Dante Aligieri (1265-1321)

[Veshtrusja]

Kanga XX

Vuejtje te reja do pershkruej, me nxjerre
Landen qe lyp kjo kanga e njezete
E kantikes se pare mbi t’errtin ferr.

Vemendshem po shikoja tatepjete
Nje shesh te hapte ne fund te atij plaskoni,
Ku me lot ankthi lahej toka e shkrete.

Pashe, pra, n’ate log te rrumbullaket honi
Njerez ne vaje, te heshtun, tue u sjelle
Ngadale, si ne kete bote shkon procesioni.

Por vetem kur shikova n’ta ma thelle,
Vrejta ne cas, - si valle, ta shpreh cudine? –
Se qafat krejt nje dore ua kish perdredhe,

Keshtu fytyra u kishte dale ne shpine;
Tue ece seprapthi rruga duhej ba, -
Para me kqyre ua kishin heqe mundsine.

Ndoshta garravacohen n’kete hata
Ata qe I ka mberthye paralizija,
Po une kurr s’kam pa e nuk besoj se ka.

Dashte Zoti, o lexues, nder vargje t’mija,
Mesim te nxjerresh ti; me thuej ti mue
Pa qa si te qendroja nga shemtija

Qe pamja njerezore kish pesue,
Ku pa pushim rrekaje u rridhnin lote
Per lug te shpines n’vithe tue kullue?

E une po qaja per te mjeren frote,
Mbeshtetun mbi nje shkamb, aq ishe preke.
<<Dhe ti I marre qenke?>> - prisi m’tha atbote, -

mshira ketu gjallon n’se krejt ka vdeke;
gja ma te mbrapshte a ka se ate njeri,
qe drejtesine hyjnore don me preke?

Co kryet, co kryet e shih ate qe perpi
N’sy te Tebanve e pati toka e zeze!
<<Ku qafen then, - I briten mbare atij, -

O Anfjarao? Pse po I hik betese?>>
E tue u gremise, ai u ndalue vec kur
ra te Minosi, qe rremben pa shprese.

Shiko si I ka ba shpatullat krahnuer!
Si desht me pa shum para, n’kete menyre
Tash mbrapa sheh e mbrapa ec terthuer.

Shiko Tirezjen, qe dryshoi fytyre
Kur nga mashkull muer pamje femenore
E nuk I mbet si I pat asnje gjymtyre.

Iu desht atij ate shufer ta perdore e
T’u bjere prap dy gjarpijve t’bashkangjitun,
Qe prap t’I dalin puplat mashkullore.

Me shpine te barku Aronti I asht avitun;
Nder male t’ Lunit, ku pret dru te blere
Karrarezi dhe poshte shtepite ka ngritun,

Nje shpelle pat per banim, me t’bardhe mermer;
Andej ai mundte yjzit me sodite
E detin e pamatun kurdohere.

E ajo qe ti nuk po ia sheh dy gjijte,
Se mbulue I paska me gershetat shpirshe,
Dhe ka n’kete ane cdo vend qe qime rrit,

Asht Manto qe, e lodhun shtegetish,
E nguli cakun ne vendlindjen time;
Per te m’pelqen, prandej, dicka te dijsh.

Mbasi I ati I vdiq e e la jetime,
E skllave u ba qyteza qe e mpron Baku,
Kurr kamba e saj nuk mejti nder rravgime.

Nje gjol ne t’hijshmen Itali, te praku
I Alpeve asht, - kufi I Gjermanise
Permbi Tiral, - emnin e ka Benaku.

Nga ‘I mije e sa burime jane ujise
Mes Garde e Kamonike ato vrrije
T’Apeninit, e ai uje n’kete gjol bitis.

Nje vend gjindet ne mes; prej ipeshkvije
T’Verones, Breshjes, Trentit Bariu prore
Mund t’bekoje t’vetet, kur n’kete qender bie.

Aty perposh nje bregu madheshtor
Shtrihet Peskerja, nje e fort keshtjelle,
Qe s’I ra Breshjes as Bergamos n’dore.

Asht po ky vend, ku nga Benaku I thele
Ujet, qe dot ne te ma nuk qendron,
Si lum neper kullota zen me rrjedhe.

Kur ky perrue vrap nis e gurgullon
Ma larg liqenit, Mincjo ai emnohet
Der ne Governo, ku shprazet ne Po-n.

Ne nje rrafshine te ulet mbas do kohet
Ai bie, shtrihet dhe bahet kenete,
Qe sidomos gjate veres qelbesohet.

Ne mes ketij mocali pati gjete
Nje ujedheze e egra virgjineshe,
Qe njerez s’kishte mbrende, as kishte jete.

Me sherbetore, - s’donte njeri me ndeshe, -
Aty zu vend; magjise krejt tue iu dhane,
Jetoi, dersa prej trupit u pat cveshe.

Banoret e krahines ma vone rrane
N’ate vend; atje kush s’mundte me u ba gja,
Mbasi keneta ishte nga cdo ane.

Mbi eshtna t’Mantos ngriten nje kala;
N’kujtim te asaj qe ktu banoi e para,
Pa pyete hijnite Mantove e quejten pra.

Popull te madh ky vend ka pase perpara,
Dersa Kont Kasalodi budallisht
S’vu vesh te Pinamontit fjal’t e marra.

Pra ne degjofsh prej kuj ti rastesisht
Prejardhje tjeter per qytetin tim,
Mos I zen bese, se kjo vec rrene do t’isht.>>

E une: <<Mesues, I yti arsyetim
Shkelqen per mue si nje e vertete e gjalle, -
Cdo mendim tjeter – gace e fikun shqim.

M’thuej c’jane ata qe po na vine perballe,
Mos ka ndonje qe n’bote I ndihet zani?
Se vec te dij e kam gjithmone per mall.

<<Njaj qe nga nofllat, - prisi im bezani, -
mbi shpatllat bronxi derdh mjekrren unji,
qe ogurtar, kur n’lufte Greqija rrani

tue lane vec fmijte nder djepa; shi prej tij
e Kalkantit n’Aulide u dha drejtimi
me pre litaret per lundrim te ri.

Euripil e quenin, dhe kujtimi
I ruhet n’tragjedine time madhshtore,
Qe ti permendsh e di qysh prej fillimi.

Tjetri, hollue nder ije kesodore,
Qe Mikel Skoti, qe aq I pelqyen
Trillimet e magjise, e I shkuen per dore.

Ja Guid Bonat, Asdentit ngulja syne, -
Sot shuelli e spaga do I kish leverdise
Ma mire; por kot pendimit tash ia hyn!

Shih t’mjerat, qe gjylpanen tue braktise,
Sovajke e furke, fallxhesha u bane; e rrinin
Vecse me barna e kuklla te magjise.

Te shkojme! Ngarkue me shkarpa tash Kainin
N’kufi e ke, qe ndan dy hemisfere,
Dhe valen prek t’Siviljes, mbrame na ndrinin

Rrezet e hanes, qe u ba si sfere, -
Ti e mban mend sa ndihme te dha tash vone
Neper ate pyll qe aq te kalli tmer!>>

Ai fliste e na vazhdonim rrugen tone.

[Veshtrusja]

Kanga XXI

Keshtu na shkuem nga njena n’tjetren ure,
Tue fole cka n’Komedi s’ia vlen me rrfye,
E kishim dale ne maje te saj, kur

U ndalem edhepame se ishim shty
N’grope tjeter t’Lugjezezes, ku me qa
Asht kot; cudite e vrejta ate terr me sy.

Si ne kantjer t’Venecjes vlon pa da
Pisa e rreshinte ne stinen dimenore,
Barket me I lye, dermue detit tue I ra,

Se s’rrihen ma tashti rruget ujore;
Kush ngre te re e kush kallafaton
Te vjetren barke damtue lundrimesh; prore

Dikush mbi kic, dikush mbi bash qellon;
Ndonje I ven arna velit fare grise;
Kush rrema gdhen, litar kush gersheton;

Kshtu, jo me zjarr, - me force te Perendise, -
E trashe e vishtullore n’pellg valonte
Nga njani breg te tjetri e zeza pise.

Syte ngule ia kishe; gja nuk u dallonte,
Vec flluskash qe ai qull rinte tue qite
E here mufatej, here me hov humbonte.

Poshte tue veshtrue po rrija krejt cmerite,
Kur prisi me terhoqi fill perbri,
<<Kujdes, kujdes! Shiko!>> - me tha paprite.

Kryet solla me te shpejte si ai njeir,
Qe don me pa cka asht tue e shty me ike,
Por kaq I asht fute per palc nje lemeri,

Sa vrapin kjo deshire s’ia ndal nje cike;
E pashe nje djall, ma t’zi s’mundesh me e gjete,
Qe ngiste shkamb ne shkamb me te shti frike.

Se c’hije e vrashte n’ate dreq te zi me flete!
E sa mizor me ngjante e I perfrigueshem,
Me flatra hape, vec sa tue preke mbi dhet!

Mbi supin e shpulpuem e te madhnueshem
Nje mekatar kish hjedhe, e me dy duer
Per neje t’kambve e mbante ai shterngueshem.

<<O kthetraflete, - ai briti permbi ure
ku ishim na, - te solla nje te pare
nga Santa Zita, mbrende ta flakim flure!

Po kthehem ku me presin sa mkatare;
T’gjithe vec Bonturit, bajne matrapazllek,
<<jo>>-hi ne <<po>> u shndrroka atje per ar!>>

Poshte e verviti e u kthye ne t’ashprin brek.
As qenii stanit neper ferre e drize
S’e ndjek kaq shpejt hajdutin shtek me shtek.

Ai, sa u fundos, duel siper me kurriz,
Por djajte, qe aty nen ure nuk rrinin kot,
Briten: <<Fytyren Shenjte e ke n’Parriz!

Ketu jo si ne Serkjo bahet not!
N’dac me shpetue nga capojt tone, u ruej
E kryet mos qit mbi pise as sot as mot!>>

Ia ngjiten me ‘j qind krraba e n’ate rremuje
I thane: <<Tash vallezo ti zhyte e mbyte;
Fshehtas ashtu, ne mujsh me ia hjedhe kuj.>>

Gjellbasi ashtu sherbyesve s’ua ndan syte,
Kah mishnat ne kazan papra perzijne,
Qe siper langut t’mos e nxjerrin kryet.

Mesuesi I mire me tha: <<Qe mos ta dijne
Se je ketu, ti shpejt duhet me u binde:
Mbas krepash struku, mproje qe te te rrijne!

Per cfaredo kokecamje, qe t’me linde,
Ti mos u tut, - punet ua dij me rraje,
Se une dhe tjeter here me ta jam grinde.>>

Ures pastaj ia kaperxei ate maje;
Se gjashtes pende tue I ra ai per te gjate,
Iu desh ta ngrinte ballin me kuraje.

Me ate terbim, me ate te madh inat,
Qe I turren qejte te vorfnit, n’short me e shkye,
Kur lutet ai nder dyer per buken thate,

Vrapuen djajte qe poshte ures, zjarr nder sy,
Drejt tij krrabat I shtrine permbi ate shkrep,
Por prisi: <<Asnje mos te guxoje me msy!

Para se te ma ngjitni ju me grep,
Te vije njani prej jush e te degjoje,
Pastaj ne daci m’varni per gazep!>>

T’gjithe briten: <<Bishtakeqi le te shkoje!>>
Njani levizi, tjeret mbene ne vend;
Tue ardhe ai thonte: <<Lodhet kot me goje!>>

<<Mos valle, o Bishtakeq, ti pernjimend
pandeh se une, - ia preu I urti pris, -
ketu kam mbrrijtun, frike pa pase kurrkend,

sikur mos t’ishte ndihma e Perendise
e fati I mbare? Hap rruge, se lart ne qiell
asht shkrue nje t’gjalle te coj mes erresise!>>

Sa qe krenar, aq ra e u shkreh ai fill,
Nder kambe iu rrzue e rrebta arme prej dore
E u tha te tjerve: <<Futni shpatat n’mill!>>

<<Ti qe je struke, - prisi m’u suell ksodore, -
mbas atij shkamb te ures e s’ban za,
eja te une, se kemi bese e ndore!>>

Dola ne cas, kah ai shkova tue nga;
E djajte para marshuen ne krye dekikut,
Sa dreshta se po e bajne fjalen asgja.

Keshtu luftaret pashe, trembun rrezikut,
Kur nga Kaprona dilnin jashte me bese
Rrethue djathtas e majtas prej anmikut.

Une iu afrova prisit tim me shprese,
Prej tyne por s’I hiqja syte e mije,
Kushdi c’perbluejne, mendoja, mbrenda krese.

Krrabat drejtuen mbi mue e: <<A ban t’I bij, -
I thonte njani tjetrit, - mu ne shpine?>>
<<Po, - gjegjin tjeret, - theja njanen brije!>>

Por djalli, qe po fliste me zotnine,
Koken e solli mbrapa menjehere
E I tha: <<Hej, Ndukalosh, lene njerine!>>

Pastaj kah na: <<Ure n’ure neper gomnere
S’ka mundesi ma rrugen ta vazhdoni,
Se krejt asht shembun I gjashti qemer!

Por n’qofte se me shkue tutje ju deshroni,
Ngjituni kesaj kreshte dhe, pa zore,
Do ndeshni ne nje ure, - ne te kaloni.

Dje u mbush, plotsisht pese ore para ksaj ore,
E ‘I-mije-dyqind-gjashtdhjetegjashta vjete,
Qyshe se u nderpre kendej shtegu malor.

Po coj me ju do dreqen, qe perpjete
Do shkojne me pa mos del kush mbi katran, -
Shkoni me ta, e gja s’ka me ju gjete!>>

<<Hej, Shtrembaflete, e ti o Plakaran,
or Turiqen, ketu! – filloi me thane. –
Mbi dhjetshen, Mjekerroc, t’jeshe kryeshejtan!

Dragon e Xhagajdor, eni n’kete ane!
Ti Derrcatall dhe ti o Qengrricon!
Shpejt, Kuqaleger, Ngerdheshanit prane!

Sillniu rrotull kazanit qe valon;
Shendosh m’I coni fill, vec jo gjetiu,
Por n’ure, qe siper lugjeve u kalon!>>

<<Aman, mesues, e zeza, - thashe, - na piu!
Vetem ma mire ta bajme na rrugen tone,
Ne qofte se e din, se fort p I drue I ziu!

Pse nuk po je I urte si gjithmone?
S’degjon si kercllojne dhambet te terbuem?
Rrezik shoh n’ata sy heret a vone!>>

E ai m’u gjegj: <<S’te shoh dot te friksuem!
Dreqnit le t’I kercllojne sa t’duen catajte, -
E kane me ata, qe n’pise jane te denuem!>>

Te gjithe u kthyen at’here nga penda e majte;
Por, si per shenje, nga I pari tue u zgjerdhi,
Gjuhen ma pare shternguen mes dhambesh djajte;

E ai ****’n e vet e kishte ba buri.

[Veshtrusja]

Kanga XXII

Une pashe kalores tue u vu n’marshim,
Ne sulm tue ra o tue parakalue,
Ndo’jhere tue u terhequn per shpteim;

Ne token tuej pashe trimat tue vrapue,
O aretinas, pashe tue ca urdite,
Cet’-cete o nje-per-nje n’kuaj tue luftue:

N’sa japin shenje kambanat e burite,
Ose daullet o keshtjellat mbylle,
Me mjete tona o n’dhe te huej gatite;

Porse ne kambe o n’kuaj nen te tille fyell
Ushtri s’pashe kurr tue lvize e as mos shikosha,
As barke qe merr drejtim nga toke o yll!

Na shkonim, pra, me ata dhjete trimosha, -
Shoqni I thanshin! C’kishim, valle, me ba?
N’kishe – me shenjtore! N’mejhane – me sarahosha!

Katranit syte s’po dija me ia da,
Doja me pa n’ate lugje si pesojne
Shpirtnat denue me u djege me aq hata.

Porsi delfijte detaret I lajmojne,
Mbi vale tue ndale sa per nje cas me shpine,
Qe barken nga stuhija ta shpetojne,

Ashtu, per t’lehtesue ndopak zjarmine,
Kurrizin nxirrte mekatari I shkrete
E fshihej prap ma shpejt se vetetin.

Sikur per te gjate bregut ne kenete
Rrijne, turijt jashte, bretkosat mbare e mbare,
Ndersa kambet e trupi n’uje kane mbete,

Ashtu qisnin turijt ca mekatare,
Por, t’pamen Mjekerrocin, shpejt me frike
Zhyteshin n’pise kush te shpetoje ma pare.

Une pashe, - e pamja ende zemren ma fik, -
Njanin qe s’luejti dot, si n’llom te zi
Ndodh qe ‘j bretkose ngurron, n’sa tjetra ik.

E Qengrriconi, qe ish ma n’afersi,
Cfurkun ia futi n’floket katranose
Dhe e coi perpjete, - vider m’u duk n’ajri!

Me emna I njihja, se, kur u ndane pose,
Mire vrejta kush u zgjodh me me shoqnuem
Dhe vuna vesh kah thirreshin xhindose.

<<Or Kuqaleger, ngulja atij t’pervluem
capojt ne mish, qe per marak me e lnuer!>> -
thrrisnin njezani dreqnit e mallkuem.

<<Kush do te jete fatziu, qe vehten buer, -
mesuesit tim at’here zuna me I thane, -
e kundershtarve t’vet u ra nder duer?>>

E prisi iu afrue mkatarit prane,
Nga ish e pyeti e ai u gjegj n’ate zor:
<<N’mbretni t’Navarres pata babe e nane.

Em ame te nje zotni m’vu sherbetor,
Sepse im ate, qe ish njeri I prape,
Vehten eg jane shkatrroi edhe u ba hor.

Te mbreti I mire Tebald mbrrijta me u kape,
Tue marre ryshfet, tue ble edhe tue shite,
Prandej sot llogari jap ne ket vape.>>

E Derrcatalli, anash qe kish qite
Dy dhambe katroca sikur te nje thiu,
N’mish provoi njanin se sa din me shqite.

Nder thoj mizore macokesh kish ra miu.
<<Largohuni, n’sa une po e mbaj nderkaq!>> -
Mjekrroci tha, me krahe mbasi e perfshiu.

Iu suell at’here mesuesit: <<Pyete aq
Sa me marre vesh prej tij ti ke deshire,
Se tjeret fill mandej do t’ia bajne paq!>>

<<Na fol dhe per ndonje, - tha prisi I mire, -
qe t’jete latin, fute n’peshkve per gazep!>>
<<Une pak ma pare, - u gjegj me te veshtire, -

me nje gjiton jo t’larget qeshe… Ah prep
sikur bri tij te rrija zhyte I ngriti,
s’do kishja frike tani as thue as grep!>>

<<Ma s’me durohet!>> - Xhagajdori briti,
me krrabe ia ngjiti krahut, mizorisht
ia shqeu nje zhangel e ne ajr e ngriti.

Desh dhe Dragoni me ia zhgulun misht
Ne pulpe te kambes, por dekuri syne
Perqark e suell e I kqyri egersisht.

Mbasi hujin e pare ne te e shfryne,
Mesuesi menjehere I tha atij,
Qe ende veshtronte mishin qe ia shqyen:

<<Po kush qe ai, qe e paske pase ne brije,
e thue lajthite qe iu shmange pak?>>
<<Asht fra Gomite Galura emni I tij, -

u gjegj, - ene me perzi mbrende cdo batak;
kur pat ne dore anmiqte e zotnise s’vet,
u suell aq mire, sa t’gjithe e cmojne me hak.

Rob ishin e I liroi tue marre ryshfet;
Qe matrapaz ne gjithe punet e tija
Jo dosido e I vogel, porse mbret.

Me Mikel Zanken fort I shkon miqsija;
Ish logodoras; kur rrijne tue llafose
Per Sarde, nga goja u rrjedhin fjale me mija.

Kqyr ate qe I kercllon dhambet tue u kanose!
Do flisja me, por shoh se ai sa ma pare
Po matet me ma krue mire kete qerose.>>

Kryedjalli Ngerdheshanit dreq zuzar,
Qe syshe ngerdhucej n’qejf te madh me there,
Iu suell e I tha: <<Mos luej, shpend grabitqar!>>

<<N’daci me pa o me degjue te tjere, -
I frikesuem biseden ai vazhdoi, -
Lombardas e toskane ju sjell mejhere;

Vec t’mshehen Kthetrafletet me capoj,
Shpirtnat keshtu mos t’kene se ke me drashte;
E une, I vetem, ulun mbi kete shtoj

Per ju do te therras ma shum se gjashte,
Ne qofte se fishkulloj, sic jem’ mesue
Me ba sa here qe njani kryet qet jashte.>>

Turijte coi Turiqeni, se u kujtue,
Kryet tundi e tha: <<Degjo se c’kopili
Me u zhyte prap ne katran ky ka trillue!>>

Por ai, qe ish I rysun ne sherri,
Gjegji: <<Me te vertete jam mendjekeq,
Qyshe pranoj me fike shoket e mi!>>

S’u mbajt ma Shtrembafleta, mbi cdo dreq
Ai desh me dale: <<N’kecefsh, - tha, - une revan
S’do ngas, qe shpinen tande mire ta ndreq,

Por do t’I rrahi flatrat mbi katran;
Te zbresim e ta bajme bregun mburoje,
Me u talle me dreqen t’shohim a ia mban!>>

O ti, lexues, degjo kete goxha loje!
Sejcili syte e vet n’ane tjeter solli,
I pari ai qe qe ma I rrebte ne goje.

Mire navarrezi kohen gjet, mbeshtolli
Gjithe forcat e, tue u mshue kambvet, ne cas
U hodh edhe prej krahve t’shefit dolli.

Te gjithe u mbushen me te forte maras,
E ai, qe per deshtimin faj kish vete,
I pari u sul tue brite: <<Ta mbrrijta pas!>>

Por frikes s’ia kaluen te lehtat flete,
Vetime mes valesh I denuemi u mbyt,
E ai fluturim u ngrit, me gjoks, perpjete;

Jo nryshe nje rosak nuk futet zhyt,
Kur e sulmon skyferi ta haje gjalle,
E I lodhun ngrihet ky me shpirt ne fyt.

Zemrue fort Plakarani, se I kish talle
Mkatari, ra pas dreqit fluturim,
Gezue prej ikjes, shokut per t’ia kalle;

Por, mbasi batakciu nder sy iu shkim,
Ai me capoj djallit iu hodh ne shpine,
Mbi pise u kaperthyen me t’madh terbim.

Dhe tjetri por kish qene nje gjeracine,
Shokut ia ngjiti kthetrat e mallkueme
E n’cas te dy ne gjol rane me kaptine.

I shperndau vetem brraka e pervelueme;
Donin, por t’zotet s’ishin mame u ngrejte,
Kaq flatrat kishin pise t’vishtullueme.

Mjekrroci me te tjere, ate hall tue vrejte,
Katerve u dha urdhen me u hjedhe ne breg
Me cfurq ne dore; keta at’here me t’shpejte

Andej-kendej, ku u tha, zunenga nje shteg,
Krrabat drejtuen dy dreqent me I terhjeke,
Qe der ne palc katrani-zjarr I djeg;

E na I lame ashtu tue u perpjeke.

[Veshtrusja]

Kanga XXIII

N’heshtje, vetare, si I iken asaj valle,
Shkonim njani mbas tjetrit me krye ule
Si franceskan kur ecin n’per rruge t’madhe.

Te prralla e Ezopit m’ishte ngule
Mendja ime, si pashe gjithe ate rremuje,
Ku ai tregon si kneten not e duel

Mi e bretkoce. Ma fort dy pika uje
S’gjasojne, se te dy ngjarjet kur I ven
Perballe, kushdo e sheh kete gjase po t’duej.

Si nga nje tjeter nje mendim shperthen,
Keshtu m’vetoi dicka nder mend ma vone,
Qe frike ne palc me shtiu sa bese s’e zen.

Ja cka mendoja: <<Kta per fajin tone
Pesuen c’pesuen e keq u vune ne loje,
Kjo gja I poshtnoi keta te patenzone,

Prandej inatin gja s’do t’ua ndaloje,
Do te bijne permbi ne si kokrra e rrfese,
Si qeni kur ia njet leprit me goje.>>

Prej frike po m’u cojshin leshte e krese
E siellja koken mbrapa tash e pare,
Prandej thashe: <<Pris, ne qe se pa vonese

Nuk fshihemi, s’besoj se pa zarar
Do ndahmi; diku mbrapa I kemi lane;
S’I shoh, por m’duket se mbi qafe m’jane vare.>>

E ai: <<Dhe t’isha nje pasqyre e gjane
S’do ta feksoja ftyren tande aq kthielle,
Sa shoh mendimet tua ane per ane.

Cka n’mendje ke, tue rrjedhe tani asht fill
Kah une, e ne cdo gja te dy perkojme,
Pra ceshtjen per te dy keshtu e kam zgjidhe:

N’qofte bregu I djathte me I ulte e na mund t’shkojme
Me zbrite ne lugjen tjeter pa u ndale,
Ndjekjes, qe po I friksohmi, I shpetojme.>>

Ende s’I kishte thane ai keto fjale
E, ja, djement I pashe tue fluturue
Drejt nesh, me flatra t’shtrime, pale e pale.

Mesuesi menjehere me kapi mue
Si ajo nana, qe papritmas zgjohet
Nga zhurma e sheh se flaka e ka rrethue;

Foshnjen rremben e rend me vrap, s’ndalohet,
Kujdes per vehte s’ka, po per ferishte,
Vetem me ate kmishe ne shtat e nuk kujtohet.

Poshte kodres se rrembyeshme ashtu si ishte
Shkiti dhe prisi, per ate shkamb mbeshtete,
Qe lugjes tjeter nga nje ane iu vishte.

S’rrjedh uje neper kanal me vrull tatpjete
Per me sjelle nje mulli ngulun ne toke,
As kur te jete tue u futun neper flete,

Si rrshqiti prisi im neper ate boke;
Ne parzem me shterngonte pa ia da,
Si t’me kish bir e jo si t’ishim shoke.

Mire n’fund te lugjes tjeter s’kishim ra
E ata ia behen n’zgrip te asaj rrepine
Shi permbi ne, por s’kishin c’me na ba;

Se Pushteti Hyjnor u dha mundsine
Lugjes se peste si roje me I qendruem,
Por tutje nuk e shtrinin dot fuqine.

U gjetem mes do shpirtnash te ngjyruem,
Qe ecnin dalngadale si n’procesjon,
Tue qa, e u dukshin t’lodhun, te dermuem.

Manteli me kapuc seicilin mblon
Deri nder sy; po aq persosmenisht
Ne Keln mungaret t’vishen kane zakon.

Ai ar perjashta t’I merr syte krejtsisht,
Permbrenda por jane plumb qe nuk peshohet,
Ata t’Federikut mund t’I mbajsh ne gisht.

O peshe e rande, qe per amshim do cohet!
Na majtas shkuem, me ta krahas perhere,
E qanin me lot t’idhun sa s’tregohet.

Por te randuem se tepri ata te mjere
Ecnin mezi, mertisun kambe e krye,
Sa ne cdo hap u gjindshim me te tjere.

At’here une prisit: <<Fort te lutem ty,
M’afro te ndonje shpirt qe ka lane nam,
Tue ece shiko mos njeh njeri me sy!>>

E njani, qe toskancen ndjeu n’ate lame,
Briti mbas nesh: <<O ju, qe aq me vrap
Po ngitni neper terr, qendroni n’kambe!

Ndoshta ndo’j gjegje edhe une ta jap.>>
Mesuesi at’here m’u suell: <<t’I presim pak
E pastaj ecu krahas hap per hap.>>

E ndala e pashe dy vete, qe n’ate sokak
Po nguteshin, te une me ardhe tue dashte,
Por ajo barre s’I linte e I ngushti cak.

Kur mbrriten, syte u kishin dalun jashte,
Me kqyren pa ba za, pastaj te kthyem
Nga shoqishoj peshpriten si tue drashte:

<<I gjalle ky duket, shih si merrka fryme;
por n’qofte se ata kane vdeke, me thuej per hir
te kuj ecin pa qene n’mantel mberthyem?>>

Pastaj thane: <<O toskan, qe n’monastir
Te hipokriteve fatzez je rrase,
Kush je ti na trego, mos t’ardhte veshtire!>>

<<Kam le edhe jam rrite, - u thashe n’ate rase, -
n’Firence, permbi ate Arnin e madhnueshem,
e jam gjithnje me trupin qe kam pase.

Kush jeni ju, qe n’kete menyre, ngashrueshem,
Po ecni rande e lot ju shkojne rrekaje?
C’asht ky denim qe ndritka mrekullueshem?>>

<<Kjo pelerine e arte, - tha njani n’vaje, -
asht prej plumbi te trashe e barre e keme,
si terezi con supat pesha e saj.

Freten defryesa e bolonjez na jeme:
Ky – Loderingu, une jam Katalani;
Te ftuem per paqe nga toka jote qeme,

Si thirret nje I urte, qe I ka dale zani
Per ndershmeni, sa t’gjithe na bijshin n’gjuj,
Por nderi yne n’Gardingo shih cka bani!>>

<<O freten, t’zezat tueja>>… thashe tane huj,
por m’u pre fjala n’goje, porsa m’u cfaq
nje kryqezue ne toke keq me tre huj.

Kur m’pa, c’e perdrodh trupin garravac!
Iu cue mjekrra n’hava tue psheretite;
E frati Katalan, ku pa pse kaq

Shtang mbeta, tha: <<Ai ngule, qe po sodit,
Keshilloi farizejt, se e lypte puna
Per popull nje njeri ne kryq me e ngjite.

Shkelmue e lakuriq, mes rruges, dhuna
Asht ba e tjerve, ta provoje mbi koke
E permbi parzem sa peshojne kto guna.

Vjehrri keshtu I mundohet me gjithe shoke
T’Sinedrit, ketu n’varrin e mallkuem,
Qe u dhane judejve t’mbrapshten n’qiell e toke.>>

Virgjilin pashe at’here te mrekulluem
Mbi ate njeri t’kryqzuem, mbi ate mkatar
Denue e poshtnue n’merigimin e amshuem.

Pastaj u suell e I tha fratit te pare:
<<A na tregon, ne qofte se kush s’ju ndale,
n’se ka nga e djathta jone kund ndonje fare

gryke, ku t’mundemi kendej pa fjale
me u ike engjujve t’zez, qe nga ky hon
mbrapa na vijne e nuk na lane me dale?>>

E ai u gjegj: <<Ma afer se e shpreson
Gjindet nje ure e madhe, sa ‘I kala,
Qe siper t’gjitha lugjevet kalon.

Vetem se ne kete ane ajo ka sha;
Prap mund te hypni ju mbi ato rrenime,
Qe bregut e ne fund grumbull jane ba.>>

E prisi, me koke ule, ra nder mendime,
Me tha pastaj: <<Sa fort na paska gnjye
Ai, qe mkataret cfurkte pa fare dhimbe!>>

E frati: <<Ne Bolonje me kane rrefye
Se djalli ka shum vese; nder te tjera
Asht baba I rrenes, rrencak kambe e krye.>>

E mandej prisi iku porsi era,
Pak I idhnuem e ne fytyre I vrame,
Dhe une nga te ngarkuemit ika at’hera,

Mesuesin tim tue e ndjekun kambe per kambe.

[Veshtrusja]

Kanga XXIV

Kur viti I ri zen fill n’stinen-acar,
Krrelat ngroh dielli nen Akuar e arrihet
Qe nata e dita t’zgjasin barabar,

Kur bryma e nates permbi fusha shtrihet
E ngjan me t’motren, me te bardhen bore,
Por shum s’vazhdon, sepse fillon e shkrihet;

Ngushtue keq per tagji, fshatari I gjore
Cohet, sodit e sheh si jane zbardhue
Fushat perqark, e kap koken me dore;

Kthen ne shtepi e siellet tue turfllue
Si ai qyqar qe s’di se nga t’ia mbaje;
Pastaj del prap, e prap zen me shpresue,

Kur sheh se toka e ndrroi fytyr’n e saj
Aq shpejt; ai merr comagen menjehere
E baetine perjashta qet n’ograje;

Keshtu edhe mesuesi m’kalli tmer
Kur une e pashe ne balle aq te vranuem,
Por n’cas prap me sheroi zemren e mjere,

Se, kur ures se thyeme iu afruem,
Kah une u suell me t’ambelen fytyre,
Porsi te rranza e kodres ku u takuem.

Hapi dy krahet dhe, si e pat keqyre
Hitishem rreth e rrotull ate rrenoje,
Me kapi hopa dhe ne shembelltyre

T’atij njeriu, qe, para se t’filloje
Nje pune, me kohe kujdeset per cdo gja,
Keshtu ai, tue u perpjeke me duer t’me coje

Der te nje shkrep, mejhere me bani za
T’u kapshe per nje tjeter, <<shiko mire, -
Tue m’thane, - se mos te jete ai shkamb tue ra!>>

S’ish rruge per mantel plumb shtegu I veshtire;
Tue u kacavare shpetimi ne na dalte,
Une – shty prej tij, e ai – I lehte e I lire!

Po te kish qene ai breg paksa ma I nalte
Ose sa shkambi nga u varem s’paku, -
Per prisin s’them, por une do mbetshe n’balte.

Por mbasi Lugjezeza e errte kah praku
I pusit t’thelle fill shkon tue u perule,
Struktura vete e lugjevet asht shkaku

Qe brigjet rreth e rrotull vijne tue u ule;
Arritem tek e mbramja mu te kulmi
Nga ku gjithe ai shkamb ure ishte zhgule.

Fryme dot s’po mirrnja, kaq I forte qe sulmi;
E u ula me pushue kend pa pyete,
Sa u kapem nalt. Por prisi: <<S’ban te ulmi, -

Tha, - nuk fitohet gja tue ndeje mbeshtete;
Se mbi nenkrejca dhe mbi pupla t’leta
Deri me sot askush lavdi ska gjete!

E po s’le nam te mire cka duhet jeta?
Cduket si tymi n’ajr, si shkume mbi vale
Ai qe pa lane nje gjurme coi ditt e veta.

O burra! Lodhja rrugen mos t’na e ndale!
Then cdo rrebesh nje zemer prej celiku,
Ne mos u bafte nen peshe te trupit pale.

Ne cak me t’nalte le te na coje vertiku!
S’mjafton qe ata te humbun pas I le, -
Ne me degjofsh, do dalim shpejt rreziku!>>

Brofa ne kambe pajise me force te re,
Ma shum nga c’isha u cfaqa guximtar
E thashe: <<Ti prij, ma trim se kurre me ke!>>

Nje tjetri shteg filluem m’iu kacavare,
Ish shkamb e gur, I ngushte, I pakalueshem,
Rruge ma t’thepisun s’kishim rrahe me pare.

Flisja t’mos dukem se po ec ngurrueshem,
Kur, ja, nga tjetra grope nje za po thrriste,
Por fjalet te na vinin krejt ngatrrueshem.

Ndonse ne maje te ures ishim, c’fliste
Nuk munda me kuptue kur ndjeva zane,
Por dukej se I zemruem fjalet I qiste.

Veshtroja poshte, por syte asgja s’me pane,
Kaq erresine gjithkund ishte njesoj.
<<Pris, vrik te dalim, - nisa me I thane, -

ne tjetrin lug, shpejt uren ta kaloj;
si nuk kuptoj s’ka une degjoj nga veshte,
keshtu verej, por kurrnjesend s’dalloj.>>

E ai: <<Tani te gjegjem fare thjeshte,
Por jo me fjale; se nje kerkese e drejte
Me pune do plotesue edhe tue heshte.>>

Kur n’balle I dolem asaj ure krejt,
Rame ne te teten pende, e pa vonese
Lugjen e re fillova me e verejte,

Une pashe lamsha gjarpijsh sa s’I zen bese,
Nje lebeti, te ndryshem nga cilsija,
Kah I kujtoj dhe sot m’luen mendja e krese.

Mos te krenohet per rane t’vet Libija,
Se edhe ne paste te madhe pasuni
Me shkraptha, shlliga, rrshaja te keqija,

Kur rana e saj me kaq gjarpij s’asht nxi,
Murtaje e tille ne kete hata nuk vlon
As n’Etiopi e as ne Arabi.

Rrethue gjarpijsh te egjer se c’vrapon
Nje turme shpirtnash te cveshun, te tmerruem,
Qe vrime a elitropi as qe shpreson!

Gjarpijt dueret permbrapa u kane shternguem,
U ngjiten per kurriz dhe bisht e krye
Mberthejne para ne fyt ata t’mallkuem.

Njanit atje ne breg une pashe me sy
Nje shllige kah flure iu hodh e e helmatisi
Aty ku qafa e trupi lidhen nye.

As I as O s’shkruhet ma vrik se nisi
Ai zjarr te marre, dhe I ndezun flakada
Tue u rrzue perdhe fare ne hi bitisi;

E aty pertoke, si u kthye njehere n’asgja,
Pluhni ku ish e s’ish u grumbullue
E befas sikur qe ashtu u ba.

Keshtu nga dijetaret kam lexue
Si vdes e prap ne jete Fenicja kthehet
Kur pesqind vjetevet u asht afrue.

Me bar e as me tagji ajo s’ushqehet,
Por me amom e me te kemit lot,
N’folene gjithe nard e mirre tue vdekun prehet.

Si ai qe bje e si s’e kupton dot,
Nga forca e djallit krejt perdhe I qitun
Apo per ndalim gjaku shtri me lot,

Veshtron perqark, prej tokes porsa ngritun,
Trondite nga ankthi I rande qe pat n’krahnuer,
Pastaj sikur qetohet tue pshertitun,

Ashtu u ngrit ne kambe ai mekatnuer.
E rrepte qe je, hakmarrje e Perendise,
Sa fort qellon pa rreshte kryq e terthuer!

Kush ish e pyeti at’here I urti pris.
<<Lart nga Toskana, - gjegji kesodore, -
s’ka shum qe rashe n’kete gryke te mizorise.

Jete kafshe me pelqeu, jo njerezore,
Si mushk qe isha; jam Van Fucci, shtase,
Shpelle te denje pata ate Pistoje mizore.>>

<<Mbaje mos t’ike, - I thashe prisit n’ate rase, -
pyete cka e hodh ketu; sa qe I gjalle
nuk dijti tjeter vec t’rrembeje e t’vrase.>>

Hajduti e kuptoi, nuk ndejt me u talle,
Por kryet coi lart e me keqyri mvrejte,
Inat e turp I pashe shkrue mu ne balle;

Dhe tha: <<Ma fort vetvehten jam tue brejte
Tash qe me sheh n’kete vend si asht ma zi,
Se kur me fshine nga jeta tjeter krejt.

Une pa te dhane pergjegje s’mund te rri.
Ma poshte m’kane fute ketu ne kete rremuje,
Se vodha gja te cmueshme n’Sakristi

Dhe faji iu ngarkue kot tjeterkuj.
Por qe t’mos knaqesh kah me sheh n’kete vaje,
Ne dalsh ndo’jhere nga kjo terrine ku vuej,

Hap veshet per c’te them, nder mend ti mbaj:
Pistoja nga te Zezet do rrallohet,
Pastaj Firenca do ndryshoje me rraje.

Nga Val di Magra me avull do cohet
Marti, mbeshtjellun nga nje re e zeze,
E me tufan e gjame ai do leshohet

Mbi fushe Picene, lufte ku ka me u ndeze;
Mjegllen me rrfe ka per ta ca shum here,
Oh, sa I Bardhi rrah per toke do mbese!

T’I thashe te gjitha, zemren me ta there!>>

[Veshtrusja]

Kanga XXV

Hajduti, si mbaroi fjalen e tij,
Munxet qiellit I dha tue brite me grusht:
<<Na, Zot, po t’I perplasi nder turij!>>

Deri gjarpijt m’u ngjane te mire n’ate kusht,
Se njani n’qafe iu hodh, si t’thonte: <<Ah,
Tash n’qofsh I zoti fol, qe t’zuna ngusht!>>

Nje tjeter I kerceu atij nder krahe,
Per trup mbeshtjelle, aq nisi me e shterngue,
Sa ma s’e linin me levize kurrkah.

Pistoje, Pistoje, a s’ban ma mire me u shue,
Mos te te ndihet kurr emen as za?
Dhe t’parve tu nder kobe ua ke shkue!

N’gjithe rrathet e sketerres kah kam ra
S’pashe ndonje shpirt t’I matet t’madhit Zot,
As ate qe n’Tebe u rrzue nga ajo kala.

Iku I mallkuemi, ma nuk foli dot;
Kur nje kentaur ia behu n’ate bregore,
<<ku asht gojlshuemi?>> briti inat-plot.

Marema s’e besoj t’kete kesodore
Gjarpij, sa bolla I pashe atij ne shpine
Deri atje ku I nis pamja njerzore.

Mbi shpatulla, ne zverk ksaj egersine
I rri me krahet hape nje nder dragoj, -
Cdo gja qe ndesh, si zjarr e djeg dhe e ckrin.

<<Ja Kaku, - keshtu prisi me tregoi, -
nen mal te Aventinit, ne nje shpelle,
sa gjakun mbi te zezen toke vershoi!

Me vllazen t’vet tani nuk rri tue u sjelle,
Sepse dredhishtky I rrembeu kopete,
Qe pat hetue se u futen mbrenda thelle;

Prandej ai fund I dha se mbrapshtes jete,
Se u rrah n’mezdrak nga Herkuli I zemruem, -
Qind here I ra, por ndoshta s’ndjeu as dhjete.>>

N’sa per te m’fliste, ai kishte kaluem;
Kur, ja, tre shpirtna nen kambe tona u shtyne,
Per ta as une as prisi s’u kujtuem,

Derisa heshtjen vete ata s’e thyen;
<<kush jeni ju?>> - na briten egersisht,
e na pa fole mbi ta e ngulem syne.

S’I njohta, por sikur ndodh rastesisht
Qe njani shokut tjeter I bezan,
Degjova une je za qe pikerisht

Foli keshtu: <<Cianfen ku e kemi lane?>>
Mesuesit shenje I bana te heshtote,
Gishtin te buzet tue mbeshtetun prane.

Sikur, lexues I dashun, mendja jote
Te mos besoje c’po them, kush nuk cuditet;
Dhe mue, qe pashe, me duket anderr kote.

Me vrejtje po I shikoja; ja, I vervitet
Nje gjarpen me gjashte kambe njanit nga lark,
Me gjoksin rrase per gjoks atij I ngjitet.

Me dy kambet e mesme u kap per bark,
Me kambe te epra krahet ia perfshiu,
Dy faqet ia dhambconte tue lshue jarg,

Me t’fundit mbertheu kofshet edhe shtiu
Ne mes te tyne bishtin per siklet,
Nga pas e gjate kurrizit drejte ia shtriu.

As shermasheku vete jo kurr nuk jet
Kaq I mberthyem per bime, si ajo shkerbe
N’gjymtyre te mekatarit ngjeshun mbet.

Pastaj u shkrine n’shoshojne thue dylle I nxe
Te kishin qene, dy ngjyrat tue bashkue
S’bashku te dy moren nje pamje t’re.

Keshtu perpara flakes shkon tue u shndrrue
Papiri e si I murme bahet ne ngjyre,
Se e bardha vdes , t’zezes e zeze s’I thue.

Dy tjeret po e shikonin ne fytyre
Dhe britshin: <<C’po ndryshon, Anjel, c’te gjeti?
As nje as dy nuk je ma si natyre!>>

Nga dy kokat e tyne nje vec mbeti
Kur dy fytyrat s’bashku u perzine,
N’shoshojne u zhduken gjarpni e shaureti.

Te kater kambet si dy krahe u shtrine,
E kofshe e gjoks e bark, qe pashe ma pare,
U bane gjymtyre qe me te fute cudine.

Asgja nuk mbet nga paraqitja e pare,
S’dukej as dy e as nje ajo figure
E prape, - ngadale zu t’ecte si qyqar.

Sikur capini, qe ne djegagur,
Kur pervlon vapa, gardh ndryshon ngajhere
E si vetime kalon rruges terthuer,

Ashtu m’u duk nje gjarpen, helm e vner,
Qe irnue si kokrra e piperit t’zi
U ngjitej barkut dy mkatarve tjere;

E shi n’ate pjese ku s’pari cdo njeri
E merr ushqimin, thimthin ia verviti,
Pastaj gremise perdhe nder kambe iu shtri.

I theruni e kundroi, por fjale nuk qiti,
Ngri n’kambe ai hapte gojen, thue I vinte
Gjume ose ethesh ish pushtue I ngriti.

Ai gjarpnin, gjarpni ate tue verejte rrinte;
Nga plaga ky, dhe ai nxirrte nga thimthi
Shtellunga tym, e tymi u perzinte.

Lukani nuk m’afrohet as te shqimthi
Kur flet per Sabil-ziun e per Nasidin,
Le te degjoje cka pashe, pra, vetetimthi!

Per Kadm e Aretuze s’e cmoj Ovidin
E smire s’ia kam qe kete ne gjarpen t’gjalle
E ate ne gurre me e shndrrue ne poezi din;

Se dy natyre, tue ndejun balle per balle,
Kurr s’I ndryshoi; po dy te ndryshme trajta
Te shkembejne lande a mund te ndodhi, valle?

Te dy iu neneshtruen normave t’njajta:
Gjarpnit bishti iu nda bige me te shpejte,
Shpirtit kamb’t iu bashkuen, e djathta e e majta.

Iu puqen kambe e kofshe, iu ngjiten dejte
Kaq fort, sa qe shum kohe kalue nuk kishte
E shenje ndamje nder to s’mujshe me vrejte;

Bishti I gjarpnit, ca me dysh sic ishte,
U ba dy kambe si ato qe humbi I pari,
Gjarpni lkure t’bute, lkure t’forte ai tjetri vishte.

Dueret nder sqetlla I hyn atij kobtari,
Dy kambet egersines iu zgjatuen,
N’sa gjatesine e tyne tjetri vdari.

Tash kambet gjarpnit ma s’I hyne ne pune,
Iu shndrruen ne t’fshehten vegel mashkullore,
Dhe veglen tjetrit kambet zavendsuen.

Ndersa nje ngjyre te re tymi perore
U jepte, njani s’kish ma lesh ne krye
Dhe tjetrit koka I bahej leshetore,

I pari u ngrit, kurse tjetri u shkrrye,
Keqyrnin shoqishoqin me inat
E n’ate veshtrim u shndrrojshin sy me sy.

Ai qe u ngrit ia nisi, zgjat e zgjat,
Misht e turinit n’tamtha te drejtoje
E te formoje dy veshet qe s’I pat;

Nga tuli, qe I teproi atij mbi goje,
Bani dicka si hunde, dhe simbas trilli
Buzet sa duhet nisi t’I trashoje.

Tjetri, qe rrij perdhe, zuni mirfilli
Turinin me e zgjatue, n’rrashte futi veshet
Ashtu sic I fut brinat kacamilli.

E gjuha, qe ma pare ish aq e ngjeshet
Dhe fliste, dysh iu nda, n’sa tjetrit llapa
Ca dysh iu mbyll; e u zhduk dhe tymi I shpeshet.

Shpirti kembye n’rreshqanes me t’shpejte hapa
Tue vershellye muer vrapin poshte lugines,
Tjetri me fjale e jarg iu qep permbrapa.

Ne fund u ndal, ia solli egersines
Shpinen e re, tjetrit tue I thane: <<Tash zvare
Le t’hiqet Buozi, ne vend tim, terrines!>>

Keshtu n’te shtaten lugje sa mkatare
Pashe tue u shndrrue; qe tema e veshtire,
Prandej me falni ne s’u shpreha mbare.

Edhe pse syte e mij nuk shihnin mire
Dhe ai shemtim m’kish turbullue te ngartin,
Aq shpejt s’u cduken shpirtnat e peshtire.

Sa mos t’arrij te njoh Pucio Shjankatin;
Ai qe I vetmi nder ata tre shoke,
Qe gja s’pesoi e nuk e cveshi shtatin;

Tjetrin, Gavile, e lave shtrejt me koke!

[Veshtrusja]

Kanga XXVI

Gezou, Florence, kaq t’madhe fati t’bani
Sa po I rreh flatrat neper toke e det,
E der n’fund t’Ferrit vojte te paska zani!

Pese qytetare nga tuejt ketu I kam gjete
Mes hajdutesh, e kush per ta s’turpnohet?
As s’e besoj se mund t’krenohesh vete.

Por n’qofte se del cka ne mengjez andrrohet,
Ke per te pa si ka me u vertetue
Cka nga Prati e te tjere per ty deshrohet.

Dhe te kish ndodhe der tash, fort ka vonue;
Krese le te bjere cka ka nder mend me t’ra!
Ma teper do ta ndjej, kur t’jem motnue.

Na u vume ne t’ecun n’ato shkalle t’medha
Te atij shkambi, prej nga kishim zbrite,
Prisi im para e une mbas tij pa za.

E n’per ate shteg tue ece vetar, pa drite,
Permbi rrasa e shkrepa e shkambij,
Kamba pa dore nuk mundte hic me u ngjite.

At’here m’erdh keq, e me vjen keq tani,
Kur une mendoj c’kam pa me kta dy sy,
E due ta frenoj mendjen qe nuk rri,

Qe kund pa I pri virtyti mos me u shty,
Se kete te mire, qe pata si dhurate,
Nuk due me doren time tash me e zhye.

Sikur fshatari, qe ne t’errten nate,
N’ate stine kur dielli ma I ngrohte ndricon
Mbi toke e det e per nje kohe ma t’gjate,

Kur miza vendin mishkonjes ia lshon,
Prej sukes sheh xixillojat n’per lugine,
Ndoshta atje ku vjel e ku leron. –

Ashtu nga flaket krejt po vetetin
Lugja e tete, nje skene qe syte shikuen
Porsa u gjeta n’fund te asaj gremine.

Si ai, t’cilin harushat e ndihmuen,
Pau qerrin e Elise tue u ngrite pa me
E vracat kur drejt qiellit fluturuen,

Pa mujte ma lart me I pa, sepse nji lpe
Flake ata I mbeshtolli gjithunji,
Qe ngjante tue u ngjite porsi nje re, -

Ashtu n’ate gryke une pashe tue ba sheti
Njani mbas tjetrit flakadajt mbi lame,
Cdo flake nje mekatar ndryn mbrende ne gji.

Une rrija permbi ure I drejte ne kambe
E po t’mos isha kapun per nje gur,
Pa me shty kush teposhte do kishe rame.

E prisi, kur me pa se fort mbi ure
une kishe dale, me tha: <<T’gjithe shpirtna jane,
qe mbrenda n’ato flake po digjen nur.>>

<<Mesues, - I gjegja, - bese jam tue ta zane,
tash qe ma thue, porse une qysh ma pare
e kisha n’mend, e doja me ta thane:

po cili, valle, rri ndry mbrenda atij zjarr
dymajash, si t’ish kalle po ne njate turre,
ku Eteokli me t’vllane u dogjen zhar?>>

M’u gjegj at’here: <<Po vuejne n’ate zjarr mizuer
Uliksi e Diomedi, puqas fare
Shpagimi I lidh si inati I rrebte dikur;

Gjemojne e fshajne ne flaken shkreptimtare
Per shkak t’dredhise se kalit, qe u ba dere
Nga duel fara e romakve, fare bujare.

Aty vajtojne per Deidamine e mjere,
Dhe e vdekun sot Akilin qan; grabija
E Paladit paguhet me kete tmer.>>

<<N’mujshin me u shprehe, o pris, nga ato shkendija, -
I thashe, - banmi me fole; me nxjerre kete hir
Jam gati te drejtoj lutje me mija,

Nga frika se m’prapsohet ky deshir;
Ja, flaka me dy brina po afrohet:
Shih sa me t’dhanun drejt asaj jam prire!>>

E ai: <<Ia vlen kjo lutje te plotsohet,
Prandej cka me kerkove, ta pranoj,
Por hesht, mundesh me u bza vec mbas do kohet.

Me len tash mue te flas, une e kuptoj
Cfare do t’u thuesh; ti Grek te dy I ke,
S’kane me t’pergjegje tue u fole pra kesisoj.>>

Menjehere sa u afruem nga ishim ne,
Keshtu iu suell mesuesi flakes plake,
Kur pau se mund t’I fliste ma me nge:

<<O ju te dy, mbeshtjellun me nje flake,
dic n’paca ba per ju, sa isha gjalle,
ndaj jush merite ne paca, sado t’pake,

kur shkrova n’boten tjeter t’lartat rradhe,
ndalnju, mos lueni: njani le t’na thoje
ku u nis e kah ravgoi, ku humbi, valle?>>

Ma I larti bri filloi te murmuroje,
E kapen t’dridhunat e fort u shkund,
A thue se era nisi ta trazoje.

Pastaj maja e tij u tund e u lkund,
Sikur gjuha, qe don dicka me thane,
E nxori keto fjale ajo ma n’fund:

<<Kur iu largova Circes, qe m’pat lane
ma se nje vit n’Gaeta detyrueshem, -
n’ate kohe Eneu ate emen s’ia kish dhane, -

as biri I shtrenjte, as ati I nderueshem
e as Penelopi fort e ambla grue,
qe duhej t’rronte bashke me mue gezueshem,

flaken ne shpirt nuk munden me ma shue;
boten une doja me perpi me sy,
vese e vlere njerzore me hetue.

Detit pa fund me ‘I varke nisa me I hy
E me ‘j shoqni te vogel, te bashkueme,
Qe, pa m’braktise, me mue gjithkah u shty.

Njanin e tjetrin breg me sy shikueme,
Kem’ pa na Spanje e Sard edhe Marok,
E tjera toke nga deti te rrethueme.

Une edhe shoket ishim plake, kur tok
Mbrrijtem te ‘I gryke e ngushte, me vela t’leta,
Ma tej s’mund te kalohej pa qene zok,

Se Herkuli ka vu shtyllat e veta;
Sibiljen kishim lane nga e djathta jone,
Permbrapa, nga e majta, kish mbete Seta.

<<O vllezen, - thashe, - me krye n’rrezik gjithmone,
ju jeni futun thelle nga Perendimi;
tani qe keni mbrrijte n’mbramjen e vone

te jetes suej e po ju vjen mbarimi,
pse s’doni fluturimin tuej me e shtri
mbas atij diell, ku s’ka nje gjurme njerzimi?

Asnje mos te harroje se asht njeri:
Ju le nuk keni per t’gjallue si shtase,
Po per te ndjeke virtyt e dituni.>>

Zemer u dhashe shokve te mij, pa mase,
Dhe u trimnuen aq fort fill mbas fjalimit,
Sa me I permbajte une zor do e kisha pase.

E kicin tone tue sjelle n’drejtim t’agimit,
N’fluturim te cmendun flete rremat e gjate
I bame, nga e majta tue I dhane lundrimit.

Te polit tjeter yjte e qeta nate
I shikonte, tash ylli yne polar
Me s’pasqyrohej n’detin e pamate.

Pese here na kish tregue fytyren ar
Hana, e aq here fytyren mblue me hije,
E t’vshtirit shteg na I binim vetmitare,

Kur, ja, na u cfaq nje mal, prej largesie
Dukej I murme, t’kem’ pa nder mend nuk mbaj
Nje tjeter mal qe t’ish I asaj naltsije.

Fort u gezuem, por gazi na duel vaje,
Se nje tufan u sul nga toka e re
Dhe rrahi barken mu ne balle te saj;

Tri here u suell anija me rreke,
Ne t’katerten u ngrit me bisht perpjete
E u fundos, si deshi ai mbi ne;

Kapak mbi koken tone ra gjithe ai det.>>

[Veshtrusja]

Kanga XXVII

Flaka tashma kish heshte e rrinte shtemet,
Me leje te poetit u largonte
Dhe trupin ma ajo s’e mbante shtrembet,

Kur, ja, nje tjeter mbrapa qe ndriconte
Terhoqe shikimin tone kah maja e saj,
Se ‘I za ne te I turbulluem ushtonte.

Si demi I Siciljes, qe me vaje
T’atij qe e ndertoi ate kafshe per seri
S’pari gjemoi, - qe e drejte me koke ta laje! –

Nga zani bulurinte I atij t’mjeri
Qe mbrende kish e, ndonse baker unji,
T’dukej se demin n’zemer dic e their;

Po n’ate menyre, kah s’gjenin shtek as vi
Me dale jashte flake, dukej flaka vete
Thue murmurinte n’vend te shpirtit t’zi.

Kur fjalet gjeten shtegun e vertete
Ne maje te saj, atbote tue na beza
Si t’ishte gjuhe zu maja me u shkapete.

<<O ti, - tha, - qe t’drejtohem, tue m’u ngja
je krejt lombardas, se une te degjova
kur the <<Istra mund t’shkosh, s’po te pyes ma!>>,

megjithse une me ardhe pak u vonova,
mos u merzit t’qendrosh do kohe me mue;
nuk po merzitem une, - e u pervelova!

Ne qofte se ne kete bote dy sysh verbue
Ke ra tue zbritun nga I ambli dhe
Latin, prej ku t’plote mkatin e kam pru,

Me thuej: Romanjen n’paqe a lufte e le,
Se une jam nga ato male mes Urbini
Dhe kreshtes s’larte ku Tibri rrjedh rreke.>>

Koke-ule veshtroja, se kureshtje m’shtini
Kur prisi im me brryl me preku pake
Tue thane: <<Ti foli, ky asht shpirt latini!>>

E une ia dhashe at’here zanit te pake
Gjegjen, qe e kisha gati, pa vonese:
<<O shpirt, qe rri I fshehun n’gjithe ate flake,

Romanja jote s’qe e as mund te mbese
Ne paqe, se lufta n’shpirt tiranve u vlon,
Por sa per tash ndo’j zjarr s’kam lane une ndeze.

Ravena s’lot, sado qe koha shkon,
Atje shqipja e Polentes po kllocit,
Me flatra deri Cervjen e mbulon.

Ai vend, qe per sa kohe sulmet ka prite
Dhe turre I shtriu francezet la ne gjak,
Nen kthetra t’blera ndodhet ne kete dite;

Malatestini I ri e qeni plak,
Qe vran Montanjen edhe e bane kortar,
Ia kane ngule popllit dhambet si vercak.

Mbi Lamon e Santern asht sundimtar
Luani I vogel mbi te bardhe hapsine,
Qe I ndrron partite nga dimni ne behar.

Qyteti, lumi Sav qe ai lag ine,
Sikur as n’fushe as n’mal vend nuk ka zane,
Here gzon lirine, here vuen nen tiranine.

M’u hap, pra, se kush je due me ma thane,
Sepse as une per ty nuk qeshe I ndryme;
Dhe emni yt per t’mire u ndifte n’ate ane!>>

Si flaka uluroi me za te shqyem
Si e kish zakonin, tue levize te maja
Andej-kendej, leshoi mandej kete fryme:

<<S’do dridhej flaka ime, s’do bezaja,
ne qofte se do ta dija qe n’ate bote
ti kthehesh prap, por mbasi nga hataja

e fundit t’ferrit, nga e tmershmja shqote
nuk doli kush I gjalle te shpetoje zjarri,
turpin pa e drashte, gjegje pa jap te plote.

Shpata dikur, ma vone m’pelqeu litari,
Me te tue dashte me la fajet e mija;
E nuk do t’isha sot shpirt mekatari

Sikur ai Papa I Romes, - e mblofte zija! –
Prap t’mos me fuste n’rrugen mekatare;
Tash do t’I cfaqi gjithe pusite e tija.

Ne kohen kur s’me kishin dalun fare
E mishi e gjaku, qe m’I fali nana,
Luan nuk qeshe, por dhelpen genjeshtare.

Dredhite, shtigjet e fshehta une te tana
I dijta mire, per kete mjeshtri nder t’paret
Jam shque gjithnje e I njohun n’bote u bana.

Por kur nisa te plakem e pashe kjaret
Se koha kishte ardhe edhe per mue
Velat me I ule, me grumbullue litaret.

Cka ‘j here me knaqte, zu me me lendue,
Pendue, vec kishes desha t’I sherbej,
Per pak, I mjeri, qeshe une tu shpetue!

Por Princi I te rijve farisej,
Qe lufte kish aty afer n’Lateran,
E jo me Saracen e me Judej,

Sepse per te anmiku ish kristjan,
Qe kunder Akrit s’shkoi n’beteje mizore
E as treg nuk bani me muhamedan,

S’muer parasysh te larten zyre papnore,
As mue, qe kisha ngjeshun nje litar,
Qe dikur t’lidhte per jete ma skamnore,

Por krejt si Konstantini, kohe ma pare,
N’Sorakt shkoi te Silvestri ta sheronte
Gerbule, keshtu m’thirri ky krenar

T’ia shuej flak’n e lakmise qe e pervelonte
Tue m’lype keshill, por une nuk bana za,
Se e pashe q’ish marrezi cka me kerkonte.

Pastaj me tha: <<Mos te kesh frike asgja,
Qysh tash te zgjidh, por gjejma nje menyre
Ta ndezi Palestrinen flakada.

Une hap e mbyll te qiellit ato dyer,
Une, sic e din, dy celsat kam ne dore,
Qe me I braktise parardhsi pat fytyre.

Me nxiten argumentat madheshtore
Te flas, - ma keq m’u duk n’ate rase t’heshtoj, -
E thashe: <<Prap banma shpirtin bardh si bore

Mbas ketij faj, o Ate, se po mkatnoj:
Premto e fjale mos mbaj! Keshtu tue u rreke
Ne fron do ngadhenosh! Ban si t’kshilloj!>>

Francesku m’erdh te kryet sa pata vdeke,
Por I duel para nje nga djajte e ndyte:
- Me hyn ne hak, kete shpirt, - tha, - me ma preke!

Me shpirtna tjere te zez ky duhet zhyte;
Pse dha dikur keshille me ba mashtrim,
Ketij I ndejta vazhdimisht te kryet.

Jo, nuk ka falje, po nuk pat pendim;
Pendim, etje per keq s’rrijne ne nje vend,
Se ka ketu ne mes nje kundershtim.>>

Frika me zu te gjorin pernjemend
Kur, tue me thane keshtu, ne ferr me solli:
- Ti s’dije se une kam kaq logjike e mend?! -

Me coi para Minosit; ky mbeshtolli
Tete here trupin si shuell me bisht te gjate,
Pastaj, tue e bre me dhambe, kete vendim volli:

- Me flake le te mbulohet pa e zgjate! -
Si e sheh, q’ahere keshtu jam I denuem,
Ndry ne kete zjarr qaj vehten dite e nate!>>

Si tha keshtu, u nis shpirti I mallkuem,
Dhe zjarri nxirrte gjame e psheretime
Majen tue dredhe e rrahe catrafiluem.

Vazhdova bashke me prisin rrugen time
Deri ne harkun tjeter kah lugina,
Ku vuejne per ate cka bane t’zezat mundime

Ata qe mekatnuen tue mbjelle dasina.

[Veshtrusja]

Kanga XXVIII

Kush mund te flase, qofte dhe ne proze tue e ende,
Per gjak e plage, edhe sikur pa da
Te rrije, tashti sa pashe une, tue permende?

Kjo gjuha jone me fole fuqi nuk ka
Mbi sende, qe as mendja s’I perfshin,
Per to vlejne qe te dyja pak e gja.

Edhe sikur t’bashkonim tane njerzine,
Qe u vra ne Puljen lodhe prej kobesh fare,
Ata qe me aq gjak token e rine

Per shkak t’romakve, t’gjates lufte mujshare,
Ku turre u lane unazat per trofe,
Si Livi shkruen, qe s’flet fjale genjeshtare,

S’bashku me ata qe mbeten rrah mbi dhe,
Se me Robert Guiskardin rane ne gjak;
Me tjeret qe u bane per korba pre

Ne Ceperan, ku doli burracak
Puljezi, e n’Taljakoc, ku sa u vrane
E me pak vete fitoi Alardi plak;

E te tregonin plaget cpue ane m’ane
Dhe trupat cung, t’I krahasoj nuk di
Me cka ne t’nandten lugje syte me pane.

Ma t’shembun drrasash s’mund te gjesh fuci,
Si njanin pashe aty fare te came
Prej mjekrres deri ku pjerdh cdo njeri.

Zorret perjashta I vareshin nder kambe,
Gjoksin te shkyem e barkun zgaverr brejte
Ku n’mut shnderrohet cdo gjasend qe hame.

N’sa me vemendje rrija tue e verejte,
Me kqyri e parzmin hapi me dy duer
E tha: <<Shiko si capelue m’kane krejt!

Shih Muhametin keshtu pre e cthure!
Perpara shkon tue qa ndjeksi Ali,
Nga mjekra n’perce ca rrashte e lekure!

E gjithe te tjeret, qe ketu sheh ti,
Fena percane e bane cdo lloj dasije,
E prandej I pacame s’ka mbete asnji.

Nje djall kem’ pas, qe I harmatuem menije
Me the shpate na pret kaq mizorisht
Pa I hike kush dueresh prej kesaj morije;

E kur I bijme shtegut te kobshem, misht
Na mbyllet krejtesisht, te cakerdisun
Para se shkojme balle dreqit perdhunisht.

Po ti kush je, qe mbi kete shkamb t’thepisun
Turijte I qet e matesh poshte me u vare,
Ndoshta me shkue te gropa ku t’kane nisun?>>

Mesuesi im I gjegji atij kobtar:
<<Ky as nuk vdiq e as faj ktej s’e ka qite,
por, per t’I dhane pervoje, mue, qe ma pare

kam vdeke, me kane caktue poshte me e shetite
n’seicilin rreth te ferrit, dhe kjo pune
asht e vertete si m’sheh n’kete vend te ngrite.>>

Ma shum se njiqind shpirtna, qe degjuen,
U ndalen te cmeritun me m’shikue
E nga habija vuejtjet I harruen.

<<M’I thuej, oh, fra Dolcinit, qe asht rrethue,
ti qe po rrike ne kete terr sa ndora,
n’qofte se nuk do me u ba ai shok me mue,

me ushqime te pajiset pa e zane bora,
fitoren novarezit mos t’ia lshoje
e at’here kjo lehte nuk do t’I veje te dora.>>

Tue u vu per rruge, njane kambe zuni ta coje
Muhameti, kto fjale tue m’I leshuem,
Pastaj e uli dhe filloi te shkoje.

Njani, qe kishte fytin e coptuem,
Hunden keputun deri ne qerpike
E vec nje vesh, - tjetrin e kish t’cunguem, -

Dhe rrinte me te tjere pa luejte nje cike,
Shtangue gabzherrin hapi ma I pari,
Prej ku dikonte gjaku pikepike.

<<O ti, - tha, - qe pa faj vjen kendej pari
e te kam pa n’token latine dro,
ne qofte se nuk genjehem une qyqari,

Pjer Medicinen, t’lutem, e kujto,
Ne se ndo’jhere nga e ambla pllaje kalon
Qe nga Verceli poshte ne Markabo.

Dy ma te miret n’Fan tash m’I njofton,
Ser Guidon e Angjiolelin, se tue drashte
Une jam, - n’se mendja drejte parashikon, -

Se do te flaken qe nga barka jashte,
N’uje kane me I mbyte prane vendit Katolike,
Te dy trathtue nga nje tiran I mbrapshte.

Kurr nuk kane pa mes Qipri e Majolike
Syte e Neptunit gja ma t’poshter n’det
As nga pirat, as nga gjinde argolike.

Po, ai trathtar, qe ka nje sy te mete,
E ate toke zotnon, qe njani, tash nen shpate,
Do t’donte mos ta kishte pa perjete,

Do I thrrase gjoja me fole keta te ngrate,
Pastaj n’ate ere Fokare ka per t’ba
Ma mos t’u duhen kushte e urate.>>

E une atij: <<Me fol, me trego pra,
Ne dac ti emen prap n’ate bote me pase,
Kush asht qe ate toke s’do te kish dashe me e pa?>>

Nje shoku t’vet ai doren tue ia rrase
Per nofulla, gojen ia hapi shqimi
E briti: <<Njiky asht e s’mund te flase!

Ky, I debuem, I hoq cfardo dyshimi
Cezarit, tue I thane se sa ma pare,
Po te jesh gati, duhet nise sulmimi!>>

Oh, sa m’u duk hutue edhe qyqar
Me gjuh’n e vet rriskue deri ne bire
Te fytit Kuri, dikur aq gojtar!

Njani n’ate ajr te zymte e te peshtire
Dy dueret si dy cunga lart I ngriti,
Ne gjak fytyren rrijshin tue ia plire.

<<Shikoni Moskan si asht ba, - ai briti. –
I mjeri thashe: Flet puna si t’jete krye!
Qe kjo qe t’keqen fare ne Toskane qiti.>>

<<Qe vdekje per fis tand!>> - ia plasa n’sy;
e ai, dhimbjen mbi dhimbje kur ia shtova,
si I cmendun iku n’ate trishtim mberthye.

Ate mori shpirtnash t’I verej vazhdova,
E pashe dicka qe gjuhen ma ka lidhe,
Kush, valle, do me besonte pa qite prova?

Ndergjegja por s’me len aspak me u dridhe,
Ajo qe e mban njerine e mire per t’gjalle,
Se asht mburoje ndergjegja e kethielle.

Pashe nje njeri, - sikur e shoh prap gjalle, -
Vetem me trup, pa koke, me te tjere shoke
Tue ecun hap per hap neper ate zall;

Koken kepute e kishte kape nder floke
E mbajte n’hava porsi kandil qe ndrit,
E ajo na kqyrte e thrriste: <<ah, kjo koke!>>

E I bante vehtes s’vet me vehte drite;
Ishin dy n’nje, e nje ne dy n’nje cas, -
Kshtu ban vec Ai, qe I ka gjithe mundesite!

E kur qiri ne kambe ures iu qas,
Coi krahun lart me rrashte e me fytyre
Per t’na I afrue buzet e tija enkas

E tha: <<Veshtro si m’kane dhunue n’kete mnyre,
Ti qe I gjalle nder t’vdekun je tue shkue, -
Valle, a sheh kund nje ma te rande mynxyre?

E qe te kesh per mue cka me tregue,
Thuej se Bertram de Bornion e ke ndeshe,
Qe mbret’n e ri shum keq pat keshillue.

Gergas I mbrapshte mes ati e biri qeshe;
Akitofel, me fitme ma t’helmueme
N’Davidin Absalonin s’cove peshe!

Pse ndava dy persona aq t’bashkueme
Keshtu, I mjeri, me koke n’dore po shkoj,
Qe fillin ka ne kete kufome t’cungueme.

Ja, pra, sikur veprova po pesoj!>>

[Veshtrusja]

Kanga XXIX

Gjithe ai njeri qe vuente n’ate hata
Me kishte preke aq fort mes asaj nate,
Sa tjeter s’doja vec me ndeje tue qa.

Porse Virgjili m’tha: <<Pse mendjes sate
I asht ngule kaq fort kjo pamje e me zell
Po vren hijet e trishtuna e sakate?

Keshtu nder lugje tjera nuk je sjelle;
Mejto se po t’numrosh kete mizeri,
Njezetedymij mil ban rreth me u sjelle.

Nen kambet tona hana ra, e dij
Se per kete udhe pak kohe ne na kane dhane,
Sa gjana prap do shohesh n’pus te zi!>>

<<Ti po ta dije, - zuna une me I thane, -
arsyen e forte per t’cilen u ndalova,
ndoshta dhe pak me ndeje do m’kishe lane.>>

Por ai u nis e une nga pas I shkova,
Biseden prap vazhdova gjalle ta mbaj
Tue I gjegje keshtu: <<Shikimin tim leshova

N’ate grope edhe aq vrejta mbrenda saj,
Se atje m’u duk se pashe nje t’gjakut tim,
Qe vuen per faj qe po I kushton aq vaje!>>

At’here mesuesi: <<Kot, pa nje qellim,
Ti mos u lodh t’mendosh per ate mkatnuer,
N’pune tande rri, ta vuej ai ate denim;

Se une e pashe te kambet e asaj ure,
Kur duel e te kanosej fort me gisht;
Gjeri del Belo ndjeva tue thirre, kur

Ti ishe I habitun krejtesisht
Nga ai qe Altaforten pat per dore,
E kah s’e kqyre aspak, ai bani bisht.>>

<<O pris, - I thashe, - vrasja e tij mizore,
qe pa u hakmarre ka mbete, ate e merzit,
kjo gja per fisin tone asht turp e kore;

idhnue me ne, pra, iku ai paprite,
pa m’thane nje fjale, une kete pershtypje kam, -
ma fort dhimbja per te tash me trondit.>>

Vazhduem biseden mbi ate ure tane shkamb,
Deri n’ate pike, ku mund te vresh me sy
Gjithe lugjen poshte, po te kete drite tamam.

N’lugje te fundit kur filluem me hy
Te Lugjezezes edhe mizerija
E shpirtnave ma qarte na duel aty,

Ankime te cuditeshme me mija
Porsi shigjeta zemren ma coptuen,
Prandej veshet I zuna me duer t’mija.

Gjithe dhimbjet e pafare po u grumbulluen
Nga spitalet e Valdikjanes n’vere,
Sardenja e Marema po iu shtuen,

Dhe ne nje grope te rrasen menjehere,
S’maten me c’pashe; ndihej nje qelbesine
Si prej gjymtyresh qe kane marrun ere.

Majtas, n’pende t’fundit, harkun ku e shtrin
E gjata ure, mbrrijtem me t’shtrejtin pris;
E at’here munda me pa ne thellesine

E atij hon, ku dora e Perendise
Me drejtesine e vet te pagabueme
Per dnim falsifikuesit ka gremise.

S’asht pa ndo’jhere nje pamje ma e trishtueme
As ne Egjine, ku njerzit rane perdhe,
Nder kafshe kur atmosfera e helmueme

Der te ma I vogli krymb as nje per be
Nuk la ne kambe, edhe, sikur rrefyen
Poetet per ate kohe kur ra kjo rrfe,

Ne njerez milingonat u kembyen;
Se sa ti sheh n’kete lugje pa fare drite,
Qe shpirtnat kapa-kapa mbrende I ndryn.

Dikush mbi bark, dikush mbi shpine I rrite
Shokut te vet, ndonje barkas tue ra
Rreshqanthi shtegut te mallkuem I bite.

Na ecnim dalngadale edhe pa za
Tue kqyre e tue degjue t’smundit e shkrete,
Qe s’do te ngrehin krye as shtat kurrma.

Pashe dy, qe u ngriten ndeje tue u mbeshtete
Si dy tava mbi zjarr vendosun ngjite,
Ne dregza t’neveritshme trupin krejt.

Kale nuk kam pa keshtu tue u kashagite
Nga djale qe e pret zotnija me nxitim
Ose qe pagjumsija e ka merzite,

Si I pashe te dy tue u krue me t’madh terbim,
Kah mishi u hante ne menyre barbare,
Ne u dhashte vecse lenurja lehtesim!

Lekuren e zgjebosun shkulnin fare,
Si te qerosh me thike ndo’jhere te ngjan
Krap o peshk tjeter me ma t’forta pare.

<<O ti, qe I paske gishtat si gerhane, -
prisi u suell e I tha njanit prej tyne, -
dhe I perdoroke ndonjehere per dane, -

me thuej mos ka latin ne mes ketyne,
qe jane ketu, t’mjaftofshin gishti e thoni
me t’shkye per jete te jetes si te shkyene!>>

<<Latin te dy na jem’ qe po shikoni
kaq te dermishun, - njani u gjegj tane lote, -
po ti kush je qe pyet, c’lyp ketij honi?>>

<<Kam ra ketu, - mesuesi I tha atbote, -
me nje te gjalle tue zbritun shkrep me shkrep
e jam tue I tregue te zezen bote.>>

U shkoqen prej shoshoqit me gazep;
Tue u dridhe kah une dhe tjere nisen me u prire,
Permbi te cilet ajo fjale u shkrep.

E m’u drejtue at’here mesuesi I mire,
<<fol, - tue me thane, - cka zemra te deshrofte!>>
E une u fola ashtu si pat deshire:

<<Kujtimi juej n’ate bote kurr mos u shofte
nder mendje dhe nder zemra njerezore,
por vjet e vjet me radhe atje qendrofte!

Kush jeni ju, nga cila dege fisnore?
Flisni pa frike, megjithse kjo nafake
E zeze ju paska gjete e ba ksodore!>>

<<D’Areco qeshe, - tha njani, - dhe nder flake
Alber da Siena m’hodhi e m’dogji fjalle,
Por per cka vdiqa, ketu s’me kane flake.

Asht e vertete se atij I thashe, me u talle.
Se mesue kisha mire me fluturue,
E ai, qe ish kureshtar e pak budalle,

M’kerkoi ate mjeshteri me ia tregue;
E pse Dedal s’e bana t’shkoje perpjete,
M’paditi t’et e I jati n’turre me vu.

Porse ne lugje t’fundit, e jane dhjete,
Nga se alkimise n’ate bote iu pata fute,
M’denoi ai qe s’gabon – Minosi vete.>>

E une pyeta poetin: <<M’thuej, per skrute
Sjenezve, valle, ndokush a ua kaloi?
Si ata as vete francezet s’I kane trute!>>

I gerbuluemi tjeter, kur m’degjoi,
U gjegj: <<Vec Strikes s’duhet me I hy n’hak, -
Ai, po, me mend e mase gjithmone shpenzoi;

E as Nikolles, qe ma I pari pak
I hodhi karafil pjates se zgjedhun
E ‘j kopesht plot e mbolli per marak;

E as cetes, ku d’Ashiani c’kish pat hjedhun,
Sa bani rrush e kumblla vneshte e pylle,
E ku Abaljati duel aq mendjembledhun!

E qe ta dijsh kush gojen s’di me e mbylle
Me ty kunder sjenezve, m’kqyr nder sy
Me t’u kujtue fytyra ime dylle.

Kapokjo jam, qe desha me u shkembye
Metaleve vetite me alkimi;
N’se t’njofta, m’njeh ti mire, - une tue shkerbye

Natyren, mora nam n’majmuneri!>>