Molotovi, Stalinit: 103 mina detare nė ngushticėn e Korfuzit i vendosėn jugosllavėt
» Dėrguar mė: 22/04/2010 - 13:50
Vladimir Bregu
Autoritetet sovjetike kanė pasur njė koncept tė ndryshėm nga ato shqiptare lidhur me incidentin e Kanalit tė Korfuzit. Sipas dokumenteve tė deklasifikuara kohėt e fundit dhe qė ruhen aktualisht nė arkivat e Federatės Ruse, ish-ministri i Jashtėm, Molotov i raportonte Stalinit se sovjetikėt kanė qenė nė dijeni pėr minat detare, pėr faktin se ato ishin tė prodhimit gjerman dhe ishin vendosur nė jug tė Shqipėrisė nga jugosllavėt. Numri i tyre, sipas kryediplomatit sovjetik, ishte 103 copė. Nė po kėto dokumente del edhe propozimi i Enver Hoxhės, qė anglezėve t'u jepeshin vetėm 20 mijė stėrlina dėmshpėrblim, nga 400 mijė qė kėrkonin ata. Ndėrkohė, Moska zyrtare kėshillonte Tiranėn qė, pėr tė mos humbur arin e bllokuar nė Londėr, tė pranonin gjysmėn e tij e mė pas tė pėrpiqeshin pėr tė negociuar me britanikėt, kėshillė qė nuk u mor parasysh nga Hoxha.
Nga ditari i tė ngarkuarit tė pėrkohshėm me punė tė BRSS nė Shqipėri, V.A. Karetkin. Shėnim i bisedės me Enver Hoxhėn
Tiranė, 26 shtator 1950
S E K R E T
(Iu dėrgua J. Stalinit, V. Molotovit, G. Malenkovit, L. Berjas, A, Mikojanit, L. Kaganoviēit, N. Bulganinit, N. Hrushovit)
...................
Mė tej ai mė informoi pėr pėrfundimet e bisedimeve tė mėtejshme qė kishte Behar Shtylla me Bekkettin nė shtator tė vitit 1950.
...............
Mė 22 tetor 1946, nė rajonin e ishullit tė Korfuzit dy torpedinierė anglezė ndeshėn nė minat e vendosura nė kanalin e lundrimit. Vdiqėn 44 vetė. Kėrkesės sė anglezėve pėr tė pastruar kanalin nga minat, pala shqiptare iu pėrgjigj me refuzim. Atėherė anglezėt e shpallėn tė mbyllur hyrjen e kanalit pėr nė portin shqiptar Vlora dhe mė 12 - 13 nėntor 1946 bėnė ēminimin duke hequr 22 mina gjermane. Minat kishin graso tė freskėt, qė dėshmonin saktė pėr kohėn e vendosjes sė tyre. Lidhur me refuzimin e qeverisė shqiptare pėr tė paguar dėmshpėrblimin, ndėr tė tjera dhe familjeve tė marinarėve anglezė tė vrarė, Londra e ēoi ēėshtjen nė Gjykatėn ndėrkombėtare tė Hagės. (Interesat e Britanisė sė Madhe nė gjyq i pėrfaqėsonte Bekkett). Seanca filloi mė 9 nėntor tė vitit 1948. Nė kėtė etapė, pala shqiptare vazhdimisht i drejtohej Moskės pėr kėshilla dhe ndihmė. Kėshtu, me kėrkesėn e shqiptarėve, nė rast se Gjykata ndėrkombėtare vendos tė krijojė komision ekspertimi, Shtabi i pėrgjithshėm i for-cave ushtarako-detare tė BRSS rekomandoi me cilėsinė e ekspertit specialistin pėr minat, kolonelin A. Brikin dhe shefin e degės sė pastrimit tė pasluftės tė Shtabit tė pėrgjithshėm tė forcave ushtarako-detare, G. Ēugunov. Mė 2 dhjetor 1948, ministri i Jashtėm V. Molotov nė letrėn dėrguar J. Stalinit e njofton: Shqiptarėt tremben se Gjykata ndėrkombėtare do tė marrė vendim pėr ekspertizė nė vend. "Atėherė do tė zbulohen minat e vendosura dikur nga jugosllavėt (103 copė). Shqiptarėt kėrkojnė kėshilla nėse duhet urgjent tė fillojnė pastrimin". Shtabi i pėrgjithshėm i forcave ushtarako-detare e konsideroi tė domosdoshme t'u rekomandojė shqiptarėve qė tė fillojnė menjėherė nga pastrimi dhe shprehu gatishmėrinė tė caktojnė specialistėt (komandanti i divizionit tė dragaminave, torpedinierėt e divizioneve dhe mekanikėn, specialistėt e minave dhe motorristėt). Ministri i forcave tė armatosura tė BRSS u porosit "urgjent dhe nė mėnyrė sekrete tė komandojė nė Shqipėri grupin e specialistėve tė ēertifikuar ". Po atė ditė, mė 2 dhjetor 1948, Byroja politike e KQ tė PKBS mori vendimin pėrkatės pėr "problemin e MPJ" (protokolli Nr 66, pika 142).
Mė 9 prill 1949, Gjykata ndėrkombėtare dha vendimin paraprak pėr padinė e anglezėve. Gjykata dėnoi Shqipėrinė pėr kontrollin e pamjaftueshėm tė ujėrave territoriale dhe i propozoi qeverisė shqiptare tė paraqesė arsyet e saj pėr shumėn e padisė. Shqiptarėt pėrsėri i kėrkuan kėshilla Moskės. Pala sovjetike e konsideroi tė pėrshtatshme tė fillonin bisedimet e pėrfaqėsuesve shqiptarė drejtpėrdrejt me anglezėt dhe tė kėrkonin kushte tė favorshme tė marrėveshjes. Zgjidhja e ēėshtjes sė kompensimit nga ana e Shqipėrisė lidhur me incidentin nė ishullin e Korfuzit, u zgjat. Kėrkesa e anglezėve pėr tė pranuar vendimin e Gjykatės ndėrkombėtare u bė njė nga kushtet e rivendosjes sė marrėdhėnieve diplomatike tė Britanisė sė Madhe dhe Shqipėrisė. Nė shkurt tė vitit 1956, MPJ e BRSS i dha udhėheqjes shqiptare "kėshi-llėn e Moskės": bisedimet pėr rivendosjen e marrėdhėnieve diplomatike duhej tė zhvilloheshin nė baza tė barabarta, pa ndonjė kusht paraprak.
..........
Si shumė tė reparacioneve pėr incidentin e Korfuzit, Behar Shtylla propozoi 20.000 funt stėrlina. Njėkohėsisht, Behari kėrkoi qė qeveria angleze tė shprehte mė nė fund mendimin e saj lidhur me floririn shqiptar. Bekkett tha se ai do ia transmetojė kėtė kėrkesė pėr shqyrtim qeverisė sė tij. Pėr sa i pėrket shumės sė propozuar, ai tha se nuk mund ta konsiderojė kėtė propozim si serioz dhe se ai kėmbėngul nė propozimin afėrsisht tė shumės 400 mijė funt stėrlina.
............
Nė kohėn e Luftės, floriri shqiptar u nxor nga vendi prej italianėve dhe gjermanėve. Nė pėrgjigje tė kėrkesės kėmbėngulėse tė palės shqiptare pėr tė kthyer rezervat e floririt, Komisioni trepalėsh (organ i Byrosė sė Reparacioneve nė Bruksel) vendosi t'i kthejė Shqipėrisė 1.121,5 kg flori, qė pėrbėnte afėrsisht 45% tė sasisė sė marrė. Gjithashtu, theksohej se Shqipėria duhej tė hiqte dorė nga pretendimi pėr pjesėn tjetėr dhe ta fiksonin kėtė nė njė deklaratė tė veēantė. Mė 14 shkurt 1949, V. Molotov njoftoi J. Stalinin se shqiptarėt kėrkojnė pėrgjigje urgjente. Nė Tiranė kishin frikė se anglezėt do tė vinin sekuestro ndaj floririt shqiptar dhe nė kėtė mėnyrė kompensojnė humbjen e shkaktuar atyre, qė lidhej me incidentin nė ishullin e Korfuzit. I dėrguari i BRSS nė Shqipėri, Ēuvahini mendonte se pala shqiptare duhet tė nėnshkruajė deklaratėn: duke marrė afėrsisht gjysmėn e rezervave tė saj tė floririt, Shqipėria mund tė kėrkojė mė vonė kthimin e tė gjithė floririt, duke u mbėshtetur nė nenin 75 tė Traktatit tė paqes me Italinė. Mundėsi tjetėr, sipas mendimit tė Ēuvahinit, pala shqiptare nuk ka dhe shanset e saj pėr zgjidhje tė favorshme tė problemit tė floririt, duke injoruar pozicionin e Komisionit trepalėsh, praktikisht shkojnė nė zero. MPJ e BRSS u shpreh dakord me argumentet e Ēuvahinit dhe i rekomandoi udhėheqjes shqiptare tė nėnshkruajė deklaratėn (Arkivi Presidentit).
...........
Anglezėt duan - tha Enveri - qė tė fusin nė xhep floririn, por edhe tė marrin reparacionet. Por kjo nuk bėhet. Deri sa problemi pėr fatin e floririt nuk do tė zgjidhet nė favor tė shqiptarėve dhe ata nuk do tė kenė garanci tė sigurt nė marrjen e tij, Shqipėria nuk ka ndėrmend tė paguajė ndonjė reparacion pėr incidentin e Korfuzit.
gazeta shqiptare
Krijoni Kontakt