NE ARABËT FANATIKË DHE TË BRENGOSUR
Pjesë nga libri i fundit i Samir Kasirit, shkrimtarit libanez të vrarë vitin e kaluar
Nuk është bukur të jesh arab këto kohë. Ndjenjë persekutimi për disa, urrejtje e vetes për të tjerët, në botën arabe sëmundja e të ekzistuarit është gjëja më e mirë rifilluar. Edhe kush për shumë kohë ka menduar se është i imunizuar, saudita fitimtarë dhe kuvajtianë të pasur, është infektuar pas atij të sigurti 11 shtator. Nga çdo anë ta kapësh, panorama është e errët dhe bëhet akoma më shumë i tillë nëqoftëse krahasohet me zona të tjera të botës. Me përjashtim të Afrikës subsahariane - ama me të gjitha diferencat që derivojnë nga hendeku midis potencialitetit dhe realitetit, pritjeve dhe rezultateve, shpresave dhe frustrimeve, të kaluarës dhe të tashmes - bota arabe është zona e planetit ku sot për sot njeriu ka më pak mundësi. Aq më tepër gruaja. Dhe si gjë e parë kjo fjalë, "arab", që aty këtu varfërohet në pikën sa ta reduktosh në një etnicitet papritmas dhe heshtur me turp ose, në rastin më të mirë, në një kulturë mohuese. Megjithatë kjo "brengë" nuk ekziston përgjithmonë. Pavarësisht nga e ashtuquajtura epokë e artë e qytetërimit arabo - musliman, ka qenë një epokë jo shumë e largët gjatë së cilës arabët mund të projektoheshin me optimizëm në të ardhmen. Rilindja kulturore e shekullit të XIX-të, Nahdaja e famshme, i vuri shumë shoqëri arabe në të njëjtin hap me modernizmin, shpesh duke tejkaluar elitat e oksidentalizuara apo në rrugën e oksidentalizimit. Në shekullin e XX-të, një prej këtyre shoqërive, ajo egjiptiane, ka qenë djepi i kinematografisë së tretë botërore, ndërsa nga Kajroja në Bagdad dhe nga Bejruti në Kazablanka, piktorë, poetë, muzikantë, dramaturgë dhe romancierë kontribuonin për të riformuluar një kulturë arabe të re dhe të gjallë. Paralelisht, zakonet kulturore regjistronin ndryshime të padiskutueshme, më spektakolari i të cilëve ka qenë veprimi revolucionar i heqjes së perçes, sot i rivënë në diskutim. Në fushën politike, në të njëjtën masë, mobilizimi i shoqërive bënte që arabët të ishin protagonistë marrdhëniesh ndërkombëtare, si në rastin e Egjiptit të Naserit, një prej epiqendrave të afro - aziatizmit dhe më pas e të paangazhuarve, e Algjerisë së pavarur, "model sjelljeje" për të gjithë kontinentin afrikan apo e rezistencës palestinese që, pa dëshirën e saj, promovoi të drejtat e popujve pa rënë në ideologjinë e viktimizmit, kaq e përhapur në ditën e sotme. Si ka mundur që është ndërprerë kjo epokë e cila, edhe pse nuk bënte thesar nga arritjet dhe sukseset e saj, ka mbetur e lidhur me një të ardhme më të mirë që dukej në pëllëmbë të dorës? Si është arritur në rënien e sotme, një rënie ndoshta më shumë intelektuale e ideologjike sesa materiale, por që ngjall efektin sa t'i bëjë arabët të besojnë se nuk kanë një të ardhme të ndryshme nga ajo që një milenarizëm patologjik rezervon për ta? Si arrin të diskreditohet një kulturë e gjallë për t'u konsakruar në kultin e aventurës dhe të vdekjes?
Përballë brengosjes arabe janë parasëgjithash ata që nuk ushqejnë më asnjë shpresë, që mendojnë për arabët si aq të burgosur të impasit, sa që nuk janë më në gjendje të dalin më dhe që, duke e menduar kështu, e rëndojnë akoma më shumë atë. Është kahja ekstreme e modernizmit; në radhët e tyre ndodhen disa liberalë, disa të diziluzionuar nga nacionalizmi apo edhe ish militantë të majtë. Sipas tyre, është përgjithësuar aq shumë, sa që e përjashton retrospektivisht dhe vetë idenë e rilindjes. Kjo e fundit jo vetëm do të rezultonte në një dështim, por do të ishte një anomali e historisë, nga ana tjetër e pamundur për t'u shtyrë përpara. Më keq akoma, të gjitha tentativat e ndërmarra për t'i nxjerrë arabët nga gjendja e tyre, veçanërisht nacionalizmin, nuk do të kish bërë gjë tjetër veçse do ta rëndonte problemin. Disa prej këtyre të diziluzionuarve arrijnë deri aty sa të përqafojnë skemat kulturaliste mbi të cilat bazohet imperializmi. Varianti më "voluntarist", në gjurmët e neokonservatorëve amerikanë, thekson se vetëm një ndërhyrje e jashtme mund të sjellë ndryshim e demokraci dhe nuk e kupton se kështu frustrimet do të rëndohen, viktimizmi dhe kultura e vdekjes do të vazhdojnë dhe, për pasojë, brengosja arab nuk do të ketë fund asnjëherë. Në të vërtetë, dalja nga brengosja është një gjë që arabët duhet ta bëjnë vetë. Pastaj janë ata që kanë zgjidhjen e "sa më keq, aq më mirë". Është e lehtë për t'u kuptuar: bëhet për islamistë xhihadistë të cilët, si mesianikë të mirë, theksojnë se brengosja arabe është vetëm një moment i keq për t'u kaluar, në fund jo dhe aq i keq sepse është një rast për të siguruar Parajsën dhe 40 virgjëreshat saj, në pritje të Mbrëmjes së Madhe e cila, çuditërisht, për ta nuk projektohet në të ardhmen, si në origjinalin marksist, por konceptohet si një kthim. Islamizmi xhihadist, i nënkuptuar si mendim organik, nuk është aspak ajo ideologjia dominuese që bëjnë shpesh të imagjinohet mediat perëndimore. Jo më pak, ka një aftësi të fortë sugjestioniuese, ndoshta pse sot është lëvizja e vetme që i ofron një rrugëdalje alternative rolit të viktimave që arabët kënaqen së kultivuari dhe që islamizmi, xhihadist ose jo, nuk bën gjë tjetër veçse përfiton. Viktimizmi shkon përtej se "përse na urrejnë?" që arabët fare mirë mund t'ia kundërvënë pyetjes që amerikanët kanë paraqitur mëngjesin e 11 shtatorit. Viktimizmi, padyshim i ushqyer nga nënshtrimi i Perëndimit përballë çështjes palestineze, është ushqyer me komponentë të ndryshëm, në veçanti me ndjenjën e pafuqishmërisë, por edhe të një vizioni policesk të policisë. Kulti i viktimës postulon që arabët janë objektivi kryesor i Perëndimit. Është një tezë që nuk mban parasysh as popullsitë e tjera të botës, as të historisë moderne, që harron Afrikën dhe plaçkitjen sistematike të saj, Amerikat dhe genocidin - që vazhdon deri në ditën e sotme në marxhinalizimin e kulturave të tyre - të popujve parakolombianë, Indokinën dhe brezat e shkretuara të saj (…). Sigurisht që nuk bëhet fjalë për të mohuar sa kemi paraqitur, domethënë që arabët nuk kanë asgjë me të cilën të kompensojnë fatin e keq të tyre dhe as të kalojnë në heshtje faktin që, nga të gjitha zonat e planetit, bota arabe është ajo në të cilën Perëndimi nuk ka reshtur asnjëherë, as edhe në ditën e sotme, së bëri si padron, personalisht ose nëpërmjet Izraelit. Kjo nuk e përjashton faktin se të jeshë i vetëdijshëm për rrezikun nuk nënkupton t'i nënshtrohesh viktimizmit, për të cilin nuk ka gjurmë në protagonistët e rilindjes dhe as në teoricienët e aktivistët e nacionalizmit. Palestinezët, viktima shembull, kanë arritur t'i shpëtojnë - dhe në pjesë ta madhe vazhdojnë ta bëjnë - edhe pse fati i tyre mund të shtyjë atë që i vëzhgon si spektator i pafuqishëm të konsakrohet në kultin e viktimës. Më shumë se pasojë e një raporti force, viktimizmi është çmimi i humbjes së vlerave universale dhe lindja e këtij kulti - që mediat arabe i fryjnë me të gjitha fuqitë, duke filluar nga shumë e lëvduara Al Xhazira - ka qenë e mundur vetëm pse ideologjia e sotme në kreshtën e valës bart me vete refuzimin e vlerave universale. Ideologjia, të thuash të vërtetën, është një fjalë tepër e rëndë. Faktikisht është një sintezë midis fosilesh të mbetura të nacionalizmit arab që, pikërisht pse të tilla, janë shkëputur nga aspiratat e tij fillestare universaliste, dhe një "nacionalizmi" islamik që, nga ana e tij, tenton në mënyrë eksplicite të çlirohet nga vlerat universale apo deri t'u zërë vendin. Një nacionalizëm i këtij lloji nuk është risí. Në fund të shekullit të XIX-të ishte në rendin e ditës, sidomos prej influencës së mendimit të al Afghanit. Vetëm se al Afghani ishte një reformues i Islamit, plotësisht i azhornuar me mendimin perëndimor, të cilin e frekuentonte pa komplekse. Asgjë nga e gjitha kjo për pasuesit e vonshëm të tij, që nuk duan as të dëgjojnë të flitet për një reformë fetare. Nacionalizmi islamik nuk është sinonim i xhihadizmit. Është një qëndrim thelbësisht mbrojtjeje, kurse xhihadizmi mund deri të mendohet si një pushtim i ri i botës. Diferenca është e brishtë dhe ka gjasa që nacionalizmi islamik t'i përgatisë terrenin xhihadizmit. Pasi edhe pse nuk e mohon trishtimin, siç bën xhihadizmi, jo më pak nxit ata që ankohen për t'ju nënshtruar. Aq sa të mos dëshirojë të ndahet, në mos ta zëvendësojë me diçka që i ngjan, domethënë me atë kulturë të vdekjes me të cilën lidhja midis nacionalizmit të fosilizuar arab dhe Islamit politik do të donte t'i merrte rezistencën. Ndoshta ekziston ndonjë shpjegim për kulturën e vdekjes. Sigurisht, nuk është një konstante e Islamit apo një substrakt i arabizmit: shkaku i saj duhet kërkuar në spektaklin e gjakut që nuk pushon së derdhuri. Atëhere, gjak për gjak, të paktën që ky gjak të ngushëllojë, duke parë se të fitosh nuk mundesh. Natyrisht, gjaku i të tjerëve, por edhe ai i tanëve. Nëqoftëse nuk është e vërtetë që në këtë ka një konstante të Islamit, gjithësesi mbetet fakti që kështu mbizotëron një konceptim fetar i botës, deri një vizion i fesë si sistem mizorie, do të kish thënë Niçeja. Të kuptohemi, nuk është ideja e sakrificës që vihet në diskutim. Nga nata e kohërave ajo është në bazën e të gjitha luftërave të njerëzve. Arabët nuk përbëjnë përjashtim, kjo është domethënia autentike e xhihadit i nënkuptuar si një luftë - sepse ka dhe forma paqësore të xhihadit. Në shekullin e XX-të, luftëtarët palestinezë janë quajtur fedainë, ata që paguajnë me jetë, ashtu si, përpara tyre, kishin bërë nacionalistët egjiptianë që luftonin anglezët lidhur me Kanalin e Suezit. Nuk është për këtë që bëhet fjalë në xhihadizmin e ri, sipas të cilit vdekja nuk është më një çmim i mundshëm - apo edhe probabël - për t'u paguar, por përkundrazi mjeti i domosdoshëm për të arritur një qëllim të ndjekur, bile, qëllimin në absolut. Konceptimi i xhihadit luftarak, e mishëruar në figurën e istishhadit, ai që aspiron për martirin, në të kundërt i quajtur kamikazë, nuk ka precedentë në kuptimin e vërtetë të fjalës në kulturën arabo - muslimane, përveçse sektit (joarab) të Vrasësve. Në epokën bashkëkohore, për ta parë në veprim duhet pritur Revolucioni Iranian. Është parasëgjithash shiit dhe e bën shfaqjen e tij në frontin e luftës midis Irakut dhe Iranit, kur valë njerëzore vullnetarësh ndalojnë shpërthimin e divizioneve të koracuara irakene përpara se të lëshohen, pas kthesës së vitit 1982, në sulmin e linjave mbrojtëse të tyre. Në vijim, fenomeni manifestohet në Liban, por në një mënyrë më të individualizuar, në formën e autobombës vetëvrasëse, të përdorura kundër interesave perëndimore ose në luftën kundër pushtimit izraelian. Veç të tjerash duhet zbuluar se, nëqoftëse kjo metodë radikale ka qenë efikase kundër amerikanëve, guerrilja klasike, me prita, vënie dinamitesh, etj., është përcaktuese kundër pushtimit izraelian. Kjo nuk përjashton që modeli të ketë bërë imitues, edhe në partitë laike, megjithëse Hezbollahu, njëherazi i bërë forca e vetme e vetme e rezistencës, ka hequr dorë, megjithëse duke e ruajtur simbologjinë e gjakut të derdhur dhe shenjtërinë e istishhadit. Simbologji e nënvizuar në ritet e Hashures, të lindura në shiizmin iranian, të kaluara në Liban dhe të rishfaqura tani në Irak, në të cilat manifestohet një kult i dhimbjes i ngjashëm me atë të disa ceremonive minore me rastin e së Premtes së Shenjtë, në Spanjë apo në Filipine. Teorikisht, midis shiitëve dhe xhihadistëve ka një barrierë të pakalueshme. Islamizmi radikal sunit shikohet në shpalljet e lindura nga kompleksiteti rrëfyesor i Irakut, konsideron shiitët heretikë dhe rafida, partizanë të refuzimit të fesë së vërtetë. Mendimi kuranik sunit e ka ndoshta origjinën e saj intelektuale në Islamin e Azisë jugore, dhe veçanërisht në mendimin e Mavdudit, që nëpërmjet egjiptianit Sajid Kutb, ka impenjuar korentin takfir apo apostat. Por e gjitha kjo nuk është shumë e rëndësishme. Është në ambientin shiit që janë parë për herë të parë aspiruesit e parë për martir, si çmim i paguar ndaj modernizmit, me shahidin e parë që regjistron testamentin e tij në video. Nga ana tjetër, një prej dy lëvizjeve palestinese që kanë adoptuar teknikën e atentatit vetëvrasës, Xhihadi islamik, është konsideruar i afërt me Iranin, ndërsa tjetri, Hamasi, edhe pse i lindur nga Vëllazëria Muslimane, ka raporte shumë të ngushta me Hezbollahun libanez. Islamizimi i luftës Izraelit nuk mjafton as për të shpjeguar përhapjen e gjerë të kulturës së vdekjes, as sesi ka mundësi që shiitët dhe sunitët kanë përfunduar duke u sjellë njëlloj. Për ta bërë duhet mbajtur parasysh, përveç realitetit në terren, të imazhit që përcjellin mediat - edhe në këtë rast sidomos Al Xhazira - dhe sesi këta të fundit i përziejnë gjithmonë diskutimet e tyre me emëruesin e përbashkët më gjenerik, domethënë me një miksturë nacionalizmi arab dhe islamik. E gjitha kjo ndodhte para 11 shtatorit. Sa për të thënë sesi, duke bërë apologjinë e këtyre metodave, duke i justifikuar qëllimet dhe duke i bartur viktimizmim, kanë përgatitur opinionin publik arab të përqafojë tezën e përplasjes së qytetërimeve.
Ky është një ekstrakt i librit të fundit të Samir Kasirit, "Brenga araba". Kasiri është vrarë mëngjezin e 2 qershorit 2005. Është hedhur në erë teksa ndizte makinën e tij, të parkuar përpara shtëpisë së tij në Bejrut. Si çdo ditë, po shkonte në redaksinë e "Nahar", e përditshmes libaneze. Nga viti 1998 ishte editorialist i gazetës: nga ato faqe ka kritikuar me tone të aspra hegjemoninë siriane mbi vendin e tij dhe i është kundërvënë Partisë Ba'ath dhe regjimit të Damaskut të Bashar el Assad. Kasir, një grek ortodoks, u lind në vitin 1960 nga nënë siriane dhe baba palestinezo - libanez, historian, pedagog universitar Shkencash Pol,itike, aktivist i majtë i vëmendshëm ndaj proceseve demokratike , fillon të punojë si gazetar në moshën 17 vjeçare: për të përditshmen komuniste "al Nida'" dhe për "l'Orient le Jour", në frëngjisht. Në vitin 1995 themelon të përmuajshmen "Orient-l'Express": mbyllet pak vite më vonë, për shkak mungese publiciteti. Ka kontakte të fuqishme me disisdentë siriano të pranverës së Damaskut, periudhë intensive debiti politik, pas vdekjes së babait të Basharit, Raisit sirian Hafëz al Assad, midis 2000 dhe 2001. Pas vrasjes së ish Kryeministrit Rafik al Haririt më 14 shkurt 2005, në Bejrut, impenjimi i Kasirit në fushatën antisiriane - që do të çojë në tërheqjen e trupave të Damaskut nga Libani - është i madh. Themelon të Majtën Demokratike, parti që ka siguruar një vend në zgjedhjet libanese të pranverës së kaluar. Kasir ka shkruar libra të ndryshëm, në frëngjisht dhe në arabisht: mbi luftën civile libanese, mbi historinë e Bejrutit, mbi pranverën e Damaskut. "Brenga arabe" ka qenë i fundit. Ishte i martuar me Xhisal Khurin, gazetare e "al Arabiya"; kishte dy vajza nga martesa e parë. Hetimi lidhur me vrasjen e tij është akoma në zhvillim.
Përgatiti: ARMIN TIRANA
Përgjigju Duke Cituar
Krijoni Kontakt