Ballkani

[Enri]

Nga Shirly Klojs Diogardi *

Për muaj kemi dëgjuar rreth nevojës së ndryshimit të regjimit në Irak, që tashmë është shumë pranë. Por nuk kemi dëgjuar rreth nevojës së ndryshimit të regjimit në Serbi. Ky diskutim duhet të fillojë së shpejti – tani që Serbia e pasluftës është demaskuar si një shtet i kontrolluar nga krimi, në të cilin anëtarë të botës së nëndheshme të Beogradit, policia sekrete, dhe establishmenti sundues vranë kryeministrin serb Zoran Gjingjiç më 12 mars. Qysh nga vrasja, më shumë se 2 mijë serbë janë arrestuar në përpjekje për të shkallmuar rrjetin kriminal që çoi në eliminimin e Gjingjiçit. Në një intervistë në “Ëashington Post”, një ditë pas vrasjes së kryeministrit serb Zoran Gjingjiç, ish-shefi i policisë së Beogradit, Marko Nikoviç, kishte vlerësuar se”askund në botë nuk ka një simbiozë ndërmjet kriminelëve, shërbimit të sigurimit dhe aparatit qeveritar siç është në Jugosllavi”. Ai po ashtu ka thënë se “kur demokratët erdhën në pushtet (Serbi) pas revolucionit të tetorit, ata e bënë një gabim shumë të madh: Ata e pranuan përkrahjen e grupeve kriminale dhe të policëve të korruptuar, të cilët deri në atë kohë ishin të lidhur me Milosheviçin.” Derisa qeveria e SHBA-ve i duartrokiste Serbisë së rrethuar nga grupet kriminale menjëherë pas vrasjes së Gjingjiçit, do të duhej të shikonte me vëmendje të madhe vlerësimin e Marko Nikoviçit për Serbinë, si një vend ku bota e krimit operon ngushtë me kriminelët e luftës, me njësinë speciale të policisë dhe me zyrtarë qeveritarë. Pastaj, nëse ajo dëshiron të arrijë një paqe dhe stabilitet të qëndrueshëm në Ballkan, qeveria amerikane duhet të shikojë me vëmendje të madhe në rolin e Perëndimit në dështimin për ta çmontuar sistemin e Milosheviçit kur ky e kthente në mit realitetin e Serbisë së pasluftës. Gjingjiç ishte vrarë qëllimisht për shkak se ai ishte në prag të kapjes së grupit të ashtuquajtur “Klani i Zemunit” dhe rrjetit tjetër kriminal dhe dorëzimit të tyre në gjyq. Ai është vrarë edhe për shkak se kishte imituar një aleancë me krimin e organizuar në përpjekje për ta rrëzuar nga pushteti Milosheviçin në tetor të vitit 2000 dhe më pas për ta dërguar atë në Gjykatën e Hagës. Gjingjiç ia kishte borxh ngritjen në pushtet botës së krimit e për këtë ka fakte të bollshme se ai kishte përfituar nga kjo lidhje. Kur ai përfundimisht vendosi që ta shkatërrojë pikëmbështetjen e krimit të organizuar në qeverinë e tij për shkak të presionit të Perëndimit, ai e pagoi çmimin përfundimtar. Sekretari amerikan i Shtetit, Kolin Pauell, më 2 prill shkoi nga Turqia në Beograd për një takim jozyrtar me presidentin Svetozar Maroviç dhe kryeministrin Zoran Zhivkoviç “për të treguar përkrahjen tonë derisa ata po kalojnë nëpër këtë kohë të vështirë dhe për t’ua bërë me dije se ne jemi me ta”. Natyrisht se ai i ishte referuar vdekjes së Zoran Gjingjiçit pas së cilës Beogradi kishte shpallur gjendje të jashtëzakonshme dhe pastaj kishte arrestuar 3,000 qytetarë serbë në ndjekje të atentatorëve të tij në përpjekje për ta shuar rrjetin e krimit që kishte çuar në eliminimin e tij. Përderisa shfaqja e përkrahjes së Kolin Pauellit ndaj një populli në kohë krize është me vend, në anën tjetër ka diçka shqetësuese rreth shprehjes së tij të afrimit me Serbinë, e cila u demaskua si një shtet i kontrolluar nga kriminaliteti, një shtet që ende është në grahmat e ultranacionalizmit, ksenofobisë dhe racizmit që kishte çuar në okupimin e Kosovës për një dekadë të tërë dhe për të nisur katër luftëra agresive dhe gjenocidale në Ballkan që si pasojë pati shuarjen e 350,000 jetë njerëzish dhe 4 milionë refugjatë. Pa u çuditur fare, Millorad Lukoviç – Legia, kreu i bandës kriminale të “Zemunit”, të cilit i është dhënë hapësirë e lirë në Serbinë e pasluftës për të kontrabanduar, vjedhur, rrëmbyer dhe për të vrarë, ishte edhe ish-komandant i njësisë speciale të policisë “Beretat e kuqe” që i ka kryer krimet më të rënda kundër muslimanëve të Bosnjës dhe shqiptarëve të Kosovës. Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Evropa Perëndimore mbajnë një pjesë të përgjegjësisë për pushtetin e kriminelëve të luftës dhe krimit të organizuar në Serbinë e pasluftës për shkak të këmbënguljes që nga rënia e Milosheviçit se Serbia ishte një demokraci e re që duhej të pranohej shpejt në bashkësinë e popujve, me qasje të plotë në institucionet ndërkombëtare financiare dhe organizmave qeveritar. Me nostalgjinë e pakontrolluar për Jugosllavinë e Titos dhe pikëpamjet e rreme për përparësitë ekonomike në Serbi, Uashingtoni dhe Brukseli e kanë mbajtur të fshehur për katër vitet e kaluara faktin se Serbia ishte më afër një shteti gangsterësh se demokracisë. Ata e kanë fshehur këtë realitet deri në pikën kur e kthenin kokën në anën tjetër kur serbët vallëzonin nëpër rrugë pas sulmeve terroriste të 11 shatorit në SHBA. Ata bënë lëshim pas lëshimi pa marrë parasysh refuzimin e Beogradit për t’i dorëzuar kriminelët serbë të luftës në Gjykatën e Hagës, posaçërisht komandantët e serbëve të Bosnjës, Radovan Karaxhiç dhe Ratko Mladiç. Uashingtoni dhe Brukseli kanë ndenjur duarkryq kur Beogradi punonte në destabilizimin e Kosovës dhe Bosnjës, për ndarjen e paligjshme të veriut të Kosovës dhe për t’i paraqitur në mënyrë të shtrembër shqiptarët në shtypin ndërkombëtar si burim i dhunës në Ballkan. Edhe përkundër dy raporteve të mëdha televizive, njëri në televizionin ABC kurse tjetri në CBS, ku është vënë në dukje shitja ilegale e armëve të Serbisë në Irak, e cila kishte filluar në kohën e Milosheviçit dhe ishte shkallëzuar nën qeverisjen e Gjingjiçit kanë kapërcyer pa u kontrolluar. “SHBA-të duhet ta marrin një pjesë të fajit mbi supe për mënyrën se si kanë marshuar dorë për dore shteti dhe krimi i organizuar në këtë vend”, -ka thënë Zoran Kusovac, ananlist për Ballkanin, në “Jane’s Defense Ëeekly”, më 30 mars të këtij viti në emisionin “60 minuta” të quajtur “Kush po i shet armë Irakut.” Sipas Kusovacit, SHBA-të, së bashku me vende të tjera perëndimore, “kanë lejuar ndryshime sipërfaqësore” në Serbi. Kjo është ajo që pohimin e sekretarit Pauell e bën shqetësues, siç është edhe thirrja e drejtuar gabimisht nga disa qarqe me rastin e vrasjes së Gjingjiçit se SHBA-të duhet ta zbehin presionin ndaj Serbisë për dorëzimin e kriminelëve të luftës dhe për të bërë reforma demokratike në shkëmbim të ndihmës ndërkombëtare. Siç kishte thënë, në mënyrë shumë korrekte, senatori Xhozef Bajden, në një fjalim në Çikago, më 15 shtator të vitit 2002 se “Serbia si forca kryesore lëvizëse për luftërat e çmendura gjenocidale të viteve ‘90 duhet t’i plotësojë të gjitha kushtet e nevojshme për të përfituar ndihmën e SHBA-ve, si dhe kërkimi i faljes nga Serbia për Kosovën dhe Bosnjën. Sikurse gjermanët e kohës së nazizmit, ka shpjeguar Bajden, është me rëndësi që serbët të zhvishen nga mitologjia se ata janë viktimat e një mitologjie e cila u ka mundësuar atyre që t’i justifikojnë aktet e agresionit ndaj të tjerëve. Nëse ne me të vërtetë jemi “me Serbinë”, atëherë SHBA-të duhet të bashkohen me popullin e saj në çmontimin e miteve për të kaluarën e Serbisë dhe të sjellë reforma të reja në mënyrë që gjeneratat e reja të serbëve të mos e përsërisin historinë dhe që më në fund ky vend të bëhet pjesë integrale e një Evrope demokratike. Megjithatë, nuk mjafton të arrestosh mbeturinat kriminale të epokës së Milosheviçit. Serbia nuk do të bëhet një demokraci e vërtetë, dhe nuk do të ketë paqe dhe stabilitet në Ballkan deri atëherë kur i gjithë vendi të konfrontojë historinë e racizmit të tij dhe gjenocidin kundrejt shqiptarëve dhe popujve josllavë të tjerë.

*Autorja, është eksperte për çështjet e Ballkanit dhe bashkëshorte e Jozef Diogardi, kryetar i Lidhjes Shqiptaro-Amerikane në SHBA

[Enri]

Nga Hysen Matoshi *

Vrasja e kryeministrit serb, megjithëqë një akt kriminal dhe i paparë gjetkë në Evropën e sotme, mund të ketë ndikuar që shumëkush t'i kuptojë disa gjëra në rast se më parë nuk i kishte të qarta, por kjo ka bërë që edhe ata që shtireshin se nuk i kishin të qarta ato, tanimë të mos mund të fshihen prapa alibive të ndryshme. Shqiptarët e Kosovës nuk i ka stepur kjo vrasje, ngase ata më mirë se kushdo tjetër i kanë parë dhe përjetuar zhvillimet e fundit. Ata e kishin të qartë se në strukturën pushtetore të Serbisë dominonin urdhërdhënësit dhe ekzekutorët e skenarëve më makabër të zhvilluar mbi lëkurën dhe mbi shpirtin e tyre. Derisa bota për Serbinë e periudhës së pas 5 tetorit 2000 fliste si për një shtet që kishte ndryshuar rrënjësisht, shqiptarët flisnin dhe shkruanin se struktura pushtetore në Serbi i ngjante një piramide që e shumta e kishte ndërruar vetëm piramidonin e saj. Gjingjiqi, ky alkimist i papërsëritshëm Diplomacia evropiane shpresonte se ky njeri do të bëhej forca shtytëse e ndryshimeve demokratike në Serbi. Edhe një llogari tjetër e gabueshme. Së pari, Gjingjiqi nuk ishte fare demokrat, jo të paktën i tillë çfarë paraqitej nga përkrahësit e tij në Evropë. Ai synonte që ta përparonte Serbinë dhe ta integronte atë në strukturat e rëndësishme të bashkësisë ndërkombëtare, por kurrë nuk u deklarua në favor të lirisë së popujve që i mbante të shtypur po kjo Serbi e tij "demokratike". Serbia demokratike me koloni dhe me popuj të shtypur në kuadër të saj, kjo pra ishte esenca e filozofisë politike e Gjingjiqit. Po a nuk e synonte edhe vetë Milosheviqi të njëjtën gjë? Me një fjalë, ai si një alkimist i kishte vënë barrën vetes që vetëm me një të prekur tërë ato struktura kriminale pushtetore do t'i shndërronte në demokratike. Madje, edhe që të bëhej i tillë, pra alkimist pushtetesh, u mbështet, sa i përket faktorit të brendshëm, po te këto struktura të krimit të organizuar. Shumë kriminelë që sot fajësohen për vrasjen e tij, që para ardhjes në pushtet, ishin bërë aleatë të tij. Kështu, Gjingjiqi lidhi një pakt me djallin, duke menduar vetëm për synimin e tij themelor - marrjen e pushtetit dhe duke mos llogaritur që edhe pala tjetër mund t'i kishte gjithashtu synimet e saja. Së paku që nga Fausti e këndej kemi mundur të dimë se ai që bën pakt me djallin nuk ka se si të mos përfundojë në kthetrat e tij. Gjingjiqi, në të vërtetë, u ndodh ndërmjet dy zjarresh: botës së përparuar demokratike, e cila nuk mund të pranonte se Serbia fët e fët ishte demokratizuar tërësisht dhe që kërkonte nga ai që t'i zhbënte strukturat e dikurshme pushtetore, nga njëra anë, dhe nga ana tjetër e aleatëve të tij të brendshëm që i kërkonin përparimin e pozitës ndërkombëtare të Serbisë dhe njëkohësisht edhe ruajtjen e ndikimit të tyre, sa më shumë që të ishte e mundur, në qeverisjen e re. Mund të thuhet se për dy vjet e gjysmë ia doli që disi t'i balanconte këto presione, duke i bërë lëshime herë njërës palë e herë tjetrës. Gjithsesi lëshimi më i madh që ia bëri bashkësisë ndërkombëtare ishte dorëzimi i të akuzuarit kryesor për krime lufte në ish-Jugosllavi, Slobodan Milosheviq, teksa "aleatët" e tij të brendshëm, megjithëqë ishin të pakënaqur me këtë dorëzim, Gjingjiqi i qetësonte duke i lënë të mrizonin në pozitat pushtetmbajtëse që garantonin vijimësinë e bizneseve të tyre të ndyra, por, herë pas here, edhe duke iu besuar detyra dhe përgjegjësi të reja, sikundër ishte veprimi i tyre në Luginën e Preshevës. Së dyti, bashkësia ndërkombëtare bëri edhe lajthitje jo më të vogël sesa ajo që kishte të bënte me vlerësimin e Gjingjiqit si demokrat dhe si të moderuar, kur e konsideroi atë si një njeri me ndikim në skenën politike serbe. E vërteta është se oponentët e tij, brenda dhe jashtë DOS-it, qëllimisht ia linin në njëfarë mënyre duart e lira ashtu që të dukej sikur diçka kishte ndryshuar në hierakinë qeverisëse të Serbisë, por realisht në të gjitha sondazhet e bëra ai, në sytë e opinionit serb, ngecte shumë krahasuar me nacionalistët. Ishte e qartë - serbët synonin që përmes një njeriu me kulturë evropiane, me njohje të shumta në botën perëndimore, të siguronin me sa më pak "sakrifica" integrimin në botën e përparuar; kurse Gjingjiqi vërtet synonte një Serbi demokratike, por fatkeqësisht vetëm për serbët dhe për aspiratat e tyre hegjemoniste. Mund të thuhet se angazhimi i tij nuk mbeti pa fryte, ngase ai e shndërroi Serbinë nga një vend agresor që fqinjve u kishte shkaktuar shumë tmerre në një vend pothuajse partner për shumë çështje. Kjo gjë u pa me skepsë nga fqinjët e Serbisë, jo pse ata nuk e donin demokratizimin e saj, përkundrazi një demokratizim i mirëfilltë i Serbisë do të ishte edhe në interes të tyre dhe këtë pak a shumë e kuptonin të gjithë, por pse e shihnin nga afër dhe e përjetonin falsitetin e kësaj gjendjeje. Absurdi ishte vërtet i madh: një vend që pothuajse me asgjë nuk kishte ndryshuar qeverisjen e vet autoritare, tashmë u mbante leksione demokracie vendeve që i kishte shtypur, vendeve të cilat ishin hapur sinqerisht për transformime rrënjësore shoqërore vite më parë dhe që tashmë kishin pranuar e inkorporuar shumë standarde të demokracisë perëndimore. Mbase një dëshmi e mirë se Serbia nuk ishte demokratizuar në kohën e Gjingjiqit është edhe fakti se udhëheqja e re kurrë nuk e dënoi në mënyrë të plotë agresionin serb ndaj popujve të ish-Jugosllavisë. Ky pushtet edhe nëse e ka fajësuar ndonjëherë për këtë gjë regjimin e Milosheviqit, më tepër e bënte këtë në shenjë proteste për humbjet e pësuara dhe për ushtarët e vrarë serbë, sesa për gratë, fëmijët, pleqtë dhe përgjithësisht civilët e masakruar në Bosnjë-Hercegovinë, në Kosovë e në Kroaci. Ky regjim jo që nuk kërkoi falje për faktin se shteti i tij, vijimësi pushtetore e të cilit ishte, pat bërë krimet më monstruoze të dekadës së dytë të shekullit të njëzetë, por gjithashtu ai kurrë nuk u deklarua qartë dhe bindshëm lidhur me karakterin e tij vrastar e gjenocidial. Ndërkaq sa i përket çështjes së sanimit të dëmeve të luftës që Serbia e paketuar si Jugosllavi ua shkaktoi vendeve fqinje as që është bërë fjalë seriozisht ndonjëherë. Pra, Gjingjiqi, sikundër bënin moti alkimistët e famshëm, kur metalet më të rëndomta përmes gurit çudibërës synonin t'i shndërronin në argjend e ar, përpiqej që Serbinë nga një vend agresor ta shndërronte, të paktën në sytë e botës, në një vend paqësor; nga një qendër ballkanike e kriminalitetit në një vend që rrezatonte stabilitet; nga një vend shkelës të të drejtave të popujve të tjerë në një vend dersmbajtës në këtë fushë - dhe tërë këtë do ta bënte me ndihmën e aleatëve që nuk dëshironin të ndryshonte vendi i tyre dhe që nuk lejonin të cenoheshin favoret e krijuara nga koha e Milosheviqit. Mashtrimi, andaj mbetej e vetmja rrugë e veprimit të tij, krijimi i një pamjeje tjetër, i një pamjeje që rrënjësisht ndryshonte nga realiteti i shoqërisë serbe. Mirëpo, ç't'i bësh, kjo nuk është hera e parë që pikërisht mashtruesi të bjerë pre e mashtrimit të tij, ndërsa çuditërisht me përfundimin e tij tragjik Gjingjiqi dëshmoi se sa larg mbetet Serbia nga ajo për të cilën me ngulm pohonte të ishte arritur, pra nga demokracia. Kush shkoi në Hagë: i akuzuari, apo kundërshtari politik Edhe pse është pritur, si pasojë e zhvillimeve në këto hapësira, që Tribunali Ndërkombëtar për Krime Lufte në ish-Jugosllavi të ketë më së shumti punë pikërisht në Serbi, mund të thuhet se refuzimi më i rreptë i bashkëpunimit me këtë institucion të lartë gjyqësor ka ardhur pikërisht nga Serbia. Numri i vogël i të dorëzuarve serbë, krahasuar me listën e gjatë të Tribunalit, zhagitjet e natyrave të ndryshme, që u reflektuan me shtyrje maksimale të dorëzimit të të akuzuarve, nuk janë të vetmet pengesa në këtë pikëpamje. Serbia ka refuzuar që të dorëzojë dokumente nga arkivat, sidomos nga arkivat ushatarakë, të cilat janë me interes për dëshmimin e tërë asaj që ka ndodhur. Pra, Serbia edhe atëherë kur nuk i fsheh të akuzuarit përkujdeset që sa më mirë t'i fshehë dëshmitë e krimeve të tyre dhe kështu, nga njëra anë duke i dorëzuar kriminelët e nga ana tjetër duke i fshehur krimet e tyre, në mënyrën më të mirë i mbron ata dhe e shfajëson krimin. Në një shoqëri normale shpagimi i vetëm i mundshëm për viktimat dhe të afërmit e tyre është dënimi i kriminelit dhe për këtë gjë angazhohen të gjithë. Megjithatë, Serbia "demokratike" e Gjingjiqit dhe e të sojit të tij nuk i trajton njësoj të gjitha viktimat dhe nuk i trajton njësoj të gjithë kriminelët. Mbron kriminelët vetëm për faktin se janë serbë dhe i viktimizon edhe një herë të masakruarit shqiptarë, duke i mbajtur peng kufomat e tyre nëpër varreza masive në Serbi. Kur i merr për bazë të gjitha këto, njeriu nuk ka se si të mos e shtrojë pyetjen: në të vërtetë, a e dorëzoi Gjingjiqi një të akuzuar për krime lufte, apo një kundërshtar politik? Në rast se e kishte dorëzuar të akuzuarin, gjithsesi nuk ka pasur asnjë arsye që t'i mbante të fshehura dëshmitë lidhur me të bërat e tij? Maja e ajsbergut të një sistemi kriminal Ekstradimi i Milosheviqit dhe dorëzimi i disa bashkëpunëtorëve të tij, të cilët i ndjek prokuroria e këtij tribunali, mund të kenë qenë fakte trimëruese vetëm për ata që janë larg rrjedhave të zhvillimeve në Ballkan dhe mund të jetë arritje e rëndësishme vetëm për ata që nuk e kanë synim dënimin e krimit. Milosheviqi dhe bashkëpunëtorët e tij nuk e përbëjnë madje as majën e ajsbergut të krimeve të bëra gjithandej në tokën e Bosnjë-Hercegovinës, të Kosovës dhe të Kroacisë. Rrjeti i krimit është shumë më i gjerë dhe shumë më përmbajtësor sesa ky që e percepton Tribunali i Hagës, mirëpo kjo qasje e pjesshme u pjesëzua edhe më shumë nga institucionet "demokratike" serbe dhe pothuajse tërë çështja u tkurr në një individ të vetëm. Ishte, pra, Milosheviqi ai që kishte vrarë mijëra kroatë, dhjetëra mijë shqiptarë dhe qindra mijë boshnjakë, sipas kësaj logjike. Personalizimi i një çështjeje të këtillë, pra i krimeve në të cilat ishin bashkëpjesëmarrëse struktura të tëra ushtarake, paraushtarake dhe policore, nuk la vend për shpresë se diçka do të ndërrojë në mënyrë esenciale. Vlera e një gjykimi nuk është thjesht që vetëm të ndëshkohet krimbërësi, por që, në rend të parë, të dënohet një vepër a një mentalitet që e ka shkaktuar atë dhe që mund të përsëritet në të ardhmen. Besoj se ka ndodhur pikërisht e kundërta e asaj që duhej të ndodhte: nuk është dënuar politika dhe praktika e veprimit të një regjimi kriminal dhe, duke u përqendruar vetëm në eksponentin e kësaj politike, pothuajse e tërë struktura ushtarako-policore serbe ka mbetur jashtë çdo përgjegjësie penale. Prandaj, mund të thuhet lirisht se nuk ka ndërruar klima aspak politike në Serbi kur është fjala për qëndrimin ndaj popujve fqinj dhe ndaj vuajtjeve të tyre. Dëshmi për këtë është sondazhi i bërë gjatë emisionit "Za i protiv", në kuadër të të cilit shikuesit serbë mund t'i përgjigjeshin pyetjes "A jeni për bashkëpunim me Tribunalin e Hagës?", i cili rezultoi me një kundërshtim për bashkëpunimin me rreth 80 për qind. Është e padobishme që të ndalemi për të elaboruar se a ishte motiv i 20-përqindëshit, që ishte pro bashkëpunimit, dënimi i krimit apo përfitimet materiale të shtetit të tyre. Është lehtë të gjendet përgjigjja në rast se kemi parasysh disponimin politik të serbëve. Pushteti i ri serb nuk ka punuar që ta demaskojë këtë politikë luftënxitëse dhe që të punojë për afrimin ndërmjet popujve; nuk ka bërë asgjë që t'ia bëjë me dije popullit serb se, me dashje apo pa të, të tjerëve u ka shkaktuar dëme të mëdha. Gjingjiqi dhe struktura e tij udhëheqëse, në mos për hir të viktimave, do të duhej që ta luftonin të keqen e shekullit, të rrënjosur thellë në strukturat e shoqërisë serbe, pikërisht për të mirën e vetë serbëve dhe të Serbisë. Ata që e bënë të mundur vetëm dënimin simbolik të krimit, ata u kanë më së shumti borxh popujve të dëmtuar nga politika gjenocidiale serbe, por me sa duket nga zhvillimet e fundit edhe vetë serbëve. Demokracinë e dua vetëm për popullin tim Edhe sa ishte në opozitë Gjingjiqi ishte dëshmuar si një njeri që e kuptonte domosdonë e të jetuarit në një sistem demokratik. Ai gjithnjë u angazhua që ta demokratizonte shtetin e tij. Na kujtohet një nga slloganet e tij paraelektorale që thoshte "Serbia në Perëndim". Kjo është një dëshmi se ai e dinte që Rusia, që ishte një lloj piemonti i socialistëve dhe radikalëve serbë - të cilët besonin në vampirosjen e forcës së saj shumë më shumë sesa vetë rusët madje, më nuk ishte zgjidhja për interesat serbe. Si opozitar ai u dëshmua bile-bile edhe i guximshëm: ishte gati të protestonte edhe kundër shkeljeve më të rëndomta që i bënte sistemi, por kryesisht vetëm kundër atyre që kishin të bënin me serbët. Ja një shembull që besoj t'u kujtohet mirë lexuesve. Për muaj të tërë Gjingjiqi ka organizuar shëti dhe tubime protestuese, në sheshin "Republika" të Beogradit, me moton "ta bojkotojmë ditarin e dytë RTS-së", të cilat mbaheshin në orën e emetimit të tij, në 19:30. Kuptohet këto lajme ishin në gjuhën serbe. Në rast se Gjingjiqi do të ishte demokrat i vërtetë, në rast se ai brengosej aq shumë për lirinë e informimit si një nga të drejtat shumë të rëndësishme të njeriut, të paktën një herë do të protestonte edhe për faktin se shteti i tij ua kishte pamundësuar çfarëdo informimi në gjuhën amtare në mediat elektronike më se dy milionë shqiptarëve. Por, jo. Një gjë e tillë nuk ka ndodhur dhe jo vetëm kaq: ai madje nuk ka protestuar as kur pushteti, opozitar i të cilit ishte, vriste me mijëra pjesëtarë të kombeve të tjera. Ai, jo që nuk ka protestuar, por as që ka shprehur tërthorazi keqardhje për faktin se në Kosovë forcat serbe kishin vrarë mbi qindra fëmijë shqiptarë të moshës nën 6-vjeçare. Si kryetar i Qeverisë së Serbisë, nuk shprehu interesim për fatin e mijëra shqiptarëve të zhdukur, kur dihet se në secilin shtet demokratik edhe zhdukja e një qytetari të vetëm do ta alarmonte udhëheqjen. Nuk e lodhi kokën që t'i kthente Kosovës të paktën atë që mund të kthehej, siç janë, bie fjala, fondet e pensionistëve kosovarë. Cilido demokrat i vërtetë nuk do ta privonte tjetrin nga një e drejtë e tillë e rëndomtë madje edhe për Afrikën. Krijimi i strukturave paralele të serbëve në Veri të Kosovës gjithsesi nuk është bërë as pa dijeninë e tij dhe as pa ndihmën e tij. Ndër deklaratat e tij të fundit kanë qenë ato përmes të cilave ai kërkonte federalizimin e Kosovës - me një fjalë ndarjen e saj sipas tapive që Serbia i mban peng dhe që i qëndisë ashtu si ia do e bardha zemër. Rrjetet kriminale dhe Gjingjiqi Vrasja e Gjingjiqit u pasua nga arrestime të shumta. Rreth dy mijë njerëz u morën në polici. U zbuluan rrjete të tëra kriminale (me një arsenal të paparë armatimi), të cilat pushteti i emërtoi si "klane". Në euforinë e shpalosjes së dosjeve të pjesëtarëve të këtyre klaneve, sidomos të atij të Zemunit, zyrtarëve serbë u shpëtoi edhe ndonjë fjalë aty-këtu lidhur me akvitetet e këtyre keqbërësve në Kosovë, në Bosnjë-Hercegovinë e në Kroaci. Pyet njeriu vetveten: a thua i dinin zyrtarët serbë këto të dhëna edhe më parë, apo tani sapo i mësuan? Pse pikërisht pas vrasjes së Gjingjiqit u mor vesh se ata paskan bërë edhe krime të tjera? Pse tani rrënohen pasuritë e tyre, kur ato ishin aty ku ishin dhe askush nga pushtetarët nuk i cenonte më parë si të paligjshme? Prej nga ajo pasuri e koncentruar në duart e një klani të vetëm? Të paktën kjo e fundit është e kuptueshme për çdonjërin: pasuria dhe mbrojtja e tyre buronin nga pushteti që e kishin. Ky klan nuk ishte vetëm një aleat i thjeshtë i pushteti, ai ishte vetë pushteti. Dhe kur pushteti mbyllte sytë sa herë që ata vrisnin shqiptarë, boshnjakë, kroatë etj. do të duhej ta kuptonte mirë se vrasësit ndonjë ditë do të trokisnin edhe në derën e tyre. Është e sigurt se edhe pushteti "i ri" i përdorte këta kriminelë herë pas here kur kishte nevojë dhe sidomos kundër pjesëtarëve të popujve të tjerë, sikundër në Kosovën Lindore, ndërsa në mënyrë të ndërsjellë ata e shpërdoronin pushtetin sa herë që dëshironin. Dhe ky ishte një pakt për të cilin Gjingjiqi jo vetëm se dinte, por në një mënyrë edhe ishte palë. Gjithsesi insistimet përherë e më të shpeshta të bashkësisë ndërkombëtare që Serbia t'i shpallte luftë kriminalitetit, vetëm pak ditë para se të ndodhte vrasja e tij, bënë që Gjingjiqi të përpiqej të lirohej nga kjo barrë. E gjithë kjo, sikundër është tashmë e njohur, rezultoi tragjikisht për Gjingjiqin, duke u bërë shefi i parë i vrarë i një qeverie evropiane në shekullin XXI, i pari madje që nga koha e vrasjes së Nikolae Çausheskut, kryetar i Rumanisë. Fushata e arrestimeve, e cila pasoi menjëherë pas vrasjes së premierit serb, ishte tejet karakteristike për dy arsye: e para, shpallja e gjendjes së jashtëzakonshme dhe e fletarrestimeve për një numër të konsiderueshëm personash; dhe e dyta, zgjerimi i aksionit si në planin e përfshirjes së një numri gjithnjë e më të madh të akuzuarish - deri dy mijë sish - ashtu edhe sa i përket shtrirjes territoriale, e cila përfshiu pothuajse të gjitha pjesët e Serbisë. Këto fakte na bëjnë që të nxjerrim gjithashtu disa përfundime të pashmangshme: - kriminaliteti në Serbi është i përmasave tmerruese, - disa nga të të arrestuarit janë pjesë e hierarkisë më të lartë ushtarako-policore dhe janë të afërt me strukturat pushtetore të së kaluarës dhe të së tashme, - lëshimi i përnjëhershëm i shumë fletarrestimeve është dëshmi se pushteti kishte të dhëna për të kaluarën e tyre kriminale, - se pushteti këtë herë dëshiron që të përballet seriozisht me kriminelët (gjatë arrestimit madje vrau disa prej tyre) etj. Pa marrë parasysh se për cilin vend të Ballkanit është fjala, ekzistimi i një rrjeti të këtillë të rrezikshëm kriminelësh është një mundësi më shumë për destabilizimin e mbarë rajonit. Në mënyrë të veçantë rrjetet e këtilla janë të rrezikshme, kur, sikundër në rastin e Serbisë, bashkëpunojnë me pushtetin dhe instrumentalizohen për qëllime të caktuara nga ai. Logjikisht, shpallja luftë krimit dhe kriminelëve të tillë në të gjitha vendet e Ballkanit ka gjetur mbështetje të parezervë. Me këtë rast nuk mund të anashkalohet fakti se, përderisa pushteti në Serbi pothuajse nuk ka ndërmarrë asgjë me qëllim që t'i dënojë ekzekutuesit dhe urdhërdhënësit si autorë të qindra mijë vrasjeve të shqiptarëve, të boshnjakëve dhe të kroatëve, tani vetëm për një njeri, i cili sado që në këtë mandat ishte kryeministër, megjithatë ishte njeri si të tjerët - andaj edhe vlera e jetës së tij nuk ka pse të dallojë nga ajo e viktimave të tjera - ka arrestuar mijëra të dyshimtë. Nuk e shpreh ndryshesën në raport me këto situata vetëm shpërputhja sa u përket masave të ndërmarra pas krimeve dhe përmasave të tyre, aq sa e shpreh dallimi në qasje. Gjithsesi është për të ardhur keq që serbët nuk ishin të gatshëm ta fillonin përballjen me krimin dhe me kriminelët që në fillim dhe po të ndodhte kjo me kohë sigurisht që e keqja tani nuk do të ishte në vatrat e tyre. Në një rast të tillë Ballkani do të kursehej nga shumë fatkeqësi, vuajtje dhe pasoja të luftërave. Megjithatë, për të ndodhur kjo ka qenë e domosdoshme zhbërja e një ideologjie, në radhë të parë ndryshimi i një mentaliteti, sipas të cilit serbët janë popull i Zotit, soj që mund dhe duhet të sundojnë mbi të tjerët etj. Ky është edhe një kusht i rëndësishëm për demokratizimin e mirëfilltë të një shoqërie të helmatisur për shekuj të tërë me hegjemoni. Gjingjiqi, për të gjallë, u përpoq që me ndryshime artificiale e kozmetike ta përmirësonte imigjin e Serbisë në botë - dhe kjo ishte diçka iluzore - paradoksalisht mund të ndodhë që pikërisht vdekja e tij tragjike ta shënojë kthesën vendimtare të këtij rajoni dhe ta orientojë atë nga një e ardhme më e mirë, tashmë jo duke e krijuar përshtypjen artificiale për të huajt, jo si një dekor demokracie për botën dhe për diplomacinë e saj, por duke e transformuar rrënjësisht dhe duke demokratizuar së brendshmi shoqërinë serbe. Sa për fillim, në orën e parë të demokracisë, me rëndësi esenciale është që të kuptohet fakti se nuk është krim vetëm kur e vret veten, një krim jo më i vogël është edhe kur e vret tjetrin.


*Autori është studiues në Prishtinë

[Enri]

Nga Ylber Lili

Maqedonia, e cila akoma çalon nga papërgjegjshmëria institucionale ka treguar në konferencën rajonale të mbajtur në Ohër se me Serbinë është e lidhur si “mishi me kockën”. Në laboratoret e boshtit Shkup- Beograd po përpunohen ide dhe skema që Kosova të skualifikohet nga e drejta për vetëvendosje. Optika e politikës pansllaviste, Kosovën e shikon vetëm si vend i turbulencave dhe kanosjeve. Në këtë prizëm ka rrjedhur dhe takimi i kryeadministratorit Shtajner me ministrat e Brendshëm dhe të Mbrojtjes së Maqedonisë, ku është arritur pajtueshmëri për shkëmbim informacionesh rreth AKSH-së. Ndërkaq, për nënshkrimin e marrëveshjes për vendkalimet e reja kufitare, numri një i OKB-së në Kosovë është shpërfillur, thënë me fjalë të tjera, maqedonasit me një fanatizëm të shfrenuar vlerësojnë se Kosova është nën ombrellën serbe. Fakti që kryeministri maqedonas Cervenkovski nënshkroi marrëveshjen me Serbinë për hapjen e vendkalimeve të reja kufitare në pjesën me Kosovën është tregues real i kësaj konkluze. Maqedonia pas këtij hapi anashkalues, i treti me radhë, me vetëdije të plotë përbuz jo vetëm Kosovën dhe institucionet e saj, por dhe rezolutën 1244 të OKB-së. Është rasti i tretë që maqedonasit anashkalojnë institucionet legjitime kosovare dhe aq më keq ato ndërkombëtare në nënshkrimin e marrëveshjeve. Marrëveshja për tregtinë e lirë, ajo e vijës kufitare dhe e fundit ,ajo e vendkalimeve kufitare janë fakte konkrete që Maqedonia përzihet në punët e brendshme të Kosovës. Hipokrizia e Cervenkovskit ka shënuar kulminacionin pikërisht në konferencën e Ohrit, ku teorikisht ka dhënë një vlerësim “emancipues”, pra ndryshe nga politika që ka ndjekur gjer më tani, por praktikisht ka vepruar diametralisht kundër duke nënvleftësuar institucionet kosovare dhe ato ndërkombëtare. “Ardhmëria e Maqedonisë nuk lidhet me statusin e Kosovës”, -ka thënë Cervenkovski. Sipas tij, për Maqedoninë me rëndësi është që në Kosovë të mbizotërojë ligji dhe rendi. Mirëpo vetëm pak minuta më vonë, ai ka nënshkruar një marrëveshje tinzare me autoritetet serbe për Kosovën. Duke iu referuar rezolutës 1244 të OKB-së, Kosova është në administrimin ndërkombëtar dhe për çdo vendim që merret lidhur me fatet e mëtejme të Kosovës është UNMIK-u ,i cili vulos në bashkëpunim me institucionet vendore kosovare. Mirëpo këtë paragraf nuk kanë dëshirë ta kuptojnë autoritetet e Shkupit zyrtar. Dhe ç’është më e keqja, për ta Alfa dhe Omega e Kosovës mbetet Serbia. Marrëveshja e nënshkruar dy ditë më parë në Ohër mes autoriteteve maqedone dhe serbe për hapjen e vendkalimeve të reja kufitare Tanushë-Debëllde dhe Strezimir-Restelicë dha të kuptojmë sërish se prapa shpinës së Kosovës, dy shtetet sllave po luajnë në mënyrë perfekte lojërat e tyre antishqiptare. Shtrohet pyetja: a ka të drejtë Shkupi zyrtar të drejtohet nga Serbia që të vendosë firma duke kapërcyer Kosovën? Së pari duhet theksuar se çdo marrëveshje që i referohet Kosovës, pa dijeninë e institucioneve të saj sjell pakënaqësi, jo vetëm në kuadër të institucioneve kosovare por dhe të opinionit të gjerë shqiptar. Së dyti, maqedonasit duhet të kuptojnë se institucionet e Kosovës nuk janë krijesa artificiale, por përkundrazi ato kanë legjitimitet dhe veprojnë legalisht ku janë të pranuara ndërkombëtarisht. Së treti, sllavomaqedonasit duhet të qartësohen që një marrëveshje, e cila ka të bëjë pikërisht me Kosovën është e pranueshme dhe e qëndrueshme vetëm atëherë kur bisedohet me institucionet kosovare dhe ndërkombëtare. Fataliteti i nënshkrimit të kësaj marrëveshjeje qëndron në atë se shteti maqedonas, merr guximin të injorojë institucionet kosovare dhe ato ndërkombëtare. Do të ishte qesharake, nëse Cervenkovski me suitën e tij do të kamuflonin me rezolutën 1244 të OKB-së. Shembulli i Shqipërisë do të demantonte një gjë të tillë. Kohë më parë mes shtetit shqiptar dhe Kosovës janë lidhur një sërë marrëveshjesh, mirëpo ato janë nënshkruar mes UNMIK-ut, institucioneve të Kosovës dhe qeverisë së Shqipërisë. Në të vërtetë, çfarë fshihet pas marrëveshjes mes Shkupit dhe Beogradit? Strategët serbë dhe maqedonas gjatë gjithë kohës hartojnë dhe përpilojnë planin për instalimin e një pike biologjike që do të pengonte komunikimin e brendshëm shqiptar. Pika kufitare Tanushë-Debëllde dhe Strezimir-Restelicë si dhe ajo që preferohet në të ardhmen në Gollobordë, assesi nuk mund të konceptohet në funksion të lehtësimit të komunikimeve të brendshme shqiptare. Nuk duhet harruar se një pjesë të madhe të trasesë nga Dragashi në Restelicë e pati ndërtuar ushtria jugosllave për nevojat e saj strategjike ushtarake. Në këtë interes të përbashkët serbo-maqedonas, ku mendohet të shfrytëzohet popullsia sllavofolëse myslimane që jeton në Kosovë, buron fshehtësia e marrëveshjes në Ohër. Ndërkaq vonesa e komunikatës në Ohër, po ashtu flet për një tendencë të papërmbajtur të sllavëve të jugut të jenë faktorë kyç në këto procese të evropianizimit të marrëdhënieve ndërkufitare. Pra, është e qartë se serbët dhe maqedonasit në mënyrë vullgare po imponojnë interesin e tyre. Heshtjen e shqiptarëve ,ata po e blejnë duke stimuluar, përkrahur dhe shpërblyer qëndrimet e moderuara të mefshta që nuk i pengojnë projektet e tyre. Po deri kur shqiptarët do të bëjnë sehir ndaj këtyre projekteve sekrete?!

[Honezmi]

Nje analize e shkelqier ku dele ne pahe fare qarte HIPOKRIZIJA Maqedonse, dhe indiferenca e shtetit Shqiptar.
Kuptohet qe kjo indiference nuk vjene vetem nga "moderimi" i politikes Shqiptare,por vjene nga sherbetoret dhe mercenaret qe pas cdo veprimi anti-shqiptar marin pagesen.Vendit te shqiponjave i mungojne SHQIPONJAT.....

[Enri]

Nga Milazim Krasniqi

Shoqëria VAZ, që përfaqësohet nga Bodo Hombah, ish -shefi i Paktit të Stabilitetit, ka blerë tashmë disa nga mediat kryesore të shkruara në Serbi, në Bullgari e në Rumani. Kjo shoqëri planifikon edhe blerjen e tre gazetave kryesore maqedonase, pastaj edhe disa gazeta ditore në Podgoricë, në Novi Sad e në Prishtinë. Për secilin ështe e qartë se kompania që ka 22 gazeta, 50 revista dhe qarkullim prej 1,5 miliardë eurosh në vit, me blerjen e mediave bën biznes, dhe si i tillë ai nuk do të duhej të paraqiste asgjë ekskluzive.
Por, në jetën ballkanike, të mbarsur me paragjykime ndaj të huajve dhe ku epiqendrat e nacionalizmave ende prodhojnë dridhje tektonike, ky projekt duket si ekskluzivitet i dorës së parë. Në këtë kontekst, blerja më pikante e shoqërisë VAZ, ka qenë blerja e 50 për qind të aksioneve të gazetës kontraverse serbe “Politika”, e cila ka qenë simbol i nacionalizmit serb në periudhën e regjimit të Milosheviçit. Dikur e një kohë, askush nuk do të mund të imagjinonte që gazeta “Politika” të menaxhohej nga një kompani gjermane. Por, ja që sot kjo paraqet një realitet.
Angazhimi i Perëndimit në Ballkan në periudhën paskonfliktuale, për eliminimin e pasojave të luftës, vërtet ka qenë i gjithanshëm, që nga angazhimi ushtarak e deri te ai edukativ. Tash duket se ka filluar edhe një fazë e re, ajo e europianizimit medial të Ballkanit, përkatësisht e shkëputjes së tyre nga e kaluara.
Dihet roli negativ që kanë luajtur një pjesë e mediave në konfliktet ballkanike. Ndoshta këtë rol e ilustron më së miri një shembull nga lufta në Kroaci, ku një gazetar, pasi kishte intervistuar ushtarakun Shlivancanin, ia kishte zgjatur dorën dhe ia kishte uruar fitoren, paçka se në prapavijë dukej Vukovari duke u djegur nga flakët. Edhe me ndryshimet e ndodhura politike, përvoja e keqe dhjetëvjeçare e disa mediave, ka qenë e pamundur të çmontohet spontanisht. Përkundrazi, ka qenë i nevojshëm një projekt sikundër është ai i shoqërisë VAZ.
Por, europianizimi i skenës mediale ballkanike, përveç si element i dekontaminimit nga nacionalizmi, bart me vete edhe disa situata që më parë nuk janë imagjinuar. Analisti bullgar Oleg Zllatev thotë se me këtë trend “shprehja e mendimit të lirë monopolizohet”. Në fakt, cili do të jetë raporti ndërmjet europianizimit të medias dhe monopolizimit të saj, tani për tani nuk mund të dihet, sepse punët janë në proces.
Ky biznes i madh ballkanik i shoqërisë VAZ, sipas gjasave, do ta prekë edhe Kosovën. Por tani për tani nuk dihet se në çfarë forme dhe në çfarë përmasash. Kjo për faktin se gjendja e mediave të shkruara më Kosovë është shumë e vështirë. Disa prej tyre, më shumë mbahen me donacione e me inercion, se sa si biznese të suksesshme. Tirazhet simbolike të shumicës prej tyre, qysh tash ua tregojnë rrugën drejt ankandit. Se a do të ndodh kjo dhe sa do të ndikojë, nëse ndodh, në ngritjen profesionale të gazetarisë dhe të etikës profesionale, prapë mbetet të shihet. Por, duket se pritja nuk do të jetë edhe aq e gjatë.

[olsen]

me pak serbe ne ket bote,me mire eshte!

[ALBA]

KOSOVA



STRASBURG - Asambleja parlamentare e Këshillit të Evropës ka propozuar që Kosovës t'i jepet statusi i autonomisë speciale, i cili bashkë me garancitë e bashkësisë ndërkombëtare nuk do ta vinte në pyetje integritetin territorial dhe sovranitetin e Bashkësisë shtetërore të Serbisë dhe të Malit të Zi. Një status i tillë do të mundësonte respektimin e të drejtave të pakicave si në kuadër të Serbisë, ashtu edhe në kuadër të Kosovës, thuhet në Rezolutën e aprovuar ditën e dytë të seancës parlamentare të Kuvendit të KE-së në Strasburg. Asambleja parlamentare e KE-së vlerësoi se në kushtet e realitetit të ri në Serbi dhe në Mal të Zi një zgjidhje e tillë "duket e mundshme dhe rekomanduese", duke pasur parasysh se ekzistojnë shembuj të autonomive speciale në Evropë. Por dihet që shqiptarët e Kosovës nuk do të përkrahnin asnjë lloj forme të statusit të vendit të tyre, përveç pavarësisë. Ndërsa Beogradi është i vendosur për të mos e lëshuar kurrë Kosovën. Ndërsa gjithnjë e më shumë po shtrohet urgjenca e zgjidhjes së problemit të Kosovës, që siç thuhet po mban peng Ballkanin, aq më e vështirë paraqitet zgjidhja e kësaj çështjeje. Prej kohësh diplomacia perëndimore po mendon rrugët për statusin e Kosovës, edhe pse aktualisht Prishtinës e Beogradit po u bëhet presion që si fillim ata duhet të nisin një dialog mes tyre.


Marre nga shekulli

[Albo]

Cfare kane per te thene mbeshtesit e zjarrte te bashkimit europian dhe integrimit shqiptar ne BE per kete lajm?

NO COMMENT!

[Redi]

Nga Europa nuk na ka ardhur asnje gje e mire deri me sot dhe nuk duhet te tregohemi teper naive per te pritur ndonje te mire ne te ardhmen.

Europa historikisht ka qene kundra faktorit shqiptar dhe ne rast se presim ndonje te mire nga ajo, do te qendrojme perseri keshtu sic jemi.

E vetmja shprese nga jashte per ceshtjen tone Kombetare eshte Shteti pertej Atlantikut. Prej atij egzistojme sot dhe vetem bashkepunimi me te mund te na nxjerre ne drite ne te ardhmen.

Cdo rryme antiamerikane sot per sot do te demtonte teper ceshtjen tone Kombetare.

[Harley]

Une mendoj se kjo loje qe po ben Evropa me Kosoven eshte edhe kjo nje strategji e Tipit "Kali i Trojes".Le te jemi te qarte se mbas kesaj politike qendrojne Francezet ne sulm, Ruset ne mesfushe dhe Gjermanet qe po tregojne se jane te coroditur dhe nuk dine se cfare po bejne dhe se cfare kerkojne.
Status apo Status Special per mendimin tim do te thote: "hiq nga ana ver ne samar" dhe kjo rruge nuk eshte gje tjeter vecse te shkelesh mbi gjakun e mijera njerezve dhe mbi vuajtjet shekullore te popullit te Kosoves.Pandaj te dashur miq i vetmi vend qe ne na ka ndihmuar dhe po na ndihmon sinqerisht jane vetem Shtetet e Bashkuara te Amerikes dhe per kete duhet tu jemi mirenjohes deri ne fund.