Kadare, i madh apo i famshëm?

[Dorontina]

Kadare, i madh apo i famshëm?

as njona as tjetra!

hahahahaa shkurt e shqip...

per mu ka humb qdo vler me ato qe ka then per Kosovar...

ai qenka i mir qe na qenka shembull ska patur shqiptare por si shembull i mir asht martu vet me ruse. e i qun tjert turq e arab...

[Bel ami]

Po pas Kadarese kush tjeter e ka radhen ne gijotinen tuaj? Ju qe hidhni balte mbi Kadarene e keni vendin tek "Kamarja e turpit".
Kadareja ishte nga te vetmit qe guxuan te thyenin regullat e realizmit socialist.U aratis sikunder ata qe i "quajti" jashteqitja e kombit,ishte nder te paktet Shqiptare qe shkroi per Kosoven aq sa shkruan te tjeret sebashku,ishte nder te paktet qe u gdhi nen muret e Rambujese ne vitin 99, ishte nder te paret qe kerkoi denimin e nomeklatures komuniste per krimet qe kishte bere dhe jo per kafe e molle, ishte i pari qe kerkoi prerazi hapjen e dosjeve te ish sigurimsave dhe mbetet kolozi i letrave Shqipe.Po ju kush jeni qe keni mare hushten e Don Kishotit dhe kerkoni te kryqezoni Kadarene?

[shpresa vranari]

Me cudit lehtesia e disave ketu per te hedhur balte mbi kadarene.
Thoni "Faleminderit O i MADH Kadare qe na dhe mundesisne te shikojme me syte e tu te fuqishem.Mijera here faleminderit.

[Paulshkodrani]

E dashur Leila.
Per te emocionuar na thua se ke ..........memorie afat shkurter....
Per te na argetuar thua........................wishy-wishy...................
Per te na bere kopjace na thua..............na tregoni tezen.............
Per te na mahnitur na e tha anglisht....."Ura me tre harqe".........
Si injorant qe jam me duket se thohet..."a bocca lupo"................

[Paulshkodrani]

Kryevepra e pagabueshme…simbas oroskopit te Zija Celes

O Zija Cela sa TURP, shume Turp…
Ti kallxohesh aq SERVIL, tmerresisht SERVIL ne recensionin e romanit te ri te Ismail Kadarese “Darka e Gabuar” sa jam i sigurte se as e ama nuk ja ka thane aq fjale te bukura. Edhe Kadareja duhet te jete ndier keq nese e ka lexuar recensionin tend dhe jam i sigurte qe do te te thote “Kush te tha te shkosh aq larg o ...”.

Per te qene i sakte po te citoj:
…”Gjithnjë kam besuar se Kadareja, edhe në dekadën e fundit, po vazhdonte të shkruante libra të bukur, ku mungonin muskujt e mëparshëm davidianë, por shfaqeshin ca tendosje të holla, tendina e damarë të padukshëm, si dhe ca vegla të imta, plot precizion, që më parë s’kishin qenë krejt të vërejtshme në punishten e tij…” një roman madhor,…i bukur e rrëmbyes, edhe i rëndësishëm, universalisht i rëndësishëm, letra shafitëse që i shtohen bibliotekës më selektive të botës”...

Ziaja i hyn ne hise mitologjise greke duke shtuar ne Pantenon edhe nje karrige per Kadarene ne tavolinen e Zeusit …”Kush ka pandehur se Feniksi ka mbaruar, le të besojë tani edhe tjetrën, ringjalljen nga hiri i vet”… ”Nuk do të jem pishman pse “e kam tepruar”, siç do të thonë çuditërisht disa bashkëkombas, pishman jam për çfarë nuk thashë”...”se koha e sotme botërore ka gjetur Zeusin e letrave te Kadareja. Olimpi, me sa duket, është zhvendosur në Tiranë”...

Ziaja i hyn ne hise familjes se Davidit duke i shtuar edhe nje karrige per Kadarene ne “darken e fundit”te da Vincit ...“Darka e gabuar” është shkruar me shijen e pagabueshme të kryeveprës…”njeriu …ndihet me fat kur i lexon ende pa i dalë fryma”…Me gishtat e dorës numërohen tituj të tillë letrarë, ku ndihet sa i madh ka qenë ashku i autorit, vrulli, droja dhe njëkohësisht ngazëllimi prej aleluje”…” por mesazhet e më transhendentëve gjithnjë janë mesianike”...” ky libër i shëndetshëm, me një përmasë planetare…”për të shënuar ndoshta kuotën më të lartë, pastërtisht më të lartë, midis kulmeve të Kadaresë. Një shkrimtar, sipas meje, nuk ka ku shkon më tej, më tej është gremina, dhe më lart ështëZoti”…”a shohin ëndrra shkrimtarët përpara se të shkruajnë?”…”Duket sikur në një natë të lumnueshme, teksa autori flinte, dy fantazma kanë vajtur te shtrati i tij”...“Fantazma tjetër është përkulur te shtrati dhe atij që fle po ia shpraz një ëndërr në tru”...”prijësi dhe princi i letrave Kadare”...”E si mund të hiqemi të habitur, kur në mjaft libra të tij Kadareja ka parë atë që është e nënqiellshme dhe atë që është e mbiqiellshme”…A s’jemi ne që, me dashje të mirë a me dashje të keqe, prej shumë e shumë vjetësh ia kemi identifikuar edhe shenjën e jashtme?”...”Nga akuarelet e paharrueshme…kalohet në pëlhurën e madhe, ku punohet me skatull dhe bojëra të rënda, plot e përplot me vaj të hyjnueshëm, si te “Darka e fundit” e Leonardo Da Vinçit”...

…”
Dikur ishte nomenklatura e lartë komuniste që pikërisht këtë shkrimtar, para të cilit edhe dridhej e servilosej,(Ziaja duket se e din mire se si jane ndier ato) me një ngrefosje horrash e thërriste prapa krahëve me nofkën Qorri”…

…”Kush ka dashur të vërë vetulla, ka nxjerrë sytë, dhe jo ata të ballit, por atë të mendjes”…”duke qenë vetë autori gjeneratori i rrymës dhe vetë njëkohësisht subjekti i shkarkesave të para. Në vetmi, mjeshtrat e mëdhenj durojnë pa u ndier atë, që të vegjlit i lemeris pa e provuar dhe nxitojnë t’i drejtohen publikut”… Zija kjo eshte e vertete. Edhe une si shqiptar i mire e kam lexuar Kadarene deri diten kur ai per te paren here (dhe te fundit) shkruajti nje parathenie per dike tjeter, Migjenin. E pa imagjinueshme si ide mbasi ai ishte mesuar vec te shkruanin per te, ai e perdor vepren e poetit dhe prozatorit te talentuar (por te frymezuar nga era e kuqe qe vinta nga Rusia, Migjenit tashme i vdekur) per te vjedhe vrere dhe per te perdorur te gjitha armet e mundura ne duart e tij me “carta biancha” nga rregjimi mbi Rilindjen e Vertete Kombetare (edhe ato te gjithe te vdekur) per te pastruar rrugen nga rivalet drejt Panteonit, sic thote Ziaja. Le ti referohemi cfare thote Kadareja per ato qe mbi zhgunin, xhyben e penen vune atdheun dhe e mbrojten edhe me gjak, per ato qe nuk e shkruan shqipen as me germa turke, arabe e as greke dhe vendosen shqipen e sotme, qe Ziaja e perdore aq keq, per ato qe shkruan aq shume vepra letrare sa Ziaja nuk ka per te pase mundesi per ti lexuar:…”Nje korpus tjeter disi me serioz e autoritar ishte ai i shkrimtareve reaksionare, qe edhe duke mos qene himnizues te rregjimit”…”Keta ishin kryesisht shkrimtaret klerike katolike te Veriut”…pra atje ku ka linde Ziaja…ne Veri …”Nder shkrimtaret reaksionare veriore Ernest Koliqi i drejtimit proevropian (d.m.th. proitalian)”…simbas kesaj llogjike ne duhet ta akuzojme Kadarene per pro francez …”nje tjeter personalitet, madje me i njohuri dhe me i reklamuari, i kurorezuar si poet kombetar, prifti Gjergj Fishta,(inati i Kadarese me Fishten e vdekur, te cilit i mshan shume duke e thirrur prift (per ta fyer) ne kundershtim me Nolin i cili gjithashtu ishte prift, nuk eshte i rastesishem, ndoshta Ziaja nuk e di se kandidati i PARE per Cmimin “Nobel” nder shqiptare ka qene Fishta) ne vetmine e kuvendit te franceskaneve po rrekej te krijonte nje veper qe ishte sa jashte kohe, aq edhe jashte mundesive te tij. Ai orvatej te thurte poemen e madhe totale”…”Absurde si ndermarrje, per arsye qe merreshin lehte me mend, ajo behej dyfiash e tille, per shkak se poetit franceskan i mungonin shume gjera e ne rradhe te pare talenti i vecante ne kesi rastesh”…”Ne vend te atij terbimi poetik ai nxori nga pena nje poeme te gjate monotone e monokrone e cila , ne krahasim me burimin origjinal s’ishte vecse kronike sterile”…” vepra te tilla ( te nje autori, te nje grupi autoresh ose te nje drejtimi letrar) qellon qe shfaqen ne letrsi te ndryshme, tamam si semundje, qe duhen kapercyer. Per fat letersia shqipe u clirua shpejt nga ky keqkuptim e nga ky ankth”...

Ziaja shtyn edhe Arkimedin per ti bere vend Kadarese qe te jete ai qe do te kete nderin te levize boten me leve, pika mbeshtetese do te ishte Ziaja...”Një i ka mjaftuar shkrimtarit, një kanxhë për ta vërtitur globin”…

Ziaja bahet dorzane ne log te burrave qe edhe Kadareja te kete kapitullin e vet ne Kanun…”kërkon që gjaku të shpaguhet shumëfish sipas kanunit të Lek Dukagjinit”...” Zot na ruaj, çfarë rrebeshesh do të lëshohen mbi kokat e tyre dhe prej tyre”…"E kështu lexuesi përjeton një pjesë të përjetësisë. Dhe kjo ndodh për meritën e meritave (Ismail Kadareja)”…“vetëmjaftueshëm, rinovues e përplotësues”…”i maturuar deri në qelizë dhe trillan deri në “shkallim”…”duke u bërë mizore në bukuri, as nuk fsheh dhe as kursen askënd, madje vetë Kadarenjtë, ndaj të cilëve ka aludime inteligjente por edhe referenca të pamëshirshme”... “ekziston një burim drite gati-gati e padurueshme për sytë”…”ku si rrallë përndriten thellësitë nënujore, ndriçohen humbellat e nënvetëdijes”…”Dhe në çaste të tilla të vjen të buzëqeshësh, të qash dhe të çmendesh. Për ndryshe,(per tu sheruar duhet) rikthyer të tre librave bashkë, krejt triptikut, sepse dy kronikat kanë në midis Sokakun e të marrëve”... “Është vetëtima e shkurtër e gjeniut që, si çdo vetëtimë që nuk zgjat, prapëseprapë e ndan mëdysh qiellin”…“Përmenda diku ashkun e të shkruarit, por ka edhe ashk të lexuarit, ky shënim aty bazohet”...

Por nuk ishin te vdekurit nga “dheu i malokerise” qe ia sabotuan karrigen (qe Ziaja plasi duke ja pastruar me lot) ne sofren e familjes “Nobeliste”, por ishin diplomatet nga Gjirokastra ne Suedi qe ndoshta e njohin me mire edhe se Ziaja dhe kete e tregon edhe reagimi I fundit negativ ne opinionin gjirokastrit ne lidhje me “Darken e Fundit”, qe Ziaja na kerkon te gjitheve qe ta mbajme ne duar ne vend te Bibles e Kuranit…

[bili99]

Dy periudha qe shkepus nga shkrimi analitik i te madhit Visar Zhiti duhet te rrine si koment vleresimi final per shkrimtarin tone me te madh deri me sot.
"...Ndersa ne vetvete ai eshte shkrimtari qe kerkon te beje dhe ben art te madh,te pavdekshem kur po vdisnin shume gjera te shtrenjta e te vyrtytshme.Ai merret dhe riben ikonen e Shqiperise se perjetshme, me dhembje, kur ajo rrenohej per tu bere ndryshe..."

"..Letersia e Kadarese vertete bashkjetoi gjate me diktaturen, te dyja ne kulmin e fuqive te veta,por nuk u be e saj e as u mposht prej saj..."




Vertete vetem i madhi mund te vleresoj drejt, nuk ka pse te xhelozoje Kadarene nje poet briliant ,shume i vuejtun, nje njeri i mire nje dashamire i kombit te vet dhe nje shpirt dashnor i artit te letersise.
Vetem se ia shton madheshtine poetit ky shkrimi i temes.
Shpirti stoik dhe i drejte i Visar Zhitit tregon se nuk kane vdekur shqiptaret e tradites, nuk u cbene shqipetaret as nga roberia dhe as nga ferri komunist.
Vuejtja personale nuk i turbullon mendjen dhe nuk i prish zemren fisnikut.
Cdo njeri ka fatin,fatkeqsine dhe famen e vet, hapin e vet ne cdo drejtim jetesor,per kete eshte i vetedijshem nje yll i poezise shqipe Visar Zhiti.

me nderime per poetin Visar Zhiti,
bili99

[new-man]

"Darka e fundit" nga Da Vinçi


Titulli i romanit "Darka e gabuar" i shkrimtarit të përmasave planetare, Ismail Kadaresë, përveçse është esencë, paradigmë e fabulës së romanit, njashtu kuptohet si shenjë letrare, nëpërmjet së cilës Kadare ndërton simbolin letrar të romanit. Në të vërtetë, ky titull i interpretueshëm në kontekstin e subjektit të romanit, por edhe të diskurseve të mëparshme letrare, për faktin se nuk ka ligjërim të virgjër (Roland Barthes) ngërthen esencialisht një semantikë ambivalente kuptimore, e cila shenjëzon një raport të ndërvarshëm mes narracionit e mundësisë së leximeve intertekstuale që ofron teksti letrar në fjalë.

Në fakt, ky raport karakteristik edhe për gjithë letërsinë e Kadaresë, është në përputhshmëri të plotë me qëllimin e tekstit (Umberto Eco) dhe përpos tjerash ofron mundësi të shumta leximi e interpretimi. Subjekti i këtij teksti letrar, siç shkruhet në shënimin përcjellës, bazohet në një ngjarje të vërtetë, por Kadare tekstin e ridimensionon dhe aty lexuesi gjen sekuenca semantike, si reminishencë e diskursit mitologjik, politik, ideologjik e biblik.

Këto korpuse tekstesh dhe shtresime stilistike e ideore, në zhvillimin dhe zbërthimin e fabulës, enden përgjatë gjithë romanit, me funksione të posaçme për të dinamizuar narracionin, sikurse për të përplotësuar synimet estetike e ideore. Romani, në planin semantik ndërtohet mbi ngjarjen që motivohet nga Darka e doktor Gurametos së madh, i cili e shtron për miqtë e studimeve, gjermanët pushtues. Nga ky akt ndodh që për dikë, ky të cilësohet si Judë i qytetit, sinonim i Judës tradhtar biblik, ndërkaq për disa një filogjerman i dyshimit.

Kësisoj kjo darkë bëhet aq enigmatike e aq domethënëse, njëkohësisht, sa që trondit gjithë qytetin, i cili sillet vërdallë kësaj ngjarjeje, ashtu siç jeta shqiptare në atë kohë ishte e dezorientuar nga ndryshimet e shpeshta ideologjike, shpeshherë me përmasa groteske. Andaj ndodh një kontrast shpërthyes mes së pritshmes, se Gjermanët do të hedhin në ajër qytetin, dhe së ndodhurës, kalimit paqësor të tyre. Ndërsa ky kontrast narrativ, në romanin "Darka e gabuar" ndërlidh kohë historike në kundërshti të ashpër, nga periudha që njihet si "Shqipëri gjermanike" në luftë me atë komuniste.

Në fabulën e romanit, kalimi "miqësor" i gjermanëve nazistë në qytetin e Gjirokastrës ndërlidhet me darkën në fjalë që patën miqtë e vjetër të shkollës, ndërsa pikërisht kjo do të shndërrohet në trajtën e "gabuar", një cilësor ky që është i mbuluar nga një tis dyshimi, ngase në mënyrë fatale sinkronizon jetën e personazhit deri në epilog. Siç mund të kuptojmë, Kadare subjektin e këtij romani e nxjerr nga një kontekst real, nga një darkë reale, ndërkaq atë e zgjeron me një rrjet tekstesh e kontekstesh, duke inkuadruar në procesin e shkrimit modele të jashtme letrare, kulturore a religjioze, ato që në mendimin për letërsinë njihen si rrjet intertekstual i tekstit.

Për të sforcuar diskursin fiksional dhe për t'i dhënë përmasë sa më të fuqishme estetike e polisemantike fabulës, autori zhbiron në kohë, ndaj kontekstualizon modelin e darkës biblike, si reminishencë që sforcon semantikën e tekstit dhe, kësisoj në vete krijon relacione me subjektin e romanit, Darkën e gabuar, siç e përshkruan Kadare, Darkën e doktor Gurametos së madh, të shtruar në nder të kolonelit gjerman Fritz von Schwabe, ndërsa ky i fundit rezulton më vonë të jetë i vdekur nga ai që shtron darkën.

Një enigmë që ngjall makth, në epiqendër të një romani, i cili në substratin e tij shqipton ide e intenca të fuqishme ideore e estetike. Një roman i përsiatjeve të mëdha filozofike e shqiptimeve të fuqishme nacionale.

Është pikërisht kjo darkë, e cila autorit i shërben si një simbolike domethënëse për të përçuar idetë letrare dhe për të zgjeruar rrjetin ligjërimor.

Nëse e lexojmë tekstin e Kadaresë në planin intertekstual të shkrimit, siç e përmendëm, romani shëmbëllen në planin interletrar me Darkën e mirënjohur Biblike, respektivisht darkën e Jezu Krishtit me apostujt, nga e cila Kadare derivon kuptimet dhe statusin intencional të shkrimit, ndërfutjen e një intrige në shkrim, e cila trand njerëz të shumtë. Kadare në roman huazon nga parateksti biblik emra, ngjarjen biblike dhe diskursin, me një derivim imagjinativ.

Darka biblike mbetet akti më mistik i Biblës, prej ku zë fill ndërtimi i religjionit kristian, ndërsa në anën tjetër Darka e Gjirokastrës, është nyja ku ndërlidhet enigma e një ndodhie kurrë të qartësuar, përplasjeve mes mbretërorëve dhe komunistëve, perëndimorëve dhe lindorëve, etj. Në këtë konglomerat përsiatjesh, Kadare ridimensionon shumë përsiatje për tragjeditë që komunizmi i pat shkaktuar Shqipërisë dhe shqiptarëve. Prandaj, lidhjet interletrare janë semantike dhe estetike.

Ndërsa kontekstualizimi letrar i diskursit biblik, i mundëson autorit të transmetojë mesazhe ekuivoke: njëri sforcon modelin ligjërimor biblik, si shkollë ndikuese themelore brenda literaturës shqipe, ndërsa tjetri përçon idetë e autorit për shumë dilema të mëdha shqiptare. Në roman kemi një darkë, e cila ka krijuar shumë dilema dhe mëdyshje në Gjirokastër, enigma e së cilës ka trandur me dekada qytetarët, ndërkaq kundruall saj rri Darka biblike, e cila siç del në sekuencën narrative të mëposhtme, jep indiciet e një fronti të hapur dihotomik që përfaqëson personazhi doktor Gurametoja i madh, i cili as nuk është Krisht, as Juda Iskarioti, pra tradhtari i Krishtit:

"Duke zbritur thellë e më thellë në kohë, disa u kujtuan për darkën e Krishtit, siç tregohej në shkrimet e shenjta, të sigurt se atje do të gjenin, më në fund, enigmën. Ishin të gjithë në darkë: Krishti vetë, pikëllimi i tij hyjnor, apostujt, madje, dhe Juda Iskarioti. Kështu u duk se po e gjenin të vërtetën, por shi atëherë, ajo nisi të fironte. Që s'ishte Krisht doktor Gurametoja e, aq më pak, mysafirët gjermanë, kjo dukej që larg, por edhe Judë t'i quajë, ishte e tepërt". (fq. 45). E, kush është atëherë doktor Gurametoja i madh? është pyetja e dilema sfilitëse që endet në gjithë narracionin e romanit. Duke e vënë kryepersonazhin mes identifikimit me Krishtin dhe Juden, Kadare shpërfaq në mënyrë eksplicite peshën e periudhës në fjalë dhe konsekuencat që ka bartur jeta shqiptare më vonë. Në këtë aspekt, ky roman, krijon marrëdhënie kuptimore poliletrare, ndërsa këto shtresime letrare janë të pranishme në nëntekst dhe kontekst, ndaj janë të identifikueshme e të nënkuptueshme në të gjitha planet strukturore të tekstit në fjalë.

Shkrimtari Kadare, romanin "Darka e gabuar" e konstrukton, nëpërmjet shenjave të motivuara nga një ndodhi reale, e cila zhvillohet në Gjirokastër, pikërisht në vlimet e shumta e me përplot dramaticitet përgjatë Luftës së Dytë Botërore. Në fakt, subjekti i romanit duke u zhvilluar brenda një kohe të gjatë, që nga dita kur ushtria italiane kapitulloi, për të vazhduar me periudhën e pushtimit gjerman të qytetit, pastaj "triumfin komunist", në vete pos tjerash ngërthen periudhën deri në vdekjen e Stalinit; kohë kjo kur Shqipëria ishte pre e ndryshimeve të njëpasnjëshme, e shpeshherë me përmasa groteske, të cilat sekuenca jete autori i transfiguron në art.

Mirëpo, Kadare s'lejon assesi që romani të simplifikohet vetëm brenda këtij boshti narrativ.

Teksti i Kadaresë, duke qenë projektim imagjinativ i një darke reale të zhvilluar në një kohë të caktuar në Gjirokastër, me personazh kryesor doktor Gurameton e madh, bëhet arenë përsiatjesh të fuqishme letrare e përtej letrare. Romani është derivim imagjinativ i enigmës së darkës në fjalë, e cila kishte tronditur qytetin, e në të cilën fusin hundët jo pak edhe shtetet me ndikim të kohës. Këtë enigmë Kadare e konstrukton me mjeshtri, ndërkaq implikimet simbolike, siç e përmendëm, i shtreson në relacion me Darkën biblike, nga e cila motivohet dhe identifikohet teksti.

Personazhi kryesor, doktor Gurameto i madh, tipologjikisht nuk përbën një karakter të fuqishëm për të tronditur qytetin. Mirëpo kjo ndodh, edhe pse për këtë, madje vetë ai ishte i pavetëdijshëm. Ai pati studiuar në Gjermani, ndërkaq shtron një darkë për oficerët gjermanë që erdhën nga Greqia për të marrë nën kontroll Shqipërinë, pas largimit të italianëve. Kjo darkë, krejt paradoksalisht shndërrohet në enigmë sfilitëse, nga e cila pësojnë jo pak njerëz. Njerëzia ngatërron tingujt e muzikës gjermane me të shtënat e mitralozëve. Po këtë ndodhi, doktor Gurametoja i madh, s'do të jetë në gjendje të sqarojë rrethanat dhe enigmën e darkës, ngase, "askush nuk mbërrinte te thelbi i saj"-shkruan autori. Ai kthehet në hero, ndërsa për disa të tjerë në armik. Ky pështjellim shkakton tendosje të mëdha, e, këto Kadare i përcjell me dramaticitet të mirëfilltë letrar, në fabulën e një romani që zhvillohet me makth e në të cilin autori ndërfut copëza jete nga të gjitha kohët shqiptare.

Në esencë, shenjat letrare dhe simbolet eksplicite, të cilat i artikulon Kadare në shkrim, darka e Gjirokastrës, në njërën anë dhe implikimet e Darkës biblike, si evidenca funksionale intertekstuale, në anën tjetër, shfrytëzohen mjeshtërisht, si trampolina për ta sforcuar diskursin letrar dhe për të artikuluar idetë, përsiatjet dhe mesazhet letrare, në formën e një interkomunikimi të fuqishëm e kreativ që bën teksti me modele të shumëfishta shkrimi. Teksti i Kadaresë në mënyrë eksplicite shfrytëzon modelin biblik brendapërbrenda tekstit.

Duke transfiguruar një ndodhi reale, në shkrim imagjinativ, autori krijon gjithashtu një distancë mes ngjarjes dhe rrëfimit, ndërkaq fabulën e pasuron me një rrjet tekstesh të inkorporuara brenda subjektit qendror, shtresime e topose këto të cilat trupëzohen vetëm për një qëllim, për të përplotësuar fabulën e romanit. Duke u motivuar mbi një ngjarje të vërtetë, subjekti i këtij romani tejkalon përmasat e së mundshmes, reales dhe, me diskursin shumëplanësh që inkuadron në fiksion, bëhet roman i përsiatjeve të mëdha e universale, ku Kadare shqipton ide të mëdha për pushtuesit, për kulturën e pastër nacionale, për orientimet kulturore dhe civilizuese të shqiptarëve, për traditën letrare dhe universalitetin e saj, për figura të shumta të ekskomunikuara të jetës shqiptare, për çështjen e Kosovës, Çamërisë, etj.

Është pikërisht kjo shkathtësi e thellësi e këtij autori, krejtësisht të veçantë e origjinal, që në një instancë tjetër, përplotëson raportin letrar në trekëndëshin e ndërliqshëm artistik: ngjarja, fiksioni dhe empiria. Në këtë korpus tekstesh dhe shtresimesh tematike, empiria si evokim i botës së madhe të librit, brendapërbrenda strukturës tekstuale të romanit, vjen si produkt i referencialitetit dhe ka destinim: narrativitetit t'i japë karakter të tejkohshëm, e mbi të gjitha universal. Në fakt, komponentja e fundit e sipërshënuar, përveç tjerash vë në spikamë zhdërvjelltësinë e Kadaresë për të ndërfutur brenda tekstit, me efekte të theksuara stilistike e semantike, pjesë të diskurseve të mëparshme (Linda Hacion) letrare e kulturore, si pjesë të empirisë e referencialitetit.

Këto inkorporime janë funksionale sikundër në planin e diskursit letrar, njashtu të futjes në lojë të intertekstualitetit, si element brenda tekstit, pastaj futjes në lojë të ideve dhe filozofisë morale biblike, me konotacione të motivuara, që implikojnë Darkën e fundit të Jezu Krishtit me apostujt e tij, prej së cilës ngjarje Kadare "shfrytëzon" jo pak. Ky aspekt i ndërfutjes së intertekstit në fiksion, shpërfaq potencën e narratorit të pasionuar (Eco), i cili di mjeshtërisht të sintetizojë brenda një shtrati narrativ, dimensionin empirik me atë fiksional, madje në harmoni me kërkesat intencionale të shkrimit imagjinativ.

Në universin letrar kadarean, komponentja fiksionale dhe ajo empirike, janë paradigma të shkrimit artistik, të cilat si të tilla funksionojnë paralelisht duke e përplotësuar njëra tjetrën. Këto elemente kreative, i gjejmë kurdoherë të mishëruara dhe bashkëfunksionale në prozën e tij.

Në përputhshmëri me subjektin e romanit, "Darka e gabuar" Kadare na fut në një qerthull të mirënjohur misteresh, ku fiksioni e bota empirike shkrihen në sinkroni të plotë, për të konstruktuar kësisoj qëllimin final të tekstit, zbërthimin e enigmës për darkën e qytetit Gjirokastër.

E, kjo Darkë mund të trajtohet, duke pasur për shëmbëllim darkën Biblike. Por, Kadare nuk është një narrator i zakonshëm, ai depërton në thellësi të thellësive, duke zhbiruar nëpër histori, mitologji, bestytni, religjion dhe kështu jep fizionominë e një universi narrativ, ku bashkëjetojnë e kaluara me aktualen, e bukura në kundërshti me të shëmtuarën, tradhtia me bujarinë, mëkati me faljen, besa me pabesinë. Fabula e romanit e vendosur pikërisht në vlimet e mëdha ideologjike dhe luftërat që zotëronin jetën shqiptare, kalimet nga një pushtues tek një tjetër, tejkalon shumëfish diskursin themelor të romanit dhe zbret nëpër labirinte krijuese e ideologjike.

Kështu proza e tij modelohet si shëmbëllim më i mirë i universales, edhe kur ajo është nacionale. Aluzionet që krijon autori me Darkën e fundit biblike dhe ndërfutjen e diskursit biblik në planin ligjërimor, stilistik dhe ideor, mbesin shenja të motivuara, të cilat realisht janë palca e romanit. Në këtë aspekt, projektimet dhe artikulimet intencionale të autorit janë në përputhshmëri semantike me reminishencën që krijon asociacioni i Darkës së fundit biblike, me sekuencat e saj, si dhe personazhet themelore, që në fund zbresin tek katharsisi letrar.

Kadare fut në narracion shpirtin dhe talentin fiksional. Romani i tij është një botë e madhe e librit, ku sintetizohet e ndodhura me të mundshmen, e kaluara me të sotmen, e bukura me shëmtitë.

Është, pikërisht kjo fuqia e shpirtit artistik që e bën këtë autor të përmasave universale, shkrimtar të dashur kudo ka kulturë letrare dhe dashamirë të artit të mirëfilltë.http://www.newsofalbania.net/index.php?news=9055

[[Perla]]

Kryevepra e shkrimtarit më të madh shqiptar, Ismail Kadare, romani "Gjenerali i ushtrisë së vdekur", nga dita e premte mund të lexohet në gjuhen e tyre, edhe nga qytetarët e komunitetit rom me titull "Mula armadako generalo".


Kjo kryevepër e Kadaresë e përkthyer rrjedhshëm nga gjuhëtari Ibrahim Elshani është promovuar të premten në Bibliotekën Kombëtare dhe Universitare të Kosovës në Prishtinë.


Elshani, i cili dallohet për përkthimin e disa veprave tjera nga gjuha shqipe në gjuhën rome, tha se përkthimi në këtë të fundit është i vështirë për faktin se gjuha romë është e varfër nga leksiku.


"Mula armadako generalo", siç u tha në promovim, është përkthyer dhe botuar nën përkujdesjen e Këshillit të Helsinkit për të Drejtat e Njeriut, ndërsa projektin për përkthimin e tij financiarisht e ka mbështetur Ambasada Zvicerane në Kosovë dhe Fondacioni i Kosovës për Shoqëri të Hapur.


Shefi i Zyrës së Këshillit të Helsinkit për të drejtat e njeriut në Prishtinë, Bashkim Hisari, duke folur në këtë promovim, ka thënë se në Kosovë po bëhen përpjekje për të siguruar përmbushjen e plotë të të drejtave të njeriut, posaçërisht ato gjuhësore të komuniteteve pakicë.


"Letërsia dhe kultura në përgjithësi janë fusha që kërkojnë një vëmendje dhe përkushtim prioritar. Këtë shumë mirë e ka kuptuar Ibrahim Elshani, i cili ka përkthyer romanin 'Gjenerali i ushtrisë së vdekur', të shkrimtarit të madh Ismail Kadare, i cili jo vetëm që është i njohur, por edhe i vlerësuar nga kritikët letrarë, për ç'arsye edhe u propozua shumë herë për çmimin Nobel", ka thënë ai.


Ndryshe, Romani "Gjenerali i ushtrisë së vdekur" është kryevepra e Ismail Kadaresë, e cila e ngriti këtë të fundit, në rangun e krijuesve më të mëdhenj të botës. Ky roman është botuar në dhjetëra gjuhë të huaja, ndërsa në Francë është realizuar edhe një film, sipas këtij skenari.

KosovaLive

[Kreksi]

Kadare eshte edhe shkrimtar i madh edhe patriot i madh.


Mori pjes keto dite me rastin e njevjetorit te pamvarsise se kosoves, ishte shume i lumtur per kete dite...

[Dorontina]

Askush nuk te pyt se ç'ka bere atedheu per ty por te pyet; ç'ke bere ti per Atedheun ? - JFK

.............