A është Kurani fjalë e Perendisë?

[toni77_toni]

A është Kurani fjalë e Perendisë?

Titulli i veprës: A është Kurani fjalë e Perëndisë?
Titulli origjinal: Is the Qur’an the Word of God?
Autori: Grup autorësh
Boton: Shtëpia Botuese TENDA


Hyrje


Nje nga fete qe ka ekzistuar mes shqiptareve tashme prej disa shekujve eshte Islami. Kjo fe i ka rrenjet e veta thelle ne kulturen dhe ndergjegjen e shqiptareve. Ajo eshte nje nga tre fete kryesore monoteiste boterore (Judaizmi, Krisherimi dhe Islami). Ajo e konsideron veten si trashegimtarja, perfeksionuesja dhe plotesuesja e te gjitha ketyre feve, dhe e vendos besimin e saj ne librin e vet te shenjte Kur'anin.


Megjithese Islami ka shume gjera te perbashketa me Judaizmin dhe Krishterimin, ai njekohesisht, ka plote kundershtime me keto dy fe. Fakti eshte, qe te treja keto fe jane 'ekskluziviste' ne vetvete. Dhe pershkak se ato e shohin vetveten si feja e vertete, pranimi i plote i bindjeve te fese tjeter, drejte-per-se-drejti do ti dobesonte ose shkaterronte pohimet e veta. Por kjo nuk duhet ta ndaloje dialogun dhe mirekuptimin e pergjithshem. Megjithese jo te gjitha idete apo bindjet nuk jane te barabarta dhe as te verteta, njerezit jane! Dhe sidomos per te krishteret, eshte imperative qe ne te jemi te paret qe te tregojme dashurine dhe respektin e duhur ndaj besimtereve te fese Islame.


Ne keto faqe qellimi yne eshte qe te merremi me aspektet e shumta qe kane te bejne me marreveshjet / mosmarreveshjet, perputhjet dhe kundershtimet doktrinore, fetare, etj., midis Krishterimit dhe Islamit.


Ne duam qe nepermjet ketyre faqeve te ndihmojme te krishteret qe ta kuptojme dhe njohin me mire fene Islame, ne menyre qe zvogelojme numrin e keqkuptimeve midis te dyja feve. Nga ana tjeter, njekohesisht ne duam qe ti inkurajojme te krishteret qe t'ju deshmojne me shume miqve te tyre muslimane. Dhe qe ta bejne kete ne nje menyre te mire-informuar, me respekt, mirekuptim dhe dashuri te krishtere.


Deshira dhe qellimi yne eshte qe te bejme nje prezantim sa me te qarte te fakteve dhe mesimeve te te dyja feve. Dhe si rezultat ti krahasojme ato me njera-tjetren. Njekohesisht, qellimi yne nuk eshte qe te ofendojme miqte tane muslimane. Edhe megjithese ne do te prezantojme artikuj dhe shkrime qe mund te duken sikur jane keqdashese. Por ajo qe ne duam mbi gjithēka eshte e verteta dhe drejtesia qe vjen prej Perendise. Dhe prandaj duam qe t'ju ftojme edhe juve (besimtaret muslimane) qe ti konsideroni me kujdes materialet qe ne do te publikojme.


Faleminderit

Vazhdon-->

[toni77_toni]

A është Kurani fjalë e Perendisë?
vazhdim

PARATHENIE
[B][I]

Libri “A është Kurani fjalë e Perëndisë”, i shkruar nga një grup autorësh amerikanë, para disa vjetëve, doli si rezultat i një “lufte mediale” përmes internetit që u zhvillua nga dy taborre shumë të fuqishme. Nga njëra anë qëndronin teologë dhe shkencëtarë krishterë, dhe nga ana tjetër mbrojtësit dhe përhapësit më të denjë të islamit sot në botë. Kjo do të ishte historia e shkurtër e këtij debati, megjithëse në këtë betejë ishin futur me mijëra lexues, të krishterë dhe myslimanë. Polemikat e zhvilluara përmes internetit, nuk dhanë këtë libër, apo vetëm këtë temë, por në të vërtetë kjo ishte një konferencë temash, andaj shtëpia botuese Tenda, mori guximin dhe të drejtën që disa prej këtyre materialeve të botohen edhe në gjuhën shqipe.

Për lexuesin shqiptar, duke ditur se shumica e tyre janë myslimanë, ky libër paraqet një provokim të hollë kundër të menduarit autoritar dhe diktatorial, si dhe ndaj atij teokratik.

Një libër i tillë, shënon një rast të ri në botimet shqipe, dhe si gjest i tillë duam që të kuptohet se shoqëria shqiptare është e lirë në lirinë e fjalës dhe të shprehjes. Vetëm në dhjetë vjetët e fundit, botues të ndryshëm nga Kosova dhe Shqipëria kanë botuar me qindra e qindra libra, broshura, traktate kundrejt vërtetësisë së Biblës. Me anë të këtij botimi, do të thyhet heshjta, dhe do të ketë përgjigjje vetëm për ato lloj dilema apo vlera që e meritojnë një korrenspodim të ngjashëm.

Libri “A është Kurani fjalë e Perëndisë”, s’duhet lexuar si një traktat kundër Kuranit, e aq më pak kundër myslimanëve, por vetëm si një kthjellim dhe një thellim kritikë i lexuesve shqiptarë.

vazhdon-->

[toni77_toni]

A është Kurani fjalë e Perendisë?
vazhdim


A. HYRJE

Në gusht të vitit 1995 isha i ftuar në një debat me temë “A është Kurani Fjalë e Perëndisë” me Dr. Jamal Badawi. Ky debat mbahej në Kolegjin e Trinisë në Kembrixh, dhe pasi që materialet tona ishin prezentuar, debati ishte hapur dhe përgjatë një ore pyetjesh nga ana e myslimanëve dhe të krishterëve. Më poshtë është përmbajtja e materialit të prezentuar në debat, gjithashtu dhe materiali që kam përdorur në kohën e pyetjeve dhe përgjigjeve, e pastaj dhe shënimet që kanë dalur qysh nga koha e debatit. Për shkak të interesimit të treguar lidhur me këtë temë, ne kemi nxjerrur këtë letër së bashku me dhjetë letrat tjera apologjetike, si dhe kundërshtimet islamike ndaj këtij materiali, gjithashtu dhe një numër të 99 Trakteve të popullarizuara të së Vërtetës në faqën e internetit (ju lutemi përdornie këtë si hyrje:

Ne shpresojmë se ky material në këtë faqe interneti se ky debat do të vazhdojë përgjatë tërë botës dhe ndihmon të gjallërojë dialogun që veçse ka filluar nga debati i Kembrixhit.

Islami pretendon që Kurani jo vetëm se është fjalë e Perëndisë, por se është zbulimi përfundimtar që i është dhënë njerëzimit. Ai vjen nga “nëna e gjithë librave” sipas Surës 43:2-4. Myslimanët theksojnë se Kurani është një kopje fjalë për fjalë e zbulimit përfundimtar të Perëndisë e cila është gjetur në pllakat origjinale që kanë ekzistuar gjithnjë në Qiell. Ata i referohen Surës 85:21-22 ku thotë, “Ja ky është Kurani i lavdueshëm, (bashkëshkruar ) në pllakat e ruajtura”. Shkencëtarët islamikë mbrojnë atë se ky citat i referohet pllakave që kurrë nuk janë krijuar. Ata besojnë se Kurani është një kopje identike e librit intern qiellor, edhe për sa i përket pikësimit titujve ndarjes së kapitujve gjithashtu.

Sipas traditës myslimane, këto zbulesa kanë filluar të zbresin poshtë, sura 17:85, në qiellin më të ultë nga shtatë qiejt në muajin e Ramazanit, gjatë natës së fuqisë së fatit

(lailat al Qadr; Pfander, 1910:262). Nga këtu ato i janë zbuluar Muhamedit në pjesë, si nevojë e ngritur, përmes engjëllit Gabriel, Sura 25:32. Në mënyrë konstante çdo shkronjë e çdo fjalë është e lirë nga ndikimi njerëzor, çka i jep Kuranit një oreol të autoritetit, madje edhe shenjtërinë, dhe integritetin e vet.

Shumë perëndimorë kanë pranuar këto pretendime nga vlerësimet e myslimanëve. Ata kurrë nuk kanë pasur aftësi që të argumentojnë vërtetësinë e tyre, sepse këto pretendime nuk mund as të vërtetohen e as të mohohen, përderisa autoriteti i tyre ka rrjedh nga vetë Kurani (duke shpërndarë çdo orvatje të shtrembërojnë (nxjerrin) nga faqetë e profecive të përmbushura të Biblës, Ligjin i Ripërtrirë 18, Gjoni 14,16 e ndoshta dhe tjera).

Aty shihet edhe një heshtje lidhur me çështjet e Kuranit e profetëve që kanë të bëjnë me përgjigjet kundërshtuese të drejtuara atyre që kanë qenë mjaftë të guximshëm për përpjekjet në të kaluarën. Fakti është se për një kohë të gjatë perëndimorët kanë qenë të kënaqur duke marrë me mend se myslimanët kanë fakte dhe dëshmi që të vërtetojnë pretendimet e tyre.

Dhe vetëm tani, si shkencëtarët sekular të islamit, të njohur si orientalistë, rishikojnë burimet islamike, ky fakt ka hedhur në pah çka sjellë në pyetje më tepër atë që na ka udhëhequr të besojmë lidhur me Muhamedin dhe dhe zbulesën e tij, Kuranin.

Zbulimet e këtyre shkencëtarëve tregojnë se Kurani nuk i është zbuluar vetëm një njeriu, por është një përmbledhje e redaktimeve të mëvonshme, ose e botimeve të formuluara nga një grup i njerëzve, përgjatë një periudhe prej njëqind vjetëve (Ripin 1985:155; dhe 1990:3,25,60). Me fjalë tjera Kurani të cilin e lexojmë sot nuk është ai që ka ekzistuar në mesin e shekullit të shtatë, por ishte më tepër si një produkt i shekullit tetë e nëntë (Wansbrough 1977:160-163). Ishte në atë kohë, thonë orientalistët, pjesërisht në shekullin e nëntë që islami mori identitetin klasik dhe u bë ai që është i njohur sot. Në mënyrë të vazhdueshme, faza formuese e islamit, ata ngulmojnë se nuk ishte në kohën e Muhamedit por kishte evoluar përgjatë një periudhe prej 200-300 vjetëve (Humphrezs 1991:71,83-89).

Materiali burimor i kësaj periudhe, sidiqoftë, është i rrallë. Thelbësisht të vetmet burime që u janë qenë në dispozicion historianëve ishin burimet myslimane. Për më tepër, përveç Kuranit të gjithat burimet tjera janë të vonshme. Para vitit 750 PAS K., ne s’kemi asnjë dokument mysliman të vërtetuar që mund të na japin një dritare në këtë periudhë formuese të islamit (Wansbrough, 1978:58-59). Nuk ekziston asgjë që mund të vërtetoj materialin e Traditës Myslimane (kjo është historia islamike e bazuar në traditën e tyre). Dokumnetet e mëvonshme thjeshtë bazohen në dokumentet e mëherëshme, të cilat nuk ekzistojnë sot, nëse kanë ekzistuar ndonjëherë (Crone 1987:225-226; Humphreys 1991:73). Kjo periudhë klasike, rreth 800 PAS K.) përshkruan peiudhën e mëherëshme, por nga pikëvështrimi i saj, më tepër si një i pjekur, i cili duke shkruar për fëmijërinë e tij do të mbajë në mend pjesët që i kanë pëlqyer më tepër. Në këtë mënyrë, shpjegimi është ngjyrosur dhe tendencioz, aq sa të mos mund të pranohet si autentik nga ana e shkencëtarëve historianë (i referohet studimeve të Crone mbi problemet e traditës, posaçërisht ato që janë varur nga tregimtarët lokal, në Tregun e Mekës 1987, fq. 203-230 dhe Skllevërit në kuaj (Slaves on Horses, 1980, fq.3-17).

Në mënyrë konstante, vija e demarkacionit në mes asaj që historianët do të pranonin dhe asaj çka tradita myslimane mbron, po rritet për disa arsye:

Islami, sipas shkencëtarëve ortodoksë myslimanë, jep një besim të plotë intervenimit hyjnor për këtë zbulesë. Tradita myslimane, pohon se Allahu ka dërguar poshtë këtë zbulesë Muhamedit përmes engjëllit Gabriel (Xhebrail) përgjatë një periudhe prej njëzet e dy (610-632 PAS K.), në të cilën kohë shumë ligje dhe tradita të cilat skicojnë atë që ne e definojmë si islam ishin formuluar dhe përpunuar.

Prapë është ky skenar në të cilin shkencëtarët historian po ngulin këmbë sot, ashtu siç ishte parasupozuar se në fillim të shekullit të shtatë, islami, një religjion i sofistifikimit të madh, i ligjeve dhe i traditave të intriguara ishin formuluar në kulturën e prapambetur nomade dhe ishte bërë funksionale vetëm për njëzet e dy vjet.

Hijaz (Arabia qendrore) para kësaj kohe nuk ishte mirë e njohur në botën e civilizuar. Po ashtu dhe traditat e vjetra i referohen kësaj periudhe siç është periudha e Jahiliyya’s ( periudha e injorancës, duke përfshirë dhe prapambeturinë e saj ). Arabia para Muhamedit nuk kishte një kulturë të urbanizuar, as nuk mund të mburret me një infrastrukturë të sofistikuar, duke lënë mënjanë skenarin e pikturuar nga traditat e mëvonshme për periudhën e hershme të islamit (Rippin 1990:3-4). Pra, si u krijua kjo aq shpejt e aq pastër? Nuk ka asnjë presendencë historike për një skenar të tillë. Mund të presim një shkallë aq të lartë të sofostifikimit për një periudhë prej një ose dy shekujsh, për këtë ishin përdorur dhe burime tjera, siç ishin kulturat e fqinjëve prej ligjeve dhe traditave të të cilëvejanë huazuar, por sigurisht jo brenda një ambienti të josofistikuar shkretinor dhe sigurisht jo brenda një periudhe prej më shumë se 22 vitesh.

Historianët sekularë nuk mund thjeshtë ta pranojnë pozitën e vendosur nga traditat e mëvonshme se gjithë kjo ka rrjedh nga zbulimi hyjnor, siç pohojnë ata se e tërë historia duhet të përbëhet nga faktet historike. Ata janë të shtyrë të shtyhen prapa dhe se si e dimë atë që dimë, prej nga rrjedhin shënimet dhe dhe a mos qëndrojnë në një paanëshmëri ose në analizë neutrale historike.

Historianët janë futur në një dilemë. Sipas presupozimeve sekulare të tyre ata nuk mund ta bazojnë kërkimin e tyre në ekzistencën e Perëndisë, por ata ende nuk mund të hudhin poshtë traditat myslimane, të cilat natyrisht presupozojnë ekzistencën e Tij, sepse ato ishin më të mira dhe për kohën dokumentacionet më të vlefëshme. Kjo është, deri në kohët e fundit .

Grupi i ri i historianëve islamikë, siç janë Dr. John Wansbrough, Michael Cok (të dy nga SOAS), Patricia Crone nga Oxfordi, tash ligjëruese në Cambridge, Zehuda Nevo nga Universiteti i Jeruzalemit, Andrew Rippin nga Kanada e të tjerë), përderisa ata pranojnë se aty është një mister lidhur me çështjen e ndërhyrjes hyjnore, tash ata po shikojnë më për së afërmi në burimet tjera lidhur me Kuranin që të vërtetojnë çështjet kyqe të origjinës së tij. Janë këto burime të cilat tash janë duke zbuluar faktin lidhur me shpjegimet alternative lidhur me fillimin e një religjioni i cili sot përfshinë 1/5 e popullsisë botërore, dhe po rritet më shpejt se çdo religjion tjetër i madh.

Është puna e tyre, prandaj, që unë dua të shfrytëzoj, që të kuptoj më mirë origjinën e Kuranit. Janë materialet e tyre, dhe të tjerëve, të cilët e ndjej se apologjistët myslimanë duhet të ballafaqohen seriozisht në vitet që vijnë sidomos lidhur me shënimet e reja që kanë sjellë në dyshim serioz shumicën e pohimeve të dhëna më parë nga shkencëtarët tradicional myslimanë lidhur me librin e tyre të shenjtë, Kuranin dhe profetin e tyre Muhamedin. Le të fillojmë me analizën duke vështruar burimet që ne i dimë lidhur me islamin, profetin e tyre dhe librin e tyre.


vazhdon-->

[toni77_toni]

A është Kurani fjalë e Perendisë?
vazhdim

B. PROBLEMET ME TRADITAT ISLAME

Në mënyrë që t’i bëjmë kritikë Kuranit është me rëndësi që të mos dëgjojmë çfarë interpretuesit thonë sot, por le të kthehemi qysh nga fillimi, deri te burimet e hershme të Kuranit të cilat i keni në dispozicion për të gjetur çelësin dhe autencitetin e tij. Një gjë mund të pohojmë se kjo mund të jetë e lehtë për ta bërë, sepse është vetëm një pjesë e re e literaturës, të cilat janë paraqitur në skenë sipas myslimanëve para 1400 vitesh.


vazhdon-->

[toni77_toni]

A është Kurani fjalë e Perendisë?
vazhdim

1. B. Burimet


Çështja e burimeve ka qenë një fushë e diskutimeve për sekularët islamikë, si çdo studim mbi Kuranin duhet të fillojë me problemin e burimeve parësore kundrejt burimeve dytësore. Burimet parësore janë ato materiale të cilat janë më të afërta ose kanë qasje të drejtpërdrejtë në ngjarjen. Burimet dytësore kanë të bëjnë me çdo lloj materiali të cilat tentojnë të jenë më të fundit dhe në mënyrë konsekuente të varen nga burimet parësore. Në islam, burimet parësore të cilat i posedojmë datojnë nga vitet 150 - 300, pas ngjarjeve që i përshkruajnë dhe prandaj janë shumë të largëta nga ngjarja (Nevo 1994108; Wansbrough 1978:119; Crone 1987:204). Për këtë arsye ato janë për çdo qëllim praktik burime dytësore, përderisa mbështeten në materialet tjera, shumica e të cilave më nuk ekzistojnë. Në nga këto burime më të mëdha dhe më të para është ajo nga “Traditat myslimane ose islamike”. Për shkak të rëndësisë së traditave myslimane është çëshjte kyçe që ne duhet të ballafaqohemi së pari me ato.

Traditat myslimane përbëhen nga shkrimet të cilat janë të përmbledhura nga myslimanët vonë në shekullin tetë e dhjetë lidhur me atë se çka ka thënë profeti Muhamedi dhe dhe se çka ka bërë në shekullin e shtatë, dhe komentet mbi Kuranin. Ato janë më tepër një trup më i gjerë i materialeve që kemi sot lidhur me periudhën e hershme të islamit. Ato gjithashtu kanë detaje më të gjera se çdo material tjetër që kemi, çka ato përfshijnë, dhe datat gjithashtu, dhe shpjegimet për atë çka ka ndodhur. Ato janë plotësim i Kuranit .

Kurani në vete është i vështirë për ta ndjekur, përderisa e vë lexuesin në konfuzion, përderisa kalon nga një tregim në tjetrin, me një shpjegim të mangët të prapavijës. Në këtë pikë traditat janë të rëndësishme sepse plotësojnë në detaje të cilat përndryshe do të humbeshin. Në disa raste traditat mbulojnë Kuranin, për shembull kur Kurani i referohet lutjes tri herë në ditë, sura 11:114; 17:78-79; 30:17-18 si dhe 24:58), përderisa lutja pesë herë në ditë është përcaktuar nga traditat që janë adoptuar më vonë nga myslimanët (Glasse 1991; 381).

Një numër i llojeve ekziston dhe brenda këtyre traditave. Shkruesit e tyre nuk ishin vetë autorët e tyre, por ishin përmbledhës, grumbullues, dhe botues të cilët mbledhën në një vend informatat që u “ishin pasuar” atyre dhe i kishin riprodhuar. Ata ishin të shumtë, por katër nga ta janë të konsideruar nga myslimanët si më autoritativ në çdo lloj, dhe të cilët kishin përmbledhur materialet në vitet 750 - 923 PAS K. (ose përndryshe 120-290 vite pas vdekjes së Muhamedit). Është e vlefshme që t’i radhisim veprat e tyre sipas datave:

Llogaritë e Siras lidhur me jetën tradicionale të profetit, duke përfshirë dhe betejat e tij). Sira më e kuptueshme ka qenë e shkruar nga Ibn Ishaq (ka vdekur në vitin 765 PAS K.), edhe pse asnjë nga këto dorëshkrime nuk ekziston sot. Pra, ne jemi të varur nga Sira e Ibn Hisham (ka vdekur më 833 PAS K.), e cila supozohet të jetë e marrur nga ajo e Ibn Isakut, me lejen e tij, sipas hulumtimeve të Patricia Crone, ai la anash ato fusha, pjesë, të cilat kanë mundur të shkaktojnë ofendime, gjithçka që ai e ka kuptuar si të neveritëshme, poezitë që nuk ishin testuar askund tjetër, si dhe çështjet të cilat nuk ka mundur t’i pranojë si të vlefshme (Crone 1980:6).

Hadithet janë me mijëra në numër dhe janë tregime të shkurta (akhbar) mbi atë çka ka thënë dhe vepruar profeti, e të cilat ishin mbledhur nga myslimanët në shekullin e nëntë dhe të dhjetë. Nga gjashtë përmbledhjet e famshme të Haditheve, ato nga al-Bukhari (ka vdekur më 870, PAS K.) janë konsideruar nga myslimanët si më autoritative.

Ta’rikh-et janë histori ose kronologji nga jeta e profetit, më e njohura është shkruar nga al-Tabari (ka vdekur më 923, PAS K.) herët në shekullin e dhjetë.

Tafsir-et janë komente ose shpjegime mbi Kuranin, gramatikën e tij dhe përmbajtjen e tij; më e njohura është e shkruar gjithashtu nga al-Tabari ( ka vdekur më 923, PAS K.).


vazhdon-->

[toni77_toni]

A është Kurani fjalë e Perendisë?
vazhdim

2. B. Datat e voneshme


Normalisht, pyetja e parë të cilën duhet bërë është se pse këto tradita janë shkruar aq vonë,150 deri 300 vite pas. Ne thjeshtë nuk kemi asnjë “llogari nga komuniteti islamik gjatë 150 viteve (të fillimit), në mes të pushtimeve të para arabe (në filim të shekullit të shtatë) dhe shfaqjes së saj, me tregimet sira-maghayi, të literaturës së hershme islamike”(afër fundit të shekullit të tetë, Wansbrough 1978:119). Ne do të prisnim të gjejmë, ndërmjet këtyre 150 vjetëve së paku mbeturinat e fakteve mbi zhvillimin e religjionit të vjetër arab drejt islamit, për shembull traditat myslimane; ende ne nuk kemi gjetur asgjë (Nevo 1994:108; Crone 1980:5-8).

Ka edhe myslimanë që nuk pajtohen, duke pohuar se ka fakte mbi traditat e hershme, posaçërisht Muwatta nga Malik ibn Anas (i lindur më 712, PAS K., dhe vdiq më 795, PAS K.). Norman Calder, në librin e tij “Studime mbi Jurisprodencën e hershme myslimane” nuk pajtohet me ekzistimin e këtyre datave dhe çështjeve të hershme, si dhe me atë se këto vepra mund t’i ngarkohen këtyre autorëve të lartëpërmendur. Ai kundërshton se shumica e teksteve të cilat i kemi nga këta autorë të cekur janë “tekste shkollore”, të bartura dhe të zhvilluar nga disa gjenerata dhe duke marrë formën në të cilën janë përshkruar më pak se vepra të autorëve specifik të cilëve u janë veshur. Duke ndjekur pohimin aktual se “ligji i Shafit”, i cili pretendon se çdo hadith duhet t’i referohet Muhamedit, nuk vjen në shprehje deri pas vitit 820 PAS K., ai konkludon se përshkak se Mudawwana nuk flet mbi autoritetin profetik të Muhamedit ashtu siç Muwatta cek, por dokumenti i Muwattas është dokument i vonshëm. Pra, Calderi i pozicionon shkrimet e Muwattas si të shkruara pas 795 PAS K., ose më mirë dikur pas atyre të Mudanawwas të cilat janë shkruar pas 854, PAS K. Në fakt Calder e vendos Muwattan madje as në Arabinë e shekullit të tetë por në shekullin e nëntëmbëdhjetë në Kordobë, Spanjë ( Calder 1993). Nëse ai është korrekt atëherë ne kemi mbetur me pak fakte lidhur me traditat nga periudha e hershme e islamit.

Humphrey kristalizon këtë problem kur thekson, “myslimanët, duhet të supozojmë, sigurisht janë kujdesur që t’i regjistrojnë të arriturat e tyre spektakulare përderisa shoqëritë e emancipuara, të urbanizuara, në nivel të lartë, të cilat ata i kanë nënshtruar, vështirë mund të kapin atë se çka i ka gjetur” (Humphrey 1991: 69). Ende sipas Humphreyt krejt çka gjejmë nga kjo periudhë janë disa burime të cilat janë “ose fragmentare ose prezentojnë një perspektivë specifike ose ekscentrike”, duke anuluar në mënyrë komplete çdo mundësi adekuate të rekonstruktimit të isamit të shekullit të parë (Humphrey 1991:69). Pyetja, prandaj, mund të formulohet, kështu: prej nga kanë marrë materialet e tyre përshkruesit e shekullit të tetë dhe të nëntë?

Përgjigja është se ne thjeshtë nuk e dimë.”Faktet tona për dokumentat prioritare të vitit 750 PAS K., përmbajnë plotësisht citate të incizuara në përmbledhjet e vonshme.’’(Humphrey 1991:80). Në mënyrë konsekuente ne nuk kemi dëshmi të lidhura se tradita flet të vërtetën lidhur me jetën e Muhamedit, apo dhe të Kuranit (Schacht 1949:143-145). Ne jemi thirrur të besojmë se këto dokumente të shkruara me qindra vite me vonesë se janë të sakta, edhe pse ne nuk na është paraqitur asnjë dëshmi lidhur me vërtetësinë e tyre, përjasht Isnadit, të cilat nuk janë aspak më të rëndësishme se listat pretenduese për t’i emëruar ata prej të cilëve këto tradita orale janë bartur. Madje edhe Isnadit i mungon çdo lloj dokumentacioni mbështetës me të cilat mund të vërtetohet autenciteti i tyre (Humphrey 1991:81-83)!


vazhdon-->

[toni77_toni]

A është Kurani fjalë e Perendisë?
vazhdim

2. B. a: Të shkruarit

Myslimanët pretendojnë se datat e vonshme të burimeve parësore mund t’i mveshen faktit se të shkruarit nuk është përdorur në atë regjion të vetmuar të asaj kohe. Ky supozim është i pa bazë, sepse të shkruarit në letër ka filluar qysh para shekullit të shtatë. Letra e shkruar është zbuluar në shekullin e katërt dhe më pastaj është përdorur në masë të madhe në të gjitha qytetërimet në botë. Dinastia e Umayyad kishte selinë në ish-Bizantin e Sirisë e jo të Arabisë. Për këtë një shoqëri e sofistifikuar të cilat kishin ministritë në oborret e Kalifalit, duke vërtetuar se dorëshkrimet ishin zhvilluar edhe atje.

Më tutje na është thënë se Arabia, e njohur më mirë si Hijaz, në shekullin e shtatë dhe më herët ka qenë një vend tregëtie me karavanet duke udhëtuar nga veriu në jug dhe mundësisht në lindje e perëndim. Përderisa faktet tregojnë se tregëtia ishte kryesisht lokale, për çka do të diskutojmë më vonë, për çka përdoreshin karavanet. Pra si i mbanin shënimet tregëtarët? Sigurisht ata nuk kanë mund t’i mbajnë në mend figurat.

Dhe përfundimisht, ne mund të pyesim si erdhi deri te Kurani kur askush nuk ka qenë i aftë të shkruajë në letër para kësaj kohe? Myslimanët thonë se ekziston një numër i kodeve të Kuranit menjëherë pas vdekjes së Muhamedit, siç janë ato të Abdulah ibn Mas’ud Abu Musa dhe Ubayyb. Ka’b (Pearson 1986:406). Çfarë mund të jenë këto kode kur nuk ka pasur dokumente të shkruara. Teksti Uthmanik gjithashtu është dashur të shkruhet përndryshe nuk do të ishte tekst! Të shkruarit ekzistonte dhe atëherë por për ndonjë arsye asnjë shënim nuk është mbajtur nga ato dokumnte të supozuara që i referohen vitit 750 PAS K..


vazhdon-->

[toni77_toni]

A është Kurani fjalë e Perendisë?
vazhdim

2. B. b: Vjetërsia

Shkencëtarët tjerë myslimanë thonë se për mungesën e dokumentacionit të hershëm duhet të fajësohet faktori kohë. Ata besojnë se materiali mbi të cilin bazohen burimet parësore janë shkruar ose dezintegruar në kohë, duke na lënë vetëm me disa shembuj sot, ose ishin janë grisur gjatë përdorimit, ose edhe janë shkatërruar plotësisht.

Ky argument është më se i dyshimtë. Në Bibliotekën Britanike kemi shembuj të gjerë të dokumentacioneve të shkruara nga individët në komunitete të cilat nuk janë larg Arabisë, ato dokumente datojnë qysh para qindra vitesh. Në ekspozim janë dorëshkrimet e Testamentit të Ri të tilla si Codex Syniaticus dhe Codex Alexandrinus, të cilat të dyja u shkruan në shekullin e katërt, 300 ose 400 vjet para periudhës në pyetje! Pse ato nuk janë dezintegruar nga vjetërsia?

Ky argument është në veçanti i dobët, sidoqoftë, është kur ne e vëmë në zbatim në vetë 400 vite pas vdekjes së Krishtit, ose midis shekujve të I-rë dhe të V-të. Islami nuk mund të sigurojë një dorëshkrim të vetëm deri në shekullin e tetë. Në qoftë se të krishterët mund të mbajnë kaq shumë mijëra dorëshkrime të lashta, të gjitha të shkruara shumë më përpara se shekulli i shtatë, në një kohë kur letra ende nuk ishte shfaqur, duke krijuar varësinë në papiruset të cilat prisheshin apo dezintegroheshin, atëherë dikush përpiqet të kuptojë pse myslimanët nuk janë në gjendje të avancojnë një dorëshkrim të vetëm nga kjo periudhë tepër e vonë, kur supozohet që është zbuluar? Kjo në të vërtetë shfaq një problem për argumentin që Kuranët e hershëm thjesht u dezintegruan me kohë, ose u shkatërruan, sepse ata ishin veshur.

vazhdon-->

[toni77_toni]

A është Kurani fjalë e Perendisë?
vazhdim

2. B. c: Shkrimet

Në përgjigje, myslimanët pohojnë se ata kanë një numër të këtyre “redaktimeve Uthamatike,” këto kopje origjinale nga shekulli i shtatë ende në zotërimin e tyre. Kam dëgjuar myslimanë që shpallin se gjenden kopje origjinale në Mekë, në Kajro dhe pothuajse në çdo vendbanim të lashtë islamik. Shpesh u kam kërkuar që të më furnizojnë mua me këto të dhëna të cilat do të konkretizojnë antikitetin e tyre, një detyrë e cila, datimi, askush nuk ka qenë në gjendje që ta bëjë.

Gjenden dy dokumente, sidoqoftë, të cilat ngrejnë pak besueshmëri, dhe tek të cilat shumë myslimanë referohen. Këto janë Dorëshkrimi i Samarkandit, i cili është i lokalizuar në Bibliotekën Sovjetike të Shtetit, në Tashkent, Uzbekistan (në pjesën veriore të ish-Bashkimit Sovjetik), dhe dorëshkrimi i Topkapit, i cili mund të gjendet në muzeumin e Topkapit në Stamboll të Turqisë.

Këto dy dokumente janë me të vërtetë të vjetra, dhe ka qenë bërë në to, nga shkruesit, një analizë etimologjike dhe paleografike mjaft e bollëshme, si dhe nga ekspertët në kaligrafitë arabe, për të justifikuar diskutimin e tyre këtu.

Dorëshkrimi i Sarmakandit - i marrë nga Gilchrist Jame, al-Quran 1989, fq. 148-150):

Dorëshkrimi i Sarmakandit nuk është një dokument i kompletuar. Në fakt, jashtë 114 sureve të gjendura në Kuranet e sotme, vetëm pjesë nga sura 2 dhe 43 janë përfshirë. Nga këto sure shumica e tekstit mungon. Mbishkrimi aktual i teksit të kodeksit Sarmakand shfaq një problem të vërtetë, pasi është shumë i parregulltë. Disa faqe janë kopjuar në rregullsi dhe uniformitet, ndërsa disa të tjera janë pothuajse të palidhura dhe të paekuilibruara. Në disa faqe teksti është tepër i gjerë, ndërsa në faqe të tjera është thjeshtazi i mpiksur dhe i përbledhur. Me kohë letra arabe KFA ka qenë përjashtuar nga teksti, ndërsa tek të tjerat jo vetëm që është zgjeruar por është dhe letra dominuese në tekst. Për shkak se kaq shumë faqe të dorëshkrimeve dallojnë gjerësisht nga njëra-tjetra, supozimi në ditët e sotme është se kemi një tekst të kompozuar, i përpiluar nga pjesë të dorëshkrimeve të ndryshme (Gilchrist 1989:150).

Gjithashtu renda tekstit ne mund të gjejmë ndricime artistike midis sureve, zakonisht të bëra nga grupe të ngjyrosura reshtash dhe katrorësh, si edhe 151 të kuqe, jeshile, blu, medalione portokall. Këto ndricime kanë detyruar skenaristët i japin kodeksit një origjinë të shekullit të nëntë, pasi është përgjithësisht e papëlqyeshme që zbukurime të tilla të kenë shoqëruar një dorëshkrim Uthmanik të shekullit të shtatë të dërguar në provincat e ndryshme (Lings & Safadi 1976:17-20; Gilchrist 1989:151).


Doreshkrimi i Topkapit:

Dorëshkrimi i Topkapit në Stamboll, Turqi, është gjithashtu i shkruar në pergamenë, dhe pa shqiptim. Ashtu si Sarmakand MSS, ai është plotësuar me medalione dekorative duke treguar një moshë të vonë (Lings & Safadi 1976:17-20).
Myslimanët shpallin që këto të dyja duhen të jenë kopjet origjinale, në qoftë se jo origjinali i përpiluar nga Zaid ibn Thabit. Ndërkohë dikush vetëm ka nevojë ta krahasojë atë me kodeksin Sarmakand për të kuptuar që ato me shumë siguri nuk mund të jenë të dy origjialet Uthmanike. Për shembull, kodeksi i Topkapit të Istanbulit ka 18 vija tek faqja, ndërsa kodeksi i Sarmakandit në Tashkent ka vetën gjysmën, midis 8 dhe 12 vija në faqe; kodeksi i Stambollit është mbishkruar në një mënyrë shumë formale, fjalët dhe vijat pothuajse jouniformisht të jashtëshkruara, ndërsa teksti i kodeksit Sarmakand shpesh është i dalë dhe i shtrembëruar në mënyrë të konsiderueshme. Askush nuk mund të besojë që të dyja këto dorëshkrime ishin kopjuar nga të njëjtët skribë.


Analiza e shkrimit:

Ekspertët në analizat e dorëshkrimeve përdorin tre prova për të siguruar moshën e tyre. Për të filluar ata provojnë moshën e letrës në të cilën dorëshkrimi është shkruar, duke përdorur procese kimike të tilla si karbon-14. Kjo është e mjaftueshme për dokumente të veçanta si Kurani. Si i saktë datimi midis +/-20 vite është e mundshme. Ka qenë një mbyllje në vetvete për ta përdurur atë, sidoqoftë, për shkak të masës së materialit ka qenë dashur të shkatërrohet në proces (nga 1-3 gram) do të kërkonte të humbej shumë nga dorëshkrimi. Një formë tjetër e rafinuar e karbonit -14 e njohur si AMS (Përshpejtuesi i Masës së Skeptometrisë) është tani i përdorur, duke kërkuar vetëm 0.5 deri 1.0 mg të materialit për testim (Vanderkam 1994:17). Ndërkohë, për t’u datuar asnjë nga këto dorëshkrime nuk është testuar nga kjo metodë e avancuar. Ekspertët gjithashtu studiojnë bojën e dorëshkrimit dhe përbërjen e saj, duke dalluar se nga ajo ka ardhur, ose nëse është fshirë dhe është kopjuar sipër. Por vjetërsia e këtyre dokumenteve do të ishte e vështirë të përcaktohet për shkak të vonshmërisë së dokumentit. Këto probleme janë përbërë nga paarritshmëria e këtyre dorëshkrimeve për kërkime të detajuara, për shkak të frikës nga ata që i ruanin ato.

Kështu që specialistët duhen të shkojnë tek shkrimi vetë, për të analizuar nëse dorëshkrimi është i kohës së fundit ose i vjetër. Ky studim njihet më mirë si paleografi. Stilet e formatit të letrës ndryshojnë me kohë. Këto ndryshime kanë prirje që të jenë uniforme pasi që dorëshkrimet ishin shkruar zakonisht nga skribë profesionalë. Kështu që shkrimi drejtohej të ndiqte lehtë në përshkrimin e marrëveshjeve, vetëm me ndryshime graduale (Vanderkam 1994:16). Nga ekzaminimi, shkrimet me dorë në tekste të dhënat e të cilave pothuajse janë të njohura dhe duke vënë re zhvillimin e tyre në kohë, paleografi mund t’i krahasojë ato me tekste të tjera jo të datuara dhe kështu të sigurojë periudhën e kohës të cilës ato i përkasin.

Kur ne i drejtojmë tekstin paleografik dy shkrimeve të Sarmakandit dhe Topkapit ne arrijmë në disa përfundime interesante lidhur me datat e tyre. Është kjo provë e cila është duke provuar që të jetë argumenti më serioz kundër mundësisë që njëri ose tjetri nga këto dy dorëshkrime mund të jenë kopjuar, ose “Uthman” ose që ata ishin madje në ekzistencë në shekullin e shtatë.


Shkrimi Kufik:

Çfarë myslimanët nuk kuptojnë është që këto dy shkrime janë shkruar në skenarin e shkrimit kufik, një skenar që sipas ekspertëve kuranorë modernë, të tillë si Martin Lings dhe Yasin Hamid Safadi, nuk u shfaq deri vonë në shekullin e tetë (790 dhe më vonë), dhe as që nuk është përdorur në Mekë dhe Medinë në shekullin e shtatë (Lings & Safadi 1976:12-13,17; Gilchrist 1989:145-146; 152-153)

Arsyet për këtë janë pothuajse të thjeshta. Konsidero: Shkrimi kufik, në esencë i njohur si al-Khatt al-Kufi, e merr emrin e tij nga qyteti Kufa në Irak (Lings & Safadi 1976:17). Duhet të jetë tepër e çuditshme për këtë që të jetë shkrimi zyrtar i një Kurani Arab pasi është një shkrim që e merr emrin e tij nga një qytet që ka qenë pushtuar nga arabët 10-14 vite më herët.

Është e rëndësishme që të shënojmë së qyteti i Kufas, që në ditën e sotme është Iraku, është një qytet i cili duhet të ketë qenë Sassanid ose Persia para asaj kohe (637-8 PAS K.). Kështu, ndërkohë që arabishtja duhet të ketë qenë e njohur atje, nuk mund të ketë qenë gjuha predominuese, lënë vetëm shkrimin predominues, deri shumë vonë.

Ne në fakt dimë, që shkrimi kufik arriti përsosjen e tij gjatë fundit të shekullit të tetë (150 vjet pas vdekjes së Muhamedit) dhe pas saj u bë shumë i gjerësisht i përdorur në gjithë botën myslimane. Kjo ka kuptim, mbas 750 PAS K., pasi Abbasids kontrolloi islamin, dhe pikërisht tek sfondi i tyre persian ishin përqendruar në zonat e Kufas dhe Bagdadit. Kështu që ato kanë dashur shkrimin e tyre të dominojë. Duke qenë vetë të dominuara nga Umayyads (të cilët ishin të vendosur në Damask) për 100 vite, tani mund të jetë pothuajse e kuptueshme që shkrimi arab që pati origjinën në zonën e tyre të influencës, të tillë si shkrimi kufik, do të mund të zhvillohej në atë të cilën ne e gjejmë në këto dy dokumente të përmendura këtu.

Pamja e Formatit:

Një faktor tjetër që na drejton tek datat e vona për këto dy dorëshkrime janë formatet në të cilat ato janë shkruar. Dikush mund të vërejë se pikërisht tek stërgjatja e stilit të shkrimit të kufik, ata të dy përdorin fletë që janë më të gjera se sa ata janë të gjatë. Kjo është e njohur si “pamja e formatit”, një format i huazuar nga dokumentet e krishtera të Sirisë dhe Irakut të shekullit të tetë dhe të nëntë. Dorëshkrimet e hershme arabe ishin të gjitha të shkruara në “format të rregulltë”.

Prandaj këtu qëndron arsyeja që të dy dorëshkrimet, i Topkapit dhe i Sarmakandit, të cilat ishin shkruar në shkrimin kufik, dhe për shkak se ata përdorin pamje të formatit, nuk mund të kenë qenë shkruar më herët se 150 vjet pas supozimit të përpilimit të Redaktimit Utmanik; rreth 700 ose 800 PAS K. (Gilchrist 1989:144-147)

Shkrimet ‘’mail’’ dhe ‘’mashk’’

Pra për çfarë mund të jenë përdorur shkrimet në Hijaz (Arabi) në atë kohë? Ne dimë që atje gjendeshin dy shkrime të hershme arabe me të cilat myslimanët modern nuk janë familjarizuar. Këto janë shkrimi i al-Ma’il, që përparoi në Medinë (Lings & Safadi 1976:11; Gilchrist 1989:144-145). Shkrimi i al-Ma’il erdhi në përdorim në shekullin e shtatë dhe mund të identifikohet lehtë, pasi është shkruar në mospërfilljen e engjëllit (shiko shembullin në faqen 16 të Jam’al-Quran të Gilchrist 1989). Në fakt fjala al-Ma’il do të thotë “duke anuar.” Ky shkrim mbijetoi për më tepër se dy shekuj para se të biente në mospërdorim.

Shkirmet mashk gjithashtu i përkasin shekullit të shtatë, por vazhduan të përdoren për shumë shekuj. Janë më tepër në formë horizontale dhe mund të dallohet nga stili i tij i lirë dhe kursiv. (Gilchrist 1989:144)

Nëse Kurani është përpiluar në këtë kohë në shekullin e shtatë, atëherë dikush mund ta ketë pritur pasi qe shkruar ose në shkrimin e ma’il ose mashq.

Interesante është që ne e kemi Kuranin të shkruar në shkrimin e Ma’il, dhe konsiderohet që të jetë Kurani më i hershëm në zotërimin tonë sot. Ndërkohë nuk është gjetur as në Stamboll ose Tashkent, por ironikisht, qëndron në Bibliotekën Britanike në Londër (Lings & Safadi 1976:17,20; Gilchrist 1989:16,144). Ka qenë e datuar drejt fundit të shekullit të tetë, nga Martin Lings, përgjegjësi i dikurshëm për dorëshkrimet në Bibliotekën Britanike, i cili vetë është një praktikant mysliman.

Prandaj, me ndihmën e analizave të shkrimeve, ne jemi mjaft të qartë që nuk gjendet ndonjë dorëshkrim i njohur i Kuranit të cilin e zotërojmë sot që daton që nga shekulli i shtatë (Gilchrist 1989:147-148,153).

Për më tej, dukshëm të gjitha fragmentet e shkrimeve kuranore të cilat ne i zotërojmë tani nuk datojnë më herët se 100 vjet pas kohës së Muhamedit. Në librin e saj ‘’Kaligrafia dhe Kultura Islame’’, Annemari Schimmel nënvizon këtë pikë kur ajo shpall që ndaras nga zbulimet e kohëve të fundit (Kuran) në Sanaa, “më të hershme fragmente të datuara kthehen pas në cerekun e parë të shekullit tetë.” (Schimmels 1984:4)

Interesante mbetet që, këto Kurane nga Sanna ende mbesin një mister, pasi qeveria e Jemenit i ka ndaluar gjermanët që i zbuluan ato për të botuar gjetjen e tyre. A mund të jetë kjo një mundësi për të zbuluar për çfarë Kuranët e hershëm mund të tregojnë? Ka pasur sugjerime që shkrimet e këtyre Kuranëve të hershëm të shekullit të tetë nuk përputhen me ato që i kemi sot. Ne ende presim ta dimë të gjithë të vërtetën.

Nga provat që kemi, gjithsesi duket e pamundur që pjesët e të supozuarit Kuran të kopjuara në drejtimin e Uthman të kenë mbijetuar. Me çfarë ne kemi mbetur është ndërhyrja e 150 vjetëve të cilën nuk e llogarisim. Sidoqoftë, para se të vazhdojmë me Kuranin, le të kthehemi tek gojëdhënat myslimane dhe të vazhojmë diskutimin tonë nëse këto burime të hershme të Kuranit mund të sigurojnë një vlerësim të mjaftueshëm të autoritetit të Kuranit. Trupi i gojëdhënave që janë të përdorura në mënyrë të gjerë janë Hadithet.

vazhdon-->

[toni77_toni]

A është Kurani fjalë e Perendisë?
vazhdim

3. B: Besueshmeria

Ka shumë diskutim jo vetëm midis historianëve, por edhe mbrenda islamit gjithashtu, madje edhe sot si dhe besueshmërisë të përpiluesve të haditheve.

Ashtu si vëmë re më herët, sasia e teksteve tona historike në islamin e hershëm u përpiluan midis viteve 850-950 PAS K. (Humphreys 1991:71). i gjithë ky material i vonshëm përdori këto përpilime si standartin e tyre, ndërsa materiali i hershëm thjesht nuk mund të vërtetohët me ndonjë shkallë auteneciteti (Humphreys 1991:71-72). Mund të ketë qenë atëherë që gojëdhënat e hershme nuk u zbuluan më, dhe kështu u lanë që të dezintegroheshin ose u shkatërruan. Ne nuk e dimë. Çfarë ne dimë është që këta përpilues e morën materialin e tyre nga përmbledhje të përpiluara midis Brenda dekadave rreth 800 PAS K., dhe jo në ndonjë nga dokumentet të cilat u shkruan në shekullin e shtatë, dhe sigurisht jo nga Muhamedi dhe miqtë e tij (Humphreys 1991:73; 83; Schacht 1949:143-145; Goldziher1889-90:72).

Gjithashtu dimë që shumë nga përpilimet e tyre ishin parafrazime të Akhbars-it të hershëm (anekdota dhe shprehje) të cilat ata konsideronin që ishin të pranueshme, megjithëse çfarë kriteri i tyre ishte është ende një mister (Humphreys 1991: 83). Tani duket qartë që në fillim të shekullit të IX “shkollat e ligjit” e bënë të mirëfilltë agjendën e tyre duke shpallur që doktrina e tyre erdhi si fillim nga shokët e profetit dhe pastaj nga vetë profeti (Schacht 1949:153-154). Schacht pohon se origjina për këtë ndërmarje ishte studiuesi al-Shafi’i (vdiq më 820 PAS K.). Ishte ai që vuri gisht që të gjitha gojëdhanat e ligjit t’i kalonin Muhamedit, në mënyrë që të ruhej besueshmëria e tyre. Dhe si rezultat masa e madhe e gojëdhënave ligjore të kryera nga studiuesit klasik të ligjit duke evokuar autoritetin e profetit zunë fill që nga koha e Shafit’it e deri vonë, dhe si pasojë shprehin doktrinat e vjetra irakiane, dhe jo ato nga Arabia e herëshme (Schach 1949:145). Është kjo agjenda e imponuar nga çdo studiues i ligjit në lidhje me zgjedhjen e traditave në shekujt e IX dhe të X për të cilat shumë besojnë se bëjnë të pavlefshëm origjinalitetin e haditheve.

Vansbrough bie dakort me Humphreys dhe Schacht kur ai pohon që shënimet e literaturës, megjithëse e prezentojnë veten e tyre si bashëkohore me ngjarjet që përshkruajnë, aktualisht i përkasin një periudhe fare mirë mbas ngjarjeve të tilla, të cilët sugjerojnë që ata i kanë shkruar më vonë sipas pikave të këndvështrimit në mënyrë që t’i përshtaten agjendës së atëhershme (Rippin 1985:155-156). Merrni shembullin e Shi’itit. Agjenda e tyre është në të vërtet pothuajse transparente ndërkohë që ata pohojnë që 2000 hadithet e vlefshme, pjesa më e madhe e tyre (1750), rrodhën nga Aliu, djali i ligjshëm i profetit, tek i cili të gjithë shitët shikojnë për frymëzim. Një vëzhguesi të rastësishëm kjo i duket më tepër e dyshimtë. Nëse premisa për autenicitetin e shi’tëve ishte politikisht e pastërtë atëherë përse nuk do të nxjerrim në përfundim që e njëjta premisë ishte në punë, atëherë me përpiluesit e tjerë të traditave?

Pyetja që duhet të bëjmë është nesë gjendet ndonjë “pjesë e së vërtetës historike” e cila është lënë që të përdoret nga ne? Schacht dhe Vansbrough janë që të dy skeptikë në këtë pikë (Schacht dhe Vasbrough 1949:147-149; Vansbrough 1978:119).

Patricia Crone e merr këtë argument një hap më tutje duke debatuar për besueshmërinë e gojëdhënave që janë humbur prirjet e tyre nga çdo përpilues individual.

Punët e përpiluesve të parë si Abu Mikhnaf, Sayf b.’Umar, ’Avana, Ibn Ishak dhe Ibn al-Kalbi janë shtylla të mjera të gojëdhënave të pabarabarta që reflektonin personalitetin e askujt, shkollimin, vendin ose kohën. Atëherë kemi ngelur me dokumenta që mbartin pak besueshmëri (Crone 1987:213-215). Madje dhe materialet e hershme na ndihmojnë pak. Magazët, që janë historitë e betejave dhe fushatave të profetit, janë dokumentet më të hershme myslimane që ne zotërojmë. Ata duhet të na kenë dhënë kuptimin më të mire të asaj kohe, ndërkohë që na tregojnë shumë pak për jetën e profetit dhe mësimet e tij. Në fakt, rastësisht, askund në këto dokumente nuk është gjendur ndonjë respekt për Muhamedin si profet.

vazhdon-->