HYGO Viktor (1802-1885) njė ndėr shkrimtarėt mė tė shquar, tė letėrsisė franceze themeluesi dhe pėrfaqėsuesi mė i madh i romantizmit pėrparimtar
* Hygoi i vogėl kishte pasion tė madh pėr punime marangozi. Ai dhe vėllai i tij kishin pėr tė luajtur njė dhomė tė madhe nė katin pėrdhes tė shtėpisė ku banonin. Atje tė dy vėllezėrit imitonin fushatat dhe betejat e mėdha qė bėheshin nė atė kohė nė Franeė nėn udhėheqjen e Napoleonit. Viktori mendoi tė ndėrtonte njė kala. Pasi gjeti disa arka tė vjetra, i shqepi dhe me to ndėrtoi njė kala tė mrekullueshme me kulla vrojtimi, fortifikime dhe ura.Edhe mė vonė kur ishte plak, gjatė mėrgimit tė tij nė Xhersi kėnaqej shumė kur gjente ndonjė mobilje tė vjetėr. Atė e prishte dhe ndėrtonte diēka tjetėr tė re me pjesėt e saj.
* Viktor Hygoi nisi shumė shpejt tė shkruajė vjersha, qysh kur ishte nė kolegj. Kujdestari i konviktit e kishte ndaluar tė shkruante. Njė ditė e thirri nė zyrėn e tij dhe e qortoi sepse kishte gjetur nė raftin e tij disa faqe tė mbushura me vjersha.
- E di qė tė kam ndaluar, - tha rreptė.
- Edhe unė tė kam dhėnė leje, - i tha djaloshi, - qė tė rrėmosh nė raftin tim, prandaj jemi barabar.
* Njė fėmijė u paraqit te botuesi me njė vėllim me vjersha. Botuesi i pa vjershat dhe nuk kishte asnjė dėshirė qė t'i botonte.
- E keni gabim, - u pėrgjigj me krenari djaloshi, - unė do tė kisha bėrė me ju njė kotratė ku do tė siguroja pronėsinė letrare pėr tė gjitha veprat e mia tė ardhshme. Kėshtu juve ju iku fati nga dora.
Botuesi qeshi me ironi, ndėrsa djaloshi me dorėshkrimin nė xhep doli i vrenjtur.
Ky fėmijė ishte Viktor Hygoi.
* Viktor Hygoi pati pjekuri tė habitshme. Shatobriani e quajti "njė djalosh madhėshtor".
Kur u bė burrė, djaloshi madhėshtor i gjeti veprat, pėr tė cilat i kishin bėrė aq laude, i mblodhi me kujdes tė gjitha fletėt e shpėrndara, i lidhi nė njė fletore dhe shkroi pėrsipėr: "Budallallėqe qė shkrova para se tė lindja".
* Familjet Hygo dhe Fushe kishin miqėsi prej shumė kohėsh. Kur Fushe mori vesh se Viktori i ri ishte dashuruar me tė bijėn Adelėn nuk e pranoi mė Viktorin nė shtėpi. Tė dy tė dashuruarit pėr shumė kohė nuk u panė. Ndėrkohė Viktoriti vdiq e ėma. Dėshpėrimi i Viktorit tė ri ishte i madh. Ai kishte nevojė pėr ngushėllim. Atėherė thoshte me vete:
- Ah, sikur tė takohesha me Adelėn dhe tė qaja bashkė me tė. I dėshpėruar shkoi nė Paris pėrpara oborrit tė shtėpisė sė Fushesė. Ngurroi njė ēast, pastaj mori zemėr dhe arriti deri te porta e shtėpisė sė Adelės. Ishte 29 qershori, festa e familjes sė Fusheve. Pėr kėtė ditė ishte organizuar njė mbrėmje familjare. Viktori i vetėm nė errėsirė ndenji gjatė duke vėshtruar pėrmes xhamave tė dritares gėzimin e tė tjerėve. Zemra iu copėtua kur pa Adelėn me tė bardha e me lule nė flokė duke vallėzuar. Njė ditė mė pas Adela ishte nė kopsht. Vuri re qė po vinte drejt saj Viktor Hygoi i zbehur dhe i ndėrruar nė fytyrė.
- Ēfarė ka ndodhur pra? - thirri Adela. - Nėna ime vdiq dhe e varrosa dje!
- Dje? Dhe dje unė vallėzova!
* Viktor Hygoi shkruante me lehtėsi tė jashtėzakonshme vjersha. Shpesh dha prova tė shkėlqyera pėr prirjet e tij.
Thuhej madje se ai lodhej po tė fliste nė prozė.
* Kur do tė shfagej "Hermani" klasicistėt ishin krejt tė shgetėsuar. Quhej skandal i madh se si mund tė flisje pėr vargje tragjike, pėr fshesa, dollapė dhe pėr gjėra tė tjera si kėto pa pikė poezie. Zemėrimin e tyre e mori vesh edhe mbreti Karli X sepse po ndėrhynin pėr ta ndaluar shfagjen. Mbreti me buzėgeshje u tha:
- Pėr tragjedinė unė nuk kam tjetėr veēse vendin tim si shikues nė plate!
* Viktor Hygonė e pyetėn:
- Si ėshtė e mundur, qė ju, njė republikan i flaktė, keni pranuar kryqin e mbretit?
- Sepse ai mė shėrben shumė pėr tė mė dhėnė vende tė mira kur udhėtoj me tren, - tha poeti.
* Kur e ēuan nė mėrgim, i biri e pyeti: - Ēfarė mendon pėr kėtė mėrgim?
- Qė do tė jetė i gjatė, - tha poeti. - E ē'mendon tė bėsh?
- Do tė sodit oqeanin.
- Ndėrsa unė do tė pėrkthej Shekspirin.
I biri e mbajti fjalėn. Viktor Hygoi pėr fat tė mirė nuk e mbajti tė tijėn: Gjatė kohės sė mėrgimit shkroi disa nga veprat e tij mė tė mira.
* - Hygo nuk deshi tė pėrfitonte nga amnistitė e Napoleonit pėr tė mėrguarit. Ai thosh:
- Do tė kthehem nė Francė kur atje tė kthehet drejtėsia. Mėrgimi i tij zgjati njėzet vjet.
* Kur e pėrfundoi romanin e tij "Tė mjerėt" priti pėr vizitė njė mikun e tij. Me tė foli gjatė pėr kėtė roman tė famshėm.
- Dantja, - i tha ndėr tė tjera Hygoi, - ka bėrė njė ferr nėpėrmjet poezisė, kurse unė jam pėrpjekur ta bėj nėpėrmjet realitetit.
* Tė rinjtė intelektualė tė Parisit ishin pėrkrahės tė Hygoit kur ishte nė mėrgim. Nė atė kohė u formua njė grup qė kryesohej prej Anatol Francit. Ky i dėrgoi Hygoit njė letėr tė bukur dhe priste pėrgjigje prej tij qė t'a botonte si hyrje nė njė libėr pėr lėvizjen pėrparimtare. Nga mėrgimi erdhi kjo pėrgjigje:
"Djema, unė jam e kaluara dhe ju jeni e ardhmja; unė jam gjethja dhe ju jeni pylli; unė jam njė kandil dhe ju jeni rrezet e diellit, unė jam njė ka dhe ju jeni "mbreti i mrekullive; unė jam njė rrėke dhe ju jeni njė oqean etj, etj.
Kėshtu Hygoi mbushi katėr fage. Tė rinjtė e Parisit menduan se kjo letėr do tė ishte ndonjė mashtrim i tjetėrkujt dhe nuk e botuan. Mė vonė u mėsua se ajo letėr ishte shkruar nga dora e Hygoit.
* Hygoi mori njė ditė njė letėr me kėtė adresė: "Poetit mė tė madh tė Francės. Ai pa e hapur ia dėrgoi Lamartinit, i cili ia ktheu pėrsėri Hygoit. Shumė ecejake bėri kjo letėr. Mė nė fund njeri prej tyre e hapi. Pėr ēudi ajo letėr i drejtohej Demysesė.
* Viktor Hygoi e priti me padurim vlerėsimin e opinionit publik pėr veprėn "Tė mjerėt". Ai i dėrgoi botuesit njė letėr ku i kishte vėnė kėtė shėnim: "?". Dhe botuesi pėr t'i thėnė se libri kishte pasur sukses, iu pėrgjigj me tė njėjtėn mėnyrė: "!".
* Viktor Hygoi dashuroi njė aktore, e cila pėrkundrazi donte tė birin e tij. Sharlin. Sharli kthehej vonė natėn nė shtėpi. I ati si dėnim kishte urdhėruar ta linin pa kotoletė nė darkė. Njė ditė Viktor Hygoi i shkroi aktores njė biletė ku thuhej;"Do tė jap gjithēka qė tė mė kėrkosh. Ē'farė duhej tė bėj unė pėr ty moj grua mizore?"Aktorja ia ktheu biletėn me kėtė shėnim: "Jepjani kotoletėn!".
* Hygoi ishte kundėrshtar i dėnimit me vdekje. Njė mik i tha:
- PO sikur njė katil tė vriste dy nipat e tu, qė ju i adhuroni dhe sikur tė bėnit pjesė nė juritė e gjyqit, a do ta dėnonit me vdekje vrasėsin/! Si do tė bėnit ndryshe?
- Do tė vdisja, - i tha me krenari Hygoi.
* Viktor Hygoi i ri qe ftuar pėr drekė nė shtėpinė e Sharl Nodierit. Viktori hėngri me aq oreks nė kėtė drekė, sa qė e zonja e shtėpisė e pagėzoi. Hygoi i tha si pa tė keq:
- Oh zonjė, kėtė herė isha pak i drojtur, por do tė shohėsh se do tė ha akoma mė shumė kur do tė njihemi mė mirė.
* - Pas botimit tė veprės "Tė mjerėt", Kesleri, admirues i shkrimtarit diskutoi me Hygoin pėr romanin e ri.
Autori qeshi me fantazimet e Keslerit dhe pohoi se asgjė nga ato qė thoshte ai nuk i kishte shkuar kurrė nė mendje.
Mė nė fund Kesleri thirri i zemėruar:
- Hygo, ju nuk kuptoni asgjė nga ai libėr!
* Viktor Hygoi nuk kishte asnjė pasion pėr muzikėn. Kur njė pianist i ri luajti shumė mirė disa pjesė prej autorėve tė mėdhenj, e zonja e shtėpisė iu lut poetit qė tė thoshte ndonjė fjalė tė mirė pėr tė. Viktnr Hygoi, i bindur se po bėnte maksimumin e mundshėm pėr ta lavdėruar i tha:
- Tė lumte, tė lumtė djalosh, por nuk ka nevojė tė filloni pėrsėri.
* Kur i thanė Hygoit se ishte sėmurė nga zemra, ai u pėrgjigj: - Atė do ta shohim!
Atėherė nisi tė bėnte vrapime me kalė gjatė bregut tė detit.
- Po tė kem fillimin e sėmundjes sė zemrės, - thoshte ai, - do ta lė tė shkojė deri nė fund nė rrugėn qė ka nisur. Mirėpo nuk ndodhi asgjė, sepse Hygoi nė tė vėrtetė ishte shumė mirė.
* Viktor Hygoi kėmbėngulte shumė nė misionin e tij prej novatori. Njė herė, duke folur me dikė pėr Rasinin, tha kėto fjalė:
- Njeri i madh ky Rasini, nė qoftė se nuk do tė kishte shkruar tragjedi.
* Kanė thėnė se Viktnr Hygoi ishte dorėshtrėnguar. Janė dhėnė edhe prova tė kundėrta pėr tė. Njė poet tė varfėr, Hygoi e ftonte darkave pėr tė luajtur me letra nė shtėpinė e tij. Dhė lojėn e bėnte nė mėnyrė tė tillė qė tė fitonte gjithnjė miku i tij. Ai asnjėherė nuk mundi tė kuptojė se si fitonte gjithnjė me Hygoin.
* Njė punėtor me emrin Mazhenie vajti te Hygoi sė bashku me njė shokun e tij. Viktor Hygoi nuk donte t'i priste, por Mazhenie i shkroi nė kartėvizitėn e tij nė vend tė emrit fjalėt: "Proletarėt e Francės". Atėherė Hygoi i priti menjėherė dhe bisedoi miqėsisht me tė dy punėtorėt. Kur nė dhomė u futėn dy fėmijė, nipi dhe mbesa e Hygoit, ai, duke i treguar Mazhenienė, i tha vajzės:
- E sheh kėtė njeri? Ky ėshtė Franca, hidhu dhe pėrqafoje.Fėmija vrapoi nė drejtim tė punėtorit dhe u ul pėr ta puthur, por mė parė kėrkoi ta shikonte mirė.
- Ah, - ia bėri ajo - pra qenke ti Franca? Franca nuk qenka shumė e bukur, pėrse gjyshi do qė unė tė tė puth?
Vajza e puthi Mazhenienė i cili nga ajo ditė u bė hygojan i vendosur.
* Viktor Hygoi kishte njė berber shumė supersticioz dhe llafazan.Njė ditė u shfaq njė kometė dhe u hap fjala se ajo shėnonte fundin e botės.
Berberi i tha Viktor Hygoit kur po e rruante:
- Ah sa e tmerrshme ėshtė. Thonė se ditėn e dytė tė janarit do tė ngordhin tė gjitha kafshėt dhe ditėn e katėrt gjithė njerėzit.
- Fatkeqėsi e madhe me tė vėrtetė, - u pėrgjigj Viktor Hygoi. Po kush do tė mė rruajė mua ditėn e tretė?
Krijoni Kontakt