Gjendja ekonomike ne Kosove

[AsgjëSikurDielli]

Dhjetë vjet “belesh”

Një mijë e një pikëpyetje

IBRAHIM REXHEPI

Trusti për Kursimet Pensionale do të jetë institucioni me fuqi më të madhe financiare në Kosovë. Ai sivjet pret që në konto të ketë edhe 34 milionë euro sa pritet të kursejnë punëtorët. Këtyre mjeteve duhet shtuar edhe dhjetë milionë të grumbulluar deri tash. Do të thotë se për një vit e gjysmë të punës Trusti..., do të ketë 45 milionë euro. Për këtë shumë të mjeteve atij do t’ia kenë lakmi të gjitha bankat komerciale në Kosovë, të cilat nuk kanë një kapital të tillë, pos dy që mund të kenë më shumë mjete në depozita. Përgjegjësit nga Trusti..., që në ditët e para kanë përjashtuar mundësinë që me këto mjete të menaxhojë ndonjë institucion kosovar, apo që të plasohen në Kosovë. Sipas tyre, për këtë nuk ka siguri. Sipas kësaj, të gjitha kursimet, që në fund të këtij vitit mund të jenë deri në 50 milionë euro, do të plasohen jashtë Kosovës. Për mungesë të sigurisë! Ndoshta zyrtarët nga Trusti... kanë kutinë e vet për të matur shkallën e sigurisë së kapitalit të investuar në Kosovë. Mirëpo, vlerësimi i tyre është në kundërshtim të plotë me atë që administratori Michael Steiner dhe kryeministri Bajram Rexhepi iu thonë investitorëve të ardhshëm në Kosovë. Ata përbetohen për shkallë të lartë të sigurisë së kapitalit, për funksionimin e ligjeve dhe të institucioneve. Dy vlerësime kundërthënëse për një problem: për sigurinë e kapitalit në Kosovë. Madje, me vlerësime të këtilla do të fillojnë edhe shumë procese në ekonomi, posaçërisht ai i privatizimit, përmes të cilit pritet që në Kosovë të vijë kapitali i jashtëm. Edhe disa banka komerciale në Kosovë nuk flasin aq zëshëm për pasigurinë e kapitalit. Mirëpo, ato duke mos përfillur aq shumë kërkesën e kosovarëve për kreditim dhe duke plasuar mjetet jashtë Kosovës, sikur injorojnë këtë treg. Injorojnë edhe depozituesit, të cilët, pa marrë parasysh rrethanat, megjithatë iu besojnë këtyre bankave. Mirëpo, ka dallim të madh ndërmjet sjelljeve të bankave komerciale dhe të Trustit për Kursime Pensionale në Kosovë. Së pari, bankat pa marrë parasysh se ku kanë mjete, duhet të jenë të gatshme që në çdo kohë të bëjnë pagesa, varësisht nga kërkesat e komitentëve. Po ashtu, të kenë në gjendje mobile edhe sasinë e mjeteve që në një moment kërkohen për tërheqjen e pagave. Ato madje arsyetohen edhe me faktin se duhet të mbajnë mjetet jashtë, meqenëse nga Prishtina nuk mund të bëjnë asnjë pagesë në cilindo vend të botës. Një arsyetim që mund të kuptohet, por nuk krijon mbulesë për vëllimin e madh të mjeteve që janë në plasmane jashtë Kosovës, por me një shkallë të ulët të interesit. Ndërkaq, Trusti..., do të grumbullojë mjete për dhjetë vjet, dhe pikërisht atëherë mund të nisin edhe pagesat e para për pensione. Pra dhjetë vjet mjetet i kanë “belesh”. Mund t’i plasojnë kudo, kryesisht diku larg, për shkak të pasigurisë së kapitalit në Kosovë. Nëse për një vit grumbullohen 34 milionë euro, atëherë nuk është vështirë të llogaritet se çfarë shume mund të jetë në qarkullim brenda një dekade. Plus kamatat. Dhe derisa kryeadministratori dhe kryeministri përbetohen dhe rrahin gjoks për shkallën e lartë të sigurisë në Kosovë, kjo demantohet me sjelljet e institucioneve kosovare. Dhe vërtet krijohet dilema e madhe: kujt t’i besojnë, fjalëve të pushtetarëve, apo veprimeve konkrete të isntitucioneve që kanë para. Kjo dilemë mund të zgjidhet shumë lehtë: mund t’iu besohet zyrtarëve, po qe se ata krijojnë mekanizma (ligje) që kapitalin ta ruajnë dhe ta garantojnë në Kosovë. Nuk është ky kurrfarë cenimi i lirisë së qarkullimit të kapitalit. Me këtë do të dëshmohej se Kosova di t’i krijojë dhe t’i ruajë paratë.

[AsgjëSikurDielli]

Banka qendrore ka shkurtesën, por jo edhe emrin

BPK-ja heq dorë nga pagesat komerciale dhe organizohet si bankë qëndrore

ALTIN AHMETI

PRISHTINË, 14 SHKURT - Autoriteti i Bankave dhe i Pagesave të Kosovës, BPK, që nga 27 shkurti, do të marrë të gjitha funksionet e një banke qendrore. I vetmi përjashtim që do ta dallojë atë nga bankat e tilla të cilitdo vend do të jetë poltika monetare, sepse Kosova nuk ka monedhë të veten dhe banka qendore nuk mund të ketë edhe këtë funksion. Në ditën e parafundit të muajit shkurt, Autoriteti i Bankave dhe i Pagesave të Kosovës do të ndërpresë të gjitha punët që iu takojnë bankave komerciale. “Më 27 shkurt do të bëhet mbyllja e pagesave, ndërsa ky funksion do t’iu kalojë bankave komerciale. BPK-ja deri tani ka kryer këto pagesa për shkak të mungesës së bankave komerciale, ndërsa tani nuk ndihet mungesa e tyre”, theksoi drejtori i Bordit të Drejtorëve të BPK-së, Ajri Begu. Autoriteti i Bankave dhe i Pagesave të Kosovës do ta ndryshojë edhe emrin. “Ende nuk është vendosur se si do të quhet Autoriteti i Bankave dhe i Pagesave të Kosovës. Sigla do të mbetet e njëjtë, BPK, por shkronja P nuk do të nëkuptojë pagesat. Emërtimi pagesa do të hiqet”, shtoi z.Begu. Ai përjashtoi mundësinë që BPK-ja pas 27 shkurtit të quhet Banka Popullore e Kosovës, për shkak se siç tha ai, Kosova nuk është shtet. “Po hyjmë në një fazë të zhvillimeve cilësore, ku BPK-ja për nga forma dhe përmbajtja po u afrohet bankave qendrore”, shtoi më tutje z. Begu. Sipas tij, i vetmi funksion që nuk do të marrë BPK-ja është funksioni i politikës monetare. “Me përjashtim të politikës monetare do t’i kryejmë të gjitha funksionet e tjera”, pohoi z.Begu. Bashkë me marrjen e funksioneve të bankës qendrore, pritet të bëhet edhe kosovarizimi i këtij institucioni. Stafi vendës do të marrë kompetencat e zëvendësdrejtorëve, poste të cilat deri tani drejtoheshin nga ndërkombëtarët. “Jemi në vitin e procesit të kosovarizimit, ku disa funksione kyçe do të kalojnë në duar të vendësve. Zëvendësdrejtor për mbikëqyrjen e sistemit bankar do të jetë vendës, po ashtu edhe zëvendësdrejtori për pagesa. Vendësit do të jetë edhe udhëheqësi i departamentit për komapnitë e sigurimeve”, theksoi z.Begu. Për marrjen e funksioneve të bankës qendrore nga ana e Autoritetit të Bankave dhe të Pagesave të Kosovës është paraparë të mbahet një ceremoni festive ku do ta marrin pjesë edhe figura të larta të politikës në Kosovë.

[dodoni]

Pershendetje
Ju uroj per hapjen e kesaj teme Dita si dhe sjelljen e gjithe ketij informacioni, desha te dij burimin e informacionit, pra ka ndonje faqe interneti ekskluzive per ekonomine e Dardanise, dhe nese ka, keni mundesi qe te na tregoni.
Pershendetje
Rrofshin Shqiptaret e Bashkuar dhe Shqiperia e Bashkuar

[Dita]

Patjeter qe kete burim mundem t'jua tregoj.

Studimi i paraqitur shkurtimisht ne krye te kesaj teme eshte nje studim i FMN-se me titull:


Progress in Institution-Building and the Economic Policy Challenges Ahead

I pergatitur nga G. Demekas, Johannes Herderschee dhe Davina Jacobs

6 dhjetor 2001



Informacion te dites nga Kosova mund te gjesh ne faqen e UNMIK-ut ne internet dodoni.


http://www.unmikonline.org/


Ketu do te mund te gjesh dhe buxhetin e Kosoves per vitin 2002, nje reviste te perdymuajshme: Focus Kosovo dhe UNMIK chronicle, perditesim ngjarjesh.

Mund te shfrytezosh pastaj makinat e kerkimit ne internet, mjafton te zgjedhesh fjale qe kane te bejne me ekonomine apo gjendjen financiare ne Kosove.

Po keshtu mund te kerkosh brenda faqes se:

FMN: http://www.imf.org

ose

Bankes Boterore: http://www.worldbank.org

perseri duke perdorur si objekt kerkimi Kosoven.


Shendet!

[Estella]

Me vjen mire qe kjo teme eshte sjelle ketu. Nuk kam ditur pothuajse fare per ekonomine e Kosoves dhe mu dha mundesia te mesoj dicka. Flm

[AsgjëSikurDielli]

Fabrika në Shkabaj do ta shuajë etjen e prishtinasve

Në “Batllavë” prezentohet projekti për ndërtimin e fabrikës për përpunimin e ujit

BURIM QELA

PRISHTINË, 26 SHKURT - Liqeni i Batllavës asnjëherë nuk ka mbajtur më shumë rezerva uji, sesa në këtë dimër, ndërsa, banorët e Prishtinës edhe më tej ballafaqohen me restrinksione. Kjo gjendje pason nga kapaciteti i vogël i Fabrikës së përpunimit të ujit. Ky fyt i ngushtë evitohet vetëm me ndërtimin e fabrikës së re, është thënë të mërkurën në zyrtat e ujësjellësit regjional “Batllava”, gjatë prezentimit të nevojave për ngritjen e këtij objekti, që mund të kushtojë 95 - deri 100 milionë euro. Çaush Bajrushi, drejtor i ujësjellsit “Batllava” gjendjen e furnizimit me ujë të pijshëm i përshkruan si të rëndë. Sipas tij, “projekti ideor ka përfunduar dhe tani po shqyrtohet drafti i projektit kryesorë për një zgjidhje afatgjate”. Ndërsa Vladimir Mikule, drejtor teknik i kompanisë “Hydroprojekt”, nga Praga, prezantoi draftprojektin kryesor të përpiluar nga kjo kompani. “Ne kemi një histori të gjatë të punës në Kosovë, që nga vitet shtatëdhjetë dhe tetëdhjetë, ku kemi punuar në shumë projekte të rehabilitimit të sistemeve ujore”, tha Mikule, sipas të cilit, pjesa më e rëndësishme e projektit është ndërtimi i një fabrike të ujit në Shkabaj. “Fabrika e ujit është projektuar në dy linja të përpunimit që jep mundësi të operimit të ndryshëm, varësisht prej stinëve”, tha Mikule. Ismet Beqiri, kryetar i KK të Prishtinës, tha rritja e shpejtë e numrit të banorëve të kryeqytetit ka bërë të domosdoshëm realizaimin e një projekti të tillë. Ai premtoi se “KK-ja do të përkrahë këtë projekt sipas mundësive, si në aspektin e këshillës, ashtu edhe me mjete financiare”.

Koha

[AsgjëSikurDielli]

Fabrikat e para që do të dalin në tender

Agjencioni Kosovar i Mirëbesimit bëhet gati për privatizmin e ndërmarrjeve shoqërore

Fabrika e tullave “Ringov” Pejë

Fabrika e tullave “Ringov” në Pejë, prodhimin e ka filluar më 1947. Deri në vitin 1989 ajo ishte në kuadër të një kompanie ndërtimore të këtij qyteti e cila falimentoi. Që nga ky vit, kjo fabrikë është pavarësuar. Ndërmarrja shoqërore “Ringov” ka 81 punëtorë dhe në vitin 2001 kishte një qakrullim vjetor prej 615 mijë euro. Ajo ka mundësi të prodhojë 10 milionë copë blloqe të formatit normal, ndërsa ka shfrytëzuar vetëm gjysmën e kapacitetit të instaluar. Ndërsa, sipas një prospekti të Agjencisë Kosovare të Mirëbesimit, pajimet e kësaj fabrike kryesisht datojnë nga viti 1987/88 dhe ato janë të prodhimit jugosllav. Ndërkaq, pasluftës janë blerë disa pajime kryesisht nga Italia, por ka edhe raste kur ato janë marrë nga tregu turk, gjerman dhe jugosllav. Objektet ndërtimore të kësaj fabrike janë ndërtuar suksesivisht që nga vitit 1971 deri më 1989.

“Termosistemi” Rahovec

Sipas AKM-së fabrika e shkëmbyesve të nxehtësisë dhe e teknikës ftohëse “Termosistemi” në Rahovec ka filluar të ndërtohet në vitin 1987, kurse prodhimin me 100 punëtorë e ka filluar më 1991. Në vitin e parë, me 56 punëtorë kishte një qarkullim prej 735 mijë euro. Pajimet e saj janë relativiste, të reja dhe universale. Datojnë nga viti 1985 dhe kanë prejardhje nga Maqedonia, Kroacia, Sllovenia dhe Bosnja. Ndonëse e ngritur me destinim për prodhimin e elementeve ftohëse, kryesisht për energjetikë, ajo edhe në vitet e para të punës nuk kishte aq sukses. Pas luftës, ka ndryshuar struktura e prodhimit, kryesisht në treg dalin me frigoriverë, friza, kaloriferë dhe 50 artikuj të tjerë, por që nuk mjaftojnë të shfrytëzohet i tërë kapaciteti i fabrikës. “Të bëhemi realë, është iluzore të mendohet se do të aktivizojmë tërësisht prodhimin, posaçërisht prodhimin e shkëmbyesve të nxehtësisë. Ky prodhim, në rrethanat e tashme nuk ka treg. Tash kemi 50 prodhime standarde, ndër të cilat vitrina të ndryshme horizontale me qelq, me vëllim të ndryshëm, nga inoxi, apo pa të, frigoriferë të ftohjes së thellë, kaloriferët dhe kolektorë solarë”, i kishte deklaruar para disa muajsh gazetës “Koha ditore” Selami Osa, drejtor i kësaj fabrike. Prodhimet e “Termosistemit” kanë plasman të sigurt dhe këtu asnjë artikull nuk qëndron në stoqe.

“Energoinvesti” Prishtinë

“Enegroinvesti” në Prishtinë ka mbajtur vetëm emrin e një konglomerati të dikurshëm të Basonjë e Hercegoviëns, në kuadër të së cilës ishte para vitit 1990. Është themeluar më 1980, e specializuar për prodhimin e komponenteve elektrike që përdoren në sistemet për kontroll elektrik. Në vitin 2001 kishte një prodhim të përgjithshëm prej një milion eurosh, kurse në pjesën e parë të vitit ta kaluar - 500 mijë euro. Sidoqoftë, sipas AKM-së, pjesa më e madhe e kapaciteteve nuk është përdorur për destinimin që kishte. Objektet e “Energoinvestit” janë në gjendje të mirë, kryesisht të ngritura më 1997. Ajo shtrihet në katër hektarë në zonën industriale të Prishtinës. Prodhimi i saj i pasluftës kryesisht është nxitur për shkak të kërkesave të mëdha në sektorin individual. Me pak investime, sipas vlerësimeve të AKM-së, kjo fabrikë mund të jetë mjaft e suksesshme.

Fabrika e tullave “Përparimi” në Skënderaj

“Përparimi” është një fabrikë relativisht e re dhe me një strukturë atraktive të prodhimit. Ka kapacitet vjetor për prodhimin e 12 milionë tjegullave, 18 milionë blloqeve të formatit normal, 30 milionë tullave të fasadës dhe 20 mijë copë tullave të plota. Kjo fabrikë ka rifilluar prodhimin vjet, pas aftësimit përmes donacioneve nga Qeveria japoneze. Ndërkaq, ndërprerja e prodhimit ka ndodhur për shkak të problemeve me importin e mazutit dhe rënie e kërkesës në treg, për shkak të sezonit të dimrit. Mirëpo, kjo është një situatë momentale, e cila nuk duhet të ndikojë në uljen e vlerës së kapitalit dhe të rëndësisë që ka në treg “Përparimi” i Skënderajt.

“Lepenci” në Kaçanik

Është njër ndër fabrikat më të vjetra në Kosovë. Dikur këtu në mënyrë primitive bëhej prodhimi i gëlqeres - gurë, më vonë edhe pluhur. Sipas të dhënave nga Oda Ekonomike e Kosovës, ajo punëson 200 puynëtorë dhe ka kapacitet për prodhimin e 800 mijë tonë gëlqere pluhur. Teknologjia në furrën e re është e ruajtur, ndonëse ajo përherë është ballafaquar me mungesën e gazit, si karburant i nevojshëm për përpunimin e gurit gëlqeror. Rezervat e gurit gëlqeror ndodhen në afërsi të fabrikës. Para njëzet vjetësh është ngritur separacioni, i cili ka ndikuar në shfrytëzimin racional të gurit gëlqeror.

[AsgjëSikurDielli]

Çfarë kompetenca mori dhe pret të marrë Ministria e Ekonomisë dhe Financave

Ministria kërkon që të formohet shërbimi doganor i Kosovës

ALTIN AHMETI

PRISHTINË, 24 SHKURT - Javën e kaluar, kryeadministratori i Kosovës ia “dorëzoi” disa kompetenca Ministrisë së Ekonomisë dhe Financave. Sipas deklaratës së ministrit të Ekonomisë dhe Financave, Ali Sadriu, kësaj ministrie i janë transferuar komptencat e Bordit për Rishqyrtim të Pavarur në administratën tatimore, Bordit për Raportim Financiar dhe buxheti i administratës tatimore. Sipas ekspertëve të ministrisë, që preferojnë të mbesin anonimë, Bordi për Rishqyrtim të Pavarur, është një lloj tribunali për kontestet e administratës tatimore me tatimpaguesit, ndërsa Bordi për Raportim Financiar është i pavarur dhe merret me miratimin e standardeve të kontabilitetit, certifikimin e auditoreve etj. Ndërsa buxheti i administratës tatimore, që u tha se do të kalojë në kompetencat e Ministrisë së Ekonomisë dhe Financave ka të bëjë me pagesën dhe shpenzimet e kësaj administrate. Për drejtorin e administratës tatimore do të ketë një konkurs dhe ai do t’i raportojë Ministrisë së Ekonomisë dhe Financave.

Çfarë kompetenca kërkon ministria

Zëdhënësi i Ministrisë së Ekonomisë dhe Financave, Muharrem Shahini, thotë se duke u bazuar në të drejtat që ofron Korniza kushtetuese, Minstria e Ekonomisë dhe Financave i ka identifikuar pesë fusha kryesore të përgjegjësisë që duhet të barten në këtë ministri. Përgjegjësinë parësore për zhvillimin e buxhetit vjetor dhe shumëvjeçar për të gjitha organizmat buxhetore, përgjegjësinë parësore për zhvillimin e legjislacionit mbi ndarjet buxhetore për të gjitha organizata buxhetore, integrimin e administratës tatimore, përgjegjësitë administrative dhe operacionale në fushën e doganave dhe kompetencat për zhvillimin e kontrolleve financiare të të gjitha organizatave buxhetore. “Këto kompetenca lënë të drejtën përfundimtare finale që përfaqësuesi special i sekretarit të përgjithshëm të vendosë për ato”, thotë zëdhënësi i Ministrisë së Ekonomisë.... z.Shahini. Sipas tij, mbajtja e më shumë se një trupi për menaxhimin e aspekteve të Buxhetit të Konsoliduar të Kosovës, politikave dhe administratës së të hyrave e shpenzimeve, këshillave fiskale mbi prioritetet e qeverisë, etj., “mund të nënkuptojë që cilësia e vendimmarrjes do të zvogëlohet dukshëm dhe transparenca buxhetore dhe koordinimi do të pengohen në mënyrë dramatike”. “Kufizimi i sferës së shtrirjes së kontrollit financiar vetëm nga MEF, do të zvogëlojë besimin e opinionit publik në qeverinë dhe do të zvogëlojë transparencën për ekzekutimet dhe shpenzimet e buxhetit”, shton më tutje z.Shahini.

Ministria kërkon edhe më shumë

Ministria e Ekonomisë dhe Financave ka paraqitur dhe disa kompetenca shtesë, të cilat kërkon që t’i barten asaj. “Ministria kërkon që të krijohet shërbimi doganor i Kosovës, i cili do të ishte sikurse administrata tatimore një departament në ministri. Zyrtarët e këtij shërbimi do të punonin dhe do të trajnoheshin nga Shërbimi Doganor i UNMIK-ut, ndërsa udhëheqësi i këtij departamenti do të emërohej nga Qeveria apo Kuvendi”, është kërkesa e parë e ministrisë për kompetencat shtesë që kërkon ajo. Në arsyetimin e saj për kërkimin e kompetencave për formimin e këtij shërbimi thuhet se ministria do të inkurajonte formimin e tij gjatë 2003. Shërbimi Doganor i UNMIK-ut do të vazhdonte të ishte agjenci udhëheqëse në administratën doganore, kurse personeli i saj do të kalonte në SHDK. Kjo ministri gjithashtu kërkon që kompetencat për emërimin e udhëheqësit të administratës tatimore të barten nga PSSP, në Qeveri apo Kuvend dhe kjo të ndodhte gjatë këtij viti. Në lidhje me buxhetin, kërkohen kompetencat për përcaktimin e parametrave fillestarë financiarë dhe politikë për buxhetin qendror dhe legjislacionin mbi ndarjet buxhetore, të zhvilluara dhe të propozuara nga Kuvendi, apo Qeveria. Edhe kjo përgjegjësi do të duhej të bartej gjatë 2003. Ndërkaq, kompetencat përfundimtare për këtë të barten në vitin 2005.

[AsgjëSikurDielli]

P-ja e padefinuar

Ekopolitikë

IBRAHIM REXHEPI

Nga fundi i vitit 1999, Ajri Begu, drejtor i Bordit të Guvernatorëve, me optimizëm tregonte pse akronimi i Autoritetit të Bankave dhe Pagesave të Kosovës, institucion i sapoformuar atëherë, është BPK, e jo ABPK. “Kosovarët janë mësuar me BPK-në. Kjo shkurtesë ishte edhe në të kaluarën. Në të ardhmen kjo shkurtesë mund të lexohet si Banka Popullore e Kosovës. Këtë institucion do ta ketë Kosova”, komentonte z. Ajri Begu. Dhe pikërisht në fund të shkurtit të këtij viti Kosova do të ketë BPKnë, por jo edhe përmbajtjen e këtij akronimi. Dihet se shkronja B do të thotë bankë, ajo K - Kosovë, por P-ja ende nuk është identifikuar. “Do të jetë një rast i mirë ndoshta për një tender ku do të definohej emri i saktë i BPK-së”, thotë si me shkak znj. Kim Ree, drejtoreshë e BPK-së. Por, mosdefinimi i shkronjës P nuk do të jetë pengesë, që nga dita e parë e marsit BPK-ja, përkatësisht Autoriteti i Bankave dhe i Pagesave i Kosovës të lirohet nga të gjitha punët që u takojnë bankave komerciale. Ajo do të merret me punët e bankës qendore, e cila në shumë vende emërtohet si bankë nacionale, shtetërore, apo kombëtare. Njëkohësisht këtë ditë bëhet edhe bartja e kompetencave. BPK-ja do të udhëhiqet nga stafi vendës, kurse ndërkombëtarët do të jenë në cilësinë e këshilltarit. Formimi i BPK-së ishte edhe fillimi i krijimit të një sistemi të ri bankar në Kosovë. Ka licencuar, kontrollon dhe mbikëqyrur shtatë banka komerciale me gati njëqind filiale e ekspozitura. Meqenëse çdo rajon i Kosovës është mbuluar me së paku dy banka, apo njësi bankare dhe është arritur një shkallë e lartë e efikasitetit të tyre, BPK-ja më nuk e sheh të arsyeshme që të kryejë punët që në fakt nuk i përkasin asaj. Ajo sërish do të mbikëqyrë dhe do të kontrollojë bankat dhe me këtë formë të punës ajo garanton edhe depozituesit në bankat komerciale. Por, sërish BPK-ja nuk do të jetë një bankë e vërtetë qendrore. Asaj edhe për një kohë do t’i mungojë elementi që më së miri e identifikon si institucion shtetëror: politika monetare. Kjo bankë nuk do të emetojë para, por, si deri tash, do të shfrytëzojë euron. Meqenëse valuta evropiane është në përdorim në Kosovë, do të thoshim se BPK-ja nuk ka për detyrë të emetojë paranë. Mirëpo, si në çdo shtet tjetër të eurozonës, po të kishte të gjitha inxherencat e bankës qendrore, atëherë do të krijonte opolitikën monetare dhe do të mbikëqyrte realizimin e saj. Transofrmimi i BPK-së dhe bartja e kompetencave nga ndërkombëtarët te vendorët shenon një ecje cilësore përpara. Ky institucion është shumë më afër qëllimit që të jetë bankë qendrore, fakt që varet nga proceset politike - statusi i Kosovës. Marrja e BPK-së me punë më të avancuar tash iu krijon hapsirë më të madhe bankave komerciale. Me faktin se ato në depozita mbajnë afër 420 milionë euro, shifër që mbahet në këtë kuotë që nga janari i vitit të kaluar, tregon për një gjendje stabile të tyre. Mund të bëhet vërejtje pse vetëm një e pesta e këtyre mjeteve janë në plasmane - kredi, pse kamatat janë kaq të larta dhe pse afati i kthimit është i shkurtër. Nuk qëndron arsyetimi se shkalla e rrezikut është e lartë. Këtë e demanton fakti se vetëm 1,7 për qind të plasmaneve janë të sëmuara. Ndërkaq, ky hezitim është i kuptueshëm kur arsyetohet me faktin se sistemi ekonomik në Kosovë nuk është i rrumbullakuar dhe se ekonomia nuk është e përgatitur të absorbojë më shumë mjete financiare. Mirëpo, bankat komerciale duhet të ofrojnë edhe produkte të tjera bankare, e jo të merren vetëm me shërbime të transferit të mjeteve, apo me ndonjë kreditim të vogël. Shtimi i efikasitetit dhe niveli më i lartë i shërbimeve në bankat komerciale fuqizojnë bankën qendrore, por njëherësh ngjallin besimin e kosovarëve në bankat. Prandaj, kjo mund ta krijon edhe një parakusht, pos atij politik, që shkurtesa BPK të lexohet Banka Popullore e Kosovës.

[AsgjëSikurDielli]

600 milionë dollarë për 111 kilometra rrugë, të gjërë 28 metra

Drejtoria e Rrugëve ofron projektin për pjesën kosovare të korridorit Durrës-Prishtinë-Nish

ALTIN AHMETI PRISHTINË, 11 DHJETOR - Drejtoria e Rrugëve e Kosovës në bashkëpunim me ekspertë vendës, ka përfunduar studimin për pjesën kosovare të Korridorit Durrës-Prishinë-Nish, nga Vërmica deri në Merdare, pas një pune trivjeçare. Studimi i përfunduar, i cili gjatë javës së kaluar i është dërguar kryetarit të Kosovës, kryeministrit dhe Ministrisë së Transporteve, sipas përllogaritjeve të këtij grupi do të kushtojë reth 600 milionë euro, ose më saktësisht reth 5,7 milionë euro për çdo kilometër. “Kemi kryer studimin për pjesën e rrugës që kalon nëpër Kosovë. Në studim janë propozuar tri variante të mundshme nga do të kalojë ajo, por varianti më ekonomik dhe me më pak probleme për t’u ndërtuar, kap një gjatësi prej 111 kiometrash duke filluar në Vërmicë dhe përfundon në Merdare”, thotë drejtoresha e Drejtorisë së Rrugëve, Kaqusha Jashari. Ajo shton se rruga e gjatë prej 111 kilometraash, parashihet të jetë autostradë e nivelit më të lartë, 28 metra e gjërë, me gjashtë korsi dhe me një vijë ndarëse prej një metre, njëkohësisht duke përfshirë të gjitha parametrat bashkëkohorë, deri të mbrojtja e mjedisit. Arsyeja që ka shtyrë ekspertët që të përcaktohen për një rrugë të cilësisë më të lartë, ka qenë kunkurrenca me korridoret e tjera për mallrat e transportit. “Duke marrë për bazë interesat e shteteve gravituese për t’iu afruar sa më shumë vendeve evropiane dhe atyre mesdhetare, destinimi i rrugës do të ishte para së gjithash transporti i mallrave dhe i udhëtarëve. Duke u nisur nga ky fakt është e domosdoshme që kjo rrugë të ndërtohet në nivel të kategorisë së autostradës në tërë gjatësinë e saj. Vetëm kështu do të tërhiqte transportin e mallrave”, thuhet në studim për arsyeshmërinë e rrugës. Studimi për këtë pjesë kosovare të korridorit Durrës-Prishtinë-Nish, filloi para tre vjetësh, me një iniciativë të drejtoreshës së rrugëve, Kaqusha Jashari, dhe disa inxhinierëve të tjerë. “Studimin e kemi filluar para tre vjetësh dhe e kemi përfunduar këto ditë. Në fillim, punës ia kemi nisur katër veta nga Drejtoria e Rrugëve, ndërsa më vonë na janë bashkëngjitur edhe shumë inxhinierë dhe ekspertë të ndryshëm, të cilët kanë dashur të japin kontributin për kryerjen e studimit të kësaj rruge. E gjithë puna e grupit prej reth 15 ekspertëve ka qenë vullnetare”, thotë drejtoresha e Drejtorisë së Rrugëve të Kosovës, Kaqusha Jashari.

Tri varianet e rrugës

Në studimin që i është dorëzuar kryetarit, kryeministrit dhe Ministrisë së Transporteve janë dhënë tri variante të mundshme nga mund të kalojë traseja e kësaj rruge. Varianti i parë nis nga Morinë-Vërmicë- Prizren-Therandë-Prishtinë- - Merdare. Grupi e ekspertëve që ka kryer studimin pas konsultimeve ka rënë dakord që ky variant është vlerësuar si më i përshtatshmi, sepse i plotëson të gjitha kushtet teknike. “Traseja e re është më e shkurtër, reth 111,65 kilomtera, kalon në terren fushor stabil dha jashtë vendbanimeve. Përmes këtij variianti mundësohen lidhjet optimale të rajoneve, kryeqytetit dhe aeroportit si dhe lidhja më e shkurtër me Korridorin e 8-të”, thuhet në studimin e rrugës. Varianti i dytë pikënisjen e ka të njëjtë me variantin e parë: Morinë- Vërmicë-Prizren-Carralevë- Komoran-Prilluzhë-Luzhan-Merdare. “Edhe ky variant është gjithashtu rrugë e re më të gjitha kushtet teknike dhe cilësi të autostradës në gjatësinë prej 120 kilometrash. Kalon nëpër terren fushor, por është diskutabil, sepse përshkon edhe pjesën ku planifikohet zhvillimi i KEK-ut. Ky terren është jo aq stabil dhe është më larg kryeqytetit”, thuhet në sudim për variantin e dytë. Ndërsa varianti i tretë kalon nëpër rrugën ekzistuese, përfshin zgjerimin dhe rikonstruimin në bazë të kushteve dhe elementeve teknike për autostradë. Nisjen e ka nga Vërmica, kalon në Prizren -Prishtinë dhe përfundon në Merdare. “Është analizuar zgjerimi i rrugës ekzistuese, por ajo kalon nëpër shumë vende të banuara në një gjatësi prej 130,50 kilometrash dhe nevojitet të plotësohen edhe kushte të reja teknike që të zhvillohet prej 120 kilometrash në orë”, pohohet në studim për variantin e tretë. Grupi punues i udhëhequr nga Drejtoria e Rrugëve të Kosovës është shprehur “se jemi përcaktuar për variantin e parë sepse i mundëson Kosovës të inkuadrohet në rrjetin e rrugëve transevropiane të komunikacionit, ndërsa rruga ekzistuese duhet të mbetet alternativë e autostradës së re”.

Rruga do të ndërtohet me koncesion

Studimi për pjesën kosovare të korridorit Durrës-Prishtinë-Merdare Nish, i është dorëzuar institucioneve më të larta në Kosovës, të cilat kanë vlerësuar punën e grupit punues. “E vlerësojmë shumë studimin e kryer nga ekspertë vendas, sepse ne iu besojmë atyre”, është shprehur këshilltari i kryeministrit, Bajram Rexhepi, Ramadan Avdiu. Ai tha së është i befasuar nga ky studim, të cilin edhe kryeministri e ka pritur shumë mirë dhe brenda një kohe të shkurtër do ta bëjë publik. “Momentalisht nuk kemi asnjë vërejtje. Kryeministri do ta prezentojë projektin në Kosovë dhe do të diskutohet edhe me institucionet ndërkombëtare”, tha z.Ramadan Avdiu. Edhe në Ministrinë e Transporteve thanë se vlerësojnë projektin e kryer nga ekspertë të Drejtorisë së Rrugëve dhe ekspertë të pavarur. “Studimi është shumë i mirë dhe ai do të inkorporohet në studimin që është duke e kryer Ministria e Transporteve. Presim që studimi i fizibilitetit për këtë rrugë të kryhet deri në fund të vitit dhe ky studim të inkorporohet”, tha zëdhënësi për media në Ministrinë e Telekomunikacioneve dhe Transporteve, Kurtesh Devaja. Lidhur me gjetjen e mjeteve për ndërtimin e kësaj rruge drejtoresha e Drejtorisë së Rrugëve, Kaqusha Jashari, është shprehur se ajo mund të ndërtohet vetëm me konsesion. “Besojmë se kjo rrugë mund të ndërtohet vetëm me koncesion. Arsyeshmëria ekonomike dhe teknike ekziston. Në bazë të matjeve që kemi bërë rruga është shumë e frekuentueshme me një mesatare prej 8.600 automjetesh në ditë”, shprehet znj.Jashari duke përjashtuar mundësinë e ndërtimit të rrugës përmes donacioneve, apo kredive të ndryshme për shkak të efikasitetit më të dobët. Ndërsa këshilltari i kryeministrit tha se për gjetjen e fondeve për ndërtimin e kësaj rruge do të diskutohen mënyrat. “Një mënyrë për ndërtimin e rrugës është edhe dhënia me koncesion, por vendimi për mënyrën sesi do të ndërtohet rruga është një vendim politik dhe ai do të diskutohet”, u shpreh z.Avdiu.