Përshkrim sartrian i hilesë :D

[Anisela]

Mendimi im eshte ky-Vajza eshte e matur,e sigurte..Hileja i perket vetem djalit!!!Pse kaq nxitueshem?Lerini kohe gjerave!!!

[oiseau en vol]

Nuk e di, por duke pare dhe kete tekst te shkurter te Sartre, me behet qe Sartre kupton me "mauvaise foi" bishtnimin ose berjen bisht ndaj vetvetes. Te pakten ne kete tekst behet fjale per kete. Me duket se edhe tek pershkrimi i atij takimit me lart, kjo gje del ne pah.

Por do te kisha patur deshire qe ndokush, pa pretendime e pa kercime pupthi, te sillte te njejtat fjale (pasazhe) ne anglisht, ose te perkthyera nga anglishtja, dhe te shihnim sesi eshte rregulluar kjo gje.

Kush une jam une e kush je ti, as qe me interesojne. Ajo qe me duhet eshte te kuptoj me mire vepren e Sartre. Nqs ndonje e sheh veten qe mund te thote diçka ne lidhje me çeshtjen, le ta thote pa zene emra e pa filluar ne hasmerira kot me kot. Puna eshte te merremi me tekstin, dhe kaq.

Ju faleminderit


Mund ta gjykojmë një njeri duke thënë që ai i bën bisht vetes. Nëse ne e kemi përkufizuar situatën e njeriut si një zgjedhje të lirë, pa shfajësime dhe pa shpëtim, çdo njeri që struket prapa shfajësimit të pasioneve të tij, çdo njeri që sajon një determinizëm është një njeri që i bishtnon vetes. Mund të na bëhet vërejtja : e përse nuk do të zgjidhte ai për t’i bërë bisht vetes ? Unë përgjigjem që unë nuk kam për ta gjykuar atë moralisht, por bishtnimin e tij unë e përcaktoj si një gabim. Këtu, nuk mund t’i shpëtojmë një gjykimi të vërtete. Bërja bisht ndaj vetes është sigurisht një gënjeshtër, sepse ajo fsheh lirinë e plotë të angazhimit. Në të njëjtin rrafsh, do të them që ka bishtnim ndaj vetes nëse unë zgjedh për të deklaruar që disa vlera ekzistojnë përpara meje ; unë jam në kundërshtim me veten time nëse, në të njëjtën kohë, unë i dua ato dhe deklaroj që ato imponohen ndaj meje. Nëse më thonë : e sikur të dua të bëj bisht vetes ? Unë do të përgjigjem : nuk ka asnjë arsye për që ju të mos bëni kështu, por unë deklaroj që ju i keni bërë bisht vetes suaj, dhe se qëndrimi më i lidhur është qëndrimi i ndershëm. Dhe veç kësaj unë mund të sjell një gjykim moral. Kur unë deklaroj që liria, përmes çdo rrethane konkrete, nuk mund të ketë qëllim tjetër përveçse vetvetes së saj, nëse njeriu ka pranuar një herë që ai shtron vlera në ndenjen vetëm, ai nuk mund të dëshirojë më tjetër përveçse një gjë, lirinë si themel të të gjitha vlerave. Kjo nuk nënkupton që ai e do këtë liri në abstrakt. Kjo do të thotë thjesht që veprimet e njerëzve të ndershëm kanë si domethënie të fundit kërkimin e lirisë si të tillë. Një njeri i cili aderon në një sindikatë, komunist apo revolucionar, dëshiron qëllimi konkrete ; këto qëllime mpleksin një vullnet abstrakt lirie ; por kjo liri e dëshiron veten në konkreten. Ne e duam lirinë për lirinë dhe përmes çdo rrethane të veçantë. Dhe duke dashur lirinë, ne zbulojmë që ajo varet tërësisht nga liria e të tjerëve, dhe se liria e të tjerëve varet nga e jona. Sigurisht, liria si përkufizim i njeriut nuk varet nga tjetri, por sapo ka një angazhim, unë jam i detyruar për të dashur në të njëjtën kohë lirinë time si dhe atë të të tjerëve, unë nuk mund ta marr lirinë time për qëllim përveç nëse unë marr për të tillë dhe atë të të tjerëve. Për rrjedhojë, kur, mbi rrafshin e autenticitetit total, unë kam pranuar që njeriu është një qenie tek e cila thelbi paraprihet nga ekzistenca, kur kam pranuar që ai është një qenie e lirë e cila nuk mund të dojë tjetër, në rrethana të ndryshme, përveçse lirinë e vet, unë kam pranuar në të njëjtën kohë që unë nuk mund të dua tjetër përveçse lirinë e të tjerëve. Kështu, në emër të këtij vullneti lirie, të mpleksur nga vetë liria, unë mund të formoj gjykime mbi ata të cilët synojnë për t’i fshehur vetes falësinë e ekzistencës së tyre, dhe lirinë e saj të plotë. Ata të cilët do t’i fshehin vetes, nga fryma serioze apo nga shfajësime deterministe, lirinë e tyre të plotë, unë do t’i quaja frikacakë ; të tjerët që do të përpiqen për të treguar që ekzistenca e tyre ishte e nevojshme, ndërkohë që kjo ekzistencë është vetë rastësia e shfaqjes së njeriut mbi tokë, unë do t’i quaja të poshtër. Por frikacakët dhe të poshtrit nuk mund të gjykohen ndryshe përveçse mbi rrafshin e autenticitetit të rreptë. »

Sartre, Ekzistencializmi është një humanizëm, LP. F. 68-71

[citizen insane]

Pershendetje !

Ne fillim ca sqarime ; sartre e jep kete shembull per te pershkruar konceptin e « vete-mashtrimit », dhe jo si nje shembull pergjithesues sesi sillet femra ne takimin e pare dhe qellimet e mashkullit ndaj kesaj femre. Thelbi eshte ilustrimi I procesit te “vete-mashtrimit”.

Sartre mendonte se njeriu eshte I LIRE dhe se ndergjegjesimi mbi kete fakt mund te jete I dhimbshem, ankthsjelles dhe se zakonisht ne mundohemi ta shmangim ndergjegjesimin mbi lirine tone.

" vete-mashtrimi", eshte perpjekje per tu larguar nga ky ndergjegjesim, per te pretenduar se ne nuk jemi te lire por se sjelljet tona, qendrimet, jane te determinuara nga karakteri qe kemi (ide kjo qe kundershton idene e freud-in se disa aktivitete mendore kane natyre te pandergjegjshme dmth te pakontrollueshme nga vetedija).

Keshtu edhe vajza e shembullit, mashtron veten e saj per te shmangur pergjegjesine e zgjedhjes per ta refuzuar apo pranuar joshesin; ajo pretendon se eshte nje send pasiv sepse ne kete menyre nuk do I duhet te kaloje procesin e dhimbshem te zgjedhjes dhe rrjedhimisht te ndergjegjesimt se ajo eshte nje qenie e lire.

[oiseau en vol]

Krejt me vend, citizen_insane, krejt i sakte koncepti qe ju keni kapur. Kete ide kam patur qysh ne fillim kur solla pershkrimin e takimit, e kisha te qarte per ç'behej fjale, por nuk dija si ta sillja, dhe perdora termin hile, ama ishte plotesisht i sqaruar qe nuk kishte te bente fare me hipokrizine, genjeshtren, e me gjera te tjera te kesaj natyre.

Ja ketu me poshte disa mendime te nje profesori filozofie Marc Wetzel, ku une kam lene pa perkthyer termin "la mauvaise foi" per qe çdokush te nxjerre kuptimin e vet, dhe nqs ju do beni nje perpjekje qe ne vend te ketij termi te vini fjalen shqip 'bishtnim" ne kuptimin e berjes bisht vetvetes, ne kuptimin e nje ndarje, e nje ikje nga vetvetja, pikerisht per arsyet qe ju citizen keni permendur, atehere them qe kuptimi do jete me se i qarte.

Ne lidhje me termin "vete-mashtrim", nuk jam shume i sigurt sepse mashtrim ne shqip ka nje konotacion te genjeshtres qe e hame, dmth qe e besojme. Mirepo ketu me poshte do shihet qe nuk eshte aspak keshtu. Ndergjegja jone nuk mund te jete e genjyer nga vetvetja, ajo mund t'i beje bisht vetvetes per t'i shkuar per shtati diçkaje qe i intereson.

Sidoqofte, e le te hapur per diskutim.

Në këtë kapitull të Qenia dhe Hiçi, Sartre orvatet të ndriçojë, nëpërmjet fenomenit universal të la mauvaise foi (në të cilën një ndërgjegje gënjen vetveten duke nxjerrë si pretekste arsye që i shkojnë përshtat asaj), natyrën origjinale të ndërgjegjes njerëzore. Njëlloj siç për Freud ëndrra është ushë mbretërore e cila e shpie psikanalistin tek e pavetëdijshmja, la mauvaise foi e përcjell filozofin tek ndërgjegja. Në fakt, la mauvaise foi është një fenomen i ndërlikuar : njeriu abuzon aty me lirinë e vet në raport me të vërtetën, ai është i kapur në kurth nga vetë liria e tij (pasiqë ai vihet të besojë atë çka ai i thotë vetes të besojë) dhe zbulon atëherë diçka mbi të vërtetën e lirisë së tij (sepse la mauvaise foi është liria duke i ikur së vërtetës së saj)

Sartre vepron atëherë në tre kohë (që u korespondojnë nënkapitujve të shpjeguar nga ai).

1) Sartre analizon paradoksin e mëposhtëm : asimilimi i la mauvaise foi në një gënjeshtër ndaj vetes është njëkohësisht i pashmangshëm dhe i pamundshëm. I pashmangshëm sepse la mauvaise foi ka të tria karakteret thelbësore të gënjeshtrës : aty maskojmë diçka (ajo çka bëjmë për të besuar ndryshon nga ajo çka besojmë), përshtatemi me të (përmbajtja e pretenduar na është më e favorshme sesa do të na ishte e tillë efektivja), dhe së fundi aty brishtëzohemi dhe zihemi ngushtë (shmangia e dëshiruar e shprehjes sonë nga e vërteta rrezikon në çdo çast të qenurit të denoncuar apo tradhtuar nga ajo). Por përqasja me gënjeshtrën është megjithatë i pamundshëm, sepse gënjeshtra e dalë mbanë supozon njëkohësisht që i genjyeri të jetë mashtruar plotësisht dhe gënjyesi aspak. Mirëpo unë nuk mundem nga principi të jem i mashtruar nga gënjeshtrat e mia të veta (qysh mund të kapërdij gjëra që unë i di që janë të paqena ?) dhe as të jem i siguruar për të qëndruar i padepërtueshëm ndaj arsyeve që nxjerr përpara (qysh të qëndroj i pandjeshëm ndaj asaj që më shfajëson ?)
Nga ku del çështja : a duhet ta shpjegojmë këtë dublim gënjyes/i gënjyer nëpërmjet dyshes së të vetedijshmes dhe pavetëdijshmes ? A do të ishte ngaqë e ‘’pavetëdijshmja’’ mashtron ‘’unin’’ kjo që unë mund të abuzoj kështu me veten time ? Sartre e mohon këtë : la mauvaise foi është një çështje rreptësisht e brendshme ndaj ndërgjegjes : nuk ka shfajësime të pavetëdijshme, dhe më keq akoma : mbështetja tek e pavetëdijshmja është kjo vetë një sjellje shfaqjësimi (psikanaliza është si një metafizikë e la mauvaise foi)

2) Sartre ilustron atëherë zgjidhjen e tij nëpërmjet shqyrtimit të rasteve tipike të mauvaise foi : ‘’joshësja e re’’ e cila synon avantazhin e të qenurit e dëshirueshme dhe i ikën telashit të të qenurit e dëshiruar ; kështu ‘’kamarieri’’ i cili njëkohësisht është dhe nuk është ai që ai duhet të luajë për të qenë (një akrobat virtuoz i mbushjes së pijeve) ; kështu homoseksuali-që-nuk-ndihet-mirë-me-këtë i cili luhatet nga njëra qesharake në tjetrën : të shfajësojë natyrën e tij apo të shpjegojë lirinë e tij ! Këto situata të ndryshme lejojnë megjithatë një diagnostikë të vetme : prani e një ndërgjegje ambige dhe mungesë pa ambiguitet të së pavetëdijshmes !

3) La mauvaise foi konsiston pra për ta besuar veten përgjysmë. Por çfarë mundet në përgjithësi të besojë një ndërgjegje çka është ajo ? Ajo nuk mund të mos e dijë që ajo është (sepse ajo është raport me veten e saj), dhe as të dijë çka ajo është (sepse nuk ka raport të mundshëm dijeje përveçse me një të dhënë objektive). Ngelet, thotë Sartre, që ajo ka besim në vetvete. Nëse pra njeriu mund të jetë de mauvaise foi (‘’e di mirë që jam frikacak dhe dembel, por jo aq ama dhe as ekskluzivisht njëherë e përgjithmonë’’, kjo është që, filozofikisht, vetë raporti i një ndërgjegje me cilësitë e saj, gjendjet e saj karakteristike (frikë apo guxim etj.), nuk është kurrë një raport i thjeshtë të qenuri apo të mos qenuri : unë nuk jam frikacak pasiqë unë nuk jam aspak siç tavolina është e thyer në një këmbë apo sytë e mi janë jeshilë ; por unë jam megjithatë frikacak pasiqë më ndodh të jem i tillë dhe tekefundit nuk mund të jem më tepër guximtar ! Unë mund të jem pra gjithmonë de mauvaise foi duke besuar përgjysëm që nuk jam frikacak ! Nga ku del përfundimi i Sartre : la mauvaise foi i një qenie të vetëdijshme është pasoja e besimit të pashmangshëm (dhe pashmangshmërisht të rrëzueshëm !) të ndërgjegjes në qenien e vet.

La mauvaise foi konsiston, për Sartre, në një lloj kundërshtie zemërbutë, e formës ‘’sigurisht që po, por megjithatë jo’’ (shembull : ‘’e kam gabim, por do ta kishit gabim të më quanit gabim’’, ose ‘’po, ka diçka nga kjo që thoni, por kjo nuk llogaritet’’).

[oiseau en vol]

Sartre, per te shpjeguar kuptimin e tij te "la mauvaise foi" (qe mua po me behet gjithnje e me shume qe kjo korespondon me bishtnimin ndaj vetes) ka perdorur tre shembuj, siç dhe e permend me lart profesori i filozofise.

Shembullin e vajzes e kemi permendur, tani le te shohim pak dhe ate te homoseksualit (me duket shume interesant kendveshtrimi sartrian), si dhe ne nje post tjeter do te sjell shembullin e kamarierit.

Por do shtoj diçka qe mendoj se duhet, sepse vepra e Sartre "Qenia dhe Hiçi" eshte botuar me 1943, dhe atehere kishte ide te tjera mbi homoseksualitetin. Ai e permend shpesh si nje gabim dhe nje faj. Sot, mund te kete kendveshtrime te tjera, keshtu qe ndonjeri te mos fokusohet mbi kete gje sepse nuk eshte qellimi aty.



Një homoseksual ka shpesh një ndjenjë të rënduar fajësie dhe e tërë ekzistenca e tij përcaktohet në lidhje me këtë ndjenjë. Do të parathemi me dëshirë që ai i bishtnon vetes. Dhe, në fakt, ndodh shpesh që ky njeri, në të njëjtën kohë që ai e pranon prirjen e tij homoseksuale, në të njëjtën kohë që pohon një nga një të gjitha gabimet e veçanta që ai ka kryer, refuzon me të gjitha forcat e veta për tu konsideuar si « një pederast ». Rasti i tij është gjithmonë « mënjanë », i veçantë ; ky rast hyn thjesht për lojë, rastësisht, nga fati i keq ; këto janë gabime të shkuara, ato shpjegohen nga njëfarë konceptimi i së bukurës që femrat nuk do të mund ta kënaqnin, aty duhet parë më tepër efektet e një kërkimi të shqetësuar sesa shfaqjet e një prirje të ngulitur thellë, etj. Ja sigurisht një njeri që i bishtnon vetes dhe që kthehet gati komik pasiqë, duke pranuar të gjitha faktet që i janë ngjitur përsipër, ai refuzon për të nxjerrë përfundimin që shtrohet përpara. Kështu miku i tij, që është censori i tij më i rreptë, nxehet nga kjo luhatje : censori nuk kërkon tjetër veçse një gjë – dhe ndoshta atëherë ai do të tregohet zemërbutë : që fajtori ta njohë veten fajtor, që homoseksuali të shpallë troç – kokëulur apo kokëlart, pak rëndësi ka kjo – « Unë jam një pederast ». Ne kërkojmë këtu : kush i bishtnon vetes ? Homoseksuali apo kampioni i sinqeritetit ? Homoseksuali i njeh gabimet e tija, por ai lufton me të gjitha forcat kundër perspektivës rrënuese që gabimet e tij i ndërtojnë atij një fat. Ai nuk do që ta lerë veten të konsiderohet si një gjë : ai ka një nxënie të fortë dhe të errët që një homoseksual nuk është homoseksual siç kjo tavolinë është tavolinë apo ky kuqalosh është kuqalosh. Atij i duket që ai i përvidhet çdo gabimi sapo që ai e shtron dhe e njeh këtë gabim, madje më mirë akoma, që vazhdimësia psikike, nga vetvetja, e lan atë nga çdo gabim, i ndërton atij një të ardhme të papërcaktuar, e bën atë për të rilindur dhe një herë. A e ka ai gabim ? A nuk e pranon ai, nga vetvetja, karakterin e veçantë dhe të pathjeshtueshëm të realitetit-njerëzor ? Qëndrimi i tij mbështjell pra një nxënie të pamohueshme të së vërtetës. Por, në të njëjtën kohë, ai ka nevojë për këtë rilindje të përhershme, për këtë arratisje të vazhdueshme për të jetuar ; duhet që ai të vihet vazhdimisht jashtë cënimit për të shmangur gjykimin e tmerrshëm të kolektivitetit. Kështu ai luan me fjalën të jesh. Ai do të kishte të drejtë në fakt nëse ai do ta dëgjonte këtë frazë : « Unë nuk jam pederast » në kuptimin e « Unë nuk jam ajo çka jam ». Dmth, nëse ai do të shpallte : « Në masën ku një seri sjelljesh janë përkufizuar si sjellje pederasti, dhe që unë i kam patur këto sjellje, unë jam një pederast. Në masën ku realiteti-njerëzor i përvidhet çdo përkufizimi nëpërmjet sjelljeve, unë nuk jam një i tillë. » Por ai rrëshqet dinakërisht drejt një pranimi tjetër të fjalës « të jesh ». Ai e merr « të mos jesh » në kuptimin e « të mos jesh në vete ». Ai shpall « të mos jetë pederast » në kuptimin ku kjo tavolinë nuk është një kallamare. Ai i bishtnon vetes.
Por kampioni i sinqeritetit nuk e shpërfill transhendancën e realitetit-njerëzor dhe di, në rast nevoje, ta rivendikojë atë në dobi të vet. Ai madje e përdor atë dhe e shtron në kërkesën e tij : a nuk do ai, në emër të sinqeritetit – pra të lirisë -, që homoseksuali të rikthehet tek vetvetja dhe ta pranojë veten homoseksual ; a nuk lë ai për të kuptuar që një dëshmim i tillë do t’i sigurojë homoseksualit zemërbutësinë ? Ç’nënkupton kjo, në mos që njeriu i cili e pranon veten homoseksual nuk do të jetë më i njëjti me homoseksualin që ai e njeh të jetë dhe do të arratiset në rajonin e lirisë dhe të vullnetit të mirë ? Ai i kërkon pra atij të jetë çka ai është për të mos qenë më i tillë. Ky është kuptimi i thellë i frazës : « Mëkat i pohuar është gjysmë i falur. » Ai kërkon nga fajtori që ky të konstituohet si një gjë, pikërisht për të mos e trajtuar më si gjë. Dhe kjo kundërshti është ajo që ngre në këmbë kërkesën e sinqeritetit. Kush nuk e sheh, në fakt, çka ka fyese për tjetrin dhe siguruese për mua, në një frazë si : « Bah ! ai është një pederast », e cila fshin përnjëherë një liri shqetësuese dhe synon tani e tutje për t’i ndërtuar të gjitha aktet e tjetrit si pasoja që rrjedhin rreptësisht nga thelbi i tij. Megjithatë, kjo është ajo çka censori kërkon nga viktima e tij : që ajo të konstituohet vetë si një gjë, që ajo t’i dorëzojë atij lirinë e vet si diçka që i përket, për që ai t’ia kthejë asaj pastaj siç sovrani vartësit të vet. Kampioni i sinqeritetit, në masën ku ai do që të sigurojë veten, ndërkohë që ai pretendon të gjykojë, në masën ku ai i kërkon një lirie për tu konstituar, e tillë si liri, si një gjë, i bishtnon vetes. Këtu bëhet fjalë vetëm për një episod të asaj lufte për vdekje ndërgjegjesh që Hegeli e emërton « raporti i të zotit dhe skllavit ». I drejtohemi një ndërgjegjeje për t’i kërkuar asaj, në emër të natyrës së saj prej ndërgjegje, për tu shkatërruar rrënjësisht si ndërgjegje, duke e bërë atë për të shpresuar, përtej këtij shkatërrimi, një rilindje.

Sartre, L'Être et le Néant (Qenia dhe Hiçi), f. 98-100

ps : se mos me thote ndonjeri qe e kam vjedhur gjekundi se hall te jete i joti e hall te mos jete (ose gdhe ose hajdut )

[oiseau en vol]

Me kete shembull plotesohet treshja e shembujve te Sartre ne lidhje me bishtnimin ndaj vetes.

- vajza qe josh djalin
- homoseksuali dhe shoku i tij
- kamarieri duke sherbyer

Por ka dhe gjera te tjera qe Sartre thote mbi sinqeritetin duke e pare nga kendveshtrimi i bishtnimit ndaj vetes. Kjo eshte prekur paksa ne shembullin e homoseksualit.

Kush di te flase me mire apo te perktheje me mire, referencat i ka aty, eshte i mireseardhur. Vetem keshtu shoshiten gjerat dhe hyjme pak me thelle ne mendimin e Sartre.


Nëse njeriu është çka ai është, bishtnimi ndaj vetes është gjithmonë krejtësisht i pamundshëm dhe çiltërsia pushon së qenuri ideali i tij për tu kthyer qenia e vet : por njeriu është – ai është çka ai është dhe, në mënyrë të përgjithshme, qysh mund të jemi ajo çka jemi, kur jemi si ndërgjegje të qenuri ? Nëse çiltërsia, apo sinqeriteti, është një vlerë universale, vetëkuptohet që maksima e saj : duhet qenë ajo çka jemi nuk shërben vetëm si princip rregullator për gjykimet dhe konceptet nëpërmjet të cilave unë shpreh atë çka jam. Ajo shtron jo vetëm një ideal të njohjes por një ideal të qenies, ajo na parashtron një përshtatje absolute të qenies me vetveten si prototip të qenuri. Në këtë kuptim duhet të bëjmë për të qenë siç ne jemi. Por çfarë jemi ne pra nëse ne kemi detyrimin e vazhdueshëm për të bërë të jemi çka ne jemi, nëse ne jemi në mënyrën e të duhurit për të qenë ajo çka ne jemi ?

Le të konsiderojmë këtë kamarier të ri. Është i shkathët, i lehtë, paksa tepër i saktë, paksa tepër i shpejtë, ai shkon drejt klientëve me një hap paksa tepër të gjallë, përkulet paksa tepër zellshëm, zëri i tij, sytë e tij shprehin një interes paksa tepër të vëmendshëm për porosinë e klientit, ja ku po vjen, duke u përpjekur të imitojë në ecjen e tij rigorozitetin e pamëshirshëm të nuk e di çfarë automati e në të njëjtën kohë duke mbajtur tabakanë me një lloj guximi prej akrobati mbi tel, duke e vënë atë në një ekuilibër përherë të paqëndrueshëm dhe përherë të ndërprerë, që ai e rivendos në vend përherë me një lëvizje të lehtë të krahut dhe dorës. E tërë sjellja e tij na duket një lojë. Ai kujdeset për t’i lidhur lëvizjet e veta njëlloj sikur ato të ishin mekanizma që komandojnë njëra-tjetrën, mimika dhe zëri i tij duken mekanizma ; ai i jep vetes zhdërvjelltësinë dhe shpejtësinë e pamëshirshme të gjërave. Ai luan, zbavitet. Por çfarë luan ai pra ? Nuk duhet vëzhguar gjatë për ta kuptuar : ai luan për të qenë kamarier. Këtu nuk ka asgjë që të na befasojë : loja është një lloj vrojtimi dhe hulumtimi. Djaloshi luan me trupin e tij për ta hulumtuar, për t’ia bërë inventarin atij ; kamarieri luan me kushtin e tij për ta realizuar atë.
Ky detyrim nuk ndryshon nga ai që u imponohet të gjithë tregtarëve : kushti i tyre është tërë ceremoni, publiku kërkon nga ata që ato ta realizojnë këtë kusht si një ceremoni, kemi hopthin e shitësit, rrobaqepësit, drejtuesit të ankandit, hopth nëpërmjet të cilit ato përpiqen të bindin klientelën e tyre që ato nuk janë asgjë tjetër përveçse një shitës, një rrobaqepës, një drejtues ankandi. Një shitës që ëndërron, kjo është fyese për blerësin, sepse ai nuk është më krejtësisht një shitës. Mirësjellja kërkon që ai të vetëpërmbahet në funksionin e tij prej shitësi, ashtu siç ushtari roje bëhet gjë-ushtar me një vështrim të drejtpërdrejtë por që nuk sheh aspak, që nuk është bërë më për të parë, pasiqë është rregullorja dhe jo interesi i çastit ajo që përcakton pikën që ai duhet të mbërthejë (vështrimi ‘’i ngulur në dhjetë hapa’’).
Ja pra disa vërejtje për ta burgosur njeriun në atë çka ai është. Njëlloj sikur ne të jetonim në frikën e përhershme që ai të mos ikë nga aty, që ai të mos shpërthejë dhe të mos shmangë befas kushtin e vet. Por kjo është që, paralelisht, kamarieri nuk mund të jetë së brendshmi drejtpërdrejt kamarier, në kuptimin ku kjo kallamare është kallamare, dhe ku kjo gotë është gotë. Kjo nuk është aspak që ai të mos mundet për të formuar gjykime refleksive apo koncepte mbi kushtin e tij. Ai e di mirë çka ‘’nënkupton’’ ky kusht : detyrimin për tu ngritur në pesë të mëngjesit, për të fshirë dyshemenë e lokalit përpara hapjes së tij, për të ngrohur ekspresin e kafesë, etj.
Ai i njeh të drejtat që kushti përmban : të drejtën për bakshish, të drejtat sindikale, etj. Por të gjitha këto koncepte, të gjitha këto gjykime dërgojnë tek transhendantja. Bëhet fjalë për mundësi abstrakte, të drejta dhe detyra të dhëna ndaj një ‘’subjekti të së drejtës’’. Dhe është pikërisht ky subjekt ajo që unë kam për të qenë dhe që nuk jam aspak. Kjo nuk është që unë të mos dua të jem i tillë dhe as që ai të jetë një tjetër. Më tepër është kjo që nuk ka masë të përbashkët ndërmjet qenies së tij dhe simes. Ai është një ‘’përfytyrim’’ për të tjerët dhe për veten time, kjo nënkupton që unë mund të jem i tillë veçse në përfytyrim.
Por pikërisht nëse unë e perfytyroj atë, unë nuk jam aspak i tillë, unë jam i ndarë nga ai, si objekti nga subjekti, i ndarë nga asgjë, por kjo asgjë më veçon nga ai, unë nuk mund të jem i tillë, unë vetëm mund të luaj për të qenë ashtu, dmth ta imagjinoj veten që jam i tillë. Dhe, nga vetë këtej, unë e kthej atë në hiç. Unë e kam të kotë të përmbush funksionet e kamarierit, unë nuk mund të jem i tillë përveçse në një mënyrë asnjanëse, siç aktori është Hamlet, duke bërë mekanikisht lëvizjet tipike të gjendjes sime dhe duke e synuar veten si kamarier imagjinar përmes këtyre lëvizjeve… Ajo çka unë orvatem të realizoj është një qenie-në-vete e kamarierit, njëlloj sikur të mos ishte pikërisht në pushtetin tim për tu dhënë vlerën dhe ngutshmërinë e tyre detyrave të mia të gjendjes, njëlloj sikur të mos ishte në zgjedhjen time të lirë për tu ngritur çdo mëngjes në orën pesë apo për të qëndruar në shtrat edhe pse do të më hiqnin nga puna.

SARTRE, L'Etre et le Néant (Qenia dhe Hiçi), Gallimard, koleksioni Tel, f. 93-95