Nga jeta e njerzve të shquar

[ATMAN]

SENEKA (2 - 65 era e re) filozof i shquar Latin



* Seneka i fliste hapur Neronit.
Parapëlqej - i thoshte Seneka, - t'ju fyej duke ju thënë të vërtetën, sesa t'ju kënaq duke ju bërë lajka.


* Neroni dënoi me vdekje të gjithë ata për të cilët dyshonte. - Mund të dërgosh në varr një numër të pafund personash, - i tha Seneka, - por sa do që të vrasesh, nuk mund të vrasësh pasardhësin tënd.


* Kur dua të dëfrehen me ndonjë budalla, - tha një ditë Seneka, - nuk shkoj shumë larg për ta kërkuar, por dëfrehem me vetveten.


* Seneka i ri punoi si avokat dhe me gojëtarinë e tij pati sukses të madh sa ngjalli ambicien e perandorit Kaligula. Kur po bënte një mbrojtje gjyqësore në prani të Kaligulës, vuri re se perandori, duke dëgjuar duartrokitjet entuziaste të publikut, u prish në fytyrë.
Kaligula vendosi ta dënojë atë me vdekje, por Seneka shpëtoi se ato ditë ishte i zbehtë. Perandori mendoi se do të jetë i sëmurë nga tuberkulozi e si pasojë do të vdiste shpejt pa qenë nevoja për dënim tjetër me vdekje. Seneka u thoshte shpesh miqve të tij:
- Më besoni mua, ka shumë njerëz të cilëve sëmundja ua vonon shumë
vdekjen.


* Neroni ndërtoi një tendë shumë të kushtueshme, të stolisur me gurë të çmuar. Të gjithë favoritët shpejtuan të lavdëronin perandorin, kurse
Seneka i tha: ,
- Ky shpenzim i madh tregon më shumë varfëri se sa pasuri. Në qoftë se e humbet tendën, të gjithë do të shohin se t'i nuk ke më pasuri të mjaftueshme për ta bërë prapë.

[ATMAN]

SKOT Valter (1771 - 1832) shkrimtar anglez



* Skoti nuk bënte kurrë ndonjë plan për romanet e tij.
- E mbarova mbrëmë në darkë një kapitull të romanit. Nesër në mëngjes duhet ta filloj një roman tjetër të ri dhe nuk kam asnjë ide sesi do të mbarojë ngjarja. Jam si një i humbur në një vend të panjohur. Dhe ajo që më pëlqen është që ta mbaj sa më interesant dhe dëfryes kapitullin që jam duke shkruar, çfarë mbetet ia lë fatit.
Atij që i thoshte për rrezikun e kësaj ecurie ai i përgjigjej:
- E di edhe unë, po liria e veprimit është më e shtrenjtë se çdo gjë tjetër. Më duket se në qoftë se e shkel më përpara rrugën, nuk do të ketë më diell në'truallin tim.
Nganjherë e humbas shpresën se do të dal nga gjendja ku jam zhytur. Atëherë,në vend që të vras mendjen për të gjetur zgjidhjen futem në shtrat. Fle me kënaqësi dhe të nesërmen në mëngjes në ora shtatë më vjen ideja menjëherë.
Skoti nuk i duronte dot lajkat dhe zemërohej shumë me miqtë, të cilët e krahasonin me Shekspirin.
- Ç'budallenj, - thërriste ai, - po unë nuk jam i denjë as për të zgjidhur lidhëset e këpucëve të Shekspirit.

* Skoti në moshën pesëdhjetë vjeç humbi papritur gjithë pasurinë e tij. Ai uli kokën por nuk e përkuli kurrizin. Një mikut të vet i tha me thjeshtësi të madhe:
- Dora që po të shtrij është ajo e një leckamani. Jam i shkatërruar krejtësisht. Më ka mbetur tashmë pena ime dhe me të do të bëj një jetë tjetër duke punuar si kafshë.
Të nesërmen e fatkeqësisë së madhe iu shtrua punës dhe shkroi gjithë ditën.
- Mirupafshim,pavarësi e dashur. Mirupafshim shetitjet e mia të ëmbla, mëngjese me kokën plot ide të gëzuara, - thoshte ai.
Ky qe i vetmi kujtim i përmallshëm.



* Skoti shkroi romane edhe në momentet më kritike të jetës së tij, edhe kur nuk mund të shkruante me dorën e vet ai i diktonte sekretarëvve të tij. Lejdlou, një prej sekretarëve të tij tregonte se kur romancieri i shquar gjendej në krevat me dhimbje të mëdha, ai i kishte diktuar disa faqe dëfryese dhe të gëzuara të një romani, ku përzihej humori i hollë i pëesonazheve të tregimit me klithmat e dhimbjes që i dilnin nga vuajtjet e shumta.


* E shoqja e Skotit nuk ishte në lartësinë e ndjenjave poetike të bashkëshortit. Kur të dy shkuan për të bërë një shëtitje në fshat, kaluan nëpër një livadh ku po kullosnin disa dele.
- Ah! - thirri Valter Skoti i emocionuar, - sa të bukura që janë! Poetët që në moshë më të njomë e kanë ndjerë dashurinë për këto
krijesa kaq shumë të dhembshura, - u përgjigj zonja Skot - veçanërisht të pjekur me salcë mendre.


* Kur mbushi pesëdhjetë e dy vjeç romancieri i madh u kujtua se kishte bërë një gabim të pafalshëm. Ai nuk kishte mbajtur ditar shënimesh për jetën e tij.
- Kam humbur kështu, - thoshte ai, - kujtimin e shumë gjërave interesante dhe kam privuar familjen time nga shumë të dhëna për jetën time dhe të njerëzve që kam njohur.
Megjithëse me vonesë ai çdo ditë nisi të shkruajë të gjitha aventurat e jetës së tij deri dhe gjërat më të vogla të ditës, madje edhe cigaret që tymoste, gotat që pinte, kohën që humbiste kur kërkonte bocat e shtypit dhe syzet. Këto kujtime më vonë u botuan.


* Një admiruese e re dhe e bukur iu lut Skotit që t'i jepte një tufë nga flokët e tij të zes, por ai tashmë ishte plakur.
Megjithatë ai pranoi që në vend të tufëzës së flokëve t'i jepte një të puthur. Kjo marrëveshje u realizua me kënaqësinë e të dy palëve.
Kur do të shkonte në Londër, romancieri i shquar shqetësohej se do të udhëtonte me karrocë ku do të rrinte gjithë ditën i shtrënguar dhe pa lëvizur nga që vendet ishin të ngushta. Atëherë për të udhëtuar më rehat dërgoi shërbëtorin që të siguronte dy vende në karrocë. Kur u paraqit te karrocieri për t'u nisur ai i kishte siguruar dy vënde, njërin brenda dhe tjetrin jashtë te karrocieri.

[Arcimedes]

ALEKSANDRI i Maqedonisë (356-323 p.e.r), strateg ushtarak dhë burrë shteti i shquar i lashtësisë, mbret i Maqedonisë

* Aleksandri ishte ende fëmijë kur i thanë se babai i tij, Filipi i Maqedonisë, kishte fituar një betejë. Fëmija plot ambicie thirri:
- Po qe se baba i fiton të gjitha betejat, çfarë do të më mbetet mua për të bërë?

* Babai i Aleksandrit, Filipi i Maqedonisë, po ankohej për një plagë që kishte marrë në luftë. Ngaqë kishte dhimbje të madhe, ecte duke çaluar. Aleksandri atëherë i tha:
- Baba, nuk duhet të dëshpërohesh nga kjo plagë që në çdo hap të kujton lavdinë dhe trimërinë tënde.

* Përpara se të nisej për në Azi, Aristoteli i tha Aleksandrit të Madh që të priste për këtë ekspeditë sa të arrinte një moshë të rritur. Ashtu ai do të luftonte më me pjekuri.
- Kjo është e vërtetë, - iu përgjigj Aleksandri, - por nuk duhet harruar se në të njëjtën kohë do të humbisja vrullin rinor.

* Aleksandri në një takim me të dërguarit e Persisë, deshi të mësonte jo për pasurinë dhe jetën luksoze që bënte mbreti i tyre, por për qëndrimin që mbante dhe forcat e tij ushtarake. Të dërguarit e Darit i thanë mbretit të tyre kur u kthyen:
- Ju jeni i pasur, por Aleksandri do të bëhet i madh.

* Kur i thanë Aleksandrit të Madh se mbreti i Persisë, Dari, ishte duke përgatitur një ushtri shumë të madhe, ai u përgjigj:
- Ujku nuk e vret mendjen fare për të ditur nëse është apo nuk është e madhe kopeja që do të sulmojë.

* Kur nisi fushatën e Azisë, Aleksandri ua shpërndau gjithë pasurinë kapitenëve të ushtrisë së tij.
- Po për vete çfarë mbajte? - e pyeti njëri prej tyre. -Shpresën, - u përgjigj Aleksandri.

* Përpara betejës së Arbelës(beteja e Arbelës 331 p.e.s. qytet i Asirisë së lashtë,ku Aleksandri mundi Darin e III të Persisë), Dari i bëri të ditur Aleksandrit se, po të pranonte miqësinë me të, do t'i dhuronte gjysmën e mbretërisë së tij. Aleksandri e pyeti tregtarin Parmenion, që e mori vesh ofertën, se çfarë mendonte:
- Në qoftë se unë do të isha Aleksandër, do të pranoja - tha Parmenioni. - Edhe unë, - tha Aleksandri, - do të pranoja, në qoftë se do të isha Parmenion. Po unë jam mbret, nuk jam tregtar.

* Dari kishte mbledhur gjithë ushtrinë e tij pranë gytetit Arbela. Natën para betejës, Aleksandri bëri gjumë të thellë dhe në mëngjes gjeneralët mezi e zgjuan. Ndërkohë trupat persiane po afroheshin në kampin maqedonas.
-Po si është e mundur, - i thanë, - që t'i të flesh kaq i shkujdesur?
-Sepse më qetësoi shumë mbreti Dar, duke mbledhur të gjithë trupat e tij vetëm në një pikë. Kështu vetëm me një betejë mund t'i shkatërroj krejt.

* Gjenerali Polisperkonte e këshilloi Aleksandrin ta sulmonte Darin gjatë natës, sepse kështu do ta gjente në befasi dhe do ta shkatërronte lehtë.
- Nuk e kam zakon që t'i vjedh fitoret natën si hajdutët, - tha Aleksandri.



* Kur Aleksandri donte të kalonte lumin Idapse 2>, iu mblodhën të gjitha rreziqet: një furtunë e tmerrshme me bubullima e rrufe, lumi tej për tej mbushur me ujë, ushtria e armikut e vendosur në pozicione dhe e pajisur me elefantë e mjete të tjera. Aleksandri i qetë dhe i kthjellët tha:
- Ja më në fund një betejë e denjë për mua.


* Aleksandri i Madh mori vesh se një prej ushtarëve kishte marrë emrin e tij. E thirri dhe i tha:
- Ti do të mbash emrin tim? Mbaje meqë të pëlqen, por mos harro se edhe në beteja e ke emrin Aleksandër.



* Një ditë oborrtarët ishin duke e nxitur kundër një njeriu që kishte folur për të. Aleksandri nuk donte në asnjë mënyrë të ndëshkonte atë njeri ndaj u tha:
- Të përgojohen mbretërit, kjo është një gjë e zakonshme. Edhe kur ata bëjnë mirë janë të detyruar të dëgjojnë fjalë të këqija.



* Një ditë Aleksandri i Madh për të shpërblyer filozofin, Ksenokrat, që e admironte, deshi t'i dhuronte njëqindmijë lira. Por filozofi i fyer në sedër nuk pranoi. Aleksandri i Madh e kuptoi se shkaku i mospranimit ishte kryelartësia e krenaria dhe duke u treguar këtë radhë më shumë filozof se filozofi i tha:
- Po si nuk ke ndonjë mik që të ketë nevojë për këtë shumë. Mua nuk më mjaftojnë thesaret për të shpërblyer miqtë e mi, kurse ti nuk di si të shpërndash midis miqve të tu vetëm njëqindmijë lira?



* E pyetën njëherë Aleksandrin se përse nderonte më shumë Aristotelin, mësuesin e tij, sesa babanë e vet?
- Sepse, - u përgjigj Aleksandri - mbreti Filip duke më dhënë jetën më zbriti nga qielli në tokë, ndërsa Aristoteli me mësimet e tij, më bëri të ngjitem nga toka në qiell.



* Një i ri maqedonas kishte sjellë në ballo një vajzë shumë të bukur. Aleksandri që ishte i pranishëm e vështroi dhe deshi ta bënte të vetën. Kur mori vesh se djaloshi që i rrinte pranë e dashuronte shumë dhe do të martohej me të, e mori më një anë dhe i tha:
Meqenëse e do kaq shumë këtë vajzë, merre dhe ik shpejt bashkë me të për t'i shpëtuar çdo rreziku.



* Kur Aleksandri i madh po qortonte një pirat për grabitjet që kishte bërë, ai iu përgjigj:
- Jam pirat sepse kam vetëm një anije. Po të kisha shumë, do të isha mbret.



* Kur kishte marrë një plagë në betejë, Aleksandri, iu drejtua oborrtarëve të tij duke u thënë:
- Vështroni mirë tani se çfarë duhet të mendojnë ata që për të më bërë lajka të neveritshme, shkojnë edhe thonë se unë jam veçse një njeri i zakonshëm i kësaj bote si edhe ju.



* Aleksandri u ndodh një herë në Athinë, ku donte të takonte Diogjenin. Shkoi për të vizituar filozofin e futur në fuçinë e tij, duke qënë i rrethuar nga e gjithë shpura e tij. Kur po qëndronte përballë, i tha se ç'mund të bënte për të.
- Të mos më zësh diellin, - i tha i indinjuar nga kjo përgjigje e pasjellshme, por Aleksandri gjithë admirim i tha:
- Në qoftë se unë nuk do të isha Aleksandër, do të doja të isha Diogjen.



* Përpara se të vdiste Aleksandri tha:- Po i lë perandorisë sime më të merituarit, por parashikoj që miqtë e mi do të bëjnë nderimet e fundit me armë në dorë kundër njëri-tjetrit.

* Kur Aleksandri ishte duke vdekur, njerëzit e familjes e pyetën se ku i kishte fshehur thesaret e tij. Aleksandri u përgjigj:
- Do t'i gjeni në kuletat e miqve të mi.

U kenaqa me k'to citatet e Aleksandrit, sepse un kam qene dikur "tifoz" i atij dhe rrija gjithe naten duke lexuar libra per Aleksandrin.
faleminderit Arun qe ma kujtove prape.

[ATMAN]

TICIANI Veçelo (1447 - 1576) piktor i shquar italian



* Ishte nxënës i Xhorxhiones^. Në studion e tij pikturoi një pikturë "Xhudita" si mësuesi i tij. Të gjithë e morën si vepër të mjeshtrit dhe e lavdëronin Xhorxhonen duke i thënë se ajo ishte vepra më e mirë e etij. Mjeshtri duhej t'u përgjigjej njerëzve se ajo ishte vepër e nxënësit të tij. I mërzitur nga lavdërimet që i drejtoheshin atij për veprën e Ticianit, ia lëshoi studion nxënësit të tij.


* Në rininë e hershme Ticiani ishte në një shtëpi për të fjetur. E futën në një kënd poshtë shkallëve, ku u shtri mbi bar. Me ngjyrat që kishte ashtu në gjysmerrësirë nisi të pikturojë në mur një zjarr të bukur me flakë dhe tym. Kur u ngrit i zoti i shtëpisë në mëngjes hapi portën dhe iu duk se po i digjej shtëpia.


* Ticiani, kërkoi të hante në një pijetore. Në fillim i vunë tryezë përpara, por dyshuan se mos ishte pa para në xhep,, sepse ishte veshur keq. Aty nuk i sollën as edhe një copë bukë.
Atëherë ai nxori penelat dhe ngjyrat, dhe pikturoi një tryezë të shtruar me të ngrëna dhe me një shishe me verë të kuqe.
Të habitur prej pikturës së bukur i dhanë të hante falas.

[ATMAN]

TOSKANINI Arturo (1867 -1957) dirigjent i shquar italian



* Në Skala të Milanos më 1925, po jepej shfaqja e "Bohemës". Në intervalin midis aktit të dytë dhe të tretë mjeshtri Panica, që drejtonte orkestrën, u sëmur dhe e dërguan në shtëpi. Orkestra nuk po luante nga vendi. Publiku, që nuk dinte asgjë, nisi të mërzitej për vonesën. Një zotni u ngrit në këmbë nga një poltron i bukur në plate, u drejtua në podiumin e dirigjentit, mori në dorë shkopin dhe nën drejtimin e tij orkestra filloi të luante në mënyrë të mrekullueshme.
Akti mbaroi me duartrokitje frenetike. U ndezën dritat, Dirigjenti që doli nga salla ishte Arturo Toskanini.


* Kur Toskanini ishte në Nju-Jork për të drejtuar një orkestër, gjatë provave ndërhyri një këngëtare.
- Oh, thirri ajo shumë e mërzitur. Po a e dini ju që unë jam një artiste e madhe. Mjeshtri iu përgjigj:
- Rrini e qetë zonjushe se unë nuk do t'i them askujt.


* Arturo Toskanini kishte kujtesë të shkëlqyer. Ai dirigjonte pa partiturë. Një herë në Nju-Jork një violonçelist kishte prishur nga partitura e tij një batutë jo shumë të rëndësishme.Toskanini gjatë provave e ndërpreu orkestrën dhe i foli violonçelistit:
- Juve keni harruar disa nota pa luajtur.
- Jo mjeshtër, unë i kam rënë të gjitha notave që janë të shkruara.
- Ma jep ta shikoj. Violonçelisti i tregoi partiturën.
- Po nuk e shikoni? - i tha Toskanini, - këtu kanë qenë disa nota dhe janë prishur.

[ATMAN]

TUEN Mark (1835-1919) shkrimtar realist amerikan



* Tueni ishte fëmijë që nuk linte dy gurë bashkë. Luante në brigjet e lumit që kalonte përmes fshatit të lindjes. Shpesh herë e kishin shpëtuar nga mbytja. Kur e çonin në shtëpi nëna plakë thoshte për humor;
- Gjithnjë kështu ndodh, ata që duhet të varen shpëtojnë nga uji.



* Emri i tij i vërtetë ishte Samuel Klement. U quajt Mark Tuen në këto rrethana. Qysh fëmijë, midis mjeshtërive të tjera ai punoi edhe si ndihmëspilot në një anije. Gjatë kalimit të Misisipit, piloti maste thellësinë e ujit dhe në çdo matje i thoshte:
- Mark Tu! Këto fjalë kanë kuptimin "shëno dy". Për këtë arsye, më vonë, kur ai u bë gazetar, në kujtim të këtij piloti që e kishte bërë mjeshtër, mori si pseudonim këto dy fjalë me të cilat pastaj u bë i famshëm.


* Kur ishte në Uashington, shkrimtari ishte i varfër dhe i uritur. Ai nuk kishte asnjë dollar në xhep. I lodhur dhe i dëshpëruar u ndal përpara një hoteli. Papritur i del përpara një qen i bukur gjahu. Ndërkohë iu afrua aty pranë një gjeneral, i cili e pëlqeu shumë qenin. Ai e pyeti Mark Tuenin në se mund ta shiste për tre dollarë. Marrëveshja u arrit dhe gjenerali hyri në hotel me qenin, që sapo bleu. Pas pak kohë i zoti i qenit e pyeti shkrimtarin në se kishte parë rastësisht një qen gjahu.
- Në qoftë se më jepni tre dollarë, ua gjej unë, - i tha Mark Tueni: Shkoi te gjenerali, ia ktheu tre dollarët, i mori qenin dhe pastaj ia dorëzoi të zotit marrëveshjes që kishte bërë me të.


* Kur Mark Tueni ende reporter i ri në një gazetë të San Franciskos, një grua e takoi në rrugë me një kuti kartoni të madhe cigaresh në krah.
- Zotni, i tha ajo, - ju shoh shpesh me një kuti të tillë të madhe cigaresh në krahë. Më duket se pini pak si shumë cigare.
- Oh, jo zonjë, - u përgjigj Mark Tueni, - po ndërroj shtëpinë sërishmi. Kutia e madhe e cigareve në atë kohë mblidhte gjithë plaçkat e tij.


* Mark Tueni hante në një pension ku shkonin më shumë studentët. Ata ishin shpesh viktima të shakave të tij. Një herë për t'u hakmarrë me të u morën vesh me të zonjën e pensionit që t'i vinin në tryezë një gjel deti. Një këmbë ia kishin bërë false (imitim gome) dhe e vendosën që ai ta kapte nga kjo anë. Mark Tueni e kuptoi menjëherë lojën dhe i tha aty për aty pronares:
- Më duket se e keni ndërruar furnitorin, apo jo zonjë?
- Jo, - u përgjigj pronarja, - po përse e thoni këtë?
- Sepse sot mishi i gjelit ishte shumë i zgjedhur. Si ky, nuk më është servisur ndonjëherë në pensionin tuaj.


* Duke qenë ortak me botuesin e tij ai falimentoi. Tueni sakrifikoi shumë gjëra që të paguante kreditorët e shoqërisë botuese. Ai shiti mobiljet, librat dhe shumë gjëra të tjera. Megjithatë nuk mundi t'i shlyente të gjitha. Atëhere me ngulm dhe guximin e tij karakteristik dhe pse ishte gjashtëdhjetë vjeç, iu vu punës pa pushim deri sa arriti të paguante edhe kreditorët e fundit. Popullj, amerikan e admiroi këtë provë të nderit dhe të guximit të tij dhe vendosi t'i dhuronte shkrimtarit një shtëpi të vogël. Kështu i zëvendësoi ato që kishte shitur kur kishte qenë në ditë të këqija.


* Shtëpisë së tij të vogël i silleshin rrotull hajdutët që i kishin marrë të gjitha sendet me vlerë prej argjendi. Ai ngriti në murin e sallonit një kartelë ku shkroi me shkronja të mëdha dhe të dukshme:
- Vihen në dijeni të gjithë zotërinjtë hajdutë, se në këtë shtëpi, nuk ka më veçse vazo të mëdha prej argjendi, të cilat do t'i gjeni në dollapin e dhomës së ngrënies pranë kanistrës ku flenë macet e vogla. Në qoftë se edhe kanistra ju shërben, kini mirësinë t'i vini macet në dollap. Mos bëni zhurmë që të mos mërzitni të zotët e shtëpisë. Ju lutemi kur të dilni mbyllni mirë portën".


* Shkrimtari i shquar takoi kreditorin e tij që i tha:
- Po si kështu? Jo vetëm nuk po më paguani, por edhe nuk po i përgjigjeni letrave letrave të mia. Unë ju kam shkruar duke ju futur në zarf një pullë poste për përgjigjen tuaj. Dua të di kur do të jeni gati të më paguani... Me sa duket ju nuk po më përgjigjeni se po kurseni paratë për pullën e postës.
- I dashur zotni, - u përgjigj qetë- qetë Mark Tueni më është dukur punë delikate që t'ji shkruaja duke përdorur pullat tuaja. Kam menduar se kështu do t'ju shqetësoja.


* Një mik e kishte ftuar që t'i jepte mendim për popujt e ndryshëm të botës. Mark Tueni tha:
- Kur zoti mbaroi së bëri botën, pyeti popujt se çfarë kërkonte secili prej tyre nga ai.
"Biftekë"u përgjigjën anglezët, francezët, deshën "Gra të bukura; gjermanët "Lakër turshi", italianët "Muzikë" amerikanët "dollarë", ndërsa rusët thanë: "Prisni pak se ende nuk kemi vendosur se çfarë do të kërkojmë".


* Kur kalonte nëpër Berlin e ftoi për drekë perandori Vilhelm II. Pasi shkrimtari u kthye në atdhe, Vilhelmi dërgoi një njeri për ta pyetur se pse shkrimtari amerikan kishte ndenjur fare i heshtur gjatë pritjes në Berlin.
- I thoni perandorit, - iu përgjigj Mark Tueni, se unë mbeta gjithë kohën, i heshtur sepse fliste gjithnjë madhëria e tij Vilhelmi II, i cili nuk më la radhë. Po në fund, të fundit, ka bërë shumë mirë, sepse ishte në shtëpinë e tij. I thoni se, po të vijë për drekë në shtëpinë time, do të flas gjithnjë unë dhe atij do t'i takojë të heshtë.


* Një zotni i dërgoi humoristit të shquar fotografinë e vet, që ngjante shumë me Tuenin.
Mark Tueni iu përgjigj:
Fotografia juaj më ngjan akoma më shumë se sa i ngjaj unë vetvetes. Do ta vendos në dhomën e vogël të banjës, në vend të pasqyrës, që ta kem çdo mëngjes përpara kur të ruhem.


* Mark Tueni tregonte se nëna e tij e rrihte me pëllëmbë për marrëzirat që bënte. Shpesh ai nuk ishte i bindur për fajin e tij. Kur i ankohej nënës ajoipërgjigjej:
- Mund të kesh të drejtë, por në qoftë se nuk i meriton këto pëllëmbë për fajin që ke bërë sot, do t'i kesh merituar një herë tjetër më parë. Kur unë nuk t'i kam dhënë.
Prandaj po ta jap kusurin tani dhe kështu jemi të larë.


* Mark Tueni ishte më pak se shtatëmbëdhjetë vjeç kur në një darkë babai i dha të ndante një pulë të pjekur.
Ai preu lafshën dhe ia dha mysafirit që ishte prift dhe i tha:
- O at i shenjtë, meqenëse, ju mbani kierikë po ju jap kreshtën e pulës. Pastaj preu kokën dhe ia vuri përpara babait:
- Babush, meqenëse ti je kryetar i familjes, të takon pra koka e pulës. Pastaj u kthye nga të motrat.
- Meqenëse ju do të largoheni shpejt nga kjo shtëpi, ju duhen krahë për të fluturuar, prandaj po ju jap krahët e pulës.
Këmbët ia dha s'ëmës duke i thanë:
- Meqenëse ty të duhet të shkosh sa andej- këtej nëpër shtëpi, kemi nevojë për këmbë të forta dhe prandaj ty të jap këmbët e pulës.
Më në fund e mbylli:
- Atëhere, meqenëse unë jam një trup i vdekur në shtëpi, siç më quani shpesh ju të gjithë, domethënë nuk vlej për asgjë prandaj është drejtë të marr trupin e pulës, që nuk lëviz pa gjymtyrë. Kështu midis të qeshurave të të pranishmëve ai mori për vete pothuaj të gjithë pulën.



* Një kasap, fqinjë i Mark Tuenit e pyeti:
Të lutem, më hiq një kuriozitet. Vërtetë të gjitha librat që mbajnë emrin tuaj i keni shkruar ju?
- Pa tjetër, - u përgjigj Mark Tueni i habitur nga kjo pyetje.
- Meqenëse e thoni me gojën tuaj e besoj, por ju betohem se edhe sikur t'ju kisha parë nuk do ta besoja.



* Të tjerët e quanin vetëm si humorist, kurse të afërmit përkundrazi, thonin se ai ishte i prirur për studime serioze.
Vajza e tij Sofia, që vdiq në moshën dhjetëvjeçare, kishte filluar të shkruante, natyrisht me shumë gabime gjuhësore por me shprehje shumë të bukura për moshën e saj; një bigrafi për babanë. Midis të tjerave ajo shkroi: "Babai im është më shumë filizof dhe pëlqen librat dhe bisedat serioze më tepër se ato që të bëjnë për të qeshur." Edhe Bernard Shou thonte se Mark Tueni do të meritonte admirim dhe mirënjohje më shumë si sociolog sesa si humorist.


* Një miku i tij duhej të operohej. Mark Tueni e ngushëlloi në një mënyrë të çuditshme. Ai i tha:
- Kur të të fillojë operacioni për të ngushëlluar veten mendo që ndërkohë që t'i vuan nga dhimbjet, kirurgu gëzohet se do të fusë në xhep paratë e tua.



* Tueni doli të shëtisë me automobil me një mik, i cili sapo kishte marrë patentën. Një çast miku i tha Tuenit:
- Diku këtu afër është një restorant i mirë. A ndalemi për të ngrënë mëngjesin?
Duke thënë këto fjalë, bëri një kthesë të gabuar dhe e përplasi makinën te një pemë. Asnjëri nga udhëtarët nuk u vra, përveç dëmeve që pësoi makina.
Mark Tueni u ngrit nga toka dhe i tha shoferit:
- A mund të më tregosh, të lutem, si mund të frenohet makina kur ka drurë përpara?


* Kur Mark Tueni i paraqiti dorëshkrimin e veprës së tij të parë botuesit Karetlo, ai nuk deshi ta botonte.
Njëzet vjet më vonë, kur Tueni ishte bërë i shquar, e takoi botuesin në Zvicër. Ai i zgjati dorën dhe i tha:
-1 dashur Tuen, ka një njeri që sot është bërë edhe më i shquar se ti. Ky person jam unë. Në të vërtetë unë nuk jam ndonjë njeri me rëndësi e, megjithatë, kam një fakt në jetën time që më ka bërë shumë të dëgjuar. Unë kam kthyer dorëshkrimin tuaj. Sigurisht që sot më marrin si gomari më i madh i Tokës dhe i shekullit.


* Duke shëtitur pranë një varreze, humoristi pa disa inxhinierë dhe punëtorë që bënin disa matje. I pyeti se përse i bënin matjet.
- Meqenëse gardhi që rrethon varrezën është prishur, duam të bëjmë një mur të mirë rrethues për gjithnjë.
- Një mur? Po përse bëni mur, sa kohë që ata që janë brenda nuk mund të dalin jashtë dhe ata që janë jashtë, nuk kanë asnjë dëshirë që të hyjnë brenda?


* Kur udhëtonte me tren Tueni nuk hynte në bisedë me bashkëudhëtarë. Njëherë u mërzit shumë prej një njeriu që donte të bënte muhabet me çdo kusht me të.
Ai e pyeti se çfarë librash lexonte, por Tueni që hiqej sikur ishte zhytur thellë në lexim, nuk iu përgjigj fare. Atëherë ai nisi ta lëvdonte në sytë e gruas së vet se ishte një djalë studioz. Pastaj i ofroi një cigare:
- Faleminderit, - i tha Tueni, - nuk e pi.
Entuziazmi i udhëtarit u dyfishua kur i ofroi një gllënkë uiski. Ai mori përgjigjen:
- Faleminderit unë nuk pi kurrë liker.
- Ç'djalë i mirë, - i tha udhëtari së shoqes. Pastaj u kthyen edhe njëherë nga Tueni dhe i tha: Më lejoni t'ju prezantoj gruan time.
- Faleminderit, - u përgjigj qetë Tueni, - po unë nuk i dua kurrë gratë.



* Një ditë humoristi i famshëm shkoi të vizitonte studion piktori të dëgjuar.
- Nuk është keq, - tha Tueni duke parë një tablo të porsa përfunduar. Nuk është keq vetëm se unë do të kisha hequr këtë renë këtu.


* Dhe zgjati dorën për të treguar vendin ku ndodhej reja e tepërt. -Kujdes, kujdes - bërtiti piktori. Ngjyra ende nuk është tharë.
- Oh, mos u shqetësoni! - tha Tueni pa e prishur qetësinë, sikurse e shihni unë jam me doreza dhe nuk ka rrezik që të fëlliqen gishtat.


* Një zonjushe e pyeti Mark Tuenin se cila ishte vlera e librave.
- Vlera e librave është e paçmueshme, - u përgjigj humoristi i shquar, por varet sipas rasteve. Për shembull një libër i lidhur me lëkurë është i shkëlqyer për të mprehur briskun e rojes. Një libër i vjetër i lidhur me pergamen është një predhë shumë e mirë për të gjuajtur Maçokun. Më në fund një atlas me fletë të gjerë ka letër të përshtatshme për ta vënë në dritare.


* Kur Tueni ishte drejtor i një gazete, iu ankuan se kronisti i gazetës kishte dhënë lajmin e gabuar, sikur ai kishte vdekur. Humoristi nuk deshi të besonte dhe i tha se kronisti ishte i saktë dhe nuk gabonte kurrë. Lajmi nuk kishte se si të mos ishte i vërtetë. Tjetri kërkoi me këmbëngulje një rektifikim në gazetë.
- E pamundur, - u përgjigj Mark Tueni, - gazeta ime nuk boton rektifikime.
Atëhere ai i dërgoi një rektifikim me anën e portierit dhe drejtori nuk mundi të mos pranonte. Vetëm për të mos ardhur në kundërshtim me rregullat veproi kështu, e botoi rektifikimin duke vënë emrin e të interesuarit midis emrave të të lindurve që botonte zakonisht gazeta.


* Mark Tueni ishte i sëmurë dhe kishte dy ditë që nuk kishte vënë gjë në gojë. Ditën e tretë e ndjeu veten më mirë dhe kishte uri. Infermierja që e kuronte i solli një lugë me lëng mishi.
Ai donte diçka më shumë por infermierja nuk e lejoi.
- Kjo mjafton, nuk mund të hash më.
Shkrimtari u detyrua të bindej, mori lugën e lëngut dhe i tha se donte të lexonte diçka.
- Po kujdes, - shtoi ai, - se mos më sjellësh për të lexuar ndonjë pullë poste.


* Një gazetar amerikan që dëfrehej me intervistat e njerëzve të mëdhenj, e pyeti Tuenin se ç'mendonte për ferrin dhe për parajsën. Humoristi i shquar iu përgjigj: - Nuk mund ta them mendimin tim se kam miq në të dy vendet dhe më duhet të ruaj asnjanësi të plotë.


* Ja disa aforizma të Mark Tuenit:
- Shqetësimi që shkaktohet nga shembulli i mirë, është nga më të vështirët që të përballohet.
- Besimi fetar qëndron në të besuarit e atyre gjërave që nuk janë të vërteta.
- E vërteta është pasuri shumë e çmuar, prandaj duhet ta ruajmë atë si çdo pasuri tjetër.

[ATMAN]

VAGNER Rihard (1813-1883) kompozitor, dirigjent, kritik arti e dramaturg gjerman



* Në rininë e tij Vagneri nuk mendonte gjë tjetër veçse si të siguronte para për të luajtur me letra. Në darkë hynte në lokalin e lojës ku rrinte deri në mëngjes. Atje humbiste vazhdimisht. Nëna shqetësohej për qëndrimin e tij të padenjë dhe pikëllohej që i biri kthehej aq vonë në shtëpi. Një mbrëmje e ngarkoi të birin që t'i merrte pensionin. Me këto para ai luajti deri sa i humbi të gjitha, përveç një monedhe të vogël. E vuri edhe monedhën e fundit, por këtë herë fitoi. Fitoi edhe disa herë të tjera deri sa siguroi pensionin e nënës. Atëherë ai u betua se nuk do të luante më dhe e mbajti fjalën gjatë gjithë jetës.


* Më 1839 një poet dhe muzikant i ri gjerman u largua nga vendi i vet dhe shkoi në Francë për të shfaqur veprat e tij me një letër rekomandimi për drejtorin e operës së Parisit.
Në këtë letër shkruheshin vetëm këto fjalë:
"I dashur mik, ma hiq qafe këtë budalla".
Dhe ky "budalla" ishte vetë Vagneri.

* Muzika vagneriane u vlerësua vonë jo vetëm nga publiku i gjerë, por edhe nga muzikantët e shquar. Rosini më 1865 thoshte:
- Nuk do të arrij kurrë ta kuptoj edhe sikur të rroj sa Noja.


* Verdi po atë vit i shkruante një mikut të tij muzikant:
"Kam dëgjuar simfoninë e operës "Tanojzeri" është një mall për
budallenjtë".
Dhe Berliozi mbas "Tristanit" deklaroi: "Ai është i çmendur, i çmendur
e për t'u lidhur".


* Vagnerit, i pëlqente muzika e Rosinit. Tregon vetë se kur po kompozonte "Lohengrinin" u shkëput nga puna për të dëgjuar "Vilhelm Telin". Një herë një princëshë tha:
- Po ju them në konfidencë se mua më pëlqen shumë muzika e Rosinit, por mos ia thoni këtë vagnerianëve sepse nuk do të ma falin kurrë.


* Xhuzepe Verdi e admironte shumë operën "Tristani dhe Izota" të Vagnerit. Ai thoshte për të:
- Përpara kësaj ndërtese gjigande rri gjithnjë me tmerr dhe me habi, dhe nuk e kuptoj sesi mund të jetë e një njeriu kjo vepër. Akti i dytë është një prej veprave më madhështore të shpirtit njerëzor.

* Vagneri i donte shumë kafshët. Në shtëpinë e tij kishte një kafaz të madh me majmunë. Shkonte vazhdimisht në kopsht për të vizatuar një buf. Kur shkruante thërriste:
- Ja natyra pa maska. Është e egër por e çiltër. Ky buf e ka kokën si të luanit.
Kur i tregonte mikut të tij për dashurinë e madhe që kishte për të, i thoshte:
- Unë ju kam në zemër midis gruas, luanit dhe qenit.


* Vagneri kishte sjellje të çuditshme dhe krejt të veçanta. Ai e ndërtoi vetë varrin e tij kur ishte gjallë. Varrin e ngriti në kopsht në pjesën e poshtme të shtëpisë dhe fare pranë saj. Kur kishte miq të ftuar në tryezë shpesh u fliste për varrin dhe për vdekjen e tij.
- Miqtë e mij - thoshte ai, - edhe kur jeta na buzëqesh shumë, jemi gjithnjë pranë, vdekjes. Kam dëshirë të madhe t'ju tregoj varrin tim.
Të gjithë të ftuarit shkonin për të vizituar varrin e tij.


* Kur ishte në humor të mirë Vagneri e shpotiste shpesh muzikën.
Kur bëheshin provat e "Mjeshtërve Këngëtarë"1' nga fundi i aktit të dytë, u tall me interpretuesit:
- E po muzikë është kjo? Çfarë malli është ky?
Pastaj mjerë ai që i bënte edhe me të voglin qortim për muzikën e tij, qoftë edhe për muzikën e kohës së tij rinore për "Riencin"2) për shembull.


* Në një nga operat e fundit të "Parsifaltit"3) një nga figurantët nuk rrinte në vendin e tij. Vagneri i zemëruar tha:
- Ç'bën atje, more, copë hajvan? Shko në vendin që të takon.
Tjetri u bind, por u tha të gjithëve se nuk do të merrte pjesë në shfaqje në qoftë se Vagneri nuk i kërkonte të falur. Mjeshtri e mori vesh këtë, u afrua te figuranti dhe duke qeshur i tha:
- Unë të quajta një "copë gomar" dhe kam bërë padrejtësi, sepse ju jeni një gomar i tërë.


* Vagneri ishte nëntë vjeç kur dëgjoi për herë të parë Freischut të Veberit. Kjo shfaqje i la mbresa aq të thella sa ai vendosi që të bëhej muzikant dhe të imitonte Veberin. E ëma, për të kënaqur dëshirën e tij, e çoi djalin te mjeshtri Human që të merrte mësime në piano. Kur e dëgjon Vagnerin që interpretoi plot me gabime mësuesi i inatosur tha:
- Kur të rritesh mund të bëhesh ç'të duash, po muzikant kurrë. Atëherë nëna e dërgoi te një mësues tjetër për të mësuar violinën. Por edhe ai i tha se ishte nxënësi më i keq që kishte.
- Si mund të bëhesh muzikant, - i tha e ëma, - kur nuk mund të mësosh dot asnjë instrument?
- Nuk ka rëndësi, - u përgjigj Vagneri, - unë po të them që do të bëhem muzikant dhe ke për të parë se do të bëhem.



* Muzikën e Rosinit e nënçmonte dhe e quante pjesë për kitarë. Në vitet e fundit të jetës së tij ndërroi mendim:
Kur Vagneri vajti në Venedik një mbrëmje u ul me familjen e tij në kafe "Floria" . Në mes të sheshit po luante banda. Në një çast pushimi Vagneri u ngrit, kaloi në mes të turmës që rrethonte ekzekutuesit u afrua te dirigjenti dhe tha:
- Jam Vagneri, - tha.
Mjeshtri i orkestrës, i befasuar nga ky prezantim u përkul me nderim të madh para muzikantit të shquar. Të gjithë orkestranët e rrethuan me admirim. Vagnreri u bëri atyre lavdërimet e rastit për interpretimin e mirë, që i habiti orkestranët.
- A mund të luani për mua sinfoninë "Laraska Vjedhacake", - i pyeti Vagneri.
- Mjeshtri u bë copë për të kënaqur Vagnerin.


* Roshi ishte një nëpunës i varfër i doganës që e donte shumë poezinë dhe të dielën. Të vetmen ditë të lirë që kishte e kalonte duke bërë vjersha kur hyri në zyrën e tij, dëgjoi një të huaj gjerman që ankohej për vonesën në doganë. Roshi ndërhyri:
- Si ju quajnë? - e pyeti të huajin.
- Rikard Vagner!
- Jam i lumtur, - u përgjigj Roshi, - që i shërbej një muzikanti të madh.
- Po si më njohët?
Si përgjigje ai nisi të këndojë disa pjesë nga "Tanhojzeri".
- Ah, - ia bëri Vagneri, - kjo është një shenjë e mirë. Nesër hajde të hamë mëngjesin së bashku.
Muzikanti i madh dhe poeti i vogël u morën vesh kaq mirë sa ditën tjetër Vagneri i dha Roshit detyrën që të përkthente frëngjisht Tanhojzerin.

[ATMAN]

VERDi Xhuzepe (1813-1901) kompozitor i shquar italian



* Xhuzepe Verdin kur ishte fëmijë e shpëtoi nga terrori austro- rus e ëma, e cila e futi në fillim në sakristi dhe pastaj në këmbanore të kishës. Më vonë Bepini i vogël ra në një kanal me ujë. Atje do të mbytej po të mos e shpëtonte një njeri që kaloi aty pari. Në një kishë ra rrufeja dhe vrau priftin me katër vetë të tjerë, ndërsa Verdi që ishte aty pranë tyre përsëri shpëtoi.


* Që kur ishte fëmijë bëri punë të ndryshme në hotelin e vogël të babait. Atje ai shpesh i linte punët mënjanë dhe ngulte vështrimin në qiell.
Gëzimin më të madh djali i vogël e kishte kur një violinist shëtitës ndalonte para shtëpisë së tij dhe i binte instrumentit. Ai atëherë linte çdo gjë dhe dëgjonte meloditë që dilnin nga telat e violinës. Më vonë Verdi u bë mik i violinistit të varfër. Ai zbuloi te fëmija prirje të theksuar për muzikë, foli me prindërit dhe i këshilloi që ta dërgonin djalin për të studiuar muzikë. Ai parashikoi të ardhmen e madhërishme të Verdit.


* Në moshën tetëvjeçare i ati sakrifikoi për t'i blerë një spfnetë^ të vjetër. Kjo vegël muzikore ishte përdorur keq dhe duhej goditje e fortë që të nxirrte ndonjë tingull. Atë e qëlluan fort duart e Verdit sa u prish shpejt. Një mjeshtër i mirë e rregulloi instrumentin pa asnjë shpërblim.
- Bepini juaj, - i tha ai babait të djalit, - tregon një dashuri të tillë për muzikën, sa mua me ngazëllen dhe më bën që të mos kërkoj asnjë shpërblim.


* Verdi, që të dëgjonte sa më shumë organon hyri në punë në kishë. Në vend që të bënte detyrën e ngarkuar harrohej duke dëgjuar muzikë. Prifti e shau rëndë Verdin dhe ai shkoi në shtëpi duke qarë. Atëherë iu lut nënës:
- Nënë, të lutem shumë më dërgo të mësoj për muzikë.
Të dhënat e mira të djalit të vogël dhe zgjuarsia e tij e madhe i vunë në lëvizje të gjithë për ta ndihmuar me mjetet e mundshme që ai të përparonte. Një tregtar i pasur i dha paratë, një organist i dha mësimet e para muzikore, prifti i fshatit i mësoi latinishten. Mirëpo prifti që deshi t'i jepte profesionin e vet gjeniut të ardhshëm të muzikës, thoshte:
- Nuk e kuptoj, se çfarë bmmi ka ky njeri që të studiojë muzikë? Kur organisti u sëmur keq dhe e zëvendësoi Verdi, prifti dëgjoi duke i
rënë instrumentit të kishës, ndërroi mendim dhe i tha:
- Biri im, ti ke të drejtë, shko pra të studiosh muzikë.


* Verdi i vogël e kishte pasion të madh muzikën. Në Buseto një farmacist Antonio Barezi^ i binte klarinetës dhe çdo mbrëmje jepte koncerte bashkë me muzikantë të tjerë. Çdo mbrëmje shikonin një fshatar të vogël, të varfër, që mbështetej pas murit të shtëpisë dhe dëgjonte. U përpoqën disa herë ta dëbonin, por më kot. Ai kthehej prapë aty për të dëgjuar muzikë.
Atëherë farmacisti'i tha djalit të vogël:
- Biri im, meqenëse të pëlqen kaq shumë muzika, hajde brenda në shtëpi të dëgjosh dhe mos rri jashtë në mes të rrugës, se do të marrësh të ftohtë.
Fshatari i vogël ishte Xhuzepe Verdi. Ai u fut në shtëpi gjithë druajtje dhe rrinte i fshehur në një kënd. Verdi shkoi disa herë dhe krijoi marrëdhënie familjare me farmacistin.
Atje u dashurua me të bijën e tij Margaritën, me të cilën edhe u martua.


* Në moshën nëntëmbëdhjetëvjeçare Verdi u paraqit si kandidat për t'u pranuar student në konservatorin e Milanos.
Dha provim para një komisioni muzikantësh, ku bënin pjesë mësuesit më të famshëm që kishte Milanoja në atë kohë. Interpretoi Kapriçion në La të Hercit, pastaj priti gjithë ankth përgjigjen... por ajo nuk i erdhi. Vetëm pak kohë më vonë një nga anëtarët e komisionit e lajmëroi se ishte rrëzuar.
Verdi e ndjeu veten shumë të fyer dhe mësuesit i erdhi shumë keq. Ai e këshilloi që të vazhdonte mësimet privatisht, i dha zemër që të gjente ndonjë mësues. Megjithatë, Verdi nuk u ngushëllua dhe iku duke u thënë të gjithëve: - E kuptoni, më quajnë të paaftë për muzikë dhe më kanë rrëzuar.


* Pas duksesit të bujshëm të Nabukos, Verdi u bë i pamëshirshëm me libretistët. Ai donte që ata t'i nënshtroheshin vullnetit të tij të fortë. Gjithnjë bënte ndryshime në librat.
Njërin nga libretistët e tij që nuk ulej në punë, e mbyllte me çelës në dhomë dhe e lironte pasi kish kryer punën e ngarkuar. Verdi arriti ta nënshtronte libretistin dhe qeshte sa herë e kujtonte atë ndodhi.


* Verdi ende i ri, që banonte në Milano, u bë shumë i njohur.
Një ditë gjenerali austriak, guvernator i qytetit, e thirri mjeshtrin e ri dhe i kërkoi një marsh për trupat e tij.
- Gjeneral, - u përgjigj ftohtë Verdi. - Po të doni unë kam vetëm ariet e tërheqjes.


* Verdi ishte patriot dhe për këtë ka prova të shumta. Që nga "Oberto" (1839) e deri te "Falstafi" (1893) gjithë vepra muzikore e Verdit përshkohet nga dashuria e zjarrtë për atdheun.
Çdo notë e muzikës së tij ishte një thirrje për luftë kundër pushtuesit dhe çdo melodi kthehej në himn popullor.Çdo shfaqje kthehej në një demostrim patriotik, që shkaktonte zemërimin e policisë austriake. Në shenjë mirënjobjeje kompozoi një himn kushtuar Maxinit J). Gjatë Luftës së Parë për pavarësi përkrahu nënshkrimin e një dokumenti në favor të të plagosurve në luftë. Më pas u zgjodh deputet në Parlamentin e parë italian.


* Kur Verdi ishte në shtëpinë e botuesit për t'i dorëzuar partiturën e Trovatores erdhi një kritik muzike, i cili e pa partiturën dhe i kërkoi leje au-torit që të provonte në piano disa pjesë të operës. Verdi ia dha lejen dhe zgjo-dhi vetë pjesët që kritiku do të luante në piano. Në fillim ishte kori Xhitanët.
- Si të duket? - i tha Verdi kritikut. Kritiku nuk mbeti aspak i kënaqur. Verdi fërkoi duart duke qeshur dhe i dha një pjesë tjetër të operës. As kjo nuk u miratua prej tij.
Verdi u tregua shumë i kënaqur dhe e përqafoi:
- Po çfarë do të thotë ky përqafim? - thirri i habitur kritiku.
- I dashur miku im, - iu përgjigj mjeshtri, - duhet ta dini se unë kam bërë një vepër popullore që t'iu pëlqejë të gjithëve përveç kritikëve. Në qoftë se të pëlqen ty nuk do t'i pëlqejë shumicës. Tashti gjykimi yt mohues më siguron suksesin e muzikës sime.


* Opera e parë "Oberto" pati sukses të plotë. Ajo i siguroi Verdit mbrojtjen e një sipërmarrësi me emër, i cili që nga ky rast pati besim të patundur te muzikanti i ri. Ai i besoi Verdit për të vënë në muzikë një libret me titull "I syrgjynosuri". Po në këtë kohë sipërmarrësi i dha edhe Merelit1J një libret për kompozim, por ky nuk e pëlqeu dhe shkoi te Verdi për të këmbyer libretin me të. Verdi kishte respekt për Merelin dhe pranoi ta këmbente. Libreti që mori ishte "Nabuko".
Nga leximi i libretit të "Nabukos" Verdi mbeti i pakënaqur, nuk e pëlqeu dhe vrapoi te Mereli për të rimarrë libretin e parë. U deshën përpjekje të mëdha për ta bindur që të hiqte dorë nga mendimi i tij. "Nabuko" ishte krijuar enkas për gjeninë e Verdit, kurse "I syrgjenosuri" ishte i dobët dhe nuk u vlerësua fare kur u paraqit në skenë.


* Verdi ishte shumë kërkues në prova. Në Firence provat e "Makbethit" vazhduan tre muaj. Vetëm dueti midis baritonit dhe primadonës në aktin e parë u provua në piano pesëqind herë. Megjithatë, Verdi nuk ishte i kënaqur. Kur teatri ishte plot me njerëz në shfaqjen e premierës dhe aktorët kishin veshur kostumet, mjeshtri thirri baritonin dhe primadonën, i futi në një sallë dhe kërkoi nga dy artistët të provonin dhe një herë duetin e famshëm.
Baritoni i lodhur nga provat nuk duroi më dhe thirri:
- Po kemi bërë tashmë pesëqind prova! Dhe Verdi qetë- qetë i tha:
- Mbas pak nuk do të më thuash më kështu, sepse do të bëhen pesëqind e një.


* Provat e "Rigoletos" kishin mbaruar por mungonte kënga që tenori duhej të këndonte në fund të aktit. Vetëm në provat e përgjithshme, kur tenori ishte shumë i preokupuar, Verdi dorëzoi të famshmen "La dona e mobile" (gruaja është e lëvizshme). Për këtë arie mori shkas nga një sonatinë e Bethovenit. Publiku e mësoi shumë shpejt dhe nisi ta këndojë menjëherë pas shfaqjes së parë.
Viktor Hygoi u zemërua shumë me Verdin kur vepra e tij "Ernani" u shfaq në Paris me titullin "I syrgjynosuri". E njëjta gjë ndodh edhe me "Rigoleton", titulli i veprës së tij të njohur "Mbreti dëfrehet". Kjo ndërhyrje e muzikantit italian e inatosi shumë.
Hygoit nuk po i durohej sa ta shikonte shfaqjen, kur dëgjoi kurtetin final, në të cilën dy vetë qajnë dhe dy të tjerë tallen, dramaciteti i lartë romantik arriti kulmin me emocionet e thella lirike. Atëherë poeti i madh francez e delkaroi veten të mundur dhe pranoi që drama e tij ishte ndjerë më shumë nga rivali i tij italian.


* Franca e donte Verdin ta kishte për vete dhe i propozoi disa herë të vendosej në Paris ku të shkruante opera për teatrin e tij të madh të muzikës dhe të drejtonte konservatorin.


* Më 1862 u dha në Firence "Atila" që nuk pati shumë sukses sepse këngëtarët ishin të papërshtatshëm. Kur mbaroi shfaqja sipërmarrësi e pyeti Verdin sesii ishte dukur shfaqja.
- Një Atila i përkryer, pikërisht në karakter, - thirri Verdi, - aq i vërtetë saqë të gjithë këngëtarët ishin ostrogotë dhe vizigotë, barbarë të vërtetë.


* Në kohën kur kompozonte Traviatën, Verdi ishte në humor të keq. Fliste shumë pak dhe rrinte i mënjanuar orë të tëra në dhomën e tij. Ta lajmëroje për të ngrënë mëngjesin dhe drekën ishte punë e vështirë. Askush nuk guxonte ta thërriste. Një mbrëmje, kur kishte kaluar një gjysme ore nga koha e caktuar për të ngrënë darkë, e shoqja, Xhuzepina, mori guximin që ta thërriste për të ngrënë. Kur u bë gati për të trokitur në derën e dhomës, u tërhoq sepse dëgjoi disa tinguj që mjeshtri po përsëriste në piano. Verdi e përdorte rrallë pianon për të kompozuar, prandaj së shoqes iu duk e çuditshme dhe ndenji prapa derës për t'a dëgjuar. Melodia ishte aq mallëngjyese saqë ajo harroi përse kishte ardhur dhe sytë iu mbushën me lot. Ishte e famshmja: "Lamtumirë o e kaluar".
Ai kishte një shtëpi në Buseto", ku kalonte orët më të mira të jetës së tij. - Këtu, - thoshte Verdi, - jam gjithnjë në mes të kafshëve, të atyre kafshëve më të mira që janë me katër këmbë.


* Verdi po shëtiste afër shtëpisë së tij në Sant Agata2), me poetin Gislanconi, autor i libretit të Aidës. Jo shumë larg vilës ishte një grumbull i madh plehu i rregulluar dhe i sistemuar mirë.
- Unë nuk e kuptoj sesi ti e mban kaq afër shtëpisë një grumbull plehu, - i tha poeti.
- Duket që nuk merr vesh nga buqësia. Unë e njoh mirë vlerën praktike të këtij plehu. Kurse ti flet si për një gjë pa vlerë. E di ti se ky plehu këtu, që ty nuk ta zë synë kushton të paktën pesë mijë lira?
- Pesë mijë lira? Lum ti. Po ky vleka më shumë se libreti i "Aidës", që sapo ma paguan. Mjeshtri qeshi dhe heshti, por nuk e harroi vërejtjen e poetit. Pastaj i shkroi shtëpisë Rikordi që të llogaritej një, dy ose tre përqid mbi të gjitha të ardhurat e kaluara të "Aidës" dhe kjo përqindje t'i shkonte libretistit edhe për shfaqjet e ardhshme.
Gislanconi arriti kështu të siguronte të ardhura të mira jashtë kontrate.


* Verdi ishte i përmbajtur në raste gëzimi. Kur në Napoli u dha "Aida", megjithëse shfaqja ishte triumfale, mjeshtri nuk i tha asgjë drejtuesit të orkestrës, Uzilio, që kishte bashkëpunuar dhe kishte ndihmuar shumë për realizimin e spektaklit.
Uzilio i tha:
- Po si kështu, as dhe një shtrëngim dore.
Një mbrëmje pas shfaqjes, kur binte shi i rrëmbyer, Uzilio e ftoi mjeshtrin në karrocë, që ta çonte në shtëpi. Verdi pranoi të hipë. Gjatë rrugës kuajt u trembën dhe karroca u zmbraps. Verdi u hodh përpjetë dhe u përplas në qafën e drejtorit të orkestrës.
- Ah, ja më në fund, më përqafuat, - thirri i kënaqur ai.
Kur rreziku kaloi dhe karroca u nis prapë për udhë, Verdi e përqafoi Uzilion dhe i tha:
- Ky është përqafim falenderimi, ndërsa ai i pari ishte nga që u hodha përpjetë. Pastaj ia dha të qeshurit.


* Verdi po rrinte në një kafene të Montekatinit me dy miq të tij. Drejtori i orkestrës së lokalit duke u përkulur me respekt, i kërkoi se ç'pjesë muzikore duhej të luanin për ta.
- Zgjidh vetë ç'të duash, - i tha mjeshtri ftohtë, - vetëm të lutem jo nga malli i Xhuzepe Verdit.
Të dy miqtë që e lëvduan për modestinë e tij Verdi iu përgjigj:
- Jo të dashur miq, nuk është çështje modestie. Dua ta ruaj veten nga dhembja që më shkakton interpretimi i keq i muzikës sime.


* Për një nevojë të ngutshme personale, në mesin e një dimri të ashpër, Verdi shkoi në vilën e tij në Sant Agata, ku ndejti nja dy a tre ditë. Aty pranë kalonin fshatarët dhe fëmijët e zbathur nëpër borë. I mallëngjyer dërgoi njerëz në Parma që të blinin njëqind palë këpucë me numra të ndryshëm, shtatëdhjetë e pesë për të rritur dhe njëzet e pesë për fëmijë. Këpucët i blenë në dy-tre dyqane të ndryshme dhe i fytën bashkë në një thes, ku u ngatërruan njëra me tjetrën. Në mbrëmje mjeshtri i shquar i muzikës i bëri palë-palë dhe i futi prapë në thes. Atë thes Verdi ia dorëzoi priftit të Busetos dhe i tha:
- U a shpërndani atyre që janë zbathur, nuk mund t'i shoh të varfërit që të ecin në mes të janarit, këmbëzbathur nëpër borë. Vetëm nuk dua që ata ta marrin vesh që këto këpucë i kanë prej meje.


* E pyetën Verdin se cilën prej operave të tij pëlqente më shumë.
- Është një pyetje - tha ai, - që nuk di t'i jap përgjigje.
Po mund t'ju them vetëm këtë: po të isha mësues muzike do të pëlqeja - "Rigoleton", po të isha diletant "Traviatën" dhe po të isha as njeri as tjetri do të pëlqeja "Trovatoren".


* Xhuzepe Verdi priti gjatë në stacionin hekurudhor të Rakoltës, sepse treni i tij priste të shkëmbehej me atë të Venecies. Konduktori i tha kryetarit të stacionit se në një vagon të klasit të parë ishte kompozitori i "Traviatës". Kryetari i stacionit, admirues i Verdit, pati rastin e mirë që të shkëmbente ca fjalë me muzikantin e madh dhe po të ishte e mundur të merrte autografin e tij. Mirëpo Verdi nuk afrohej lehtë dhe admiruesit të tij iu dha të gjente rrugëzgjidhje. Hapi portën e vagonit dhe i kërkoi biletën. Verdi ia dorëzoi dhe kryetari i stacionit, pasi e kontrolloi, filloi bisedën për shërbimin në tren.
- A nuk po ju shqetëson ky vagon kaq i papastër?
- Po nuk gjeta tjetër më të mirë - dhe u ula këtu.
- Megjithatë, ju nuk duhet t'i vinit këmbët në ndenjëse. Më falni po nuk është gjest i kulturuar.
- Po më merrni për person pa edukatë, ë? -Po!
- Ah, po kjo është e padurueshme. Më jepni librin e përshtypjeve dhe do të merrni vesh se kush jam unë. Kryetari i stacionit shkoi shpejt, mori librin e tij të autografëve dhe Verdi bëri vërejtjet e tij. Atëhere ai i tregoi Verdit të vërtetën dhe i kërkoi falje muzikantit të madh. Pastaj admiruesi i flaktë e çoi në një vagon tjetër të pastruar mirë dhe të stolisur me lule.


* Një ministër shkroi në shtyp: "Pas Eosinit, nuk ka gjë tjetër të mirë, përveç katër operave të Majerbejerit". Verdi shkroi letër proteste kundër këtij gjykimi të padrejtë. Ai nuk protestoi për veten e vet, por për injorimin zyrtar të Belinit dhe të Donixetit. Me këtë rast ia ktheu ministrit dekoratat që i kishte dhënë qeveria italiane. Thonë se për t'u hakmarrë ndaj ministrit, Verdi shkroi "Aidën".


* Verdi i donte shumë qentë. Ai thoshte:
- Në teatër shpesh jam i rrethuar nga qen të racës së keqe. Mbaj pranë meje një, që të paktën nuk pretendon se leh mirë.
Xhuzepe Verdi e fshihte ndjeshmërinë e tij. Një mikeshe të dashur ai i tha një ditë:
- Më besoni, vetëm mos i thuaj askujt, po unë nganjëherë qaj në vetmi.


* Kur vdiq Vagneri, Verdi u hidhërua shumë dhe thirri i pikëlluar: - Oh, trishtim, Vagneri vdiq! Pietro Maskanji shkoi për të takuar Verdin. Ai kishte hapur mbi piano një volum të Bahut. Verdi që e vuri re se Maskanji po shikonte, volumin e hapur të Bahut, i tha:
- Ky ky duhet studiuar!Dhe do të më pëlqente shumë që ju ta interpretoni në koncertet e konservatorit tuaj në Pezaro. Kur u takua me Maskanjin e pyeti në se kritikët po e trajtonin mirë. Në fakt, në atë kohë Maskanji nuk po trajtohej mirë, por ai u hutua nga kjo pyetje e papritur dhe nuk diti si të përgjigjej. Mjeshtri e kuptoi mirë atë që nuk mund të thoshte Maskanji dhe duke qeshur i tha:
- Eh, more Maskanji, për të qenë i dashur dhe i vlerësuar nga kritikët duhet të bëhesh plak.



* Një herë tjetër Verdi i tha Maskanjit se kishte marrë vesh se ai po e kompozonte "Mbretin Lir".
- Në qoftë se kjo është e vërtetë, - i tha Verdi, - unë kam një material të gjerë të studiuar për këtë temë dhe do të jem i lumtur t'jua jap.
- Mjeshtër, po pse a nuk e keni kompozuar vetë "Mbretin Lir"? Verdi mbylli sytë si për të kujtuar diçka. Pastaj i tha ngadalë:
- Skena kur Mbreti Lir është vetëm në pyll më kall datën. Maskanji kërceu në këmbë dhe fytyrëzbehtë i tha:
- Ju, gjigandi i dramës... jeni frikësuar... po unë... unë. Maskanji nuk foli më për kompozimin e Mbretit Lir.


* Në moshë të thyer, Verdit iu shtua hidhërimi. Një mikut të tij i tha: - Mendoj se jeta është një marrëzi e madhe dhe është ajo më e keqja,
më e padobishmja. Ç'kemi bërë?Mendohu sa të duash, përgjigja është një
e vetme, poshtëruese dhe e trishtuar: asgjë.


* Edhe pse ishte zgjedhur deputet, Xhuzepe Verdi u mor shumë pak me politikë. Kur gjendja ishte shumë e trazuar e nga kjo erdhi kriza ministeriale, Verdi nuk u shqetësua për ato që ndodhnin rreth tij në parlament, por kompozoi me përsosmëri e me gjallëri një tekst ritual. Përveç këtyre fjalëve mjeshtri vuri në muzikë rrokjen "Uh" dhe shënimin poshtë: "Me gojë të mbyllur"!


* Një mik udhëtonte me Verdin në tren. Kur erdhi kontrolli Verdi nxori biletën. Miku u habit dhe e pyeti sesi ishte e mundur që ai, një senator i mbretërisë, të blinte biletë. Mjeshtri u ngrys në fytyrë dhe me një lëvizje të shpatullave u përgjigj vrazhdë dhe i mërzitur.
• T'u japin udhëtimin falas senatorëve që janë senatorë. Unë jam mjështër muzike dhe nuk njoh asnjë të drejtë që të udhëtoj me shpenzimet e shetit.


* Pas suksesit të "Obertos" sipërmarrësi Mereli, deshi që mjeshtri i ri të merrte përsipër të kompozonte tri opera të tjera. Midis tyre njëra do të ishte komike ("Tinzari Stanislav") dhe do vihej në skenë në vjeshtën e vitit 1840.
Në atë kohë mjeshtri u sëmur shumë rëndë për disa ditë, dhe pa u bërë mirë, ia nisi punës për operën komike. lu sëmurën rëndë të dy fëmijët dhe njëri pas tjetrit vdiqën. Mbas pak i vdiq edhe gruaja e adhuruar, Margarita, e goditur nga një hemorragji cerebrale.
Midis këtyre fatkeqësive familjare ai duhej të kompozonte një opera komike për të përmbushur detyrimin. Vepra doli e dobët dhe, kur më 2 shtator 1840 u shfaq në Skala për herë të parë, ajo nuk pati fare sukses.


* Kur ishte në Petërburg, Verdi duke dalë nga stacioni i trenit, dëgjoi disa nota të "Trovatores" dhe pa në mes të sheshit një grumbull njerëzish që kishin rrethuar disa instrumentistë italianë që po sakatonin melodinë e kësaj opere.
- Megjithatë, - u tregonte Verdi më vonë të afërmve të tij, - nuk mund ta merrni me mënd se sa më mallëngjeu muzika ime, ndonëse e luajtur keq nga disa bashatdhetarë të mërguar në tokë të huaj.


* Kur u shfaq në Petërburg "Forca e Fatit", cari tha për Verdin: - Ai është shumë më i fortë se unë.

[ATMAN]

VIRGJILI (Pubël Maroni) (70-19 p.e.s.) një prej poetëve më të mëdhenj latinë



* Virgjili kishte miqësi me një mecenat të fuqishëm, këshilltar të Augustit, i cili nuk i shërbeu kurrë, vetëm sa e njohu me Horacin. Ishte njeri që zbuloi talentin e poetit.


* Virgjili ishte shumë modest dhe kokulur dhe nuk guxonte të fliste përpara personash autoritarë. Kur ishte pranë perandorit rrinte si zakonisht i heshtur. Filisti, bufoni i oborrit, e thumboi dhe i tha:
- Pra, jeni memec. Si duket nuk keni gjuhë. Por edhe suikur të keni, nuk dini ta përdorni vetë.
Virgjili u përgjigj në mënyrë lakonike:
- Është e vërtetë që unë nuk flas. Për mua flasin veprat e mia.


* Virgjili ishte shumë i thjeshtë dhe u shmangej nderimeve publike. Populli i Romës e admironte dhe nuk linte rast pa e brohoritur. Njëherë, kur hyri në teatër, gjithë publiku papritmas u ngrit në këmbë dhe brohoriti. Ky nderim i rezervohej vetëm perandorëve.


* Kritiku Kornific fliste keq për poetin. Kur i thanë Virgjilit, ai ashtu i heshtur dhe i durueshëm siç ishte, u përgjigj:
- Kjo gjë më çudit shumë, sepse nuk i kam bërë keq atij njeriu. Por duket se çdo poet ka cmirë poetët e tjerë. Sa për mua e vetmja hakmarrje kundër kritikëve të mij është të përfitoj nga këshillat e tyre të mira.

[ATMAN]

VOLTA Aleksandër (1754-1827) fizikant italian



* Volta ishte fëmijë me pjekuri të vonë. Në katër vitet e parë të jetës së tij dyshohej se mos ishte memec dhe mos kishte tru të pazhvilluar. Vetëm në moshën shtatëvjeçare shpërtheu mendja e tij dhe mori shpejt një zhvilhm te dukshëm. I ati thoshte shpesh:
- Kam pasur në shtëpi një xhevahir dhe nuk e paskam ditur.


* Pasi hyri në një seminar jezuit, prifti Jeronim, mësuesi i shkollës, kërkoi ta bindte Voltën për të hyrë në shërbim të urdhërit Jezuit.
- Ju, - i tha, - i keni të gjitha të dhënat për t'u bërë një bir i denjë i Shën Injacit^.
Aleksandri nuk kishte asnjë dëshirë për karrierën fetare. Ai tallej me përpjekjet e At Jeronimit, i cili më pas nuk i kurseu mallkimet, dhe "parashikoi" se Volta do të bëhej një vagabond pa kurrfarë vlere.


* Kur ishte pedagog në universitetin e Pavias dhe i dëgjuar në botë për shumë shpikje, Vbltën e akuzuan kolegët, profesorë të fizikës, se arrinte në përfundimet e shpikjeve të tij në mënyrë empirike, pa bërë njehsime. Thuhej, dhe kjo ishte e vërtetë, se ai nuk ishte shumë i thellë në matematikë. Kur në katedrën e fizikës të Pavias dolën disa probleme të fizikës, të mbushura me vija gjeometrike e njehsime, Volta u mundua t'i zgjidhte duke përdorur terma të përgjithshme. Ai nuk e mohonte që e njihte pak matematikën, por deklaronte se me shpikjet e tij ua kishte kaluar matematikanëve më të mëdhenj dhe kritikëve më ambiciozë.


* Kur Volta shpiku pilën Arrago2) e përcaktoi atë si shpikjen më të mrekullueshme të njerëzimit. Napoleon Bonaparti u interesua shumë për këtë zbulues. Ai kërkoi ta njihte Voltën dhe të ishte i pranishëm në provat e tij. E ftoi në Akademinë e Shkencave dhe propozoi që institucioni ta nderonte shpikësin me medalje ari. Për këtë u votua, megjithëse, rregullorja e Akademisë nuk lejonte që një nderim i tillë t'i bëhej të huajve. Bonaparti i shtoi medaljes edhe një çmim prej gjashtë mijë frangash.
Për këto vlerësime Volta i thoshte gruas, se ndaj jetës së trazuar me lavdi të kotë parapëlqente njëmijë herë më shumë qetësinë dhe ëmbëlsinë e jetës familjare.

* Kur gjithë bota entuziazmohej për zbulimet e Voltës, ai pohonte se nuk e kuptonte gjithë atë entuziazëm.
- Që këto lojërat e mija mund t'ju interesojnë fizikantëve, këtë e kuptoj, por që aq shumë njerëz bëjnë gjithë atë zhurmë, këtë nuk e kuptoj. Por, në fund të fundit, unë nuk kam zbuluar asgjë të re dhe thelbësore. Besoj se në gjithë këtë zhurmë është më shumë tërbimi i modës, - thoshte Volta.


* Kur ishte moshuar dhe për njëzetepesë vjet kishte dhënë mësim, kërkoi të dilte në pension. Napoleonit, të cilit i kishin kërkuar pëlqimin,
tha:
- Në qoftë se mësimi është i rëndë për Voltën, duhet t'ia lironi peshën. Le të bëjë sikur edhe një leksion në vit, por të mbetet. Gjenerali i mirë vdes në fushën e betejës.
Dhe Volta mbeti pa dalë në pension.


* Volta kishte gjakftohtësi të habitshme. Në një udhëtim e sulmuan hajdutët. Qetë - qetë ai hyri në bisedë me ta për rreziqet e jetës së tyre plot aventura, për rreziqet e udhëtarëve dhe, më në fund, i bindi që të ndërronin udhën e vjedhjeve.
- Ju ngjani çuditërisht me një fëmijë që kam njohur gjashtëdhjetë vjet më parë po në këtë vend. Pastaj i tregoi edhe emrin e fëmijës. Atëhere Volteri mori vesh se ky plak ishte fëmija që kishte njohur gjashtëdhjetë vjet të shkuara.


* Një udhëtar francez kaloi nëpër zallishtet e malit Athos (Greqi). Atje takoi rrugës një plak të moshuar që po shëtiste.
Kur plaku mori vesh se udhëtari ishte francez, iu afrua dhe e pyeti:
- Ju lutem, më thoni, a rron zotni Volteri?
Udhëtari francez u kthye në atdhe dhe ia tregoi këtë eposod filozofit të madh. Volteri u emocionua shumë.

* Kur vajti në Angli, Volteri shkoi për vizitë te poeti anglez Kongrev^. Ai nuk dëshironte aspak që të përmendeshin veprat e tij, prandaj i tha Volterit:
- Ju lutem mos më flisni për poezitë e mia. Më quani si një njeri të thjeshtë.
Po të ishit njeri i zakonshëm, nuk do të kisha marrë mundimin që t'ju vizitoja, - ia ktheu Volteri.
Kur po shfaqej një tragjedi e Volterit, Monteskjenë e zuri gjumi. Volteri, që ishte së bashku me të, e zgjoi dhe i tha: - Zoti kryetar, mos kujtoni se jeni në audiencë!?
Volta pinte shumë kafe pa sheqer. Kur e pyetën se përse nuk i hidhte sheqer kafesë, Volta u përgjigj: