PALESTINEZET VOTUAN TERRORISTET
nga: Muhamed JUSUFI-KAJOLLI
Urojmė qė diplomacia botėrore tė jetė e matur pėrpara sfidės sė re tė krijuar nga populli mė i varfėr nė botė por njėkohėsisht edhe nga populli me pėrqindje mė tė lartė shkollore nė botė. Pėrderisa ėshtė vendi mė i ulėt nė botė, si duket ky vend i thithė tė kėqijat dhe detyrimisht ėshtė vendburimi i tė kėqijave tė botės. Ky vend duhet tė sundohet vetėm nga ata qė e zotėrojnė paqen nė botė. Me shpresa se tė kėqijat do tė shuhen sė shpejti dhe do tė lulėzojė e mira e dalė nga vendi i grumbullimit-hashrit.
Bota si duket sėrish ka filluar t'i tregojė vijat ndarėse. Decenia e fundit e mileniumit qė lamė pas kishte dhėnė shenja se bota po shkon drejt integrimeve. Globalizimi, ideja pėr integrim majėn e zhvillimit tė saj e arriti nė shtator tė 2001-it. Qė nga ky vit bota sikur morri njė goditje tė fuqishme. Shenjat e para tė ndarjes sė sėrishme tė botės si duket kanė filluar tė zbehet me fitoren e "terroristėve" nė tokėn mė tė ulėt tė rruzullit tokėsor. Palestina burimi i tri feve qiellore sot tronditi sėrish zyrtarėt e tė gjitha shteteve tė botės.
Kėshilli Qendror Zgjedhor zyrtarisht sot me 27.01.2006 lexoi rezultatin e shumė pritur nga shumė shtete. Populli palestinez kėsaj radhe votėn ia besoi Lėvizjes Islame Hamas. Kjo lėvizje nga shumė shtete tė botės, nė krye me SH.B.A.-tė njihet si lėvizje terroriste.
Kanalet televizive mė tė njohura tė botės nė top listėn e lajmeve kryesore e kishin rezultatin e zgjedhjeve parlamentare nė Palestinė. Vetė angazhimi kaq i madh i mediave si dhe zyreve diplomatike qė u deklaruan pro ose kundra rezultatit tė zgjedhjeve, tregon se nė politikėn botėrore po futet njė diplomaci e re.
Palestinezėt pėr pesė dekada me radhė kishin ndihmuar Lėvizje Ēlirimtare tė Palestinės nė krye me tė ndjerin Jaser Arafatin. Me vdekjen e tij sikur kjo lėvizje morri fund. Arafati ishte njė figurė e respektuar ndėr palestinezėt, nga bota arabe nė pėrgjithėsi dhe nga shumė popuj tė botės. Ai i mbėshtetur nga populli luftoi okupatorin e tyre nė tė gjitha format e mundshme. I janė tė njohura secilit, sakrificat e kėtij lideri sė bashku me popullin e tij, si nė fushėn ushtarake ashtu edhe me atė paqėsore. Marrėveshja e fundit e tij e arritur me izraelitėt nė Oslo sikur ngjalli shpresat pėr arritjen e paqes. Por kjo marrėveshje asnjėherė deri mė ditėt e sotme nuk u jetėsua. I ndjeri edhe pse kishte nėnshkruar kėtė marrėveshje, vdiq pa e jetėsuar atė. Si duket me fitoren e Hamasit kjo marrėveshje mund tė konsiderohet e harruar.
Udhėheqja palestineze sikur kishte filluar tė tregon shenjat e lodhjes, dhe humbjen e shpresės. Me izarailitėt nuk i dilet nė skaj, thoshte Jaser Arafati, ata janė frikacakė. Kjo fjali doli prej tij pėr herė tė parė, kur ushtria izraelite e granatoi rezidencėn e tij! Populli sikur filloi ta nuhatė kėtė drithėrim tė elitės sė tyre si dhe tė partisė nė pushtet al Fatah. Por ai qėndroi stoik, ai nuk e ndjeu veten tė lodhur dhe filloi njė organizim tė ri tė udhėhequr nga shtresa e thjeshtė e popullit e quajtur Lėvizja Islame Hamas. Kjo lėvizje me hapa shumė tė shpejtė arriti ti tregojė botės se, edhe me palestinezėt ėshtė vėshtirė t'i dilet nė skaj. Hamasi njihet si gjeneratori i intifadės. E mbėshtetur nga shtresa e thjeshtė e popullit pėr disa vite arriti ta marrė tani edhe zyrtarisht pushtetin.
Diplomacia botėrore nė dilemė
Nga deklaratat e shumė shteteve, sikur Amerika dhe Evropa mėsojmė se diplomacia botėrore ėshtė nė udhėkryq. Askush nuk kishte menduar se populli palestinez do t'i votojė "terroristėt". Sh.B.A.-ja Hamasin e kanė nė listėn e lėvizjeve terroriste. Si do tė mund qė superfuqia botėrore tė krijojė marrėdhėnie diplomatike me njė lėvizje qė sipas tyre ėshtė terroriste, njė Zot e di dhe, ata!? Kėshtu ėshtė edhe me shtetet evropiane tė cilat e mbėshtesin thuajse plotėsisht politikėn amerikane sa i pėrket Lindjes sė Mesme. Kryetari i SH.B.A.-ve z. George W. Bush nė deklaratėn e sotme tė tij ishte i prerė "nuk do tė bashkėpunojmė me qeverinė e cila e do shkatėrrimin e popullit izraelit, nuk do tė bashkėpunojmė derisa ta njohin aleatin tonė Izraelin si shtet.
Nė anėn tjetėr Berluskoni shfaqi haptaz tronditjen e tij, duke deklaruar se fitorja Hamasit nėnkupton prishjen e negociatave paqėsore. Shefi diplomacisė franceze tregoi gjithashtu pakėnaqėsinė e tij duke thėnė se fitorja e Hamasit do t'i sjell probleme tė mėdha popullit palestinez. Shefi diplomacisė evropiane z. Solana shprehet: tani kemi tė bėjmė me njė akt tė ri diplomatik.
Kėshtu mendojnė pak a shumė tė gjitha shtetet evropiane. Nga e gjithė kjo sa mė sipėr deklaruan shtetet evropiane e treguan largpamėsinė e tyre politike, dhe me shumė kujdes kėrkuar nga Hamasi qė ajo tani e tutje tė ketė kujdes nė diplomaci. Ajo duhet tė zgjedh rrugėn midis demokracisė dhe rezistencės-intifadės. Deklaratat e shteteve evropiane sikur duan ta shohin nė praktikė mėnyrėn e qeverisjes sė diplomatėve tė rinj. Kėshtu mendon edhe ish presidenti i SH.B.A.-ve Xhimi Karter i cili ishte prezent nė Palestinė nė ditėn e zgjedhjeve.
Nga gjithė kėto deklarata njė gjė ishte evidente tek tė gjithė. Tė gjitha shtetet si SH.B.A-ja ashtu edhe ato tė UE duke pėrfshirė edhe vetė Izraelin i pranuan rezultatet e zgjedhjeve. Asnjėra prej tyre nuk u hamend, ato u shprehėn se ishte njė fushatė elektorale e qetė dhe se palestinezėt treguan maturi zgjedhore.
Nė anėn tjetėr, pėr ēudi askush nga shtetet arabe nuk u deklarua pro fitores sė Hamasit, ato hezituan ta komentojnė rezultatin. Nė botėn arabe sot ka mbretėruar njė heshtje e pakuptimtė. Kjo heshtje tregon shumė ēka, por ne, kėsaj radhe nuk do ta analizojmė heshtjen e shteteve arabe. Tė gjitha shtetet arabe pa i komentuar e pėrshėndetėn rezultatin dhe vullnetin e popullit, pėrfshirė kėtu edhe partinė palestineze tani pėr tani nė pushtet. Sot edhe Kryeministri z. Kurea i dėrgoi Presidentit Mahmud Abaz dorėheqjen e tij duke kėrkuar prej tij qė Hamasi tė themelojė qeverinė e re. Partia al Fatah e ish liderit Jaser Arafat, deklaroi se do tė qėndrojė nė opozitė, dhe i uroj fat Hamasit nė drejtimin e popullit. Ajo nė deklaratat e saj i sugjeroi pushtetarėt e ri, tė mos largohen nga politika e Hartės Rrugore e firmosur nga ish lideri Arafat. Sipas tyre nuk ka rrugė tjetėr qė duhet ndjekur palestinezėt, kjo ėshtė rruga e vetme. Ata gjithashtu pranuan verdiktin e popullit duke iu uruar fat, dhe duke i siguruar se do tė janė njė opozitė konstruktive deri nė realizimin e aspiratave pėr ēlirimit tė Palestinės.
Dukej si njė ditė mortore pėr shumė popuj tė botės, por kėtė heshtje mortore e prishi populli pers. Si duket fitores sė Hamasit mė sė shumti iu gėzuan persėt. Nga njė telegram urimi vėrehej se i vetmi popull qė i uroi nga zemra fitoren ishte Irani, si dhe qeveria nė azil e Talibanėve tė Afganistanit.
Hamasi do tė themelojė qeverinė
Menjėherė pasi u dha rezultati i zgjedhjeve edhe pse jo pėrfundimtar drejtori i drejtorisė politike tė Hamasit Halid Mesh'al, zhvilloi njė takim me Presidentin z. Mahmud Abaz. Ky i fundit konfirmoi se i njeh zgjedhjet dhe i siguroi qė menjėherė pasi tė jenė konfirmuar rezultatet pėrfundimtare do tė kėrkojė nga partia fitimtare tė themelojė qeverinė e re. Parlamenti Palestinez ka 132 vende. Prej tyre 76 i takuan Lėvizjes Islame Hamas, 43 partisė al Fatah, 4 Partisė sė Abu Ali Mustafa, 3 vende Alternativės, 2 vende Shtylla Rrugore e Tretė dhe 4 vende iu takuan kandidatėve tė pavarur.
Nga kjo shihet qartė se Lėvizja Islame Hamas me ndihmėn e partive tė vogla pa problem do ta ketė mazhorancėn nė parlament. Nuk ėshtė vėrejtur se ndonjė parti e vogėl ėshtė kundėr tyre. Kuptohet barra kryesore pėr t'i dhėnė drejtim e popullit bie mbi supe tė Hamasit. Nė deklaratėn pėr shtyp zyrtarėt e lartė tė Hamasit deklaruan se do tė vazhdojnė me rezistencėn e armatosur, derisa izraelitėt nuk e njohin tė drejtėn e popullit palestinez. Sipas tyre ata nuk do ta njohin Izraelin pėrderisa kėta tė fundit nuk do tė tėrhiqen nga trojet palestineze tė uzurpuara me dhunė gjatė luftės sė vitit 1967-tė. Kėtė tė drejtė ia njeh edhe Organizata e Kombeve tė Bashkuara, ajo ka kėrkuar nga Qeveria e Izraelit tė tėrhiqet nga kjo pjesė e uzurpuar, por, tani pėr tani pa ndonjė rezultat.
A do tė jetėsohet paqja
Pas shumė peripecive ish lideri i ndjerė kishte arritur marrėveshjen paqėsore e quajtur marrėveshja e Oslos, por ajo marrėveshje tash e dhjetė vjet nuk ėshtė jetėsuar. Populli palestinez sėrish iu kthye metodės sė vjetėr duke treguar se edhe ajo nuk heq dorė nga e drejta e tyre e njohur edhe nga OKB-ja.
Zbatimin e marrėveshjes sė Oslos e bėn edhe mė tė vėshtirė muri ndarės i vendosur kėto vitet e fundit. Ai ėshtė ndėrtuar nga betoni dhe lartėsia e tij ėshtė tetė metra. Ky mur ende i pa pėrfunduar ėshtė ide e kryeministrit tani nė komė Ariel Sharon. E keqja e kėtij muri ėshtė sepse ėshtė futur vende, vende thellė nė tokat palestineze.
Pėr fund, nė kėtė tokė tė shenjtė, e njohur nga tri fetė qiellore (herbreizmi, krishtenizmi dhe islami) po mbretėron njė katrahurė e vėrtetė. Papa Xhon Pali i II kishte vizituar tri tempujt e shenjtė, duke pėrfshirė edhe xhaminė e Aksasė. Vizita e xhamisė jep me kuptuar se Papa Vojtila e pranoi islamin si fe qiellore, dhe kėshtu u bė iniciatori i parė krishter pėr marrėveshje paqėsore. Kėsaj iniciative i pasoi edhe deklarata e Presidentit George W.Bush i cili ėshtė shprehur: "Kam marrė mision nga Zoti, Ai mė ka thėnė: Bush, shko nė Irak largoje diktatorin dhe vendose demokracinė. Kėtė e bėra. Gjithashtu Zoti mė ka thėnė: shko nė Palestinė pėr t'ju dhėnė paqen dhe jam duke e bėrė". I pari president amerikan qė ka kėrkuar nga Izraeli tė tėrhiqet nga tokat e uzurpuara palestineze tė vitit 1967-tė, ėshtė Presidenti Bush i biri. Por derisa ishte gjallė lideri Arafat kjo paqe nuk u jetėsua, tani me fitoren e Lėvizjes Islame Hamas si do tė zhvillohen ngjarjet njė Zot e di mė sė miri.
Urojmė qė diplomacia botėrore tė jetė e matur pėrpara sfidės sė re tė krijuar nga populli mė i varfėr nė botė por njėkohėsisht edhe nga populli me pėrqindje mė tė lartė shkollore nė botė. Pėrderisa ėshtė vendi mė i ulėt nė botė, si duket ky vend i thithė tė kėqijat dhe detyrimisht ėshtė vendburimi i tė kėqijave tė botės. Ky vend duhet tė sundohet vetėm nga ata qė e zotėrojnė paqen nė botė. Me shpresa se tė kėqijat do tė shuhen sė shpejti dhe do tė lulėzojė e mira e dalė nga vendi i grumbullimit-hashrit.
Krijoni Kontakt