Kush asht Kosovari?

[EveryWare]

Fjala hyrse në botimin “Kush asht Kosovari?”

Gazeta JAVA u lansue me 1 Dhetor 2001 si nji hapsinë ma shumë dhe faqe ma shumë për të drejtën me qenë i Ndryshëm dhe i Tjetërt mbrenda nji konteksti politik, kulturor e gjuhësor aspak tolerante ndaj t’Ndryshmes dhe Tjetres.

JAVA nisi me e provokue dhe me e çplue këte jotolerancë dhe jofleksibilitet të kulturës shqiptare ndaj t’Ndryshmes, tue e publikue nji idiomë të ndalueme mbrenda kulturës dhe gjuhës shqipe – Gegnishtes*.
Kishim vendosë me e sfidue taboo’n ma të madhe shqiptare të tana kohnave – Gegnishten – këte Gjuhë t’Ndalueme mbrenda kulturës shqiptare, që kjo kulturë shqiptare e mban të heshtun bash si Kina komuniste që mbante Qytetin e Ndaluem, të bindun se me këte kemi me e ba eksplicite e kemi me e eksternalizue krejt këte jotolerancë të mshefun, këte refuzim të elitës kulturore e politike me ndryshue dhe me reflektue ndaj t’Ndryshmes, si e dëshmojnë këta 169 numra të gazetës JAVA.

Kina e reformueme komuniste ma n’fund lejoi vizitën dhe turistat në Qytetin e Ndaluem. Kina shqiptare jo.
Gazeta JAVA mori guximin „bertoluccian“ me i çue vizitorët në botën e nji –
Gjuhe t’Ndalueme!
Mirëpo, nuk ishte vetëm nevoja e revidimit të vendimeve gjuhësore që u sollën në vitin 1972 n’Tiranë, n’Kongresin e Drejtshkrimit, në mungesë flagrante të lirive të përgjithshme, nji çashtje që na n’gazetë e kishim identifikue si çashtje me randësi fundamentale për t’ardhmen e Kosovës, pa detabuizimin dhe pa demontimin e së cilës asht zor me folë dhe me mendue seriozisht këte t’ardhme, sepse ato vendime e determinojnë nji shqiptar prej Kosove si – joautentik.
Ishte edhe nji çashtje tjetër poaq e madhe dhe fundamentale – çashtja e gjithmonshme e identitetit, që nis me pyetjen e famshme –kush jam une?

JAVA e perpetuoi pak – Kush asht Kosovari?
“Kosovar” ishte nji fjalë e re që fjalorët e mëdhej të gjuhëve të mëdhaje e përfshinë n’edicionet e reja mbas intervenimit të forcave të NATOs në vitin 1999 dhe angazhimit të Bashkësisë Ndërkombëtare për paqe dhe stabilitet në rajon, tue e përcaktue si ‚kosovar’ personin, banorin e këtij territori – Kosovës.
Me numrin e parë të gazetës, me 1 Dhetor 2001, lansuem edhe këte debat. Si ka me u pa në këte libër, u banë kontribute të shumta dhe ky debat pati nji përqëndrim në pesëmbëdhetë numrat e parë, për t’u rrallue ma vonë e shfaq tek-e-tuk nëpër tanë numrat tjerë deri sot.
Randësia e debatimit të nji identiteti që nuk derivohet dhe nuk determinohet etnikisht, në nji kontekst të çimentuem etnik si Ballkani, ishte poashtu nji taboo që duhej me e sfidue.
Ne e artikuluem si nji ekstension të debatit që po zhvillohej në kontekstin europian me pyetjen “Kush asht europiani?”, tue u mundue me i ba njerëzit me reflektue mbi identitetin supraetnik, që n’Kosovë artikulohej me kategorinë ‘kosovar’. Ishim të bindun se kështu po e pasunojmë nji debat që zhvillohej në nji nivel ma të naltë europian për çashtjet e identiteti supra-nacional, që artikulohej me nocionin ‘europian’.
Nëse e gjejmë përgjegjen në pyetjen se ‘Kush asht kosovari?’, na n’JAVA ishim të bindun se po e ndihmojmë me e gjetë gjegjen edhe n’pyetjen se “Kush asht europiani?”. Por, njikohësisht e kuptonim debatimin e çashtjeve që lidhen me t’ardhmen e Kosovës dhe identitetin politik, kulturor, civilizues dhe shtetëror të saj të nji randësie të madhe politike.
Kishim alarmue dhe lutë për debat kur zoti Ibrahim Rugova bani publik propozim-flamurin dhe propozim-himnin për nji Kosovë t’nesërme. Kishim vu theksin në rrezikun që ndryshimi i ikonografisë nacionale kishte me qenë për t’ardhmen e Kosovës nëse kalon pa u debatue dhe imponohet, dhe kishim pledue se vetëm debati asht mjet civilizues me i adresue dhe me i bisedue këto shqetësime.
Por, çka ndodhi.
Këto apele dhe ky debat mbeti i mbyllun mbrenda nji tirazhi modest të nji gazete që padëshirë u determinue si elitiste.
Institucionet politike e kulturore nuk e vazhduen debatin. Mediat elektronike e mbanin larg debatin për identitetin e mundshëm supra-etnik si Gegnishten. Si Kina Qytetin e Ndaluem. Shoqnia Civile, e ashtuquejtun, nuk e gjente kurajon civile me e arsyetue emnin, e lene ma me i kontribue kësaj çashtje. Ajo nuk e kishte problemin e identitetit kosovar, por të identitetit të vet civil.
Egzistimi dhe botimi i gazetës “JAVA” nisi me u pa e spjegue me teori komplotesh e me dyshime shkaku i këtyne dy çashtjeve që e determinonin atitudën publike të
saj. Deri ate ditë të 28 Nandorit 2005, ditën e Festës së Flamurit, kur disa anëtarë të Shoqatës së Veteranëve t’Ushtrisë Çlirimtare t’Kosovës, kishin heq propozimflamurin e presidentit të Kosovës, Ibrahim Rugova, shpallun bashkë me flamurin kombëtar nga autoritetet e komunës së Prishtinës nëpër rrugët e qytetit, dhe e kishin djegë në mënyrë spektakulare para kamerave televizive.
Kosova ato çaste gjendej disa minuta larg nga lufta qytetare. Vetëm ato ditë, 4 vjet ma vonë nga apeli i gazetës JAVA, u pa tanë nevoja e debatimit të këtyne çashtjeve dhe u kujtue apeli që në gazetë kishim ba prej vitesh për – debat.

Shpresoj se këto kontribute që u publikuen në JAVA, kryesisht gjatë viteve 2001-2002, kanë me e rikthye besimin se Kosova e nesërme asht e mundun, poaq sa kanë me ndihmue për me i kuptue edhe rreziqet që na presin të gjithëve nga nacionalizmi si forcë motorike e mendimit politik n’Ballkan.
Personalisht mendoj se Kosova e nesërme si vend i njerëzve të lirë dhe të barabartë asht e mundun.

Lypet vetëm diçka e ditun dhe e moçme 200 vjet - kurajo qytetare.

Migjen Kelmendi
Prishtinë, Dhetor 2005

PS. Gegnishten e përdorun tek-etuk nëpër faqet e librit, kuptojeni si latituda dhe longituda të nji harte që duhet me ta kallxue rrugën deri te Qyteti i Ndaluem Tingullor i kulturës shqiptare – Gegnishtja. Le të jetë ky edhe nji apel për reflektim ndaj nji padrejtësie të madhe dhe akti thelbësisht jokulturor që mbahet i mshefun mbrenda kulturës dhe civilizimit shqiptar.

1* Gegnishtja asht Gjuha Amtare e tri të katërtave të krejt shqiptarëve, e cila mbas
vendimeve që u morën n’Tiranë, n’Kongresin e Drejtshkrimit, në vitin 1972, në kulmin e
fuqisë së diktatorit Enver Hoxha dhe Partisë së Punës, u hoq dhe u ndalue me u përdorë në jetën publike. Tosknishtja, idioma e dytë shqiptare, e folun nga nji e katërta e shqiptarve u etablue si Standard Gjuhësor. Kjo ndalesë e shkrimit dhe botimit Gegnisht vazhdon edhe sot e kësaj dite në krejt hapsinën shqiptare, pos në – Gazetën JAVA.

[[xeni]]

Oh sa kam qesh!

Migjen Kelmendi eshte ai qe Shqiperine e Madhe e krahason me Serbine e Madhe.
Tipa si ky dhe Kastriot Myftaraj (nje katolik fanatik qe thote se geget dhe tosket kane qene ne lufte te vazhdushme, e geget duhet me e ba nji shtet gego-katolik me vete e me u nda prej grekeve te Jugut) nuk bejne gje tjeter vetem se çojne uje tek mulliri i te tjereve. Nuk e di a e bejne nga injoranca apo se ua kan ngop b.then ne pare, porse nje gje eshte e sigurte se prej tyne nuk i vjen hajer shqiptareve…

[EveryWare]

Oh sa kam qesh!

Migjen Kelmendi eshte ai qe Shqiperine e Madhe e krahason me Serbine e Madhe.
Tipa si ky dhe Kastriot Myftaraj (nje katolik fanatik qe thote se geget dhe tosket kane qene ne lufte te vazhdushme, e geget duhet me e ba nji shtet gego-katolik me vete e me u nda prej grekeve te Jugut) nuk bejne gje tjeter vetem se çojne uje tek mulliri i te tjereve. Nuk e di a e bejne nga injoranca apo se ua kan ngop b.then ne pare, porse nje gje eshte e sigurte se prej tyne nuk i vjen hajer shqiptareve…

Ju, o i nderuem - paskeni probleme me vehten, shqipen prandaj edhe me gjith botën...! Përfundimet që i bëni krijojnë përshtypje se as që e keni lexue textin...! Apo, thjesht edhe kur lexoni, kuptoni shumë pak nga materia...!

[oiseau en vol]

Po i them edhe nja dy fjale ashtu shkopa-shkopa sa per te mos me ngelur merak.

E para, artikullin e lexova, dialektin gegnisht e di per mrekulli dhe e mora vesh. Por nje gje qe me vrau ne kete artikull eshte qe autori ka nje terminologji shume te ngarkuar me fjale te huaja te perdorura pa perpunim fare. Disa shembuj ? Lansim (frengjisht lancement) eshte fjala shqipe "leshim" ne kuptimin e hedhjes, flakjes nga dora. Nje reviste nuk lansohet ne treg por hidhet. Fondamentale thuhet ne shqip "themel" ose nese deshiron zoti Kelmendi ne gegnisht "temel". Fond (frengjisht) thuhet ne shqip "fund" si pjesa me e thelle e diçkaje ku mbeshtetet kjo diçka. Humnera nuk ka fund per shembull, gota ka nje fund, shtepia nuk ka fund por ka themel.

Tjeter gje qe kapa, kjo eshte nje perdorim shume i rrezikshem i fjales "gegnishtja". Hidhini nje sy kesaj fjalie ne fund te artikullit :

Gegnishtja asht Gjuha Amtare e tri të katërtave të krejt shqiptarëve, e cila mbas vendimeve që u morën n’Tiranë, n’Kongresin e Drejtshkrimit, në vitin 1972, në kulmin e fuqisë së diktatorit Enver Hoxha dhe Partisë së Punës, u hoq dhe u ndalue me u përdorë në jetën publike. Tosknishtja, idioma e dytë shqiptare, e folun nga nji e katërta e shqiptarve u etablue si Standard Gjuhësor. Kjo ndalesë e shkrimit dhe botimit Gegnisht vazhdon edhe sot e kësaj dite në krejt hapsinën shqiptare, pos në – Gazetën JAVA.

Vereni çfare levrin aty : Gegnishtja eshte nje gjuhe (???), tosknishtja eshte idiome.

Qe ta marrim vesh njehere e mire, gegnishtja nuk eshte nje gjuhe. Ajo eshte idiome e shqipes siç dhe tosknishtja. Nese autori harron t'i vendose ato ne nje shkalle barazie, atehere ai kthehet i mosbesueshem ne artikullin e vet.
Kriteret e gjuhes i permbush ajo qe ne e quajme shqipja me dy dialektet e saj te barabarta. Nqs kapemi tek numri i banoreve, atehere nje ndryshim demografik i popullsise, psh nje lindshmeri e larte ne Toskeri dhe nje e ulet ne Gegeri, do te bente qe niperit tane te kerkonin rivendosjen e Toskerishtes si gjuhe zyrtare, pastaj geget do te zgjoheshin nga gjumi e do te lindnin me shume femije e do te kerkonin perseri gegerishten. Keto jane dokrra qe nuk ia vlen te merresh me to.


Detyra e gjuhetareve eshte qe te rremojne qofte dhe nje fjale te vjeter qe perdoret vetem ne nje fshat te humbur te Librazhdit per shembull, dhe ta fusin ate ne fjalorin e gjuhes shqipe. Vetem keshtu pasurohet gjuha. Dhe nje fjale e perdorur ne Skrapar qe nuk e kam degjuar kurre eshte po aq shqip sa nje fjale ne Puke qe mund te ma kene zene veshet nje here.

Me tej, nuk po hyj sepse e di ku e ka pak a shume hallin autori, per te bere nje revolucion te vertete ne fushen e gjuhes. Por gjuha nuk njeh revolucione, ajo njeh vetem evolucione. Nje revolucion eshte teper i dhunshem per nje gjuhe, sepse ne ditet e revolucionit i bie qe te mbetem te zhveshur nga gjuha dhe te mos mundim as te shprehemi.

Kaq, i kudondodhur, meqe pashe qe e mbron kete artikull. Te pershendes shqip

[panchovilla]

Ky artikull nuk mund te mbrohet as nga ata qe e mbrojne gegerishten sepse nuk ka vlere. Dmth thjesht dialektet nuk do zhduken. Por mire eshte gjuhen letrare ta perdorim mire e nga ana tjeter askush nuk mund t'ia ndaloje perdorimin e dialektit dikujt. Sidomos gje normale do ishte qe te pasurohet fjalori me fjale te dialekteve ne vend se te merren fjale te huaja.

[Cimo]

Edhe une kam ndegju per kete gazet java bile eshte edhe ne web .......mirepo mendojs se nuk ja vlen te diskutohet per kete njeri ..Ky pronari i kesaj gazete eshte perkrahes i gegerishtes kurse babai i tij gjithashtu i me titull DR. dhe akademik eshte perkrahes i gjuhes se sotme ...Ketu kemi te bejme me dis'harmoni familjare apo cregullime familjare...

Une jam perkrahes i Gjuhes standarde shqipe .....