BESELIDHJA E RE
Nga kater ungjijte kanonik, tre te paret paraqesin ngjashmeri te tilla, mes tyre qe mund te vendosen ne shtylla paralele mjaft mire. Dhe te dallohen mjaft qarte ne ngjashmerine e tyre: emri i te cileve edhe "sinoptike".
UNGJILLI I MARKUT
Eshte me i vjetri nder te kater Ungjijte dhe ne te vertete perdoret nga Mateu dhe Luka.
Qellimi i Markut eshte shpallja e besimit ne Jezu Krishtin Mesi. Sigurisht eshte shkruar pak para vitit 70 pas Kr.
Ndarja e Ungjillit te Markut mund te behet ne kete menyre:
1, 1-13 Predikimi i Gjon Pagezuesit, Pagezimi i Jezusit, Tundimi;
1, 14 - 7, 23 Apostullimi ne Galile;
7, 24 - 9, 50 Udhetimet e Jezusit me Apostujt (ne krahinen e Tirit, Sidonit - Dekapoli, Cezarese se Filipit dhe rikthimi ne Galile);
10, 1 - 16, 8 Jerusalem; Vuajtja dhe Ringjallja.
UNGJILLI I MATEUT
Qellimi i Mateut eshte ai qe te deshmoje se Jezu Krishti eshte Mesia i premtuar. Eshte shkruajtur pas vitit 70 pas Krishtit.
Ungjilli i Mateut mund te karakterizohet si nje drame ne shtate skena mbi ardhjen e mbreterise se qiejve:
* pergatitja e Mbreterise ne personin e Mesise femije (1-2);
* shpallja e programit perpara dishepujve dhe turmes ne fjalimin e mbajtur ne mal (3-7);
* predikimi i Mbreterise se qiejve (8-10);
* misteri i Mbreterise se qiejve. Pengesat qe Jezusi takon. Shpjegimi i shembelltyrave (11,1-13,52).
* fillimet e tij ne grup dishepujsh, me Pjetrin ne krye (13,53 - 18,35).
* kriza qe pergatit ardhja e tij perfundimtare, krize e lindur nga opozita ne rritje e krereve te judenjve dhe e shpallur nga fjalimi eskatologjik (ne fundin e koherave) (19-28 ).
* se fundi kjo ardhje e dyte, ne vuajtje dhe triumf, me dhimbje dhe ringjallje (26-28 ).
UNGJILLI I LUKES
Autori nuk ka si qellim te shkruaje nje "jete mbi Jezu Krishtin", por nje veper predikimi. Me siguri vepra ka qene e shkruar rreth vitit 80 pas Kr.
Struktura e ndertimit nga ana e Lukes merr ne vija te pergjithshme nga ungjilli i Markut. Merita e vecante e ungjillit te trete rrjedh nga personaliteti shume terheqes i autorit te vet, qe duket panderprere.
Luka eshte nje shkrimtar me talent te madh dhe me shpirt shume delikat. E ka shkruar ne menyre origjinale, me nje shqetesim ne informimin dhe rregullesine (1, 3).
UNGJILLI I GJONIT
Tregimet e mrekullive dhe bisedat jane te zhvilluara gjeresisht dhe te lidhura ndermjet tyre.
Me siguri vepra eshte shkruar rreth vitit 100 pas Krishtit, jo nga Gjoni Apostull, por nga ndonje dishepull i tij.
Eshte nje Ungjill qe mund te permblidhet si nje "shpallje e mesianitetit e te bijesise hyjnore te Jezusit".
Cdo Ungjilltar ka nje pikesynim themelor mbi Jezusin dhe misionin e tij.
Per shen Gjonin, Jezusi eshte Fjala qe behet njeri, qe vjen per ti dhene jeten njerezimit (1, 14).
Misteri i misherimit drejton gjithe mendimin e tij. Kjo teologji e misherimit shprehet ne gjuhen e misionit te deshmise. Jezusi eshte Fjala, Fjala e derguar nga Hyji ne toke dhe qe pasi te mbaroj misionin e tij, duhet te kthehet tek Hyji (1,1).
* Hyrja (1, 1-18 ): "ne fillim..."
> Ministeri (sherbesa) i Jezusit:
1. Lajmerimi i Ekonomise (i familjes Hyjnore) se re (1, 19 - 4,54): java e perurimit; ngjarjet qe sillen rreth pashkeve te para.
2. Festa e dyte, nje te shtune, ne Jerusalem: opozita e pare ndaj zbulimit (5, 1-47).
3. Ne Galile, pashket e dyta: opozita e re ndaj zbulimit (6, 1-71).
4. Festa e tendave: zbulimi i madh mesianik dhe refuzimi i madh (7, 1 - 10, 21).
5. Festa e dedikimit: vendimi i marr per vrasjen e Jezusit (10, 22 - 11, 54).
6. Fundi i ministerit ne publik te Jezusit dhe perurimi i Pashkeve te treta (11, 55 - 12, 50).
> Ora e Jezusit. Pashket e qengjit te Hyjit (13, 1-20, 31)
1. Darja e fundit te Jezusit me dishepujt (13, 1 - 17, 26)
2. Vuajtja (18-19)
3. Tregimet e Ringjalljes dhe lumturia e besimit (20, 1-29)
4. Konkluzioni i pare i Ungjillit (20, 30 vij).
Perfundimi (21, 1-25): shpallja e jetes se Kishes dhe pritja e rikthimit te Jezusit.
Krijoni Kontakt