Mehmet Ali Pasha: Themeluesi i shtetit të Egjiptit modern

[yllbardh]

Shohë që disa këtu nënçmojnë vlerën e Mehmet Ali Pashës, për 'ta kam vetëm një koment. Shumë lehtë është sot të bëhemi të gjithëdijshëm dhe të vlerësojmë dikënd sipas kushteve moderne por mos harroni vetëm një gjë. Shikoni vetëm vendet se ku ndodheshin shoqëritë e Rilindasve, ku në pushtet ishin si p.sh. në Egjipt ose në Rumuni persona me prejardhje shqiptare. Ju duhet që ti bëni vetëm një pyetje vetes suaj, vallë a ishte kjo një rastësi që këto shoqëri Rilindase zgjodhën këto vende për bazë të tyre apo kishte ndonjë shkak tjetër që këto vendosen aty?
Për mua roli historik i Mehmet Aliut gjendet brenda kufijve të historisë shqiptare edhe pse në mënyrë direkte nuk bëri asgjë (sipas disave këtu) për shqiptarinë.

[Bajraku]

Mehmet Ali pasha kaqen afer te nje fitores vendimtare,me futur ner kembe perandorin otomane,
,por anglia e rusia e kane ndaluar ne Anadoll.

[Akuamarini]

[Akuamarini]

[Akuamarini]

[Albo]

Luajti një rol shumë të rëndësishëm në organizimin e lëvizjeve antiosmane në atdheun e tij në Shqipëri


MEHMET ALI PASHA krijuesi i Egjiptit moderrn-BESIMTARI TOLERANT QÉ FLISTE SHQIP


- Ai e lidhi Egjiptin me Europën e vëçanërisht me Francën

- Mehmet Aliu përdorte përkthues, sepse nuk mësoi kurrë arabisht

- Shqiptar jam dhe shqiptar do të vdes, ndonëse u përpoqa të bëhem edhe Egjptian i mirë

- Në vitin 1831 Mehmet Aliu u ngrit kundër varësisë së Egjiptit nga Perandoria Osmane

- Në prill të vitit 1831 u lidh me krerët e lëvizjes kundërosmane në Shqipëri, si me Mustafa Pashë Bushatlliun, Zylyftar Podën, Tafil Buzin


Harallamb Kota


KRIJUSI I GJIPTIT MODERN

Mehmet Ali Pasha themelusi i Egjiptit modern ishte me kombësi shqiptare. Mehmeti lindi në vitin 1769 në Zemblak të Korçës dhe pas shumë vitesh shërbimi në ushtrinë osmane u gradua gjeneral. Në krye të një batalioni me shqiptarë, marshoi drejt Egjiptit, ku pas përpjekjeve me francezët e çliroi atë nga zgjedha Bonopartiste. Pas largimit të ushtrisë franceze në vitin 1804 mori pushtetin dhe u njoh nga Porta e Lartë si mëkëmbës i sulltanit. Në vitin 1805 mori titullin Pasha dhe emërohet nga Sulltani guvernator i Egjiptit. Në krye të kësaj detyre, filloi luftën kundër sundimtarëve vëndas feudalëve mamëlykë dhe në vitin 1811 asgjësoi ushtrinë e tyre. Duke parë situatën e prapambetur të Egjiptit të asaj kohe, në vitin 1811 mori përsipër zhvillimin e atij vëndi. Në vitin 1823 themeloi shtetin e Sudanit dhe në vitin 1831 u detyrua të pushtoj Sirinë. Mehmet Aliu u ngrit kundër varësisë së Egjiptit nga Perandoria Osmane. Pas betejës së 1839, ku djali i tij theu ushtritë osmane, vuri nën pushtetin e vet Sirinë, Arabinë, Kretën e Kilikinë dhe rezikoi drejtpërdrejt Stambollin. Me ndërhyrjen ushtarake të Anglisë më 1840 humbi pushtetin mbi këto teritore dhe pavarësinë nga sulltani. Më 1841 u kthye në vasal i sulltanit dhe u njoh nga Porta e Lartë dhe fuqitë perëndimore si sundimtar i Egjiptit. Mehmet Ali ndërtoi në qytetin e Kajros kështjellën e Kadivit, e përngjashme me kështjellat e Beratit, Krujës dhe Shkodrës’ dhe vendosi atje familjen e tij mbretërore. Pranë kështjellës ku ai banonte, themeloi një lagje të re të cilën e quajti Zemelak, në kujtim të Zemblakut të Korçës, fshatit të tij të lindjes’ dhe vendosi atje vetëm shqiptar. Gjatë sundimit, ai u shpreh si reformator i madh, i drejtë dhe trim, duke u ngjitur në lartësinë e “Themelusit të Shtetit Modern Egjiptian”.


APLIKANT I FESÉ POR ASPAK FANATIK

Si një udhëheqës largpamës, edhe pse fetar por aspak fanatik, ai e lidhi Egjiptin me Europën e vëçanërisht me Francën, që e emancipoi vëndin nga pikpamja politike, ekonomike dhe kulturore. Mehmet Aliun e mbërtheu një pasion aq i madh për Francën, sa mund të thuhet se Rilindja e Perandorisë së Faraonëve të Lashtë, është pasojë e një aleance franko-shqiptare.


SUNDIMTARI I MISIRIT FLISTE VETÉM SHQIP

Mehmet Aliu përdorte përkthues, sepse nuk mësoi kurrë arabisht. Ai fliste shqip dhe i shkruante fjalët shqipe me gërma turke. Në takimet me përfaqësuesit e shteteve të ndryshme, ai thoshte shpesh: Unë jam shqiptar. Kur ata e pyesnin pse e përdorte kaq shpesh këtë shprehje, ai përgjigjej: I tillë jam dhe gjuha ime është shqipja. A nuk më dëgjoni kur u flas rojeve!. Shqiptar jam dhe shqiptar do të vdes, ndonëse u përpoqa të bëhem edhe Egjptian i mirë. Mehmet Aliu vdiq në vitin 1849 në qytetin e Aleksandrisë, duke lënë një dinasti të fortë shqiptarësh.


ROLI I TIJ NE KRYENGRITJET SHQIPTARE KUNDÉR PERANDORISÉ OSMANE

Mehmet Ali Pasha luajti një rol shumë të rëndësishëm edhe në organizimin e lëvizjeve antiosmane në atdheun e tij në Shqipëri. Për realizimin e shkëputjes së Shqipërisë nga varësia e Perandorisë Osmane, Mehmet Aliu u lidh me krerët e lëvizjes kundërosmane në Shqipëri. Pas shëmbjes së pashallëkut të Janinës, të prekur nga reformat centralizuese osmane, mjaft udhëheqës popullorë, u hodhën në radhët e krerëve feudalë të pakënaqur dhe morën pjesë në kuvendin e Beratit të vitit 1828. Ndër emërat më të dëgjuar ishin Zylyftar Poda, që kishte shërbyer për një kohë të gjatë pranë Ali Pashë Tepelenës me funksionin e armëmbajtësit dhe Tafil Buzi bashkëpunëtori i tij.

Në vitin 1831 Mehmet Aliu u ngrit kundër varësisë së Egjiptit nga Perandoria Osmane dhe në prill të vitit 1831 u lidh me krerët e lëvizjes kundërosmane në Shqipëri, si me Mustafa Pashë Bushatlliun, Zylyftar Podën, Tafil Buzin etj.’ dhe i përkrahu ata.

Mustafa Pasha, sundimtari i fundit i dinastisë së Bushatllinjve, vazhdues edhe pse me lëkundje i luftës për autonomi nga Porta e Lartë të pashallëkut të Shkodrës, qysh kur erdhi në fuqi ndoqi politikën tradicionale për të ruajtur tolerancën fetare, për të përkrahur tregëtinë në Shqipërinë e veriut, duke pëfituar edhe nga rrethanat e krijuara gjatë “bllokadës kontinentale” të Napoleonit. Pas vrasjes së Ali Pashë Tepelenës, Mustafa Bushatlliu si dhe të tjerë krerë feudal shqiptar të Gegërisë dhe Toskërisë, u drejtuan kundër politikës centralizuese të Portës. Masakra e Manastirit në verën e vitit 1830, fermani i sulltanor që i hoqi nga dora sanxhakët e Ohrit e të Elbasanit dhe urdhëri për të zbatuar masat centralizuese në sanxhakun e Shkodrës e shtynë vezirin Bushatlli të hidhej më në fund në kryngritje të hapur kundër sulltanit. I mbështetur nga krerët feudalë të veriut dhe nga Zylyftar Poda në jug si dhe me përkrahjen e Mehmet Ali Pashës së Misirit filloi nga veprimet në prill të vitit 1831. Ushtria shqiptare korri më 21-23 prill dy fitore, por megjithatë kryengritja nuk ariti të përgjithësohej. Bushatlliu u tërhoq në kështjellën e Shkodrës. Pas disfatës së Bushatlliut, Zylyftar Poda i mbetur pa asnjë ndihmë u thye në maj të 1831 nga forcat osmane dhe u tërhoq në kështjellën e Melesinit, në Leskovik ku bëri një qëndresë të rreptë dhe më pas u strehua në Kretë te Mustafa Pashë Gjiriti me origjinë nga krahina e Korçës. Në pranverë të vitit 1833 Zylyftar Poda pranoi të vinte në jetë planin e hartuar nga disa krerë feudalë shqiptarë dhe nga Mehmet Ali Pasha i Misirit, por nuk mundi të zbarkonte nga Kreta në Sarandë dhe plani dështoi. Në vitin 1834, Tafil Buzi hyri në lidhje me krerët kryengritës kundër reformave të para osmane me Hodo Nivicën dhe Zejnel Gjolekën. Me ftesë të kryengritësve të Beratit mori detyrën e udhëheqësit ushtarak dhe të ndërlidhësit të kryengritësve me Mehmet Aliun e Misirit. Në ditët e para të vitit 1835 kryengritësit u shkëputën autoriteteve vendore osmane disa të drejta vetqeverisëse, që nuk u njohën nga Stambolli. Tafil Buzi nisi një kryengritje të re, por nuk gjeti përkrahje te paria e Beratit, prandaj shpërndau një thirje drejtuar popullit që e ftonte të rokte armët për të dëbuar qeveritarët osmanë. Gjatë kryengritjes së Shkodrës bënte thirje popullsisë të mos furnizonte me drithë ushtrinë osmane. Në vjeshtën e vitit 1835 me urdhër të sulltanit u vra udhëheqësi popullor Zylyftar Poda bashkë me fëmijët, ndërsa pronat e familjes së tij i kaluan arkës shtetërore.

Më 1836 Tafil Buzi në bashkëpunim me prijësit popullor Hodo Nivica dhe Zejnel Gjoleka, u orvat edhe një herë të organizonte kryengritjen në krahinën e Vlorës. Ndërsa në vitit 1847 ata ishin organizatorët dhe udhëheqësit popullor të kryengritjes së fshatarësisë të Shqipërisë jugore kundër Tanzimatit, dhe kundër politikës centralizuese osmane. Gjatë kryengritjes, Kuvendi i Mesaplikut e zgjodhi Zejnel Gjolekën kryetar të Komitetit Lidhja Kombëtare dhe komandant i forcave kryengritëse. Me shtypjen e saj, Zejnel Gjoleka u kap dhe u internua në vise të thella të Anadollit, ndërsa Hodo Nivica u internua në Stamboll ku edhe vdiq. Pas vdekjes së Mehmet Aliut në vitin 1849 në qytetin e Aleksandrisë, kryengritjet popullore antiosmane në Shqipëri do të mernin zhvillime të reja dhe do të bëheshin edhe më të fuqishme. Lëvizja Kombëtare Shqiptare u ngjit në një nga majat e saj, kur në qershor të vitit 1878, në qytetin e Prizerenit u krijua “Lidhja e Prizerenit”. Pas këtij viti fatet e Shqipërisë i morën në dorë Rilandasit tanë të Mëdhenj të cilët e organizuan popullin në kryengritjen e madhe me kërkesat më të domosdoshme, për mëvehtësinë e Shqipërisë nga Porta e Lartë, për njësimin e Gjuhës Shqipe, hapjen e shkollave shqipe etj. Elementi bashkues i shqiptarëve me besime të ndryshme ishte thirja: “ Feja e shqiptarit është shqiptaria”.

Telegraf