Gripi i Zogut (Avian)

[Flamurtari]

I found this translated version From the Department of Health


NHS
MË SHUMË INFORMACION
Nëse dëshironi më shumë informacion
• vizitoni www.dh.gov.uk/pandemicflu
• vizitoni www.nhsdirect.nhs.uk
• shkoni tek NHS Direct Interactive (NHS
Direkt Ndërvepruese) - një shërbim i
informacionit shëndetësor në TV satelitor
dixhital, duke shtypur butonin e
ndërveprimit në telekomandë
• telefononi NHS Direct në numrin 0845
Në rastin e përhapjes së epidemisë së gripit
do të ketë lajmërime në televizion, radio
dhe në gazeta.
Departamenti i Botimeve Shëndetësore
Telefoni 08701 555 455
E-mail: dh@prolog.uk.com
Ky dokument është gjithashtu në dispozicion në
www.dh.gov.uk/pandemicflu
Tetor 2005
NHS
GRIPI
PANDEMIK
Informacion i rëndësishëm
për ju dhe familjen tuaj

Ekspertët në
Organizatën Botërore të
Shëndetit po
parashikojnë një
epidemi pandemike të
influencës (gripit). Kjo
fletëpalosje përshkruan
gripin pandemik,
rrezikun e tij nëse bie
në këtë vend, ku
qëndron ndryshimi me
gripin "e zakonshëm"
që na ze çdo dimër dhe
se çfarë po bën
Mbretëria e Bashkuar
për t'u përgatitur për
një epidemi të
mundshme të gripit.
ÇFARË ËSHTË GRIPI
PANDEMIK?
Gripi pandemik është një lloj i influencës
që ndodh një herë në disa dekada dhe që
përhapet me shpejtësi për të prekur
shumicën e vendeve dhe rajoneve në të
gjithë botën. Simptomat e gripit pandemik
janë të ngjashme me ato të gripit “të
zakonshëm”, por zakonisht janë më të
rënda.
Disa nga ndryshimet midis gripit pandemic
dhe atij “të zakonshëm” janë shënuar në
tabelën që ndodhet në faqet e mëpasshme.
SI FILLON EPIDEMIA E
GRIPIT?
Viruset e gripit janë në ndryshim të
vazhdueshëm, duke prodhuar varietete të
reja. Epidemia ndodh kur një virus
zhvillohet në atë mënyrë që bëhet shumë i
ndryshëm nga llojet e mëparshme në
qarkullim dhe që shumë pak njerëz,
ndoshta asnjë njeri, nuk ka imunitet ndaj
tij. Kjo e lejon atë që të përhapet në
mënyrë të gjerë dhe të shpejtë, duke prekur
qindra e mijëra njerëz.
Virusi i ri pandemik mund të shfaqet
nëpërmjet përzierjes së një virusi të gripit
njerëzor me një virus të gripit të kafshëve
[zakonisht të ndonjë virusi të gripit të
shpendëve (avian)].

Ku qëndron ndryshimi midis gripit “të zakonshëm” dhe
gripit pandemik?
GRIPI “I GRIPI
ZAKONSHËM” PANDEMIK
Bie çdo vit gjatë dimrit Gjatë shekullit të kaluar ranë tre gripe
pandemike. Bie në mënyrë të
Prek deri në rreth 10% të popullsisë rastësishme në çdo kohë të vitit
Për shumicën e njerëzve, është një
infeksion i papëlqyeshëm, por jo me
rrezik vdekjeje.
Të vegjëlit, të moshuarit dhe njerëzit
me sëmundje të caktuara kronike
kanë shumë rrezik për sëmundjet
serioze
Mund të prekë rreth 25% të
popullsisë
Mund të jetë një infeksion më serioz
për çdo njeri
Njerëzit e çdo moshe mund të jenë në
rrezik për sëmundje serioze
Vaksinimi vjetor është në dispozicion Vaksina nuk do të jetë në dispozicion
për ata që kanë rrezik për t’u sëmurur qysh në fillim – kur të vihet në
nga sëmundjet serioze dispozicion, qëllimi do të jetë që të
imunizohet e gjithë popullata sa më
Barnat antivirusale janë në shpejt që të vijnë rezervat e vaksinës
dispozicion për të mjekuar ata që
kanë rrezik të veçantë Po rezervohen barna antivirusale dhe
do të përdoren në mënyrën më
efektive, sipas mënyrës që zhvillohet
sëmundja

SA GJASA KA EPIDEMIA E
GRIPIT PANDEMIK?
Në shekullin e kaluar (shih faqen e
kundërt) ranë tre epidemi të gripit
pandemik. Shkencëtarët parashikojnë që
do të ndodhë një epidemi pandemike
tjetër, ndoshta shpejt, edhe pse ata nuk
mund ta thonë se kur do të ndodhë.
SA GJASA KA QË
EPIDEMIA E GRIPIT
PANDEMIK DO TË
PËRHAPET NË
MBRETËRINË E
BASHKUAR?
Organizata Botërore e Shëndetit është në
vrojtim të vazhdueshëm për shenjat e
para të përhapjes së ndonjë epidemie
pandemike, në mënyrë që të ndërmerren
hapa për ngadalësimin e përhapjes së saj
ose për kufizimin e saj.
Nëse shfaqet jashtë shtetit ndonjë lloj i
gripit pandemik, ai patjetër që do të
arrijë edhe në Mbretërinë e Bashkuar.
Kur të arrijë, ka gjasa që të përhapet në
të gjithë vendin brenda disa javëve.
EPIDEMITË PANDEMIKE
GJATË SHEKULLIT TË
FUNDIT
"Gripi spanjoll”
Viti: 1918-1919
Numri i të vdekurve me përafërsi: 2040
milionë (në shkallë botërore),
250.000 (në Mbretërinë e Bashkuar)
Grupi moshor që preket më shumë:
Të rritur të shëndetshëm (20-50 vjeçarë)
"Gripi aziatik”
Viti: 1957-1958
Numri i të vdekurve me përafërsi: 1
milion (në shkallë botërore),
33.000 (në Mbretërinë e Bashkuar)
Grupi moshor që preket më shumë:
Të vegjëlit dhe të moshuarit
“Gripi i Hong Kongut”
Viti: 1968-1969
Numri i të vdekurve me përafërsi: 1-4
milionë (në shkallë botërore),
30.000 (në Angli dhe Uells)
Grupi moshor që preket më shumë:
Shumë të moshuarit dhe ata që kanë
gjendje mjekësore të caktuara

SI DO TË NDRYSHOJË
EPIDEMIA PANDEMIKE E
GRIPIT NGA RËNIA E
GRIPIT "TË
ZAKONSHËM”?
Është e vështirë që të thuhet se sa serioze
do të jetë një epidemi pandemike. Ajo
varet se sa lehtë përhapet virusi i
veçantë, cilat grupe moshore preken më
shumë, sa të ashpra janë simptomat që
prodhon dhe sa të vdekur shkakton.
Epidemia pandemike e gripit mund të
ndodhë në dy valë të ndryshme, disa
muaj larg nga njëra-tjetra, ku secila valë
zgjat rreth dy ose tre muaj.
Ka gjasa që gripi pandemik do të prekë
shumë më tepër njerëz se sa gripi “i
zakonshëm”.
Rreth një e katërta e popullatës mund të
preket deri në periudhën e fundit të
epidemisë pandemike.
Vaksina kundër gripit “të
zakonshëm” nuk do të sigurojë
mbrojtje ndaj gripit pandemik.
Por gripi “i zakonshëm” mund të jetë
serioz, kështu që është shumë e
rëndësishme që çdo njeriut që i ka
ardhur koha për të bërë gjilpërën e
gripit të "zakonshëm" ta bëjë atë
patjetër.
ÇFARË DO TË THOTË KJO
PËR MBRETËRINË E
BASHKUAR?
Kur të arrijë në Mbretërinë e Bashkuar,
gripi pandemik do të përhapet në të
gjithë vendin brenda disa javëve dhe
mund të shkaktojë:
• nivele të larta të influencës
• presion të fortë tek shërbimet
shëndetësore
• ndërprerje të shumë aspekteve të jetës
së përditshme
• shumë të vdekur.
Qeveria e Mbretërisë së Bashkuar ka
hartuar Planin e Befasisë së Epidemisë
së Influencës Pandemike (shih
www.dh.gov.uk/pandemicflu).
Ky plan arsyeton kërkesat e veçanta që
mund të vihen mbi Shërbimin
Shëndetësor Kombëtar.

SA GJASA KAM QË TË MË
ZERË GRIPI PANDEMIK?
Ju keni gjasa më të mëdha që t’ju zerë ai
në krahasim me gripin "e zakonshëm”,
pasi ai do të përhapet shumë shpejt dhe
shumë pak njerëz do të kenë imunitet
ndaj tij.
Për çdo njeri do të ekzistojë rreziku për
ta zënë gripi. Disa grupe njerëzish mund
të jenë më në rrezik se të tjerët, por çdo
epidemi pandemike është e ndryshme.
Është shumë e vështirë për të
parashikuar se cilët do të jenë këto grupe
përpara se të fillojë përhapja e virusit.
Me gripin “e zakonshëm”, ata grupe
njerëzish që kanë më shumë gjasa të
sëmuren rëndë përfshijnë:
• të vegjëlit
• njerëzit 65 vjeç ose më të moshuar
• njerëzit me sëmundje ekzistuese, të
tilla si sëmundjet e mushkërive, diabeti,
kanceri, veshkat ose problemet me
zemrën
• njerëzit me imunitet të kufizuar për
shkak të mjekimeve të caktuara ose
sëmundjeve të tilla si HIV-i/SIDA.
Këto mund të jenë të ndryshme gjatë një
epidemie pandemike.

A DO TË KETË NDONJË
VAKSINË PËR TË
PARANDALUAR GRIPIN
PANDEMIK?
Vaksinat duhet të krijohen në mënyrë të
veçantë për virusin e veçantë të gripit që
shkakton një epidemi ose grip pandemik.
Vaksina zgjat disa muaj për t'u prodhuar.
Do të ndërmerren hapa, sa më shpejt që
të jetë e mundur, për të prodhuar një
vaksinë që mbron kundër një varieteti të
ri pandemik të gripit, por vaksina ka
shumë gjasa që të mos jetë në
dispozicion gjatë valës së parë të
sëmundjes.
Në varësi të kohës së valës së dytë të
gripit pandemik, shkencëtarët mund të
jenë në gjendje që të krijojnë një vaksinë
në mënyrë që njerëzit të mbrohen nga
gripi.
Barnat antivirusale
Barnat antivirusale mund të përdoren
për të mjekuar gripin pandemik, por
përdorimi i tyre ka disa kufizime.
• Për të dhënë efekt, ato duhet të
përdoren brenda 48 orëve të para mbasi
të kenë filluar simptomat.
• Mjekimi me barna antivirusale duhet të
ndihmojnë në zvogëlimin e simptomave
të gripit dhe në kohëzgjatjen e
sëmundjes, por nuk do ta ndalojë
personin që t’ia ngjisë infeksionin të
tjerëve.
• Është e vështirë që të identifikohen më
përpara grupet e atyre njerëzve që do të
zhvillojnë sëmundje më të rëndë dhe që
do të kenë më shumë nevojë për barna.
Përgatitja dhe kërkimet shkencore
tashmë kanë filluar, të cilat duhet të
ndihmojnë për të krijuar një vaksinë që
të jetë në dispozicion sa më shpejt që të
jetë e mundur.
A NUK KA BARNA QË
MJEKOJNË GRIPIN
PANDEMIK?
Ekzistojnë barna antivirusale që mund të
jenë efektive në mjekimin e gripit
pandemik. Po krijohen rezerva të këtyre
barnave. Ato do të përdoren në mënyrën
më efikase për të mjekuar ata që kanë
rrezik ndaj sëmundjeve të rënda.
• Nuk është e mundur që të njihet efekti i
këtyre barnave derisa virusi të jetë në
qarkullim.
• Është e mundur që me kalimin e kohës,
virusi i gripit pandemik mund të
zhvillojë rezistencë ndaj barnave
antivirusale.
• Ne tashmë po krijojmë një rezervë të
barnave antivirusale në Mbretërinë e
Bashkuar.
• Numri i njerëzve që mund të mjekojmë
do të varet nga fakti se kur do të bjerë
epidemia pandemike e gripit dhe se sa
rezerva do të jenë grumbulluar deri në
atë kohë.

NËSE ARRIN NË
MBRETËRINË E
BASHKUAR, SI MUND TA
MBROJ VETEN DHE
FAMILJEN TIME QË TË
MOS NA ZERË GRIPI
PANDEMIK?
Virusi përhapet në ajër kur njerëzit
kolliten ose teshtijnë. Ekzistojnë disa
masa të thjeshta që mund të merrni për të
zvogëluar rrezikun e infeksionit. Maskat
e fytyrës nuk do të luajnë ndonjë rol në
parandalimin e përhapjes së virusit, por
ju mund të:
• mbuloni gojën dhe hundën kur kolliteni
ose teshtini, duke përdorur shami sa herë
që të jetë e mundur
• flakni shamitë e ndotura menjëherë dhe
me kujdes – futini në qese dhe hidhini në
koshin e mbeturinave
• shmangni udhëtimet e panevojshme
dhe turmat me grupe të mëdha njerëzish
sa herë që të jetë e mundur
• ruani higjenën e mirë – larja e shpeshtë
e duarve me ujë dhe sapun mbron
kundër marrjes së virusit nga sipërfaqet
dhe ngjitjen e tij tek të tjerët
• pastroni sipërfaqet e forta (p.sh.
banakun e kuzhinës, dorezat e dyerve)
shpesh, duke përdorur produkte normale
pastrimi
• sigurohuni që fëmijët tuaj e zbatojnë
këtë këshillë.
SI DO TA MARR VESH
NËSE GRIPI PANDEMIK
KA ARRITUR NË
MBRETËRINË E
BASHKUAR?
Organizata Botërore e Shëndetit ka një
sistem ndërkombëtar në veprim për të
mbajtur nën vëzhgim gripin pandemik.
Qeveria e Mbretërisë së Bashkuar ka
hartuar Planin e Befasisë së Epidemisë
së Influencës Pandemike i cili do të vihet
në veprim. Kjo kërkon punë që duhet të
ndërmerret tani për të përmirësuar
përgatitjen tonë. Nëse do të duket se
epidemia pandemike do të arrijë
Mbretërinë e Bashkuar, qeveria do të
lëshojë paralajmërime dhe këshilla për
kursin më të mirë të veprimit që duhet të
ndërmarrin njerëzit.
FAKTE THEMELORE RRETH GRIPIT
PANDEMIK
Gripi pandemik përhapet shumë shpejt,
pasi njerëzit nuk do të kenë asnjë lloj
imuniteti
Gripi pandemik ka gjasa që të jetë më i
rëndë se gripi "i zakonshëm”
Nuk do të njihen grupet që do të kenë
rrezik të veçantë, derisa sëmundja të
fillojë të qarkullojë – ato mund të jenë
të ndryshme nga grupet e viteve kur ka
rënë gripi “i zakonshëm”
Barnat antivirusale po rezervohen, por
ato kanë kufizime – efikasiteti i tyre nuk
do të dihet derisa virusi të jetë në
qarkullim
Do të jetë e pamundur të krijohet një
vaksinë e veçantë, derisa të
identifikohet virusi

[shigjeta]

Shkencëtarët besojnë se virusi H5N1 përbën një nga kërcënimet më serioze të mundëshme për shëndetin publik në të gjitha kohërat. Që nga viti 2003, nga 277 njerëz të infektuar në 10 vende, 60 përqind kanë vdekur. Studiuesit janë përpjekur të zhvillojnë një vaksinë kundër virusit të gripit të shendëve për të parandaluar sëmundjen si dhe për të gjetur një kurë për individët e infektuar.

Megjithatë pak dihet për atë që virusi H5N1 shkakton tek trupi i njeriut, thotë Ian Lipkin, profesor i neurologjisë dhe pathologjisë në Universitetin Columbia të Nju Jorkut. Zoti Lipkin është bashkëautor i një studimi ndërkombëtar që merr në analizë individët që kanë vdekur nga virusi. Ai thotë se ai prek fillimisht mushkëritë duke shkaktuar aty çuditërisht dëme të mëdha.

Por përveç mushkërive, Lipkin thotë se studiuesit zbuluan se virusi H5N1 ishte përhapur në organet e tretjes. Infeksioni u zblua gjithashtu në tru dhe në organet riprodhuese.

“Në një nga individët që vdiq, shenja të infeksionit u gjetën gjithashtu në placentë dhe në fetus. Ai ka gjithashtu mundësinë të infektojë fëmijët e palindur”.

Zoti Lipkin thotë se duket se dëmet në trupin e infektuar me virusin H5N1 mund të shkaktohen nga sistemi imun që reagon më shumë sesa duhet – një fenomen që disa e quajnë “stuhi cytokine”. Në një farë mënyre, thotë zoti Lipkin, ky mund të jetë lajm i mirë për zhvillimin e një kure.

“Mund të jemi në gjendje të gjejmë rrugë për të kufizuar dëmin për ta kontrolluar atë, për t’i trajtuar pacientët klinikisht dhe jo vetëm duke u përqendruar tek virusi vetë, por edhe në disa manifestime imunologe të infeksionit”.

Studimi që po vëzhgon ndikimin e virusit të gripit të shpendëve tek shëndeti publik u publikua në revistën mjekësore ndërkombëtare, The Lancet. //iç


Xhesika Berman - Zëri i Amerikës

[DI_ANA]

Lufta kunder virusit H5N1 ne konferencen e Nju-Delhit


Tete vende, se bashku me Komisionin Europian, Dega Ekzekutive e Bashkimit Europian, premtuan me shume se 600 milione dollare per luften kunder perhapjes se virusit H5N1 te gripit te shpendeve dhe per pergatitjet per te luftuar nje epidemi te mundshme humanitare. Shtetet e Bashkuara dhane shumen me te madhe, gati 195 milione dollare. Ne konference moren pjese delegate dhe ministra nga 111 vende. Angazhimi i ketij viti e çon kontributin e pergjithshem amerikan ne gati 630 milione dollare qe nga viti 2005. Fondet amerikane do te mbeshtesin perpjekjet e organizatave nderkombetare, grupeve joqeveritare dhe te tjera, per te shtuar pergatitjen globale dhe pergjigjen ndaj nje epidemie te mundshme te virusit te gripit te shpendeve tek njerezit. Sipas Organizates Boterore te Shendetesise, qe kur u shfaq ne vitin 2003 virusi i gripit te shpendeve ne Azi, gjashte vende kane pasur raste te virusit dhe me shume se 200 njerez ne 12 vende kane vdekur prej tij. Kercenimi eshte se ky virus mund te ndryshoje strukturen e te shkaktoje nje epidemi me te madhe. Pjesemarresit ne konference njoftuan perparim ne luften kunder virusit te gripit te shpendeve. Me shume se 90 per qind e 143 vendeve te anketuara kane pergatitur plane ne rast te nje epidemie. Megjithese kercenimi vazhdon, kapaciteti i diagnostikimit dhe gjetja e gjurmeve te virusit te gripit te shpendeve eshte permiresuar. Vendet jane me mire te pergatitura sot sesa nje vit me pare per nje epidemi te mundshme tha doktor Nabarro. Megjithate, pergatitja nuk eshte aq e gjere dhe gjitheperfshirese sa ç’duhet te ishte.

Pergatiti: JONIDA TASHI

Gazeta Albania