Fshati dhe qyteti

[forum126]

Fshati dhe qyteti

Poetët flasin për “ferrin” e metropolit, kurse marksistët për “idiotizmin e jetës në fshat” (Manifesti). Ikja nga qyteti, sado të jetë jofunksionale, është reaksion i pastër njerëzor, në qoftë se secili njeri në një farë mase është poet. Sot, si dhe dikur, protesta ndaj qytetit dhe civilizimit urban vjen nga ana e religjionit, e kulturës, e artit. Të krishterëve të parë Roma u dukej si mbretëri e djallit, pas së cilës vie fundi i botës, Dita e Gjyqit.

Religjioziteti bie me madhësinë e qytetit,(45) në të vërtetë me koncentrimin e elementeve urbane që veprojnë si tjetërsim te njeriu. Sepse sa më i madh të jetë qyteti, aq më i vogël qielli mbi të, aq më pak natyrë, lule; gjithnjë e më tepër tym, beton, teknikë; gjithnjë e më pak jemi personalitete, gjithnjë e më shumë degradohemi në masë. Sa më i madh qyteti, aq më shumë krime. Religjioziteti qëndron në përpjesëtim të zhdrejtë me madhësinë e qytetit, kurse kriminaliteti në përpjesëtim të drejtë. Këto dy fenomene kanë shkaktar të përbashkët. Ato kanë lidhje të drejtpëdrejtë me atë që do ta quanim “estetikë e përjetuar” praktike.
Njeriu në fshat ka rastin të kundrojë qiellin e yjëzuar, fushat e lulëzuara, lumin, bimët dhe shtazët. Ai ka kontakt të përditshëm e të drejtpërdrejtë me natyrën dhe elementet. Folklori i pasur, ritet e martesës, këngët dhe vallet popullore në të cilat njeriu i fshatit nuk është vetëm vëzhgues, por më së shpeshti edhe pjesëmarrës, sigurojnë një masë të përjetimit kulturor dhe estetik, nga i cili njeriu i qytetit është thuaja i privuar. Qytetari mesatar i metropolit i ekspozohet shkeljes së çdo gjëje që është e bukur dhe autentike. Në numrin më të madh të rasteve ai është rritur në kazermat e njëtrajtshme të qytetit të madh, është ushqyer me njohuri pasive të mjeteve masive të komunikimit dhe rrethohet me objekte të shëmtuara të prodhimit serik. Madje edhe sensi për ritëm, që e kanë të gjithë popujt primitivë, është zhdukur thuaja te njeriu bashkëkohor.

Bindja se qytetari ka më shumë rast për përjetim artistik dhe, përgjithësisht, estetik, bën pjesë ndër paragjy-kimet më të çuditshme të kohës sonë. Thuajse koncertet, muzetë ose ekspozitat që frekuentohen nga përqindja e parëndësishme e popullatës qytetare mund të kompensojnë së paku përafërisht përjetimet, mbase të pavetëdijshme, por shumë të fuqishme, estetike të fshatarit para pamjes së pakrahasueshme të lindjes së diellit ose të zgjimit të jetës në pranverë. Pjesa dërrmuese e popullatës urbane përjetimet më të fuqishme do t’i provojë në atmosferën natyraliste të ndeshjes së futbollit a të boksit. Gjithçka përreth fshatarit është e gjallë dhe elementare; gjithçka përreth punëtorit është e vdekur dhe mekanike. Këtu, në klimën tjetër shpirtërore dhe te përjetimi tjetër i asaj që shihet e që është e pranishme, dhe jo në kushtet e ndryshme materiale të jetës ose në shkallën e ndryshme të arsimimit, do kërkuar shpjegimin e religjiozitetit të fshatarit dhe të ateizmit të punëtorit.(46)
Religjioni i përket jetës, artit, kulturës. Ateizmi i përket teknikës, shkencës, civilizimit.

SHenime

45) Sipas një ankete, meshën në Paris e frekuentojnë 12-13% të banorëve, në Lion 20,9%, në Saint Etienne 28,5%, etj.

46) S’është kjo as siguri ekonomike. Punëtori s’është aspak më i siguruar ekzistencialisht se fshatari. Tregu është i paparashikueshëm si qielli. Marxi shpjegoi se punëtori tregun e ndien si forcë fetishi mbi të cilën s’ka fare pushtet.