Kryepeshkopi Anastas, Apostull i ditëve tona

[Albo]

Anastas Janullatos, Apostull i ditëve tona

Gjatë gjysmës së parë të shekullit XX, Kisha Orthodhokse ishte relativisht jo aktive në misionarizëm. Përpjekjet e mëdha misionare të Kishës Ruse shkuan drejt fundit, ndërsa perdja komuniste e izoloi plotësisht Kishën. Ndërkohë Kishat Orthodhokse të Ballkanit u përpoqën të kapërcenin pasojat e pesë shekujve të regjimit Otoman. Megjithëse vendet orthodhokse si Greqia, Rumania, Bullgaria dhe Serbia fituan pavarësinë, një ndjenjë e fuqishme nacionalizmi mbizotëronte brenda Kishës dhe ideja e shërbimit jashtë kufinjve të vendit të tyre ishte një ide, të cilën pak njerëz e menduan thellë.

Vetëm përpara fundit të viteve 1950, një numër teologësh të rinj orthodhoksë filluan të ngrenë zërin për nevojën e misionarizmit jashtë Kishës. Nga një konferencë ndërkombëtare e të rinjve orthodhoksë që u mbajt në vitin 1958, filloi të zhvillohet një thirrje për misionarizëm. Këta të rinj, shprehën idenë se përgjegjësia e Kishës ndaj misionit nuk ishte thjesht diçka e së kaluarës, por përkundrazi një përgjegjësi për Kishën bashkëkohore. Pavarësisht nga gjendja e vështirë e një Kishe të varfër të sapoçliruar nga nënshtrimi, thirrja apostolike e Zotit kërkonte një përgjigje. Udhëheqësi i këtij grupimi shumë të ri ishte Anastas Janullatos, një i ri orthodhoks, teolog nga Greqia. Ai sfidoi Kishën e Greqisë po aq sa dhe Kishën Orthodhokse në një shkallë më të gjerë, që të ringjallte traditën e dikurshme misionare.

Në vitin 1959, Anastasi ndihmoi në themelimin e "Porefthentes" (Shkoni), një lëvizje misionare qëllimi i së cilës ishte të rindizte ndërgjegjien misionare të Kishës Orthodhokse dhe gjithashtu të edukonte botën jo-orthodhokse për trashëgiminë e pasur misionare të Kishës së Lindjes. Kjo lëvizje filloi të nxirrte një revistë në greqisht dhe anglisht që titullohej "Porefthentes". Në numrin e parë të saj, Anastasi shkroi një artikull nxitës të titulluar "Urdhëresa e harruar", me të cilin ftonte Kishën për të rizbuluar zellin misionar të brezave të mëparshëm. Në këtë artikull teologu i guximshëm vinte në pyetje plogështinë e pranuar ndaj misionit që mbizotëronte në Kishën bashkëkohore Orthodhokse:

“Nuk është një çështje “a mundemi?”, por është një urdhërim i detyruar “ne duhet”: “Shkoni, pra, dhe mësoni të gjithë kombet! Shkoni në të gjithë botën dhe predikojini Ungjillin çdo krijese!” Nuk thuhet “shikoni nëse mundeni”, por është një urdhër i përcakuar, një urdhër i thënë qartë nga Zoti ynë... Nëse e lëmë veten të prehemi të qetë në këtë ngurtësi zakoni përsa i përket misionarizmit, jo vetëm që po e fshehim dritën e pastër të besimit “nën tas”, por po tradhëtojmë një nga elementët bazë të traditës sonë Orthodhokse. Sepse puna misionare ka qenë një traditë brenda Kishës Orthodhokse... Aktiviteti misionar nuk është thjesht diçka “e dobishme” ose “e këndshme”, por është një urdhëresë, mbi të gjitha na jep një detyrë, nëse me të vërtetë duam të kemi vazhdimësi në Besimin tonë Orthodhoks”.

Anastasi, u bë i njohur si mbështetës dhe drejtues i misionarizmit në vitet që pasuan. Ai i nxiste besimtarët orthodhoksë të rigjenin kuptimin e pastër të “një Kishe të Shenjtë, të Përgjithshme dhe Apostolike”. Madje ai shpresonte të ngrinte një lloj qendre misionare orthodhokse të jashtme. Megjithatë entuziazmi i tij u vu në lojë prej shumicës së qarqeve orthodhokse, si qëllim jo realist. Sipas një thirrje që ai u drejtoi studentëve të teologjisë në Universitetin e Athinës, në janar të vitit 1959, dikush nga salla bëri një vërejtje duke thënë në mënyrë skeptike, se “organizimi i një Qendre Misionare të Jashtme është njësoj si një mrekulli”. Kësaj, Anastasi iu përgjigj: “Jemi plotësisht në një mendje, por si të krishterë ne besojmë në mrekullitë”. Jeta dhe vepra e Anastas Janullatosit, ndoshta misiologjistit më të rëndësishëm në botën e sotme, tregon shembullin e realizimit të një mrekullie në Kishën Orthodhokse bashkëkohore.





(Marrë nga libri: At Luka Veronis, Misionarë, murgj dhe martirë: Duke bërë dishepuj nga të gjitha kombet, (përkthyer në shqip), botim i Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, Tiranë, 2003.

Titulli i origjinalit: fr. Luke Veronis, Missionaries, Monks and Martyrs: Making Disciples of All Nations, Light & Life Publishing Co., 1994.

[Albo]

E kaluara historike

Anastas Janullatos lindi më 4 nëntor të vitit 1929, në një familje besimtarësh orthodhoksë në Greqi. Ai u rrit me besim dhe gjatë viteve të formimit merrte pjesë në mënyrë aktive në Kishë. Në fillim atij i pëlqente matematika dhe gjatë viteve të adoleshencës ai dëshironte të vazhdonte studimet në këtë shkencë. Idetë e tij ndryshuan me fillimin e Luftës së Dytë Botërore. Gjatë viteve të luftës, Anastasi filloi të përjetonte besimin e tij në një mënyrë më personale. Ai ishte dëshmitar i shumë vuajtjeve dhe shkatërrimeve të luftës. Brenda kaosit mundi të gjente kuptim vetëm duke gërmuar thellë në besimin e tij. Që bota dhe vendi i tij të shpëtonte nga të këqijat e luftës si dhe nga pasojat e luftës civile në Greqi, Anastasi kuptoi nevojën urgjente për një mesazh paqeje të brendëshme, paqeje që vjen nëpërmjet Jisu Krishtit.

Kjo përvojë e drejtoi Anastasin që të braktiste dëshirat e tij për fushat e tjera të studimit dhe të ndiqte teologjinë. Kaq drithëruese ishte kjo dëshirë sa që ai thonte: ''Për mua nuk mjaftonte t'i jepja diçka Perëndisë, duhej t'i jepesha plotësisht Atij. Doja që e gjithë qënia ime të jetonte në Krishtin''. Prandaj në vitin 1947, ai filloi Fakultetin Teologjik në Universitetin e Athinës, ku u diplomua shkëlqyeshëm në vitin 1951.

Pas shërbimit ushtarak, Anastasi u bashkua me vëllazërinë “ZOI” (JETA), një organizatë fetare e përqendruar në rilindjen shpirtërore të Kishës në Greqi. Përgjegjësitë që kishte ai përfshinin misionin për të rinjtë e vendit të tij. Ai u bë udhëheqës i lëvizjeve studentore, kampeve të adoleshentëve dhe luftoi ta bënte besimin orthodhoks të vërtetë dhe të prekshëm për të rinjtë që kishte pranë. Nëpërmjet këtyre përvojave, Anastasi zbuloi ndikimin që patën këto programe mbi Kishën në një shkallë të gjerë. Ai kuptoi se pa një shërbim të tillë misionar, Kisha Orthodhokse humbiste qëllimin dhe së fundi zvogëlohej.

Gjatë këtyre viteve, Anastasi mori pjesë gjithashtu në një lëvizje ndërkombëtare rinore orthodhokse të quajtur “Syndesmos”. Ai shërbeu si Sekretar i Përgjithshëm gjatë viteve 1958 – 1961 dhe pastaj si Zëvendëspresident nga viti 1964 – 1978. Gjatë kësaj kohe u takua me udhëheqës të tjerë të rinj që kishin të njëjtin zell për të shpallur Ungjillin. Së bashku ata filluan të kuptojnë se Krishti asnjëherë nuk mund të kënaqej nga shpallja e Ungjillit vetëm brenda Kishës. Urdhërimi i Tij fillestar ishte që të shkonin në të gjithë kombet. Prandaj, misionet nuk janë vetëm të brendshme, por edhe të jashtme. Urdhërimi i Madh i së kaluarës është një përgjegjësi e madhe për të tashmen. Në atë kohë Anastas Janullatos shkruante:

“Kisha pa mision është një kundërshtim termash... Nëse Kisha është moskokëçarëse ndaj punës apostolike që i është besuar, ajo mohon veten, kundërshton veten dhe thelbin e saj dhe tradhëton betejën që bën. Kisha që qëndron në vend, kisha së cilës i mungon vizioni dhe përpjekja e vazhdueshme për të shpallur Ungjillin të pa pagëzuarve, vështirë se mund të njihet si një Kishë e Shenjtë, e Përgjithshme dhe Apostolike, së cilës Zoti i besoi vazhdimësinë e veprës së Tij”.




(Marrë nga libri: At Luka Veronis, Misionarë, murgj dhe martirë: Duke bërë dishepuj nga të gjitha kombet, (përkthyer në shqip), botim i Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, Tiranë, 2003.

Titulli i origjinalit: fr. Luke Veronis, Missionaries, Monks and Martyrs: Making Disciples of All Nations, Light & Life Publishing Co., 1994.

[Albo]

Vitet 60-të - Duke ndjekur Thirrjen e Perëndisë

Kuptimi i rëndësisë së misionit të jashtëm të Kishës e mbushi zemrën e Anastasit. Pas dorëzimit të tij në dhjak, në vitin 1960, ai themeloi një qendër misionare ndërorthodhokse “Porefthentes” (Shkoni). Qëllimi i kësaj qendre ishte të edukonte Kishën në fushën e misionit, si dhe të nxiste dhe të dërgonte misionarë nëpër botë.

Vetë Anastasi po mendonte të bëhej misionar në një vend të huaj. Menjëherë pas dorëzimit të tij në prift, në 24 maj 1964, ai u nis për në Afrikën Lindore dhe kreu liturgjinë e parë në Uganda. Pak pas mbërritjes, prifti i ri u sëmur nga malarja dhe u kthye në Greqi. Pavarësisht nga rekomandimi i mjekut për të mos shkuar në Afrikë, ai nuk e humbi guximin për t’u kthyer. Ai e kuptoi më mirë se kurrë rëndësinë e ngritjes së ndërgjegjes misionare në Kishë dhe kërkoi mënyra të reja për të përmbushur Urdhërimin e Madh të Krishtit. Duke ndjekur këshillën e njërit prej profesorëve të tij, Anastasi, vendosi se mënyra më e mirë për të pasur ndikim në Kishë ishte duke dhënë një ndihmesë domethënëse në botën akademike. Ai besonte se edhe nëse nuk mundej që të punonte drejtpërdrejt në fushën e misionit, përsëri mund të përpiqej të hapte rrugën për të tjerët. Ai vendosi të bënte studime të tjera në misiologji dhe në historinë e feve.

Në vitet 1956 – 1969, Anastasi studioi Historinë e Feve në Universitetin e Hamburgut dhe Marburgut, në Gjermaninë Perëndimore, duke i vënë më shumë theksin ''Pluralizmit fetar dhe Kishës Orthodhokse''. Puna e tij u përqendrua në historinë e përgjithshme të feve, në fetë afrikane, misiologji dhe etnologji. Ai shkoi në Universitetin e Makererës, në Kampala të Ugandës, për të bërë kërkime të drejtpërdrejta dhe për të mbledhur materiale për tezën e doktoraturës së tij: ''Shpirti Mbandua dhe kuptimi i kulteve të tyre. Një kërkim i pikëpamjeve të fesë afrikane''. Mbi të gjitha, ai dëshironte të vendoste bazat e një proçesi të tërë të një studimi serioz të misionit në Kishën Orthodhokse. Nëpërmjet këtij studimi, ai kërkoi përkrahje për tezën e tij fillestare, sipas së cilës është e pamundur që të jesh orthodhoks i vërtetë pa treguar interesim për misionin.

Bashkë me studimet e tij, Anastasi mori pjesë aktive në lëvizjen Ekumenike mbarëbotërore. Duke qenë pjesëmarrës në Komisionin e Misionit Botëror dhe Ungjëllizimit (KMBU) të Këshillit Botëror të Kishave (KBK), misiologu i ri kuptoi se mund të mësonte nga traditat e tjera të krishtera, si dhe t'u prezantonte anëtarëve të këtyre traditave trashëgiminë e pasur misionare të Kishës Orthodhokse. Në vitin 1963, Anastasi u bë anëtari më i ri i KMBU–së në konferencën e Mexico City. Ai vazhdoi të luajë një rol shumë të rëndësishëm në këtë mjedis ekumenik, dhe së fundi shërbeu si President Koordinues në vitet 1984 – 1991. Ai u bë misiologu i parë orthodhoks që pati një pozitë të tillë udhëheqëse.



Marrë nga libri: At Luka Veronis, Misionarë, murgj dhe martirë: Duke bërë dishepuj nga të gjitha kombet, (përkthyer në shqip), botim i Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, Tiranë, 2003.

Titulli i origjinalit: fr. Luke Veronis, Missionaries, Monks and Martyrs: Making Disciples of All Nations, Light & Life Publishing Co., 1994

[Albo]

Vitet 1970-të - Hedhja e Themeleve Misionare brenda Kishës

Gjatë dekadës që pasoi, Kisha e Greqisë filloi të dëgjonte dhe t'i përgjigjej zërit të këtij parashikuesi të guximshëm. Në vitin 1968, Anastasi dhe stafi i “Porefthentes” ishin nismëtarët e parë të Zyrës për Misionet e Jashtme brenda “Apostoliki Dhiakonia” (“Shërbimi Apostolik”, një degë shërbimi e Kishës së Greqisë). Themelimi i një organizate misionare të përhershme brenda Kishës zyrtare Orthodhokse në Greqi ishte guri i qoshes. Kisha e njohu punën e Anastasit, duke e ngritur në vitin 1972 si Episkop të Andrusës dhe duke e bërë drejtor të përgjithshëm të gjithë departamentit të Apostoliki Dhiakonisë. Nën udhëheqjen e Episkopit Anastas, ky komision i Kishës së Greqisë veproi si një trup i vetëm për të mbështetur të gjitha përpjekjet misionare të Kishës, si në Greqi ashtu dhe në botë.

Bashkë me përgjegjësitë kishtare, Episkopi Anastas vazhdoi të jetë aktiv në nivelin akademik. Në vitin 1972 Universiteti i Athinës e zgjodhi atë si profesorin e saj të Historisë së Feve. Në Universitet, ai themeloi dhe drejtoi një qendër për studimet misionare gjatë viteve 1971 – 1975. Kjo qendër hapi rrugën për një tjetër pikë referimi, ku u ngrit një katedër për misiologjinë, në vitin 1976. Në këtë atmosferë akademike ai vazhdoi të shpallë thirrjen e tij të “zgjimit” për Kishën, duke sfiduar vetkënaqësinë e saj në shërbimin misionar:

“Plogështi në fushën e misionit do të thotë, në analizën e fundit, mohim i Orthodhoksisë, një anë e errët e herezisë praktike të lokalizmit... Është e paimagjinueshme që ne të mendojmë për ''frymën orthodhokse'' të një jete në Krishtin, t'i ngjasojmë Apostull Pavlit, themeluesit të Kishës së Greqisë, dhe në të njëjtën kohë të vazhdojmë të qëndrojmë të ngurtë përsa i përket misionit. Është e pakuptimtë të shkruash për jetën intensive shpirtërore të Ngjalljes së Zotit, kur ne jetojmë si dembelë dhe indiferentë ndaj thirrjes së misioneve ekumenike, me të cilën është ndërthurrur mesazhi i Ngjalljes”.

Episkopi Anastas vazhdimisht u përpoq t’i edukonte besimtarët orthodhoksë të kuptonin plotësisht Besoren dhe të shpallnin se besonin në ''një Kishë, të Shenjtë, të Përgjithshme dhe Apostolike''. Për Anastasin, të shpallje një besim të tillë, ndërsa qëndroje indiferent ndaj misionarizmit, ishte hipokrizi. Ai theksonte:

“Vetëm atëherë kur kuptohet që misioni ekumenik mbarëbotëror gjen zbatim të rëndësishëm dhe parësor në një nga pjesët themelore të Simbolit të Besimit, gjë që është thelbësore për kuptimin orthodhoks mbi Kishën, dhe atëherë kur kuptohet se ai që quhet ''mision i huaj'' nuk është çështje “e jashtme”, por nevojë e brendshme, një thirrje për pendim dhe një bashkim i yni me shpirtin e Ungjillit dhe traditën e Kishës sonë, vetëm atëherë do të kemi një fillim teologjik shpresëdhënës për atë që vjen më pas”.

Misionarizmi në vende të tjera nuk është thjesht një degë autentike e jetës orthodhokse ose edhe e teologjisë orthodhokse, por është thelbi i kuptimit të vërtetë të Kishës. Kur besimtarët orthodhoksë rrëfejnë: "Unë besoj në një Kishë…Apostolike", kjo nuk do të thotë vetëm që prejardhja e saj ishte apostolike. Më e rëndësishme është përfshirja në "pasjen e zjarrit dhe zellit apostolik për t'i predikuar Ungjillin çdo krijese" (shiko Ungjillin sipas Markut 16: 15), sepse ushqen anëtarët e saj, që ata të mund të bëhen: “dëshmimtarë në Jeruzalem dhe në Jude, në Samari dhe në të gjitha anët e dheut” (Veprat e Apostujve1: 8). Episkopi Anastas vazhdoi të sfidonte qëndrimin apatik të Kishës ndaj misionarizmit kur shkruante:

“Ungjilli u drejtohet të gjithë njerëzve, prandaj dhe puna e Kishës mbetet e paplotë për aq kohë sa është e kufizuar në zona gjeografike ose klasa sociale. Fusha e veprimit të saj është universale dhe aktive në të dy grupet e njerëzve, të atyre që mirëpresin lajmin e mirë dhe të atyre që në fillim ndoshta e kundërshtojnë atë. Misioni nuk ishte vetëm detyra e brezit të parë të krishterë. Ajo është detyra e të gjithë të krishterëve të të gjitha kohërave. Dëshmia është shprehja e jetës së Kishës po aq sa edhe burimi i ripërtëritjes dhe ripërtëritja e forcës… Gjithsecili duhet të japë ndihmën e vet dhe të marrë pjesë në të, si në mënyrë të drejtpërdrejtë ashtu edhe jo të drejtpërdrejtë. Është një shprehje thelbësore e mënyrës orthodhokse të të menduarit”.

Përveç ndikimit në botën akademike në Greqi dhe jashtë saj, Episkopi Anastas pati një ndikim edhe në shumë zona të tjera në Kishë. Në vitin 1972, ai punoi bashkë me at Andon Romeos dhe ngriti një manastir murge-shash, puna e të cilit do të përqendrohej tek misioni jashtë vendit. Ky ishte manastiri i Shën Joan Pararendësit, në Kareas të Greqisë. Episkopi Anastas ndihmoi që t'i drejtonte këto vajza të bëheshin një bashkësi, që do të merrte pjesë në mënyrë aktive në punën misionare nëpër botë. Aty pranoheshin vajza nga vende të ndryshme të botës, që të bashkoheshin me motrat dhe të mësonin për jetën murgjërore, me qëllim që të merrnin me vete këtë mënyrë jete murgjërore kur të ktheheshin në vendet e tyre.



Marrë nga libri: At Luka Veronis, Misionarë, murgj dhe martirë: Duke bërë dishepuj nga të gjitha kombet, (përkthyer në shqip), botim i Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, Tiranë, 2003.

Titulli i origjinalit: fr. Luke Veronis, Missionaries, Monks and Martyrs: Making Disciples of All Nations, Light & Life Publishing Co., 1994.

[Albo]

Vitet 80-të - Teoria bëhet praktikë

Në vitet 60-të kur Anastasi u sëmur për herë të parë nga malarja, mjekët i patën thënë se nuk do të mund të punonte asnjëherë si misionar nëpër botë, por përkujdesja e Perëndisë nuk tha të njëjtën gjë. Në vitet 80-të, Kisha Orthodhokse e Afrikës Lindore po përballej me vështirësi të mëdha. Kjo zonë kishte qenë fusha misionare më aktive në botë dy dekadat e fundit. Themeli i Kishës ishte megjithatë në rrezik nga probleme të brendshme, që më së fundi çuan në çkishërimin e Episkopit të Kenias nga Patriarkana e Aleksandrisë. Kisha Orthodhokse e Afrikës Lindore dukej sikur ishte në buzë të dështimit.

Gjatë kësaj kohe Patriku Nikolla, kreu i Kishës Orthodhokse në Afrikë, e ftoi Episkopin Anastas të bëhej Kryepiskop i Kryepiskopatës së Afrikës Lindore. Episkopi pranoi, por vazhdoi të ruante përgjegjësitë e tij në Universitetin e Athinës edhe tek Apostoliki Dhiakonia. Gjatë kësaj periudhe tranzicioni, ai vuri re se roli i tij ishte ai i riorganizuesit të Kishës së Afrikës Lindore. Qëllimi i tij kryesor ishte të ngrinte një bashkësi të fuqishme orthodhokse me udhëheqës vendas.

Duke vënë theksin në përgatitjen dhe formimin e udhëheqësve vendas, Kryepiskopi Anastas i mbeti besnik traditës misionare orthodhokse. Ashtu siç edhe thoshte në një shkrim të mëparshëm:

”Mishërimi” i fjalës së Perëndisë, në gjuhën dhe zakonet e një vendi, ka qënë dhe duhet të jetë shqetësimi i parë i gjithë misionit orthodhoks. Qëllimi i tij është ngritja dhe rritja e një Kishe kombëtare, të vetfuqishme dhe vetqeverisëse, të aftë për të vënë në shërbim të gjitha copëzat e traditave kombëtare, duke i shndërruar dhe shenjtëruar ato në harmoni me natyrën e njerëzve për lavdi të Perëndisë”.

Në vitin 1972, Kryepiskopi Makarios III i Qipros, filloi të ndërtonte një seminar orthodhoks në Nairobi të Kenias, por paqëndrueshmëria politike në Qipro e pengoi Kryepiskopin të përfundonte këtë projekt. Shkolla mbeti e mbyllur për 10 vjet. Puna e parë e Kryepiskopit Anastas si udhëheqës i ri i Kishës ishte që të përfundonte së ndërtuari seminarin dhe ta hapte menjëherë. Gjatë viteve 70-të shumë besimtarë të Kishës Orthodhokse Afrikane u zhgënjyen dhe u ligështuan për Kishën, që s'po bënte përpara dhe filluan të largohen. Anastasi kuptoi se, mënyra e vetme për t'i kthyer këta njerëz dhe për të sjellë edhe besimtarë të rinj, ishte përgatitja e udhëheqësve dhe priftërinjve vendas.

Prandaj, Kryepiskopi hapi zyrtarisht Seminarin Patriarkal Orthodhoks "Kryepiskopi Makari III", në vitin 1982. Gjatë dekadës që pasoi, shkolla kishte mesatarisht 45 studentë në vit dhe 12 profesorë nga Afrika Lindore, Evropa dhe Shtetet e Bashkuara. Kryepiskopi në fuqi, dorëzoi 62 priftërinj dhe dhjakonë, si dhe 42 lexues dhe katekistë. Të gjithë ata kishin mbaruar seminarin. Këta udhëheqës vendas ishin nga 8 fise të ndryshme të Kenias, Ugandës dhe Tanzanisë. Ishin ata që hodhën themelet e rilindjes së Kishës në Afrikën Lindore.

Përveç përgatitjes së udhëheqësve vendas, Kryepiskopi gjithashtu përkrahu traditën misionare Orthodhokse të përkthimeve, për të cilën ai vetë besonte se ishte miratuar nga Krishti gjatë Pentikostisë. Prandaj, u vuri përparësi botimeve dhe organizoi përkthime të shërbesave në 7 gjuhë të ndryshme. Ai u përpoq gjithashtu të krijonte një ndjenjë vazhdimësie në strukturat e Kishës, duke drejtuar ndërtimin e 67 kishave, 23 prej të cilave ishin prej guri dhe 44 prej druri dhe balte. Ai ndihmoi edhe për restaurimin e 25 kishave ekzistuese. Arritjet në fushën e ndërtimeve përfshinin dhe 7 ndërtesa për misionarët, 7 qendra mjeksore, 5 shkolla fillore dhe 12 shkolla infermjerie.

Puna e tij në Afrikë tërhoqi vëmendjen e mbarë botës. Kisha Orthodhokse Greke në Amerikë e ndihmoi duke dërguar misionarë në Afrikën Lindore. Ndikimi i fuqishëm i këtyre misionarëve u ndje jo vetëm brenda Kishës së Afrikës Lindore, por edhe në të gjithë Amerikën. Shumë misionarë, që qëndronin për një kohë të shkurtër, u kthyen në Amerikë dhe ndihmuan që të rritej ndërgjegjia misionare në dioqezat e tyre. Kisha Orthodhokse në Greqi dhe në Finlandë gjithashtu iu përgjigj një serie leksionesh që Kryepiskopi dha për urdhërin e misionarizmit, duke dërguar grupe misionarësh në Kenia.

Aspekti më i rëndësishëm i punës së Kryepiskopit Anastas në Afrikën Lindore, nuk ishte dorëzimi i klerikëve, as botimet dhe as interesi për mision që krijuan grupet misionare, por përpjekjet e tij për t’u bashkuar me të krishterët vendas. Duke e personifikuar veten e tij me të krishterët orthodhoksë të këtij vendi ai i inkurajoi dhe i fuqizoi ata për të përqafuar besimin, sikur ky të ishte besimi i tyre. Si rezultat i kësaj, Kisha në Afrikën Lindore vazhdoi të rritej edhe pas largimit të tij në vitin 1991.

Përveç arritjeve të tij në Afrikë, Episkopi Anastas ka lënë gjurmë në mënyra të ndryshme. Në vitin 1981 Episkopi filloi të botonte, nën mbikqyrjen e Apostoliki Dhiakonia-s, revistën e parë zyrtare misionarë të Kishës së Greqisë, të titulluar ”Panda ta ethni” (Të gjithë kombet). Kjo revistë vazhdon të japë informacion për misionet dhe të nxisë të krishterët orthodhoksë në Greqi për t'ju përgjigjur urdhërimit misionar.

Gjithashtu gjatë viteve 80-të Episkopi Anastas shtoi aktivitetin e tij me Këshllin Botëror të Kishave. Pas pjesëmarrjes së tij në Konferencën për Misionin Botëror në Melburn, në vitin 1980, po ashtu dhe në Asamblenë e Përgjithshme të KBK në Vankuver, në vitin 1983, Episkopi u bë Presidenti Koordinues i Këshillit Botëror të Misionit dhe Ungjillëzimit, gjatë viteve 1984 – 1991, dhe drejtoi Konferencën për Misionin Botëror në San Antonio, në vitin 1989. Ndikimi i tij i fuqishëm misiologjik nuk frymëzoi vetëm botën orthodhokse, por gjithashtu preku edhe qarqet e bordit ekumenik. Ashtu si ka thënë dhe teologu i famshëm protestant dhe misionar David Bosch:

“Anastasi ka mbetur forca që drejton lëvizjen misionare në Orthodhoksi dhe që kur Kishat Orthodhokse u pranuan në Këshillin Botëror të Kishave, në vitin 1961, ai dhe të tjerë i kanë dhënë një ndihmesë shumë të madhe mendimit dhe praktikës misionare në qarqet ekumenike. Takimi mes Orthodhoksisë dhe Protestantizmit në fushën e misiologjisë ka qenë me të vërtetë një epokë e rëndësishme e ripërtëritjes teologjike në Lëvizjen Ekumenike që prej vitit 1961. Vetëm tre fjalime u lexuan gjatë seancave më të rëndësishme të konferencës gjatë ditëve të para…, ndërsa dy fjalimet e para ishin interesante dhe sfiduese, ishte prezantimi i Anastasit ai që siguroi një përkufizim teologjik për temën e konferencës "U bëftë vullneti Yt". Nisma e përgjithshme e tij ishte me të vërtetë ekumenike në kuptimin më të mirë të fjalës.”


Marrë nga libri: At Luka Veronis, Misionarë, murgj dhe martirë: Duke bërë dishepuj nga të gjitha kombet, (përkthyer në shqip), botim i Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, Tiranë, 2003.

Titulli i origjinalit: fr. Luke Veronis, Missionaries, Monks and Martyrs: Making Disciples of All Nations, Light & Life Publishing Co., 1994.

[Albo]

Vitet 90-të - Pika kulmore e punës së tij

Fillimi i një dhjetëvjeçari të ri, e përballi Episkopin Anastas me një sfidë të re. Në janar të vitit 1991, Patriku i Kostandinopojës e zgjodhi Anastasin të shkonte në Shqipëri si “Eksark Patriarkal”, me mandatin që të takohej me orthodhoksët, pavarësisht nga origjina e tyre etnike dhe të ringjallte Kishën Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë. Kisha Orthodhokse në Shqipëri ishte shkatërruar pothuajse prej dyzetë vjetësh persekutimi të ashpër. Para se vendi të hidhte tutje regjimin komunist, numri i klerikëve ishte zvogëluar nga 440 në vitin 1940, në 22 në vitin 1991. Edhe një herë, Episkopi Anastas u përball me mundësinë për të rilindur një Kishë që ishte shkatërruar.

Anastasi e pa këtë sfidë të re si një mundësi për të mbledhur së bashku të gjitha pjesët e jetës së tij. Përpara komunizmit, Shqipëria ishte një vend me 69% muslimanë. Episkopi Anastas kishte shkruar një libër dhe shumë artikuj për Islamin. Pasiguria politike me të cilat përballej Kisha ishte diçka me të cilën ai ishte mësuar tashmë nga puna e tij në Afrikën Lindore. Sfida për të ringjallur një Kishë lokale në një boshllëk ateist do të kërkonte një mrekulli, të ngjashme me atë të fillimeve të viteve 60-të, kur ai kërkonte të ndërtonte një misionarizëm orthodhoks të jashtëm. Por, ashtu siç kishte treguar jeta e tij, Episkopi Anastas besonte në mrekullitë.

Mbi të gjitha, ai, gjatë dy viteve të para i dha përparësi përgatitjes së udhëheqësve vendas, u kujdes për 21% të popullsisë, që thoshte së kishte trashëgimi orthodhokse, dhe për të hapur dialogun dhe urat me njerëz të besimeve të tjera. Nën udhëheqjen e tij, Kisha menjëherë hapi një seminar. Numri i studentëve u rrit nga 11 në 52 gjatë dy viteve të parë të punës së tij dhe e ardhmja dukej e ndritshme nga numri i madh i të pagëzuarve dhe nga puna e tij me të rinjtë.


Marrë nga libri: At Luka Veronis, Misionarë, murgj dhe martirë: Duke bërë dishepuj nga të gjitha kombet, (përkthyer në shqip), botim i Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, Tiranë, 2003.

Titulli i origjinalit: fr. Luke Veronis, Missionaries, Monks and Martyrs: Making Disciples of All Nations, Light & Life Publishing Co., 1994.

[Albo]

Përfundime

Gjatë tridhjetë viteve të fundit, ndikimi i Anastas Janullatosit ka qënë shumë i madh. Si teolog i ri gjatë viteve 50-të ai kishte si qëllim rindezjen e shpirtit misionar të Kishës Orthodhokse. Tridhjetë vjetë më vonë, është e qartë që ai ia kishte arritur qëllimit të tij. Në të vërtetë misionet janë bërë pjesa kryesore e jetës së Orthodhoksisë në shekullin XX. Vetë Kryepiskopi ka thënë:

“Ky është dhe kontributi më i madh që kam dhënë, një kontribut teologjik për të ndihmuar Kishën të rizbuloj kush është në të vërtetë. Eshtë një kontribut jete. Pozicioni im teologjik ka qënë gjithmonë të jetoj në misterin e një Kishe të Shenjtë, të Përgjithshme dhe Apostolike. Të jetoj misionin e Kishës në këndvështrimin e saj të saktë universal dhe eskatologjik”.

Një përmbledhje e jetës së Kryepiskopit Anastas mund të shihet në dëshirën e tij për të punuar në katër fronte të reja.

Së pari, ai e drejtoi vëmendjen tek vet Kisha Orthodhokse, duke kërkuar të ringjallte dëshirën dhe ndërgjegjen misionare, që ka qenë pjesë e traditës së saj prej shekujsh.

Së dyti, ai kërkoi të jepte një ndihmesë prej akademiku në fushën e misiologjisë. Kryepiskopi Anastas ka shkruar 9 libra, 5 libra katekizmi dhe mbi 140 artikuj. Ai themeloi dhe botoi 2 revista të ndryshme misionare “Porefthentes” (Shkoni, 1960 - 1970), dhe “Panta ta ethni”, (Gjithë kombet, 1981 - 1992), dhe që nga viti 1981 ka dhënë një ndihmesë shumë të madhe në botimin e Buletinit Ndërkombëtar për Kërkimin Misionar. Përveç kësaj, ai i është drejtuar sa e sa herë publikut në televizion, për t'i thënë atij të përqafojë Jisu Krishtin dhe Kishën e tij. Në vitin 1989, Shkolla Teologjike Orthodhokse "Kryqi i Nderuar", në Brookline, Massachusetts, e nderoi duke i dhënë titullin “Doktor në Teologji”. Në vitin 1993 Kryepiskopi Anastas u zgjodh njëzëri anëtar korrespondent i Akademisë së Athinës, e cila është shoqëria më e lartë akademike në Greqi.

Së treti, ka qënë jeta e tij në Afrikën Lindore dhe në Shqipëri. Ai dëshironte të jetonte dhe të ndante përpjekjet misionare në vendet më të humbura të botës. Këtu ai shpresonte t'iu tregonte të gjithë njerëzve të botës pavarësisht nga origjina e tyre, se Perëndia i donte dhe kujdesej për ta.

Së fundi ka qenë në qarqet ekumenike. Nëpërmjet Këshillit Botëror të Kishave Kryepiskopi Anastas ka dhënë dëshmi për teologjinë e misionit orthodhoks dhe spiritualitetin në botën jo-orthodhokse. Ai punoi së bashku me të krishterë bashkëkohës për të përkufizuar misionin e shekullit XX dhe për të dëshmuar në mënyrë të suksesshme besimin dhe traditat.

Jeta e Kryepiskopit Anastas dhe puna e tij mund të përmblidhen në vetë fjalët e tij. Gjatë shtatëdhjetë e dy viteve të jetës së tij ai është përpjekur të jetojë dhe të shpallë misterin e “një Kishe të Shenjtë, të Përgjithshme dhe Apostolike”. Ai u përpoq të jetonte misionin e Kishës brenda këndvështrimit të duhur universal. “Misioni është një shprehje e rëndësishme e ndërgjegjes orthodhokse, një thirrje për të plotësuar me vepra vullnetin e Perëndisë në tokë dhe në qiell. Indiferenca ndaj misionarizmit është mohim i Orthodhoksisë.


(Marrë nga libri: At Luka Veronis, Misionarë, murgj dhe martirë: Duke bërë dishepuj nga të gjitha kombet, (përkthyer në shqip), botim i Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, Tiranë, 2003.

Titulli i origjinalit: fr. Luke Veronis, Missionaries, Monks and Martyrs: Making Disciples of All Nations, Light & Life Publishing Co., 1994.

[Albo]

Vizitë zyrtare në Kishën Orthodhokse të Rumanisë

Konfirmim i marrëdhënieve shumë të mira dhe vëllazërore midis dy kishave tona motra

- Dekoratë e Presidentit Iliesku dhe Çmim Akademik për Kryepiskopin Anastas -

Nga data 8-19 nëntor 2003, një përfaqësi e Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, bëri vizitën e parë zyrtare në Kishën Orthodhokse të Rumanisë, pas ftesës së bërë prej Patriarkut të saj, Fortlumturisë së Tij Teoktistit. Delegacioni kryesohej nga Kryepiskopi i Tiranës, Durrësit dhe gjithë Shqipërisë Fortlumturia e Tij Anastasi dhe kishte në përbërje Mitropolitin e Korçës, Hirësinë e Tij Joanin, Kryesekretarin e Sinodit të Shenjtë, Protopresviter Jani Trebicka, at Vasil Thomollarin dhe hierodhjakonin Asti Bakallbashi.

Në aeroportin e Bukureshtit ishte rezervuar një pritje mjaft e veçantë, ku delegacioni i Kishës sonë u prit nga Fortlumturia e Tij Teoktisti, bashkë me 12 mitropolitë e episkopë etj. Ishte një pritje protokollare zyrtare, si për kryetar shteti, me bandë frymore e nderimin e flamurit rumun. Gjithashtu, Kryepiskopi Anastas dha edhe një intervistë për kanale televizive e radiofonike. Më pas, u shkua në Kishën Patriarkale të Shën Konstandinit dhe Shën Elenës, ku u pritën nga shumë besimtarë, të paraprirë nga një mitropolit, i cili mbante Ungjillin dhe mjaft klerikë të tjerë, nën ritmin e kambanave. Pas Dhoksologjisë, të dy primatët bënë përshëndetjet zyrtare. Në fund, sipas zakonit kishtar në Rumani, kur kishën e viziton një primat i një kishe tjetër orthodhokse, Kryepiskopi ynë shkroi një dedikim në faqen e parë të Ungjillit liturgjik të Kishës.
Të dielën, 9 nëntor, u zhvillua Liturgjia Hyjnore Kryepriftërore në Kishën tjetër Patriarkale, atë të Shën Spiridhonit të Ri, kishë e shek. 18 - 19, e tëra e pikturuar me afreske dhe me një ikonostas mjaft të bukur. Kisha ishte mbushur plot me besimtarë, të rinj e të reja etj. Të dy primatët filluan Liturgjinë Hyjnore të rrethuar nga mitropolitë, episkopë e klerikë të tjerë.
Pas leximit të Ungjillit, Patriku Teoktist komentoi pjesën ungjillore të ditës dhe menjëherë më pas, bëri prezantimin e figurës së Fortlumturisë së Tij Anastasit, si personalitet i njohur i botës Orthodhokse. Ndër të tjera Ai tha:
“Sot në kishën tonë kemi gëzimin të kemi të pranishëm Kryepiskopin e Tiranës dhe të gjithë Shqipërisë Anastasin, pas ftesës që i bëri Sinodi i Shenjtë dhe shumë herë i kishim shprehur dëshirën tonë në takime të ndryshme që kemi pasur, që të vijë këtu mes nesh... Gëzimin që kemi ne pas kapërcimit të vështirësive komuniste duhet ta bashkojmë me atin shpirtëror të besimtarëve orthodhoksë të Shqipërisë...
Kryepiskopi Anastas është hierarku i parë, Kryepiskopi i parë që risolli përsëri në jetë Kishën e bukur të Shqipërisë pas periudhës komuniste...
Në emër të Sinodit të Shenjtë dhe në emrin tim, kam nderin të ofroj këto engolpione që tregojnë si simbole, edhe përgjegjësinë që ka ai si at shpirtëror i besimtarëve, që kaluan shumë prova të dhimbshme.
Tani ai u jep fjalën e Perëndisë, dritën e Perëndisë dhe ngushëllimin në jetën e tyre, duke u kujdesur për ta dhe ofruar përkujdesje sociale.
Fortlumturi, pranoni përgëzimet tona për punën shpirtërore që bëni për Kishën motër të Shqipërisë”
Më pas e mori fjalën Kryepiskopi Anastas, i cili përgëzoi Fortlumturinë e Tij Teoktistin për përparimin dhe sukseset e arritura nga Kisha Orthodhokse e Rumanisë gjatë drejtimit të tij, me gjithë vështirësitë e regjimit komunist (prej vitit 1986), i shprehu mirënjohjen “që me lutjet tuaja na kujtuat dhe na fuqizuat në periudha të vështira”.
Në fund të fjalës, Kryepiskopi Anastas i dhuroi Patrikut Teoktist një komplet enësh të shenjta të Liturgjisë Hyjnore dhe një shandan, duke i quajtur ato si simbol të bashkimit të të gjithë orthodhoksëve rreth falënderimit hyjnor me urimin të mbajë gjithnjë ndezur besimin tek Krishti. Pas Liturgjisë, u shtrua një drekë për nder të delegacionit në Pallatin e Patriarkanës (dikur Kuvendi Popullor i Rumanisë).
Më 11 nëntor paradite, delegacioni ynë u prit nga Sinodi i Shenjtë (i Hierarkisë) i Kishës Rumune, në Sallën sinodale të Patriarkanës (Për sqarim: në Kishën e Rumanisë funksionojnë 2 Sinode: Sinodi i Hierarkisë, ku marrin pjesë të gjithë hierarkët e lartë dhe mblidhet vetëm 3 herë në vit dhe Sinodi Patriarkal, ku marrin pjesë disa hierarkë të lartë dhe mblidhet një herë në 2 muaj).
Pritja ishte mjaft e ngrohtë. Të dy primatët përshëndetën zyrtarisht edhe njëherë njeri - tjetrin dhe mbajtën nga një fjalim përpara Hierarkëve, duke shprehur përgëzimet e ndërsjellta për zhvillimin e jetës kishtare dhe marrëdhëniet mjaft të mira midis të dy Kishave.
Të mërkurën, 12 nëntor, në mesditë u shkua në Universitetin Teologjik të Bukureshtit dhe disa mjedise të tij, ku edhe u drekua bashkë me studentët. Pasdite u bë një vizitë në ambasadën tonë në Bukuresht, ku pati një takim me ambasadorin z. Leonidha Mërtiri dhe personelin.
Më 13 nëntor në mbrëmje, në Sallën e Ceremonive të Fakultetit të Ekonomisë, në Bukuresht, Kryepiskopi Anastas pati një takim me studentë të fakulteteve të ndryshme, ku mbajti edhe fjalimin me temë: “Marrëdhëniet e Orthodhoksisë me fetë e tjera.” U vazhdua me pyetjet e shumta nga të pranishmit rreth temës, për Kishën Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, bashkëjetesën e feve në Shqipëri, rreth dëshmisë për Ungjillin e Krishtit nga orthodhoksët dhe Kisha Orthodhokse kudo në botë etj. Takimi ishte mjaft tërheqës për të gjithë pjesëmarrësit, saqë orët shkuan pa u ndjerë. Më pas, u mor pjesë në agripninë që organizonin të rinjtë në Kishën e Shën Grigor Pallamait, në qytetin e studentit, e cila ishte ndërtuar me nismën dhe kontributin e studentëve të Fakultetit Politeknik dhe të të tjerëve. Pedagog At Konstandin Koman përshëndeti dhe prezantoi figurën e Kryepiskopit Anastas tek studentët pjesëmarrës. Atmosfera e agripnisë, nën drejtimin e dy koreve bizantinë të mrekullueshëm të studentëve, ishte mjaft lutëse dhe shpirtërore.
Ditën e shtunë, 15 nëntor, të shoqëruar nga Fortlumturia e Tij Teoktisti, mitropoliti Nifon i Tërgovishtës, episkopi i Buzaut Epifani dhe i Arxheshit Kaliniku, nga episkopët ndihmës Qipriani, Sebastiani etj., si edhe nga Sekretari rumun i Shtetit për Fenë, z. Laurentie Tanase, u vizitua kisha katedrale “Ngjitja e Zotit në qiell”, në Tërgovishtë, ku delegacioni u prit nga populli dhe i gjithë kleri i rajonit me dhoksologji e buqeta me lule. Më pas u vizitua një kishë historike brenda qytetit dhe manastiri i Shën Nikollës dhe disa mjedise të tij. Aty Kryepiskopi Anastas u intervistua nga 2 kanale televizive TVR e ALPHA TV.
Ditën e diel, u bashkëmeshua nga të dy primatët në Kishën Patriarkale të Shën Konstandinit dhe Shën Elenës, ku u festua 17-vjetori i Fronëzimit të Patrikut Teoktist (1986 – 2003), në krye të Kishës Rumune. Fjalën e përshëndetëse e mbajti Mitropoliti i Moldavisë, Danieli, i cili foli për kontributin e madh të Patrikut në Kishën e Rumanisë dhe më pas Kryepiskopi Anastas theksoi ndër të tjera, se ky kontribut në kohën e vështirë të komunizmit dhe të periudhës së tranzicionit e të konsolidimit nuk ishte vetëm për Kishën e Rumanisë, por për të gjitha Kishat Orthodhokse kudo që ndodhen. Në këtë përvjetor Kryepiskopi Anastas i dhuroi Patrikut Teoktist një ikonë të Hyjlindëses Mari, të pikturuar nga një ikonograf i ri shqiptar. Liturgjia Hyjnore u transmetua drejtpërdrejt nga 2 kanale tv satelitore shtetërore.
Në datën 17 nëntor, delegacioni shkoi në Kishën Katedrale “Fjetja e Hyjlindëses”, të Episkopatës së Buzaut, ku u prit përsëri nga mjaft besimtarë, klerikë e nxënës dhe më pas u vizituan katedralja e re që po ndërtohet, liceu kishtar i Episkopatës “Episkop Qesari”, Shtëpia e Fëmijës (qendër sociale e kishës për fëmijët jetimë, në të cilën zhvilloheshin kurse mësimi të lëndëve kryesore shkollore dhe kurse për mësimin e disa profesioneve si të informatikës, rrobaqepsisë, zdrukthtarisë) etj. Më pas, u bë një vizitë në manastirin e grave të Rrëteshtit, si dhe në shkollën e mesme kishtare të vajzave pranë këtij manastiri.
Në datën 18 nëntor, u vizitua kisha e re madhështore që po ndërtohet kushtuar Shën Andreas, në qytetin Ploesht. Edhe këtu Kryepiskopi dhe delegacioni u pritën nga klerikët e kësaj enorie dhe të disa enorive të tjera përqark, si edhe nga besimtarë e nxënës shkollash. Pasdite, Krypiskopi ynë u dekorua nga Presidenti i Republikës së Rumanisë, Shkëlqesia e Tij z. Ion Iliesku, për përpjekjen për dialogun ndërfetar në botë dhe ringritjen e Kishës Orthodhokse të Shqipërisë. Merrnin pjesë Patriku Teoktist, personalitete të larta të shtetit dhe mjaft televizione.
Më 19 nëntor, në mëngjes, u meshua në katedralen e Patriarkanës, në Bukuresht, për 31-vjetorin e dorëzimit në episkop të Kryepiskopit tonë Anastas. Pastaj, Fortlumturinë e Tij e morën në intervistë kanali televiziv kombëtar TVR, ai radiofonik “Actualtati” dhe gazeta “Ziva” ( e përditshmja).
Më pas, u vizitua manastiri i burrave në Cërnika. Kryepiskopi Anastas bëri një përshpirtje në varret e teologëve të njohur rumunë të shekullit që sapo kaloi, at Dumitru Staniloae dhe at Ioan Bria. Më pas u vizitua Manastiri Pasare.
Delegacioni ynë kishte një program mjaft të ngjeshur gjatë gjithë qëndrimit të tij, ku u ndërthur në mënyrë harmonike vizita zyrtare me veprimtarinë ndërkombëtare, që do të zhvillohej nga dt. 9 – 13 nëntor. Kështu, më 9 nëntor pasdite, në Pallatin e Patriarkanës filloi punimet Konferenca Ndërkombëtare me temë: “Teologjia orthodhokse moderne: Vizioni dhe perspektivat”.
Ajo zhvillohej për nder të 100-vjetorit të lindjes së teologut të shquar rumun, at Dumitru Staniloae.
Në hollin e godinës ishte hapur edhe një ekspozitë me fotografi nga jeta e vepra e tij, me shkrime, letërkëmbime e libra.
Në kongres merrnin pjesë:
Patriku Teoktist dhe episkopë e mitropolitë, mitropolitë, si dhe shumë klerikë e laikë, Ministri i Kulturës dhe i Fesë akad. R. Teodoresku dhe Ministri i Edukimit, Kërkimeve dhe i Rinisë prof. dr. A. Athanasiu, Drejtori i Akademisë Rumune akad. E. Simion, Rektori i Universitetit të Bukureshtit prof. dr. J. Mihailesku, profesorë e studentë të fakulteteve të ndryshme të Universitetit të Bukureshtit, familjarë etj.
Në veprimtari mori pjesë edhe delegacioni i Kishës sonë, ku Fortlumturia e Tij, Prof. Dr. Anastasi ishte i ftuari kryesor i Kongresit. Ishin të ftuar edhe profesorë nga Athina, Selaniku, Roma, Sofia, Gjeneva, Parisi, Shën Petërburgu, Bostoni, Tubingeni dhe nga Kisha Kopte e Egjiptit.
Të gjithë referuesit vlerësuan figurën e madhe teologjike e ekumenike të at Dumitru Staniloae. Edhe Kryepiskopi ynë mbajti ditën e martë, 11 nëntor, kumtesën me temë: “Kontributi orthodhoks në çështjet themelore botërore”, duke iu referuar mendimit të at Dumitru Staniloae (pjesë nga kumtesa botohet në këtë numër të gazetës Ngjallja, f. 7-8).
Në fund të Sesionit të Parë Dekani i Fakultetit të Teologjisë u ndau medaljen “Dumitru Staniloae” Patrikut Teoktist dhe Kryepiskopit Anastas. Më pas, Patriku Teoktist i dha Kryepiskopit tonë Diplomën “Dumitru Staniloae”, titulli më i lartë akademik i Fakultetit Orthodhoks Teologjik të Universitetit të Bukureshtit, që u akordohet personaliteteve të shquara të teologjisë. Ai iu akordua fortlumturisë së Tij Anastasit pas një vendimi të njëzëshëm të profesorëve të Fakultetit e Senatit të Universitetit.
Referatet në Sesione ishin mjaft tërheqëse dhe plot dinamizëm, po kështu edhe diskutimet e debatet teologjike rreth referateve në sesionet e pasditeve.
Gjithashtu, ato ditë sapo kishte dalë në qarkullim libri i Kryepiskopit Anastas “Globalizmi dhe Orthodhoksia”, i përkthyer në rumanisht nga prof. Konstantin Koman. Libri u pëlqye dhe vlerësua shumë, duke pasur një numër të madh lexuesish klerikë e laikë, të cilët nuk rreshtnin t’i merrnin autografe Kryepiskopit .
Ditën e mërkurë, 19 nëntor, në mbrëmje, delegacioni ynë kishtar u largua nga Rumania, i përcjellë sërish me dashuri vëllazërore nga Patriku Teoktist, episkopë etj.

[Albo]

Konferenca “Teologjia Orthodhokse moderne: Vizioni dhe Perspektivat” Bukuresht 9 - 12.11.2003

KONTRIBUTI ORTHODHOKS NE ÇESHTJE THEMELORE BOTERORE

- Shënime duke iu referuar mendimit të At Dumitru Staniloae -

nga Kryepiskopi i Tiranës,
Durrësit dhe i gjithë Shqipërisë
Prof. Dr. Anastasi

A

“Theologjia e së nesërmes - po e filloj me një thënie të At Staniloae - duhet të jetë e hapur ndaj realitetit historik dhe mondan, por njëkohësisht duhet të jetë shpirtërore. Ajo duhet t’i ndihmojë të gjithë të krishterët për të bërë të tyre një spiritualitet të ri, në raport të drejtë edhe ndaj përmasave mbarëbotërore të shkencës dhe teknologjisë, edhe ndaj bashkësisë botërore njerëzore”.

Natyrisht, shumë kundërshtojnë duke pëshpëritur se, për Kishat e ndryshme Orthodhokse Autoqefale, të cilat përballojnë aq shumë probleme me karakter lokal, marrja me çështjet mbarëbotërore, qoftë dhe teorikisht, përbën luks. Përgjigjja ndaj këtij objeksioni është e dyfishtë: Së pari, asnjë vend nuk rron i mbyllur hermetikisht, i izoluar nga problemet e mëdha, me të cilat përballet bota moderne. Çdo komb ndikohet, direkt apo indirekt, nga ato. Çdo bashkësi njerëzore është pjesë e mbarë njerëzimit dhe, me teknologjinë moderne dhe zhvillimet ekonomike, varësia e ndërsjelltë e popujve është një fakt i padiskutueshëm.

Së dyti, teologjia orthodhokse, si teologji e Kishës, “e cila është trupi i Tij (i Krishtit), përmbushja e atij që përmbush çdo gjë në gjithçka” (Efes. 1:23), me interesimin e saj përfshin ecjen dhe preokupimin e mbarë gjinisë njerëzore. Kufizimi në një shpresëtari private ose edhe kombëtare, do të ishte mohim i rolit dhe i përgjegjësisë së saj. Kjo do t’u shërbente atyre, që me strategjinë e tyre kërkojnë ta mënjanojnë Kishën nga jeta.
Në një referat të shkurtër, sigurisht, nuk mund të prekësh tërë gamën e problemeve mbarëbotërore. Do të kufizohem të kujtoj në mënyrë indikative disa nga këto probleme, duke theksuar në vazhdim disa pika, për të cilat mendoj që ne Orthodhoksët duhet të tregojmë kujdes në përballimin e kushteve të reja botërore.

1. Po e nis me një çështje, që është veçanërisht e lidhur me Bukureshtin. Në vitin 1974 në këtë qytet u organizua nga seksioni “Kisha dhe Shoqëria” i Këshillit Botëror të Kishave, një konferencë me rëndësi, e cila ndikoi në zhvillimet e mëtejshme lidhur me çështjet ambjentaliste. Në të morën pjesë shkencëtarë (ekonomistë, përfaqësues të shkencave natyrore dhe teologë), të cilët diskutuan mbi pasojat e studimit “Limite për zhvillimin” (Limits to Growth), që kishte dalë në qarkullim pak kohë më parë. Konferenca e Bukureshtit solli nocionin e jetëgjatësisë (sustainability), idenë e një zhvillimi që mund të eci vetë për një kohë të gjatë, nga ana ekonomike dhe mjedisore. Ky propozim më pas zuri një vend qendror në kërkimet ndërkombëtare përkatëse. Ndalesa tjetër e rëndësishme ka qenë konferenca e organizuar nga Programi “Drejtësi, paqe dhe integritet i krijesës”, në Granvollen të Norvegjisë, në vitin 1988. Në këtë takim, zëri i Orthodhoksëve ka qenë përcaktues në zgjerimin e tezave teologjike dhe biblike. Konkluzionet e saj ndihmuan më gjerë familjen e krishterë për të kuptuar rëndësinë jetike të pikëpamjeve teologjike orthodhokse lidhur me mjedisin natyror. Që në fillim të dhjetëvjeçarit 1990, Tërëshenjtëria e Tij Patriarku Ekumenik Vartholomeu ndërmori një sërë nismash për thellimin e mëtejshëm teologjik në studimin e problemeve ekologjike dhe në sensibilizimin e opinionit publik.

2. Në dekorin e ri që krijon zhvillimi ekonomik botëror, tepër tragjik del në pah skandali i varfërisë. Gjatë vitit që mbyllet, pothuajse gjysma e njerëzimit ka jetuar me më pak se dy dollarë në ditë, ndërsa mbi 800 milionë njerëz vuajnë nga pamjaftueshmëria e theksuar e të ushqyerit. Skamja nuk kufizohet vetëm në mungesën e ushqimeve, por përfshin edhe privimin nga të mirat e dijes. Analfabetët përbëjnë 70 % të popullsisë së botës.

Problemi i varfërisë merr gjithnjë e më shumë përmasa edhe më komplekse, të cilat i komplikojnë më tepër pikëpamjet ekonomiko-politike dhe praktikat e të fuqishmëve. Skamja çon në poshtërimin e dinjitetit të personit njerëzor. Fakt ky me rëndësi kryesisht shpirtërore, që nuk mund t’i lërë indiferentë të krishterët nëpër botë. Në ritmet e sotme të përhapjes shumë të shpejtë të informacioneve, nuk mund të pretendojmë se po injorojmë shtrirjen tepër të madhe të varfërisë në planetin tonë. Dhe, sigurisht, askush nuk ka më të drejtë të thotë “nuk më preokupon kjo çështje”.

Ndaj dy çështjeve botërore që përmendëm, qëndrimi i të krishterëve është i qartë dhe unik. Por, ka dy çështje të tjera, në përballimin e të cilave vërehen mendime të diferencuara.

3. I pari është globalizimi i shumëdiskutuar. Ky term përdoret nga palë të ndryshme me ngjyrime të larmishme kuptimore. Por, përgjithësisht, pranohet se ky proces, që përshpejtohet me zhvillimin e vazhdueshëm të teknologjisë, ka ndikime edhe pozitive, edhe negative. Ndikimet pozitive (p.sh. përparimi i shkencave, lëvizja shumë e shpejtë e të mirave dhe e arritjeve të reja, zhdukja e largësisë, lehtësimi i solidaritetit të popujve), si të vetëkuptueshme, nuk janë shumë të diskutuara. Ato negative (siç janë zgjerimi i hendekut midis vendeve dhe njerëzve të pasur dhe të varfër, minimi i kulturave, nënvleftësimi i identitetit të njerëzve dhe popujve, nxitja e kolonializmit të një forme të re), natyrisht, shqetësojnë më shumë dhe dënohen me shprehje të ashpra, si “plaçkitje planetare”, “tregtim përgjithësues i personave dhe sendeve” etj.

Eshtë e njohur se Kisha lëviz në mënyrë dialektike brenda historisë - herë në mënyrë kundërshtuese, herë sintetizuese. Çdo përpjekje njerëzore është e brishtë dhe gjithçka mund të demonizohet - natyrisht edhe globalizimi. Por, njëkohësisht, mund dhe të rinovohet dhe të transformohet në ekumenizmin më Krishtin, me kontributin dhe praninë thelbësore të besimtarëve në ngjarjet botërore dhe jo me ndëshkimin arrogant të çdo njeriu që mendon ndryshe. Ajo që kërkohet është se si do të ndërhyjmë në këto procese në mënyrë krijuese dhe pozitive. Për të ofruar një qëndresë me kualitet, me qëllim që njerëzimi në vend që të ecë në një tip globalizimi që i shndërron popujt dhe njerëzit në një masë të vlefshme për qëllimet ekonomike të një oligarkie anonime, të luftojmë që t’i shmangemi një globalizimi mjerimi dhe dhune dhe të ecim në një globalizim solidariteti, paqeje dhe dashurie.

4. Diskutime edhe më të mëdha ka shkaktuar pjesëmarrja e Orthodhoksëve në përpjekjet e dialogut ndërfetar dhe në nismat e ndryshme për paqe mbarëbotërore. Sigurisht, për forcimin e përpjekjeve paqësore në rang botëror, të gjithë janë dakord, se imponohet kultivimi i një klime të butë ndërmjet pasuesve të feve të ndryshme. Një paqe mbarëbotërore afatgjatë nuk mund të realizohet pa paqen ndërmjet besimeve fetare.

Natyrisht, në dialogët ndërkristianë dhe ndërfetarë, nuk kemi për të mohuar identitetin tonë. Ajo që kërkohet mbetet se si mund të punosh esencialisht, duke marrë frymëzim nga bindjet e tua fetare, për bashkëjetesën paqësore ndërmjet njerëzve dhe popujve në botën e sotme. Në Shqipëri, një vend ku tradicionalisht myslimanët përbëjnë shumicën, përveç dialogëve akademikë, kemi zbuluar vlerën e “dialogut të përditshëm të jetës”. Madje, rëndësinë e heshtjes, me një bashkudhëtim plot dashuri në problemet e përbashkëta të jetës dhe të vdekjes. Gjithsesi, kontributi i Orthodhoksëve në takimet ndërfetare është tashmë tepër i rëndësishëm dhe duhet të vazhdojë, edhe në vitet që vijnë, me seriozitet dhe durim.

Lista e problemeve që përballon bota moderne është shumë e gjatë. Po kujtoj disa nga këto probleme: Pluralizmi - racor, kulturor, fetar - që zhvillohet krahas uniformitetit që sjell globalizimi ekonomik; tërësia e dilemave që krijon bioteknologjia moderne; mundësitë dhe rreziqet nga mënyrat e reja të komunikimit, pasojat kulturore dhe shpirtërore të revolucionit elektronik në përcjelljen e lajmeve, teknofilia dhe teknofobia, kuadri i ri i informimit dhe i përhapjes së ideve nëpërmjet Internetit, ku kombinohet fjala, figura, lëvizja etj.

B

Përderisa bëjmë pjesë, sipas vetëndërgjegjësimit tonë, në “një Kishë të shenjtë, të përgjithshme dhe apostolike”, kemi dukshëm detyrimin për t’u interesuar për ecurinë e mbarë botës dhe të kontribuojmë, në masën e mundësive tona, në zbërthimin e problemeve dhe, sa është e mundur, në një propozim zgjidhjesh. Veç kësaj, preokupimi teologjik me perspektivë mbarëbotëroren, ndihmon në përballimin e drejtë edhe të problemeve në nivel vendor. Spiritualiteti orthodhoks i hap tejpërtej horizontin besimtarit. Siç konfirmon Shën Grigor Pallamai, njeriu që ndriçohet nga drita e pakrijuar përqafon brenda tij mbarë krijesën dhe fiton dashurinë e përsosur.

1. Sot ekziston një përshtypje e përgjithshme se teologjia orthodhokse duhet të shtrijë horizontet e saj edhe tek problemet e njerëzimit si tërësi. Dhe duke vlerësuar traditën e Etërve të Shenjtë, të ofrojë baza dhe ide teologjike të reja për të përballuar problemet botërore që dalin. Udhërrëfyes për këtë përpjekje është shembulli i At Staniloae, i cili studioi Shën Grigor Pallamain dhe Etër të tjerë, në mënyrë krijuese dhe me interes për mbarë globin. Që t’i referohem përsëri një shprehjeje të tij, teologjia orthodhokse duhet të jetë “një teologji që interesohet të ofrojë themele gjithnjë e më të thella për bashkëpunimin njerëzor dhe në shërbim të të gjithë gjinisë njerëzore”.

2. Mendimi teologjik, i cili përqafon mbarë botën, është koha që të përcillet si duhet edhe tek grigja orthodhokse, që të ndikojë në mentalitetin dhe sjelljen e saj. Kërkohet që të informojmë drejt organizmin kishtar dhe të ndihmojmë besimtarët orthodhoksë për të ndjekur gjithçka ndodh, si në nivel lokal ashtu dhe në atë mbarëbotëror. Problemet e rëndësishme botërore i kanë rrënjët e tyre në kushtet vendore. Përballimi thelbësor i tyre fillon në rrethin e ngushtë të vendit tonë, që interesimi ynë të shtrihet në rrethe më të gjera në mbarë rruzullin...

3. Për rëndësinë e jetës liturgjike është folur gjatë. Këtë çast do të doja të theksoja nevojën e përjetimit të Liturgjisë Hyjnore në konsekuencat dhe përmasat e saj botërore. Nuk lejohet që Kisha të jetë një bashkësi e fortifikuar, e izoluar. Ajo ekziston dhe lutet “në favor të mbarë botës”. Ofron Eukaristinë e saj kryesore “për mbarë rruzullin”. Liturgjia e Kishës e ngre të gjithë botën drejt Perëndisë...

Një pozicion i tillë i ndërgjegjshëm nga ana kishtare ndihmon në përballimin e drejtë të problemeve që dalin në hapësirën e Pemantikës Orthodhokse. Duhet të pohoj se vendime kritike, që u desh të merreshin në Kishën krejt të rrënuar të Shqipërisë, u mbështetën në një preokupim teologjik, siç ishte gatishmëria ndaj të papriturës, që u shfaq nga valët e refugjatëve nga Kosova.

4. Ajo që mbetet problem kardinal për njeriun është pyetja për kuptimin e jetës, dëshira për kapërcimin e vdekjes, për lartësim shpirtëror. Shpirti i njeriut - në çdo vend dhe kohë që lëviz - kërkon Qenien e qenësishme, pa të Cilin ekzistenca njerëzore nuk përmbushet. Kemi të bëjmë me një nevojë mbarënjerëzore. Edhe Orthodhoksia ka përgjegjësi shumë të madhe që t’i përgjigjet këtij kërkimi ekzistencial, në një veprimtari apostolike mbarëbotërore. Që të shtrihet në çdo cep të tokës, “në të gjitha kombet”, prania e komunitetit Eukaristik të besimtarëve - që përjeton shpëtimin nga prishja dhe shpall se Mbretëria e Perëndisë ka ardhur dhe po vjen.

...Kërkohet bashkëpunimi i ngushtë dhe bashkudhëtimi harmonik i të gjithë Orthodhoksëve kudo në botë. Me gjithë përputhjen tonë në nivelin teologjik, se bëjmë pjesë në një Kishë, shpesh në praktikë vazhdojmë të mbetemi të izoluar dhe të plogësht. Sigurisht, mjaft përpjekje janë bërë në dhjetëvjeçarët e fundit me iniciativën e Patriarkanës Ekumenike dhe me pjesëmarrjen e të gjitha Kishave Orthodhokse Autoqefale. Ashtu si dhe me konferenca të ndryshme teologjike të Fakulteteve Teologjike, si kjo e tanishmja. Por, vazhdimi ka qenë anemik. Për probleme botërore bazë, ne Orthodhoksët merremi në mënyrë fragmentare, në kuadrin e bisedimeve të kryera në organizmat ndërkristiane. Edhe ky është një progres, por i pamjaftueshëm. Ekzistojnë mundësi më të mëdha të preokupimit të përbashkët, të veprimtarisë së përbashkët, të “dëshmisë” së përbashkët, dhe duhet të mendojmë për krijimin e organizmave të posaçëm mbarorthodhoksë.

5. Në diskutimet dhe propozimet për përballimin e problemeve ndërkombëtare, protagonistë zakonisht janë agnosticistë intelektualë, të cilët monopolizojnë diskutimet dhe vendimet ndërkombëtare. Eshtë e nevojshme që të përforcojmë praninë dhe zërin orthodhoks. Këtu gjendet një mision i veçantë i laikëve - shkencëtarë, afaristë, artistë - që zhvillojnë aktivitetin e tyre në mjedise ndërkombëtare. Imponohet që të fuqizohet pjesëmarrja e tyre aktive në konferenca shkencore, kulturore, politike, duke patur si perspektivë përcjelljen e vizionit dhe të fuqisë së Orthodhoksisë në brumosjet e sotme botërore. Teologjia, duke frymëzuar tërë organizmin kishtar, në të kaluarën ka krijuar kulturën.

At Staniloae në mënyrë të goditur, ka theksuar: “Problemi më i rëndësishëm për teologjinë e nesërme Orthodhokse do të jetë që të pajtojë vizionin botëror të Etërve me një vizion që zhvillohet nga rezultatet e shkencave natyrore”. Shkenca zbulon sekrete të reja, jep përgjigje të reja dhe vë pikëpyetje të reja, ndërsa teknologjia sot krijon vazhdimisht mundësi të reja ndërlidhjeje të të gjithë banorëve të tokës.

6. Së fundi, nuk duhet harruar për asnjë çast se kultivimi i shpirtit të njeriut është parakushti i solidaritetit shoqëror dhe i lartësimit shpirtëror të njerëzimit. Këtu fekondohen ide, vendime, stimuj. Në këtë fushë, kontributi i Kishës Orthodhokse - sigurisht dhe i Kishave të tjera - është përcaktues. Besimi i gjallë rrit së tepërmi respektin ndaj njeriut pranë, zhvillon dashurinë e sinqertë tej çdo limiti dhe kufizimi, duke i dhënë asaj një thellësi dhe lartësi të pakonceptueshme, duke e identifikuar me Qenien e qenësishme, Perëndinë Triadik, që zbulohet si shoqëri dashurie...

Kontributi më i madh i Kishës në problemet botërore bazë është se në gjirin e saj lindin dhe piqen njerëz të besimit ndaj Perëndisë së dashurisë, të cilët i përdorin talentet dhe mundësitë e tyre me ndjenjën e përgjegjësisë shoqërore, me dëshirë për vetësakrificë dhe dashuri pa hipokrizi ndaj të tjerëve, me aspiratë të sinqertë për drejtësi dhe paqe mbarëbotërore. Në një botë, e cila ofron shumë elemente të dashurisë, Kisha e Krishtit përbën burim dashurie autentike dhe të vërtetë. Ky mbetet elementi më i fuqishëm i kontributit, si në nivel lokal ashtu dhe në atë botëror...

[Albo]

RUMANI

Çmim i lartë akademik i Universitetit të Bukureshtit për Kryepiskopin Anastas

- Një përfaqësi e Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë po bën vizitën e parë zyrtare në Kishën Orthodhokse Rumune -

Titulli më i lartë akademik i Fakultetit Orthodhoks Teologjik tëUniversitetit të Bukureshtit, Diploma Dumitru Staniloae, që uakordohet personaliteteve të shquara të teologjisë, iu dha të dielën,më datë 9.11.2003, në sallën e ceremonive të ndërtesës së vjetërtë Parlamentit, Kryepiskopit të Tiranës, Durrësit dhe të gjithëShqipërisë, Fortlumturisë së Tij Prof. Dr. Anastasit, pas një vendimitë njëzëshëm të profesorëve të Fakultetit dhe të Senatit të këtijUniversiteti. Profesori Atë Dhimitër Staniloae, konsiderohet teologumë i madh rumun i shekullit XX dhe këtë javë (9 - 14.11.2003),me rastin e 100-vjetorit të lindjes së tij, po mbahet KongresiNdërkombëtar Teologjik me temë: “Teologjia bashkëkohoreorthodhokse dhe jeta e Kishës”.

Dorëzimi u bë gjatë hapjes së Kongresit, në prani të Fortlumturisë së Tij, Patriarkut të Rumanisë Teoktistit, të shumë hierarkëve,Ministrit të Kulturës dhe të Çështjeve Fetare, akademikut z. Theo-doresku, të rektorit të Universitetit të Bukureshtit z. Mihailesku,personaliteteve politike dhe akademike dhe shumë njerëzve të tjerë.

Kryepiskopi Anastas, i shoqëruar nga katër klerikë të KishësOrthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, arriti për vizitë zyrtare tështunën (8.11.2003), në Bukuresht, ku u prit në aeroport ngaPatriarku i Rumanisë dhe hierarkë të tjerë, me nderime kryetari shteti.

Mëngjesin e së dielës, të dy kryetarët e Kishave bashkëmeshuanedhe me dymbëdhjetë hierarkë të tjerë, në kishën e madhe të ShënSpiridhonit të Ri. Liturgjia Hyjnore u transmetua njëkohësisht ngaTelevizioni dhe Radioja Shtetërore.

Kryepiskopi Anastas do të mbajë në Kongres ligjëratën metemë: “Kontributi orthodhoks në çështjet themelorendërkombëtare”, ndërsa me studentët e Universitetit ligjëratën:“Marrëdhëniet e Orthodhoksisë me fetë e tjera”.

Programi i vizitës përfshin takim me hierarkinë e Kishës sëRumanisë, vizita në episkopata dhe manastire të ndryshme, si dheleksione me studentë të seminareve teologjike.

Kryepiskopi Anastas do të takohet gjithashtu me Presidentin eRumanisë z. Jon Iliesku dhe me personalitete të tjera.
Eshtë hera e parë që një përfaqësi e Kishës OrthodhokseAutoqefale të Shqipërisë viziton Patriarkanën e Rumanisë.
Gjithashtu, këtë javë qarkullon i përkthyer në rumanisht libri iKryepiskopit Anastas “Globalizmi dhe Orthodhoksia”.

Zyra e Shtypit e Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë