Kritika e interpretimit Protestant të Biblës

[Tannhauser]

Me të vërtetë? Po çfarë të bën ta besosh këtë gjë?

Me te vertete! ata qe interpretojne drejte Biblen ngelen katekumene. Qe te behen pjestare te Kishes duhet edhe te pagezohen.

Po vazhdoj duke shtjelluar disa probleme te tjera te interpretimit.

Keshtu po vijme ne nje parim tjeter themelor te interpretimit, se Shkrimi iterpretohet nga Shkrimi. Ky parim egziston per c'do tekst, edhe per anen gjuhesore edhe per anen historike dhe pragmatologjike, edhe per anen teologjike. thane shume shkencetare bashkekohore se Dhjata e Re interpretohet me mire nga tekstet rabbinike (Targum, Midras, Misna, Talmud, doreshkrimet e Qumran) ose te teksteve mandaike. Gabim serjoz. Interpretohet edhe nga ato, edhe nga c'do tekst tjeter por kryesisht interpretohet shkrimi nga Shkrimi. Ky parim i interpretimit deri tani nuk eshte shprehur mire.

Per c'do tekst te Dhjates se Re egzistojne cikle tekstesh, me korelacion te aferm ose te larget. Nga tekstet e c'do cikli interpretohet me mire teksti sa me afer eshte cikli ne ate. Keshtu Dhjata e Re interpretohet fillimisht nga vetja, me pas nga Dhjata e Vjeter, me pas nga Eterit Apostolike, me pas nga zbulimet papirike, me pas nga Eterit e Kishes, me pas nga filologjia rabbinike, me pas nga e gjithe literatura kishtare greke dhe se fundi nga shkrimtaret klasike.

Ka mundesi qe nje cikel te jete me afer ne korelacion me tekstin por te jeta nga ana teologjike pas nje tjetri. Psh zbulimet papirike jane perpara teksteve rabbinike nga ana e gjuhes por vijne me pas nga ana pragmatologjike. Nga c'do tekst interpretohet Dhjata e Re, vetem se ai qe interpreton te mos jete me qeillime, por fillimisht Dhjata interpretohet nga Dhjata.

nje aspekt tjeter i nterpretimit eshte njohja nga interpretuesi ne cilen moment te historise se shenjte gjendet. Dmth, kur interpreton vargjet e thirjes se Mateut, duhet te dije se gjendet ne fillim te treviteshit te mesimit te Krishtit. Kur interpreton pasazhet e metamorfozes duhet te dije se gjendet pak kohe para pasionit (afer gjashtemujorit te fundit). Kur interpreton fjalimin e zjarte te Krishtit me <> (gr. ουαι) duhet te dije se gjendet nje jave para kryqezimit. Perndryshe nuk mundet te kuptoi atmosferen ne te cilen jane thene keto gjera dhe as mund te interpretoi. Ky aspekt eshte i domosdoshem kryesisht per interpretimin e Ungjijve.

vazhdon....

Tannhauser mundohet te shpjegoje gabimet e protestantizmit duke bere te njejtin gabim vete: gabimin qe bene dishepujt e Shen Andonit. Shen Andoni pyeti dishepujt e tij dhe mikun murg qe i kish ardhur per vizite, nuk u ul e te shkruante ate qe i vinte atij ne mendje. Kjo qe ke sjelle me lart eshte mesimi i Tanit dhe jo mesimi i Kishes apo Atit tend shpirteror. Tradita e Kishes Orthodhokse eshte aq e pasur sa ti shume mire mund te kishe sjelle nje artikull te perkthyer nga eterit e Kishes.

C'fare do thoshje ne qofte se te tregoja se Shen Andoni i Madh mund te mos kete egzistuar fare?

[Matrix]

Gabimi i protestanteve nuk eshte interpretimi i Bibles (jo vetem protestantet e keqinterpretojne Biblen) por ndarja pikerisht nga Kisha meme, nese mund te quaj keshtu Kishen e Hershme.

Kur Kisha "Meme" te djeg ne turren e druve, nuk eshte me "meme", por...

Ka nje liste te gjate emrash qe jane ekzekutuar nga ajo qe e quan veten Kishe Meme (Kuptohet dhe me ndihmen e shtetit te lidhur me kete kishe).

Qe nga Prishiliani ne vitin 385 deri tek Jan Huss ne 1415.

Por keshtu dhe protestantet e mesuan ta perdorin mire turren e druve per te djegur kundershtaret. John Calvin eshte shembulli me i mire....

[Manulaki]

Kur Kisha "Meme" te djeg ne turren e druve, nuk eshte me "meme", por...

Ka nje liste te gjate emrash qe jane ekzekutuar nga ajo qe e quan veten Kishe Meme (Kuptohet dhe me ndihmen e shtetit te lidhur me kete kishe).

Qe nga Prishiliani ne vitin 385 deri tek Jan Huss ne 1415.

Por keshtu dhe protestantet e mesuan ta perdorin mire turren e druve per te djegur kundershtaret. John Calvin eshte shembulli me i mire....

Mbase jam shprehur jo qarte, ajo qe kam dashur te them ka te beje me ndarjen nga Jeta e Kishes se Hershme, jo ndarja politike qe ndodhi.

[Matrix]

Manulaki, duhet kuptuar se ndarja me jeten e kishes se hershme, kishte ndodhur shume kohe para se Luteri te ngulte 95 tezat ne Katedralen e Vitembergut.

...Fakti qe te krishteret po digjnin te krishtere, e ben te dukshem kete fakt...

[Manulaki]

Po pra, ne vend qe te ndaheshin nga erresira prej nga ku protestuan dhe te rilidheshin me c'ka kish qene perpara saj, ata e ndane ate fije drite qe gjeten nga burimi i vertete dhe e vazhduan me krijimin e te tjera dogmave.


A mund te quhen te krishtere ata qe benin ato gjera? A mund te thuhet "te krishtere digjnin te krishtere"?

[marcus1]

C'fare do thoshje ne qofte se te tregoja se Shen Andoni i Madh mund te mos kete egzistuar fare?

Blafemiiiiii, blafemiiiiii, digjeni Tannhauserin ne turren e druve!

[Tannhauser]

vazhdim i temes.

Kur interpretojme eshte shume e nevojshme te kemi parasysh se Krishti shume here, kur flet, ka parasysh, botekuptimin dhe mentalitetin e auditoreve; theniet e Tij thuhen ne baze te atij mentaliteti dhe jo ne baze te vertetes absolute. Thote psh: <<Nëse unë dëshmoj për veten time, dëshmia ime nuk është e vërtetë.>> (Gjoni 5:31), duke nenkuptuar se sipas mentalitetit farisaik nuk eshte i vertete dhe tani nuk bisedon ate, ne eshte apo nuk eshte i vertete, por do te theksoje tjetren, se ka dhe deshmitare te tjere te besueshem qe deshmojne bashke me te.

Keshtu thote prape <<sepse Ati është më i madh se unë>> (Gjoni 14:28), duke nenkuptuar se meqe Ati eshte me i Madh nga une sipas jush, atehere duhet te gezoheshit, ju dishepujt, sepse po shkoj tek me i madhi, se ajo me lavderon. Kete parim te interpretimit e tregoi i pari Joann Krisostomi (Gojarti).

Nje tjeter parim themelor i interpretimit eshte te kete njohuri interpretuesi dhe te marri gjithmone parasysh per historine, gjeografine, dhe te kete nje mendim te caktuar per ceshtjet qe referohen apo per rrethanat, ligjet, kafshet, bimet etj. ne qofte se nuk di se Palestina e jugut eshte malore dhe me e larte nga ajo veriore dhe se Jeruzalemi eshte me larte nga Jeriho nuk mund te kuptoje mire frazat <<Ja, ne ngjitemi në Jeruzalem>> (Mat 20:18) dhe <<Një burr zbriste nga Jeruzalemi për në Jeriko>> (Lluka 10:30).

Ne qofte se nuk njeh c'fare ishin taksambledhesit e lashte, te cilet kane diference te madhe me ata sot, dhe si behej mbledhja e taksave ne lashtesi, nuk mund te kuptoje se pse ishin kaq te urryer nga populli; dhe se <> ishte per burrat si <> per grate.

Ne qofte se njeh interpretuesi si la Herodi i I testament mbreterine e tij tek femijet e tij dhe c'fare peripecirash kishte biri i tij Arkelau qe te marri mbreterine e tij, dhe si vajti ne Rome qe ta marri nga Cezar Augusti, dhe u kthye ne Jeruzalem dhe eliminoi gjithe kundershtaret e tij, vetem atehere mund te kuptoje mire parabolen e Krishtit se Tha, pra: ``Një njeri fisnik shkoi në një vend të largët për të marrë në dorëzim një mbretëri e pastaj të kthehej.
13 Dhe, si i thirri dhjetë shërbëtorët e vet, u dha dhjetë mina dhe u tha atyre: "Tregtoni deri sa të kthehem".
14 Por qytetarët e vet e urrenin dhe i dërguan pas një përfaqësi duke thënë: "Nuk duam që ky të mbretërojë përmbi ne".
15 Dhe kur ai u kthye, pasi e mori në dorëzim mbretërinë, urdhëroi t`i thërresin ata shërbëtorët, të cilëve u kishte dhënë paratë për të marrë vesh sa kishte fituar secili duke tregtuar.
16 Atëherë doli i pari dhe tha: "Zot, mina jote dha dhjetë mina të tjera";
17 dhe ai tha: "Mirë, o shërbëtor i mirë, sepse ke qenë besnik në gjëra të vogëla, merr sundimin mbi dhjetë qytete".
18 Pastaj erdhi i dyti duke thënë: "Zot, mina jote dha edhe pesë mina";
19 dhe ai i tha edhe këtij: "Edhe ti ji sundimtar mbi pesë qytete".
20 Atëherë erdhi një tjetër i cili tha: "Zot, ja mina jote që e ruajta në një shami,
21 sepse kisha frikë nga ti, që je njeri i rreptë; ti merr atë që nuk ke vënë dhe korr atë që nuk ke mbjellë".
22 Dhe zoti i tij i tha: "Do të të gjykoj nga vetë fjalët e tua, o shërbëtor i keq; ti e dije se jam njeri i rreptë, që marr atë që nuk kam vënë dhe korr atë që nuk kam mbjellë;
23 përse nuk e vure paranë time në bankë që, kur të kthehem, ta marr bashkë me përqindje?".
24 Pastaj u tha të pranishmëve: "Merrjani minën dhe ia jepni atij që ka dhjetë mina".
25 Dhe ata i thanë: "Zot, po ai ka dhjetë mina".
26 Unë po ju them se atij që ka, do t`i jepet; por atij që s`ka do t`i hiqet edhe ajo që ka.
27 Veç kësaj, i sillni këtu armiqtë e mi, të cilët nuk donin që unë të mbretëroja mbi ta dhe i vritni përpara meje!"``. (Luka 19:12-27).

Se perndryshe parabola, ne vend qe ta bej te kuptueshem mesazhin hyjnor qe do te shprehi Zoti, e ben ate me te erret.

Keshtu duhen njohuri te tjera, per monedhat, si varrosnin te vdekurit, si korrnin, si ishin te ndertuara shtepite qe te lehtesohet interpretimi. Kete te fundit e them se kisha takuar nje here nje teolog i cili me tha se ishte e dyshimte se si futen nga catia e shtepise te semurin. I thashe atehere se shtepite nuk ishin me tavane dhe as kaq te forta sa i kemi sot. Pra ai mendonte me mentalitetin e sotem, nuk kishte pare njeriu gjera te tilla, ishte rritur dhe ne qytet. Une e kuptoja me mire se ne kasollet ne fshat keshtu i benim.

vazhdon....

[Albo]

Albo, gabimi yt eshte qe nuk kupton se Shenjteria vjen nga Perendia dhe jo nga njeriu dhe as nga Tradita e tij. Tradita dhe Kisha jane shenjteruar nga Perendia, jo nga vetvetja. Dhe Shkrimi eshte Fjala e Perendise.

Manulak, nese ti beson se Bibla eshte i Shenjte, atehere ti nuk je orthodhokse, je muslimane pasi muslimanet besojne se Kurani eshte i Shenjte. Bibla nuk eshte shkruajtur nga Perendia, Bibla eshte shkruajtur nga sherbetoret e Perendise, profetet, apostujt, dishepujt, eterit e Kishes. Te shenjta nuk jane fjalet qe ata kane shkruajtur, te shenjta jane jetet qe ata kane jetuar ne syte e Perendise. Prandaj Perendia i bekoi per te bere ato vepra te mira qe ata bene. Une kur lexoj Biblen nuk shenjterohem, une kur lexoj Biblen MESOJ dhe LARTESOHEM MORALISHT, dhe keto te dyja nuk jane ushqime shpirterore, jane mesime morale se si une duhet te jetoj jeten time qe ti pelqeje Perendise. Une filloj te perjetoj Ushqimin Shpirteror dhe nis rrugen e veshtire te shenjterimit, kur ato qe kam lexuar ne Bibel apo degjuar nga goja e priftit ne Kishe i ve ne jete, i jetoj ne jeten time: atehere kur marr pjese ne misteret e Kishes, atehere kur mbaj kreshme, rrefej mekatet e mia, lutem ne menyre te vazhdueshme. Keto e bejne jeten e nje te krishteri te shenjte dhe jo thjeshte libri apo leximi i Bibles.

Ne fillim ishte Fjala!!! Vetem kaq mjafton per te kuptuar.

Pikerisht, kjo eshte ajo qe ti nuk kupton pasi kjo Fjala e Gjalle e vecon Krishterimin nga gjithe besimet e tjera qe ka njohur njerezimi. Per te krishterin Fjala e ka emrin Jisu Krisht, Fjala e Misheruar. Vete Dhiata e Re nuk eshte gje tjeter vecse rrefimi i jetes se Fjales se Misheruar mbi toke e ne mes njerezve. Sa ore ne dite harxhonte Krishti duke lexuar Shkrimet e Shenjta? Sa dite kaloi ne shkretetire duke mbajtur kreshme dhe duke u bere balle tundimeve te qoftelargut? Sa here predikoi para turmave se libri i judenjve apo te krishtereve eshte i shenjte, dhe sa here te tjera u mesoi dishepujve te tij se "keta demone largohen vetem me kreshmim dhe lutje".

Afrimiteti juaj i besimit eshte nje besim letrar dhe jo real. Realiteti duket jo tek mendimet tuaja mbi Biblen, Kishen, Orthodhoksine apo Protestantizmit, realia duket se si ju po perjetoni misteret e Kishes dhe si keto mistere po ndryshojne jeten tuaj.

Albo

[Manulaki]

Tann. me pelqen ky kendveshtrim qe ke sjelle me kete postimin e fundit. Te afron me realitetin e atehershem dhe e ben te gjalle ndodhine e Krishtit.

I vetmi calim eshte qe historia nuk eshte gjithmone e sigurt dhe as gjetjet nuk perkojne gjithmone me kohen. Perfundimi del se historia ndihmon aq sa e lejon vete Shkrimi.

Jam dakord qe Shkrimi interpretohet me Shkrim. Kete gje ben Tradita. (Shembulli me i mire ishte ai qe solli Alboja -pavaresisht nga qenesia e shen Andonit apo e ndonje shenjtori tjeter- qe shpjegimin nuk e jep mendja por vete Shkrimi)

[Manulaki]

Manulak, nese ti beson se Bibla eshte i Shenjte, atehere ti nuk je orthodhokse, je muslimane pasi muslimanet besojne se Kurani eshte i Shenjte. Bibla nuk eshte shkruajtur nga Perendia, Bibla eshte shkruajtur nga sherbetoret e Perendise, profetet, apostujt, dishepujt, eterit e Kishes. Te shenjta nuk jane fjalet qe ata kane shkruajtur, te shenjta jane jetet qe ata kane jetuar ne syte e Perendise. Prandaj Perendia i bekoi per te bere ato vepra te mira qe ata bene. Une kur lexoj Biblen nuk shenjterohem, une kur lexoj Biblen MESOJ dhe LARTESOHEM MORALISHT, dhe keto te dyja nuk jane ushqime shpirterore, jane mesime morale se si une duhet te jetoj jeten time qe ti pelqeje Perendise. Une filloj te perjetoj Ushqimin Shpirteror dhe nis rrugen e veshtire te shenjterimit, kur ato qe kam lexuar ne Bibel apo degjuar nga goja e priftit ne Kishe i ve ne jete, i jetoj ne jeten time: atehere kur marr pjese ne misteret e Kishes, atehere kur mbaj kreshme, rrefej mekatet e mia, lutem ne menyre te vazhdueshme. Keto e bejne jeten e nje te krishteri te shenjte dhe jo thjeshte libri apo leximi i Bibles.



Pikerisht, kjo eshte ajo qe ti nuk kupton pasi kjo Fjala e Gjalle e vecon Krishterimin nga gjithe besimet e tjera qe ka njohur njerezimi. Per te krishterin Fjala e ka emrin Jisu Krisht, Fjala e Misheruar. Vete Dhiata e Re nuk eshte gje tjeter vecse rrefimi i jetes se Fjales se Misheruar mbi toke e ne mes njerezve. Sa ore ne dite harxhonte Krishti duke lexuar Shkrimet e Shenjta? Sa dite kaloi ne shkretetire duke mbajtur kreshme dhe duke u bere balle tundimeve te qoftelargut? Sa here predikoi para turmave se libri i judenjve apo te krishtereve eshte i shenjte, dhe sa here te tjera u mesoi dishepujve te tij se "keta demone largohen vetem me kreshmim dhe lutje".

Afrimiteti juaj i besimit eshte nje besim letrar dhe jo real. Realiteti duket jo tek mendimet tuaja mbi Biblen, Kishen, Orthodhoksine apo Protestantizmit, realia duket se si ju po perjetoni misteret e Kishes dhe si keto mistere po ndryshojne jeten tuaj.

Albo

Albo, ne qoftese do perdor gjuhen tende, i bie te te them qe je farise, sepse ata nuk kuptonin qe Shkrimi ishte nga Perendia. Ata perpiqeshin te lartesoheshin moralisht me gjithe ato lexime qe benin e qe u hynin nga nje vesh e qe u dilnin nga tjetri.
Zoti nuk do te thoshte "Do t'ua shkruaj Fjalen ne zemer" nese ajo Fjale nuk kishte jete, por ishte thjesht nje liber.
Sa per letrarizmin tim, mos u cudit. Vete Zoti eshte artist.

Gjithashtu, jeten e ben te shenjte Zoti, dhe jo gjerat tona. Nuk kam degjuar apo lexuar per ndonje shenjtor te thoshte qe iu shenjterua jeta nga Bibla apo nga agjerimi.

Albo, nenvleresimi i Bibles, eshte po aq gabim sa edhe mbivleresimi.
Po Krishti nuk lexonte shkrimet tere diten, kjo per arsye se ai vete eshte Shkrimi. Nderkohe ai kurre nuk i hodhi poshte, perkunderazi ne cdo mrekulli, apo sherim qe bente gjithmone urdheronte njerezit te plotesonin oferten sipas shkrimeve.