Vepra bizantine ne Shqiperi?

[zeus]

------------------------------------------

A di ndonjeri prej jush ndonje veper arti te periudhes bizantine ne Shqiperi (kisha, afreske, ndertime, etj.)?

------------------------------------------

[Kryeplaku]

------------------------------------------

A di ndonjeri prej jush ndonje veper arti te periudhes bizantine ne Shqiperi (kisha, afreske, ndertime, etj.)?

------------------------------------------

Shqiperia ka qene e mbushur plote e perplote me vepra bizantine, sidomos kisha, keshtjella, ura dhe pika ruajtese te Egnatise. Fatkeqsisht keto vepra kane mbijetuar ne minimum per shkak te luftrave, pakujdesise, shnderimit te tyre ne dic tjeter, vjetersise dhe manise se udhehqjeve shqiptare qe te mos tregojne asnje far interesi.

Nuk ka qytet shqiptar qe te mos ket nje veper bizantine, akoma edhe qytete si Tirana qe ne kohen e Bizantit as qe ekzistonte si emer!

Vepra bizantine ekzistojne gjithandej por i ka mbuluar dheu, betoni i pallateve, dhe asfalti i rrugeve!

Shumica e keshtjellave shqiptare e kane datlindjen ne shekujt e fundit te hegjemonise bizantine mbi trevat shqiptare (psh. Petrela, Kruja, Gjirokastra etj.) por nga luftrat e shumta restaurimet qe jane bere mbi to pothuajse i kane cveshur nga cdo pasuri bizantine.

Ne kete moment te vetmet vende ku mund te marresh sadopak nje shije bizantine besoj se jane Voskopoja (ku duhet shenuar se shume vepra gabimisht i referohen kohes bizantine, megjithate ato kane pasqyritet bizantin, por ka edhe te kohes bizantine) dhe disa germadha kishash ne Durres (megjithese kishat e para te Durresit e kane zanafillen qysh ne shekujt romake m.K.).

Sigurisht duhet te ekzistojne edhe dhjetra vepra te tjera per te cilat publiku shqiptar as qe ka marre lajmerimin me te vogel!

Personalisht do keshilloja kerkuesit qe ti japin rendesi, gjate kerkimit te tyre, zonave te rruges se Egnatise - qe shpiejne nga Korca ne Durres- dhe tokave qe lagen nga Ohri dhe Prespa.

Nga andej e tutje vetem me nje kerkim te plote histriko-arkeolgjik do mundej publiku shqiptar -perfshi edhe mua- te krijoje nje ide te plote reth mbeturinave te kesaj kohe mbi treven shqiptare!

[zeus]

-----------------------------------------------

Faleminderit!

-----------------------------------------------

[delisa]

Do te sygjeroja Manastirin e Ardenice.

Pak background per te pata mundesi te gjeja ne nje sit shqipetar. Info eshte marre nga Gazeta Ballkan :

Manastiri mesjetar mban emrin e Marisë Hyjlindisë, ashtu si shumica e kishave të trevës së Myzeqesë, në të cilën ajo njihet si mbrojtëse e veprimtarisë kryesore ekonomike bujqësore.
Manastiri, edhe pse në pamje të parë të lë përshtypjen e një objekti kulti të zakonshëm fsheh në brendësi të tij vlera mjaft të mëdha. Sa më shumë të futesh në labirinthet e historisë së tij aq më shumë dalin në dritë vlerat e tij, të cilat do t'i rendisim një e nga një në këtë shkrim.


Historia
Mendohet se themelet e këtij manastiri janë hedhur në vitin 1282 me nismën e perandorit Andronik II Paleolog të Bizantit, i cili e ngriti këtë tempull pas fitores mbi anzhuinët në Berat. Shtysë për këtë veprim do të jetë bërë ndodhja në atë vend e kapelës së Shën Triadhës, e ngritur aty shekuj më parë. Ekziston hipoteza se kapela mund të jetë ndërtuar në themelet gërmadhë të një tempulli pagan, i cili ka qenë ndërtuar për nder të hyjneshës Artemisa nga ka rrjedhur dhe emri i sotëm Ardenica. Fare pranë këtij tempulli, në rrethinat e të cilit sot ndodhet manastiri, kalonte dega jugore e rrugës antike Egnatia, pikërisht 1 km në perëndim të tij. Për rreth manastirit shikohen, aty-këtu, ndërtime të vjetra, të cilat të krijojnë mendimin se rreth tij ka patur ndoshta një qendër të banuar. Sipas defterit osman të vitit 1431-'32, në nahijen e Myzeqesë, ndodhej fshati Ardenicë me tetë shtëpi, i cili mund të jetë shtrirë për rreth manastirit. Dëshmi tjetër, për rëndësinë e këtij manastiri është dhe fakti që po zë një vend gjithnjë e më të rëndësishëm në historinë e Shqipërisë, se në altarin e Kishës së manastirti të Ardenicës, është bërë edhe kurorëzimi i martesës së heroit tonë kombëtar, Gjergj Kastrioti me Andronika (Donika) Arianititn. Ceremoniali u bë në mesditën e 21 prillit 1451 nga peshkopi i Kaninës Feliks, në prani të princave shqiptarë dhe ambasadorëve të Napolit, Venedikut, Raguzës. Këtë fakt e përmend për herë të parë në vitin 1940, italiani A. Lorenconi.
Manastiri është i tipit bizantino-ortodoks. Ai, së bashku me konaket që i janë shtuar më vonë, zë një sipërfaqe prej 2.500 m2. Ky monument përbëhet nga kisha e Shën Mërisë, kapela e Shën Triadhës, konaket, mulliri vajit, furra, stalla, etj.. Në qendër të tij ndodhet kisha "Lindja e Shën Mërisë", e cila është ndërtuar pjesërisht me gurë të sjellë nga Apollonia dhe gurë shtufi. Kisha është e tipit Bazilikal. Ajo zë një vëllim të madh dhe është e mbuluar nga një çati druri me tavan të rrafshët. Mjediset që përbëjnë këtë kishë janë: naosi, narteksi, egzonarteksi dykatësh, ku në fund u bashkangjitet këmbanorja e lartë 24 m. Në anën jugore ndodhet portiku i hapur i ndërtuar me kolona dhe harqe. Naosi përbëhehet nga tre pjesë, të cilat ndahen në dy rreshta kolonash prej druri. Naosi ndahet nga altari me anë të ikonostasit. Dyshemeja e kishës është shtruar me pllaka guri, e cila përfshin edhe ambientet e narteksit dhe egzonarteksit.
Në vitin 1743 me nismën e peshkopit të Beratit, Metodit, i cili ishte me origjinë nga Bubullima (Myzeqe), u bënë në këtë manastir punime rregulluese përfshirë edhe kishën e Shën Mërisë. Kapela e Shën Triadhës shtrihet në pjesën verilindore të manastirit dhe ka përmasa 7.50 x 3.70m.
Hyrja e saj është në anën perëndimore dhe është e pajisur me dy dritare të vogla në faqen jugore. Kjo kapelë është ndërtuar me gurë shtufi dhe është e pajisur me një hapësirë, muri gjysmërrethor i së cilës e ndan atë nga një sternë uji. Porta e kapeles është mbuluar me harkë guri, pranë dritares lindore të saj ndodhet edhe një reliev qeramike.


Ikonografia
Kisha e Shën Mërisë është zbukuruar me afreske të mrekullueshme nga krijimtaria e piktorëve Kostandin dhe Athanas Zografi. Këta piktorë korçarë punuan për zbukurimin e këtij tempulli në vitin 1744. Veprimtaria artistike e ateliesë së piktorëve Zografi është shpalosur në bazilikat e Voskopojës, Vithkuq, në Myzeqe dhe në malin Athos në Greqi, ku shkuan disa herë dhe shfaqën talentin e tyre të fuqishëm, nëpër kishat dhe manastiret e atjeshme.
Piktura e Zografëve cilësohet nga specialistët si vazhdim i traditës më të mirë të pikturës kishtare në vendin tonë. Tematika pasqyron ngjarje nga Dhjata e Vjetër dhe Dhjata e Re, dogmatika, liturgjia, jeta e shenjtorëve, etj.. Disa nga skenat janë "Festat e Virgjëreshës", skenat nga "Jeta dhe vuajtjet e Krishtit", "Fjetja e Shën Mërisë", "Zbutja e shpirtit të shenjtë tek apostujt", etj..
Në brezin e fundit, ndërmjet figurave të shenjtorëve është pikturuar muzikologu i shquar bizantin nga Durrësi Johan Kukuzeli. Në narteks, në të gjithë faqen lindore paraqitet skena e madhe që titullohet "Gjyqi i Fundit".
Krahas afreskeve një vend të rëndësishëm në dekoracionin artistik zë edhe ikonostasi i gdhendur në dru, i polikromuar me ar, i cili mban dy radhë ikonash të mëdha dhe të vogla. Zbukurimi i ikonostasit me ikona është realizuar në vitin 1744, ku kanë ndihmuar edhe esnafët e bakërxhinjve dhe muratorëve vozkopojarë, ç'ka tregon lidhjen e tyre shpirtërore me këtë trevë. Ikonat janë vepër e piktorit më të mirë miniaturist të shekullit të tetëmbëdhjetë, Kostandin Shpataraku. Disa nga ikonat janë: "Lindja e Shën Mërisë", "Krishti në Fron", "Shën Mëria me Krishtin", "Johan pagëzori", "Mbledhja e kryeengjëjve", "Kryqëzimi", etj.. Interesant është fakti se si në ikonën e Shën Gjon Vladimirit, në një nga ndarjet e cilklit të saj është pikturuar princi shqiptar i shekullit të katërmbëdhjetë, Karl Topia, me kurorë mbretërore në kokë dhe skeptër në dorë, që piktori e quan mbret të Shqipërisë.

Mbishkrimet
Në dokumentet historike, manastiri "Lindja e Shën Mërisë" së Ardenicës, përmendet për herë të parë në vitin 1715, ndërsa vetë ky objekt kulti na ofron disa mbishkrime, të cilat janë të gjithë në gjuhën greke. Më i vjetri në kohë, është ai i datës 1 maj 1477. Ky mbishkrim gjindet mbi hyrjen qëndrore të Manastirit. Një mbishkrim tjetër nodhet në brendësi të Naosit mbi portën kryesore të tij dhe na jep datën 1743 - '44 që është edhe periudha e pikturimit të kishës së Shën Mërisë nga vëllezërit piktorë Kostandin dhe Athanas Zografi. Në manastir ndodhen edhe dy pllaka me data të ndryshme që i përkasin shekullit XVII. Njëra pllakë, me datën 1754 ndodhet në pjesën perëndimore të hajatit të kishës, ndërsa tjetra që mbart datën 1770 ndodhet në një nga harqet e furrës. Datimet ndodheshin edhe në kambanat që përdorte manastiri.


P.S Kam nje broshure me foto te mara nga manastiri ,sepse eshte e pamundur te fotografosh apo te filmosh vete. Do mundohem ti skanoj dhe ti vendos ketu .