit martir Koto Hoxhi në Qestorat dhe më pas nga Petro Nini Luarasi në mësonjëtoren shqipe të Korçës ( 1987-90). Për një vit punoi edhe si mësues i gjuhës shqipe.
Në vitin 1904 ai niset për në ShBA së bashku me kunatin e tij, Petro N. Luarasi dhe të tjerë miq e farefis duke ndjekur itinerarin Manastir-Selanik-Hamburg-Nju Jork ku u ndanë me grupe në drejtime të ndryshme. Guri Sevo shkoi të banojë në Taunton Mass. ku e prisnin disa miq e farefis dhe më pas hapi një dyqan frutash i cili u shërbente atdhetarëve edhe si vend takimesh.
Ai u bë anëtar i shoqërisë “Mall’ i Mëmëdheut” (1905) dhe më pas, me krijimin organizatës “Vatra”, u përfshi në degën nr.15, të cilën e drejtoi për disa vjet. Përmendet si kontribues në listat e ndihmëtarëve ( Kalendari “Vatra”, 1918, f.53) së bashku me të vëllanë Andonin, djalin e xhaxhait të tij, Jorgji, dhe farefis e miq të tjerë, të cilët i kishin qëndruar krah për krah Petro N. Luarasit në veprimtarinë e gjithanshme të tij.
Në kujtime përmendet ish-tipografi i shoqërisë “Mbrothësia”, Jorgji (George Luarasi) i cili qe ndër delegatët e përhershëm e më të dalluar në kuvendet e Vatrës që zhvilloheshin në Boston. Ndër veteranët dhe në shtyp përmendet fjala e tij mbresëlënëse në Kuvendin e Vatrës (1912) kundèr veprimtarisè sè elementève turkoshakè dhe grekofonè.
Ndërsa Andon Sevo qe ai që së bashku me Petro Nini Luarasin, iu përgjigjën thirrjes së BajoTopullit dhe shkuan komitë në Shqipëri, ku gjatë luftimeve u plagos në Llakovë të Vodicës. Pas Hyrjetit, u rikthye në SHBA ku u aktivizua në degën nr.15 të “Vatrës” në Taunton Mass ku shumica e anëtarëve qenë nga fshati Luaras dhe kishin lidhje gjaku me njëri-tjetrin. Andon Sevos i ndodhën shumë fatkeqësi në jetë: bejlerët i vranë dy xhaxhallarë ndërsa pushtuesit fashistë i vranë vajzën e vetme, Marjetën, në “Demostratën e Bukës” (shtator 1943). Ai u kthye në Atdhe në vitin 1951.
Guri Kristo Sevo, e shoqëroi Petro Nini Luarasin në shumë udhëtime e aktivitete, brenda e jashtë Shqipërisë dhe njihet edhe si biografi i tij i parë me veprën “Mësonjësi im i shqipes”(1936) që u vlerësua shumë nga shtypi i kohës.


Foto 1. Në foto nga e majta në të djathtë:
Rrjeshti i parë Anastas Sevo, Jorgji Sevo, Guri Sevo
Rrjeshti i dytè: Llukan Luarasi, Andon Sevo

Foto 2. Dega Nr.15 e "Vatrës", Taunton Mass.
Në foto nga e majta në të djathtë:
Reshti i parë të ulur: Guri Kristo Sevo-Luarasi, Lipe Nini-Luarasi, Jorgji Dhimitri-Luarasi, Llukan Luarasi dhe Hari Sotir-Luarasi
Reshti i dytë ulur: Llazi Sotir-Rehova, Loni Nini-Luarasi, Hari Sotiri-Luarasi, Tasho Gramo-Luarasi dhe Ilo Vithkuqi
Reshti i tretë në këmbë: Miti Sk[ndi-Lëngëza, Andon Kristo Sevo- Luarasi, Dhimitri Petro Nini –Luarasi, Javer Rehova dhe Jani (?)

[petrol]

Petro Luarasi

80 vjetori i lindjes se kengetares amerikane Patsy Cline

Poeti i famshëm Khalil Gibran ka thënë: “Muzika është gjuha e shpirtit . Ajo zbulon sekretet e jetës, sjell paqe dhe harmoni.”
Njerëzimi përgjithësisht nxiton e sheh përpara dhe harron visaret që lë pas. Kështu i ndodh edhe me muzikën e cila, sidomos në vendin tonë, po humbet e po “thjeshtëzohet “ me teknologjinë DJ.
Por kur njeriu kërkon të ndjeje me gjithë zemrën, shpirtin dhe dashurinë e tij , i duhet shumë më tepër se vetëm një DJ me muzike “tallava”, i duhet këngëtari, muzika e zëri i mirëfilltë. Një muzikë brilante na ka dhënë Patsy Cline (shqiptohet Peci Kllain) të cilës kete vit njerezit e qyteteruar i kujtojë 80-vjetorin e lindjes.

Virginia Patterson Hensley, e njohur në botën e muzikës me emrin Patzy Cline
(8 shtator 1932- 5 mars 1963) u lind në Winchester, Virginia, të Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Në karierën e saj të shkurtër ajo u shqua për tonin e pasur të zërit dhe ekspresivitetin emocional duke u vlerësuar si një nga më të sukseshmet këngëtare amerikane të muzikës pop e kantri të shekullit 20-të që udhëhoqi e frymëzoi lëvizjen feministe në muzikë e pasuar nga Loretta Lynn, Dottie West, Jan Howard, Brenda Lee , Barbara Mandrell.
Disa nga hitet e saj më të njohura janë "Walking After Midnight" e kompozitorit Donn Hecht, "I Fall to Pieces" e Harlan Howard, "She's Got You" e Hank Cochran, "Sweet Dreams” e Don Gibson por mbi të gjitha me këngën e famshme "Crazy" të Willie Nelson. Petsy Cline qe këngëtarja e parë e muzikës kantri që dha shfaqje në Carnegie Hall të New York dhe në Mint Casino të Las Vegasit , qe këngëtarja më e paguar e kohës me shuma mbi $1000 për shfaqje ndërkohë që pagesa mesatare për këngëtaret e tjera qe 200 dollarë për shfaqje. Por moto e saj qe ‘Nuk dua të bëhem e pasur, vetëm të jetoj mirë“
Patzy Cline u nda nga jeta në 5 mars 1963 në një aksident ajror , së bashku me menaxherin e saj Randy Hughes dhe këngëtarët Hawkshaw Hawkins dhe Cowboy Copas. Për jetën 30-vjeçare e arritjet e saj janë shkruar artikuj e libra, janë shfaqur dokumentarë e filma, dhe ka fituar shumë çmime duke e rradhitur si një ikonë e muzikës krahas legjendave Johnny Cash dhe Elvis Presley.
Janë shitur miliona rekorde nga albumet esaj: 1957: Patsy Cline, 1961: Patsy Cline Showcase, 1962: Sentimentally Your, 1964: A Portrait of Patsy Cline, 1964: That's How a Heartache Begins, 1980: Always,
Në vitin 1973, dhjetë vjet pas ndarjes nga jeta, ajo qe e para femër e përfshirë në Country Music Hall of Fame dhe rradhitet e para në klasifikimin CMT, ndër 40 femrat me te shquara ne muziken kantri
Kënga balladë "Crazy" me kompozitor Willie Nelson, ne zhanrin xhaz-pop me nuanca të muzikës kantri , eshte interpretuar nga shumë këngetarë në disa versione. Por kënga "Crazy" përgjithësisht identifikohet me interpretimin e Patsy Cline që u rendit e dyta në top listën e hiteve të SHBA më 1962.
Kushdo qe desheron mund te degjoje zerin e saj brilant ne kengen Crazy me titra
anglisht
apo ne
Variant tjeter me titra pa figure
Jeta dhe suksesi i këngëtares Patsy Cline është pasqyruar edhe në kinematografi në disa dokumentarë dhe në dy filma
Filmi “Sweet Dreams” (“Endrra të ëmbla”) i realizuar në vitin 1985, ku Patsy Cline interpretohet nga Jessica Lange, qe teper i suksesshëm edhe për aktoren Lange e cila u nominua për performancën e saj në Academy Award, rol që vlerësohet si interpretimi më i mirë në karierën e saj artistike.
Filmi Sweat dreams Pt 1 : Patsy Cline / Jessica Lange
gjendet ne adresen :