Citate nga njerez te njohur per Civilizimin Islam

[forum126]

Citate nga njerez te njohur per Civilizimin Islam

Dr. A. Zahur

Napolon Bonoparti sic permendet ne Cerfilet Kristiane, 'Bonaparte et Islam,' pedone Ed., Paris, France, 1914, f. 105, 125.

"Mojsiu pati shpallur ekzistencen e Zotit per kombin e tij. Jezu Krishti e beri kete per boten Romake, Muhamedi per te gjithe kontinentin e vjeter..."

"Arabia besonte ne idhujt, kur gjashte shekuj mbas Jezusit, Muhamedi u solli atyre besimin te Zoti i Abrahamit, i Ismailit, i Mojsiut, dhe Jezusit. Arianet dhe disa sekte te tjera e paten prishur pak qetesine e lindjes duke ngritur pyetje mbi natyren e Atit, Birit, dhe Shpirtit te Shenjte. Muhamedi deklaroi se nuk kishte asgje tjeter pervecse nje Zoti i cili nuk kishte babe, nuk kishte djale dhe se triniteti ishte pak a shume nje ide idhujtaresh..."

"Une shpresoj qe nuk do te jete e larget dita kur une te jem ne gjendje te bashkoj te gjithe njerezit e zgjuar dhe te edukuar te te gjitha vendeve dhe te formoj nje rregjim te perbashket i cili do te bazohet ne principet e kuranit, te cilat jane te vetmet te verteta dhe vetem ato mund ta cojne njeriun ne lumturi."

[Shenim: Disa historiane muslimane sugjerojne se Asad bin Al Furat, Komandanti i muslimaneve ne Sicili, eshte nje nga parardhesit e Napolon Bonopartit (1768 - 1821). Pasardhesit e Asadit paten qene njohur me emrin 'Banu Furat'. Nje nga kuneterit e Napoleonit ishte Joacim Murat.]



Ser Xhorxh Bernard Shou ne 'The Genuine Islam' (Islami i Paster) Vol. 1, No. 8, 1936.

"Neqoftese do te kishte ndonje besim qe do te udhehiqte mbi Angline, dhe Evropen brenda nje qind vjeteve te ardhshme, do te ishte islami."

"Une gjithmone e kam pare besimin e Muhamedit me nje vleresim te vecante per shkak te vitalitetit te shkelqyer qe ai ka. Eshte i vetmi besim i cili sipas meje ka ate veti asimiluese ne fazat e ndryshimit te ekzistences, e cila e ben veten te dukshme ne cdo moshe. Une e kam studiuar ate - njeriun e shkelqyer dhe ne opinionin tim jo vetem qe nuk duhet te quhet anti-krisht, por nje Shpetimtar i Humanitetit"

"Une besoj se neqoftese nje njeri si ai do te behej diktatori i botes moderne ai do te kishte sukses ne zgjidhjen e problemeve te saj ne nje menyre e cila do ti sillte asaj ate qe i mungon me teper paqen dhe lumturine: Une kam profetizuar per fene e Muhamedit se ajo do te jete e pranueshme ne Evropen e te nesermes sepse ka filluar te pranohet ne Evropen e sotme."


Bertrand Rasell ne 'Historia e Filozofise Perendimore,' Londer, 1948, f.419

" Perdorimi nga ana jone e frazes 'Koherat e Erreta' per te mbuluar periudhen nga 699 deri me 1,000 eshte shenje e rreferimit tone te gabuar ndaj Evropes Perendimore..."

"Nga India ne Spanje, lulezoi civilizimi brilant islam. Cfare i humbi krishterimit ne kete kohe nuk i humbi dhe civilizimit, perkundrazi..."

"Per ne duket sikur civilizimi Evropiano-Perendimor eshte civilizim, por kjo eshte nje mendjengushtesi."



H.G.Uells

"Mesimet islamike kane lene shume tradita ne barazine dhe marredheniet e kulturuara si dhe sjelljen, dhe frymezojne popujt me fisnikeri dhe tolerance. Keto jane mesime njerezore te shkalles me te larte dhe ne te njejten kohe shume te praktikueshme. Keto mesime sollen ne ekzistence nje shoqeri ne te cilen vrazhdesia, shtypja kolektive dhe padrejtesite ishin ne nje nivel shume me te ulet nga te gjitha shoqerite e tjera njerezore te meparshme....islami eshte i mbushur me xhentilese, respekt, dhe vellazerim."



Dr. Uilliam Draper ne "Historia e Zhvillimit Intelektual te Evropes"

"Gjate periudhes te halifeve njerezit e ditur te kristianeve dhe hebrejve jo vetem qe u vleresuan por edhe u caktuan neper poste me pergjegjesi te madhe, dhe madje u ngjiten edhe neper poste te larta ne qeveri... Ai (halifi Harun Rasheed) kurre nuk e merrte parasysh se nga cili vend ishte nje person i ditur apo se ciles fe i perkiste, por cfare ishte me me rendesi ishte vetem aftesia e tij simbas specialitetit."



Eduard Montet, 'La Propagande Chretienne et ses Adversaries Musulmans,' Paris 1890. (Also in T.W.Arnold ne 'Predikimi i Islamit," Londer 1913.)

" Islami eshte nje besim i cili eshte thellesisht racional ne kuptimin e gjere te fjales i konsideruar etimologjikisht dhe historikisht....mesimet e profetit, kurani pa dyshim qe ka ruajtur vendin e tij si pike themelore, dhe dogma e bashkimit ne Zot eshte permendur atje me madheshti, me pasterti dhe me bindje te thelle, veti keto te cilat eshte shume e veshtire ti gjesh jashte islamit....Nje besim aq preciz, i cveshur nga te gjitha kompleksitetet fetare dhe shume i kapshem per nje botkuptim ordiner pritet qe te permbaje dhe me te vertete permban nje fuqi te mrekullueshme per te fituar rrugen e tij ne ndergjegjen e njerezve."


Tomas Karlil ne 'Heroes, Hero Worship, and the Heroic in History,' Lecture 2, Friday, 8th May 1849.

" Meqe nuk ka rrezik qe ndonje nga ne te behet muhamedan (musliman), une do te them gjithcka te mire per te e cila me te vertete qendron...

"Kur Pococke beri kerkime per Grotiusin, ku ishte prova per historine e pellumbit, te stervitur per te marre bizelet nga veshi i Muhamedit, dhe ti kalonte atij mesazhet e nje engjelli? Grotiusi u pergjigj qe nuk kishte prove per nje gje te tille!...

" Nje numer me i madh i krijesave te Zotit beson ne fjalen e Muhamedit ne ditet tona se ne cdo kohe tjeter me te perparshme. A mund te supozojme ne se ai ishte nje pjese e keqe e shpirtezimit, ky njeri qe gjithe keto krijesa e kane pasur si shembull gjate gjithe jetes se tyre nga lindja deri ne vdekje?...

"Nje njeri i varfer, punetor i madh; pa marre parasysh mundimet e njerezve te tjere vulgare. Sidoqofte do te thoja jo njeri i keq; Kishte dicka me te mire tek ai se cdo njeri tjeter,--sepse po te ishte ndryshe ata burra te eger arabe, qe luftuan dhe u perpoqen 23 vjet nen komanden e tij, gjithmone ne kontakt me te, nuk do ta kishin respektuar ne menyre te tille! Ata ishin njerez te eger qe ndizeshin shpejt dhe futeshin ne sherr, ne te gjitha gjitha llojet e sinqeritetit; pa pasur vlere dhe burreri, asnje njeri nuk do te mundte ti komandonte ata. Ata e thirren ate profet do te thoni ju? Pse qendroi ai atje balle per balle me ata; i hapur, pa u fshehur mbrapa ndonje misteri; arnonte mantelin e tij, rregullonte kepucet e tij; luftonte, keshillonte, jepte urdhera ne mesin e tyre: ata duhet ta kene pare se cfare burri ishte, le te vleresohet ai me epitetin qe ju deshironi! Asnje perandor me salltanetet e tij nuk mund te kishte ate pushtet mbi njerezit sic e kishte ky njeri brenda nje rrobe te qepur nga duart e tij. Gjate 23 vjeteve te kesaj prove te madhe. Per mua ai ishte nje hero i vertet ne vetvete...

"Keta arabe, Muhamedi, dhe ai shekull,- a nuk eshte kjo njesoj me ate shkendijen qe bie, nje shkendije drite ne nje bote qe ishte si fuci baruti, flakeroi gjithe boten nga Delhi deri ne Granada! Une mendoj, se ai njeri i madh ishte nje drite nga qiejt; njerezit e tjere e priten ate si benzine, dhe po ata u kthyen ne flake...."



Simon Oklei ne 'Historia e Saraceneve'.

" Nje turme njerezish te eger, te pa pare dhe te izoluar... u kthyen papritmas ne nje force te madhe arabe, e cila arriti nje sere fitoresh te papara ne historine e kombeve, vetem ne nje kohe te shkurter prej 90 vjetesh pushteti i saraceneve arriti nje toke edhe me te gjere se c'kishte pasur Roma ne vitet 800."



Filip Hitti ne 'Histori e Shkurter e Arabeve.'

" Gjate gjithe pjeses se pare te mesjetes, asnje popull tjeter nuk dha kontribut me te rendesishem se arabet per progresin e botes njerezore, neqofte se nenkuptojme me kete te gjithe ata gjuha e te cileve ishte arabishtja, dhe jo thjesht ata qe jetonin ne Gadishullin Arabik. Per shekuj me rradhe, arabishtja ishte gjuha e mesimit, kultures dhe progresit intelektual per te gjithe boten e civilizuar me perjashtim te Lindjes se Larget. Nga shekulli i 9-te deri ne shekullin e 12-te pati me teper vepra filozofike, mjekesore, historike, religjoze, astronomike dhe gjeografike te shkruara ne arabisht se ne cdo gjuhe tjeter."



Carra de Vaux ne 'Filozofet e Islamit,' Paris , 1921.

" Me se fundi si mund te harroje nje njeri se ne te njejten kohe Perandoria Mogule e Indise (1526 - 1857 e.r) ishte duke i dhene botes Taxh Mahalin (i cili u kompletua me 1648 e.r) bukuria arkitekturale e se ciles nuk eshte kaluar asnjehere, dhe 'Akbar Nameh' te Abul Fazl: " nje pune te mbushur plot me ide jetesore dhe dije ku cdo aspekt i jetes studiohet dhe klasifikohet, dhe ku te bie ne sy progresi, eshte nje dokument per te cilin civilizimi oriental duhet te jete krenar. Ata njerez, gjenialiteti i te cileve gjen shprehje ne kete liber ishin shume te avancuar per kohen ne artin e qeverisjes, dhe mbase ata ishin te perparuar edhe ne spekullimet e tyre per filozofine religjioze. Ata poete, ata filozofe diten se si te jetonin ne nje bote materiale. Ata vezhgonin, klasifikonin, llogaritnin dhe eksperimentonin. Te gjitha idete e tyre provoheshin perballe fakteve. Ata i shprehin ato me elokuence por ne te njejten kohe japin edhe statistikat."... idete e tolerances, drejtesise dhe humanitetit i cili mbizoteroi gjate kohes se Akbarit."



Marcel Clerget ne ' La Turquie, Passe et Present,' Paris, 1938

"Shume prova te nje niveli te larte kulturor te Perandorise Osmane gjate kohes se Suleimanit te Madh mund te gjenden ne zhvillimin e shkences dhe ligjit; ne lulezimin e puneve letrare ne arabisht, persisht dhe turqisht; ne monumentet e sotme te Stambollit, Burses, dhe Edirnese; ne zhvillimin e madh te industrive luksoze; ne jeten madheshtore te oborrit mbreteror dhe qeveritareve te larte, dhe po ashtu tek toleranca fetare. Te gjitha influencat - vecanerisht turke, bizantine dhe italiane perzihen se bashku dhe ndihmojne ne berjen e kesaj epoke nje nga me te ndriturat per ottomanet."



Tomas Arnold ne 'Thirrja ne Islam'

"Ne asnjehere nuk kemi degjuar per ndonje perpjekje per te detyruar jo-muslimanet per te pranuar islamin apo per ndonje persekutim te organizuar qe ka per qellim zhdukjen e krishterizmit. Neqofte se halifet do te kishin zgjedhur nje nga keto plane, ata do ta kishin fshire krishterizmin nga faqja e dheut po aq lehte sac u be me islamin gjate kohes se Ferdinandit dhe Isabeles ne Spanje; me te njejten metode qe ndoqi Luisi XIV per ta bere protestanizmin nje besim ndjekesit e te cilit denoheshin me vdekje; apo me te njejten lehtesi qe u mbajten hebrejte larg Britanise per me teper se 350 vjet."


Majkelli i Madh sic permended ne ' Michael the Elder, Chronique de Michael Syrien, Patriarche Jacobite d'Antioche,' J.B. Chabot, Editor, Vol.II, Paris, 1901.

" Kjo eshte arsyeja perse Zoti i hakmarrjes, i cili eshte i vetemi fuqiplote, dhe ndryshon perandorite e te vdekeshme ashtu sic deshiron, duke ua dhene ato kujdo qe ai do, dhe duke na shpetuar nga kriminaliteti i romakeve te cilet gjate gjithe dominimit te tyre, egersisht ndikuan ne kishat dhe manastiret tona dhe na denuan pa meshire, solli nga jugu djemte e Ishmaelit, te na shpetojne nga duart e romakeve. Po edhe neqoftese ne kemi patur ndonje humbje, sepse kishat katolike qe ua paten marre nga ne dhe iu paten dhene kalkedonianeve, mbeten nen posedimin e tyre; sepse kur cdo qytet qe iu dorezua arabeve, ata u lejuan qe te kishin denominimet e kishave te cilat ishin ne ate zone ( dhe ne ate kohe kishat e medha te Emesses dhe Harran u paten marre nga ne); sidoqofte ishte nje shpetim i madh per ne qe shpetuam nga kriminaliteti i romaneve, egersia e tyre, urrejtja e tyre kunder nesh, dhe ta gjejme veten tone ne mes njerezish. (Maijkelli i Madh, Patriarku jakobite i Antiokut e shkroi kete tekst ne pjesen e dyte te shekullit te 12-te , mbas pese shekujsh te regjimit musliman ne ate zone.



James Addison ne 'The Christian Approach to the Moslem,' p.35.

" Megjithe rritjen e antagonizmave, udheheqesit Muslimane shume rralle i bene kristianet te vuanin per kryqezatat. Kur saracenet me se fundi vune nen kontroll te plote Palestinen, kristianeve iu dha statusi i tyre i meparshem si dhimmis. Po ashtu edhe Kisha Koptike, kishte shume pak shkak per tu ankuar nen qeverine e forte te Salaudinit, si dhe gjate kohes se sulltaneve mamluke me te hershem, sepse ata paten nje drejtesi gjykimi qe asnjehere nuk e kishin njohur me parpara. I vetmi efekt i kryqezatave mbi krishteret egjiptiane ishte qe ti ndalonte ata per disa kohe te benin pelegrinazhin e tyre ne Jerusalem, sepse per aq kohe sa franket ishin ne krye heretiket u ndaluan te afroheshin ne vendet e shenjta. Kjo zgjati deri ne kohen kur muslimanet fituan dhe kristianet rimoren te drejtat e tyre te plota si kristiane."



Muhamed Marmaduke Piktall ne leksionin e tij te vitit 1927 mbi 'Tolerancen ne Islam,' Madras India.

" Ne syte e historise, toleranca fetare eshte shembulli me i larte i kultures se nje populli... Po ashtu vendet perendimore u bene me tolerante vetem kur ata u shkeputen nga ligjet e tyre fetare, dhe po ashtu kur muslimanet u shkeputen nga ligjet e tyre fetare niveli i tolerances se tyre ra dhe po ashtu edhe kultura. Para ardhjes se islamit toleranca asnjehere nuk ishte predikuar si nje pjese themelore e besimit fetar...

"Ne qofte se Evropa do te dinte per islamin, aq sa diten muslimanet per kristianizmin, atehere kryqezatat e cmendura aventurioze dhe fanatike nuk do te kishin ndodhur, sepse ato u shkaktuan plotesisht nga nje keqkuptim i madh...

"Manastire te shumta, me nje pasuri te perbere nga thesare vlera e te cilave llogaritet ne jo me pak se nje qind milion sterlina, paten fatin e madh te gezonin privilegjet e profetit te shenjte (Muhamed) per murgjerit e Sinait dhe ishin shume te respektuar nga ana e muslimaneve. Sektet e ndryshme te kristianeve perfaqesoheshin ne keshillin e perandorise nga patriarket e tyre, ne keshillat lokale nga peshkopet, ne keshillat e fshatrave nga prifterinjte e tyre, dhe fjala e tyre per probleme themelore te shoqerise merrej ne konsiderate pa u diskutuar fare...

"Toleranca brenda islamit ishte, dhe eshte, dicka pa ndonje dicka tjeter te ngjashme me te ne gjithe historine; klasa, raca dhe ngjyra per here te pare nuk ishin problem dhe kufij te pakalueshem per njerezit."



Ser Xhon Bagot Glub

"Periudha e halifit Al- Ma'mun mund te konsiderohet si 'koha e arte' e shkences dhe dijes. Ai gjate gjithe kohes kishte qene shume i terhequr nga librat dhe perpjekjeve per te mesuar. Mendja e tij e shkelqyer ishte e interesuar ne cdo lloj aktiviteti intelektual. Jo vetem poezia por edhe filozofia, teologjia, astronomia, mjekesia dhe ligji kishin vendin e tyre gjate kohes se tij te lire."

"Qe nga koha e Mamunit shkollat mjekesore te Bagdadit kane qene teper aktive. Spitali i pare i lire publik u hap ne Baghdad gjate halifatit te Harun-er-Rashidit. Me zhvillimin e sistemit, fizikante dhe kirurge u caktuan qe te jepnin mesim nxenesve te mjekesise, si dhe te leshonin diploma per ata te cilet konsideroheshin te afte per te praktikuar zanatin. Spitali i pare ne Egjipt u hap me 872 e.r. dhe me pas spitalet publike lulezuan neper te gjithe perandorine nga Spanja dhe Magribi (Marok, Algjeri, etj) deri ne Persi."



Mbi Holokaustin e Bagdadit (1258 e.r)

"Qyteti u sulmua vazhdimisht, u shkaterrua dhe u dogj. Tete qind mije persona mendohet te jene vrare ne ate kohe. Halifin Mustasim e futen ne nje thes, i qepen gryken dhe u shkel per vdekje nen thundrat e kuajve mongole.

"Per pese qind vjet, Bagdadi pati qene nje qytet i pallateve, xhamive, bibliotekave dhe shkollave. Universitetet dhe spitalet e tij ishin me modernet per boten e asaj kohe. Asgje nuk mbeti me pervecse kodra rere dhe nje ere e keqe e mishit te prishur njerezor."

[forum126]

Citate nga Historiane te famshem te Shkences


Shkrimtaret perendimore shpesh here perdorin fjalet arabe ose muhamedane per te pershkruar muslimanet dhe fjalen ‘civilizimi arab’ per te pershrkuar ‘Civilizimin Islam’. Ne disa raste te tjera, fjalet Saracenis dhe maure perdoren gjithashtu per muslimanet ( arabe dhe jo-arabe) nga pjese te ndryshme te Evropes, Afrikes, Arabise dhe Azise. Sipas nje tradite te Profetit Muhamed (s) cdokush gjuha e pare e te cilit ishte arabishtja ishte nje arab pa marre parasysh origjinen e tij etnike, vendlindjen, dhe nenshtetesine. Arabishtja ishte mjeti i komunikimit ne te gjithe boten muslimane deri para disa shekujsh. Gjate 800 – 1500 e.r. te gjitha veprat shkencore shkruheshin ne arabisht. Ishte vetem pas kolonizimit te tokave muslimane qe kjo praktike u be shume me pak predominuese dhe ne shume raste edhe u eliminua fare.



Xhorxh Sarton rreth shkencetareve muslimane ne librin “Hyrje ne Historine e Shkences”

“Do te jete e mjaftueshme ketu te permendim disa emra te famshem: Xhabir ibn Haijan, el-Kindi, el-Khuarizmi, el-Razi, el-Fargani, Thabit ibn Kurra, el-Batani, Hunejn ibn Ishak, el-Farabi, Ibrahim ibn Sinan, el-Mesudi, el-Tabari, Ebul Uafa, ‘Ali ibn Abas, Abul Kasim, Ibn el-Xhezar, el-Biruni, Ibn Sina, Ibn Junus, El-Kashi, Ibn el-Haitham, ‘Ali Ibn ‘Isa el-Gazali, el-Zarkab, Omar Kajami. Nje liste madheshtore emrash e cila nuk do te ishte shume e veshtire te shtohej. Ne qofte se ndokush ju thote juve qe kohet e Mesjetes ishin te varfera shkencerisht, mjafton t’i citoni keto emra atij, emra te cilet lulezuan brenda nje kohe te shkurter, 750 deri ne 1100 e.r.



Xhon Uilljam Draper ne “Zhvillimi Intelektual ne Evrope”

“Duhet te tregoj me keqardhje menyren sistematike me te cilen letersia evropiane ka vazhduar te nxjerre jashte veshtrimit detyrimet tona ndaj muhamedaneve. Sigurisht qe keto detyrime nuk mund te fshihen me. Padrejtesia e gjetur ne zemerimin fetar dhe ne mendjemadhesine nacionaliste nuk mund te vazhdoje perjetesisht. Arabet kane lene pershtypjet e tyre intelektuale mbi Evropen. Ata i kane shkruar ato ne qiell dhe cdokush qe lexon emrat e yjeve mund t’i lexoje ato.



Robert Brifolt ne “Formimi i Njerezimit”

“Ishte nen ndikimin e arabeve dhe ringjalljes se kultures prej maureve dhe jo ne shekullin e 15-te, qe nje ringjallje e vertete ndodhi. Spanja dhe jo Italia ishte djepi i rilindjes se Evropes, e cila pas zhytjes se vazhdueshme poshte e me poshte ne barbarizem, kishte arritur thellesite me te erreta te injorances dhe degjenerimit ne kohen kur qytetet e botes Sarakenike, Bagdati, Kajro, Kordova, dhe Toledo, ishin qendrat e civilizimit dhe veprimtarive intelektuale. Qe nga kohet kur ndikimi i kultures se tyre filloi te ndihet, filloi edhe tronditja e jetes se re.

“Ishte nen paraardhesit e tyre ne Shkollen e Oksfordit (trashegimtare te muslimaneve te Spanjes) qe Roxher Bejkon mesoi gjuhen arabe dhe shkencat arabe. As Roxher Bejkon dhe as adashe te mevonshem nuk mund te lavderoheshin si ata qe prezantuan metodat eksperimentale. Roxher Bejkon nuk ishte asgje me teper se sa nje nga apostujt e shkences dhe metodes muslimane ndaj Evropes kristiane; dhe ai asnjehere nuk deklaroi qe njohja e arabishtes dhe shkencave arabe ishte per beshkekohesit e tij rruga e vetme drejt shkences se vertete. Diskutime rreth asaj se kush ishte inisiatori i metodave eksperimentale jane pjese e keqinterpretimeve te medha te origjines se civilizimit evropian. Metoda eksperimentale e arabeve ishte qe nga kohet e Bejkonit gjeresisht te perhapura dhe te kultivuara me shume zell neper te gjithe Evropen.

“Shkenca eshte kontributi me i rendesishem i civilizimit arab ndaj botes moderne; por frytet e saj u mblodhen me vone. Vetem shume kohe me vone pasi kultura maure ishte zhytur ne erresire, gjigandi i cili i kishte dhene jete kesaj kulture filloi te ngrihej. Nuk ishte vetem shkenca ajo qe i risolli jeten Evropes. Shume influencime te tjera prej Civilizimit Islam i komunikuan shkendijat e tyre te para jetes se Evropes.

“Megjithese nuk ka asnje aspekt ne zhvillimin evropian ne te cilin ndikimi i kultures islamike te mos jete i pranishem, ne asnje vend tjeter nuk eshte kaq e qarte se sa ne gjenezen e asaj fuqie e cila perben forcen e dallueshme te botes moderne dhe forcen e fitores se saj, shkencat natyrore dhe shpirti shkencor.

“Borxhi i shkences tone ndaj asaj te arabeve nuk konsiston ne zbulimet e medha dhe teorive revolucionare. Shkenca i detyrohet shume me teper kultures arabe, i detyrohet vete ekzistences se saj. Astronomia dhe matematika e grekeve ishin nje import i huaj qe asnjehere nuk u aklimatizuan ne kulturen greke. Greket sistematizuan, gjeneralizuan, dhe teorizuan, por rruget e vrojtimeve, mbledhja e diturive pozitive, obzervimet e perzgjatura dhe te detajuara dhe kerkimet shkencore ishin te gjitha se bashku te panjohura per temperamentin grek. Vetem ne Aleksandrine Helenike mund te gjendej ndonje afrim i veprave shkencore i bere ne boten e lashte dhe klasike. Ajo qe ne quajme shkence lindi ne Evrope si nje rezultat i nje shpirti te ri kerkimor, metodave te reja eksperimentale, obzervimeve, matjeve, zhvillimit te matematikes, ne nje forme te panjohur nga greket. Ky shpirt dhe keto metoda u prezantuan ne boten evropiane nga arabet.

“Ka shume mundesi qe pa arabet, civilizimi modern evropian nuk do te kishte lindur ndonjehere; eshte abolutisht e vertete qe pa ata, ky civilizim nuk do te kishte marre keto karakteristika te cilat i dhane mundesine te kalonte te gjitha fazat e meparshme te evolucionit.”

Arnold dhe Guillaume ne “Trashegimia e Islamit” mbi Shkencen dhe Mjekesine Islame

“Duke pare mbrapa ne mund te themi se shkenca dhe mjekesia islame pasqyruan driten e diellit helenik, kur dita e tij kishte mbaruar, dhe ato ndricuan si nje hene, duke i dhene drite nates me te erret te Evropes Mesjetare; disa yje te shndritshme i dhane driten e tyre dhe kjo hene dhe keto yje u veniten nen lindjen e nje dite te re – Rilindjes. Meqenese ato kishin pjesen e tyre ne drejtimin dhe prezantimin e kesaj levizjeje te madhe, mund te thuhet qe ata jane akoma me ne.”



Xhorxh Sarton ne “Hyrje ne Historine e Shkences”

Gjate sundimit te halifit El-Mamun (813 – 33 e.r.) menyra e re e te mesuarit arriti kulmin e saj. Monarket krijuan ne Bagdat nje shkolle te rregullt per perkthime. Kjo shkolle ishte pajisur me nje biblioteke, dhe nje nga perkthyesit atje ishte Hunejn ibn Ishak (809-77), nje filozof dhe fizikant me fame te madhe. Nga nje biografi e shkurter e tij e botuar kohet e fundit mesojme qe ai perktheu te gjithe vellimet e veprave Galenike.

“Pervec perkthimit te veprave greke, perkthyesit bene manuale njeri nga te cilet eshte tipik i periudhes se mesimeve arabe. Keto jane ripermbledhje te te gjithe mjekesise, te cilat diskutojne semundjet e trupit, duke filluar sistematikisht me koken dhe duke vazhduar deri poshte tek kembet.

“Ideali musliman nuk ishte bukuria e jashtme, por Zoti ne Begatine e Tij; qe do te thote Zoti me te gjitha shpalljet e Tij, yjet dhe qiejt, token dhe gjithe natyren. Keshtu qe ideali musliman ishte i pafund. Por duke u marre me pafundshmerine ashtu sic perceptohet nga muslimanet, ne nuk mund te kufizojme veten tone vetem me hapesiren, por duhet te konsiderojme edhe kohen.

“Hapi i pare matematikor qe nga konceptimi grek i nje universi statik deri tek konceptimi islam i nje universi dinamik u ndermor nga el-KKhuarizmi (780-850), themeluesi i algjebres moderne. Ai zhvilloi karakterin e paster te numrave si madhesite e kufizuara duke demonstruar mundesite e tyre si elemente te manipulimeve dhe hetimeve te infinite te pronave dhe lidhjeve.

“Ne matematiken greke, numrat mund te zgjeroheshin vetem me ane te proceseve laboratorike te shtimit dhe shumezimit. Simbolet algjebrike te numrave te el-Khuarizmit permbajne mundesite e infinitit. Keshtu qe ne mund te themi qe avancimi nga aritmetika tek algjebra eshte nje hap nga te qenurit tek te berit nga universi grek tek universi i gjalle i Islamit. Rendesia e algjebres se Khuarizmit u njoh nga Perendimi ne shekullin e 12te – kur Zherardi i Kremones perktheu tezat e tij ne latinisht. Deri ne shekullin e 16te ky version u perdor ne universitet evropiane si libri matematikor kryesor. Por influenca e Khuarizmit arriti shume me larg se sa universitetet. Kete influence e gjejme ne veprat matematikore te Leonardo Fibinacit si ajo e Pizes, Mjeshtri Jakob i Firences, deri tek Leonardo da Vinci.

“Nepermjet hetimeve te tyre mjekesore ata jo vetem zgjeruan horizontin e mjekesise, por zmadhuan edhe konceptet humanitare ne pergjithesi. Keshtu qe nuk ka mundesi qe kerkimet e tyre mund ti conin ata ne perfundime qe ishin te paarritshme nga mjeshterit greke. Ne qofte se shihet si simbolike qe arritjet me spektakolare te gjysmes se shekullit te 20te si ndarja e atomit dhe bomba atomike, gjithashtu nuk do te dukej e e rastit qe perpjekjet e muslimaneve te hershem ne mjekesi mund te conin ne nje zbulim qe ishte pothuajse po aq revolucionar dhe me i vlefshem.

“Nje filozofi e perqendrimit rreth vetvetes, qofte edhe e maskuar ne cdo lloj menyre, do te ishte e pakuptimshme dhe e qortueshme per mendjen e muslimaneve. Kjo mendje ishte e paafte te shihte njeriun, si ne shendet ashtu edhe ne semundje si te vecuar prej Zotit, prej te afermve, dhe prej botes perreth tij. Ishte ndoshta e paevitueshme qe muslimanet te zbulonin qe semundja nuk ka nevoje te lindi brenda pacientit por mund te merret nga jashte, me fjale te tjera, ata duhet te kene qene te paret qe kane vendosur qarte ekzistencen e semundjeve ngjitese.

“Nje nga perfaqesuesit me te famshem te universalitetit musliman dhe nje figure e shquar ne mesimet islame ishte Ibn Sina, i njohur ne Perendim me emrin Avicena (981-1037). Per 1,000 vjet ai ka ruajtur famen e tij origjinale si nje nga mendimtaret dhe dijetaret me te medhenj ne histori. Vepra e tij mjekesore me e rendesishme eshte Kanuni dhe nje permbledhje rreth ilaceve te zemres. Vepra e pare eshte nje enciklopedi e pafundme e mjekesise. Permban disa nga mendimet me te ndritura qe i perkasin dallimit te mediastinitisit nga pneumonia; natyra ngjitese e fthisis; perhapjes se semundjeve me ane te ujit dhe tokes; pershkrime te kujdesshme rreth semundjeve te lekures, semundjeve seksuale dhe shqetesimeve nervore.

“Kemi arsye te besojme qe kur gjate kryqezatave Evropa filloi te ngrinte spitalet e saj te para, ata ishin frumezuar nga arabet e Lindjes se Aferme. Spitali i pare ne Paris u themelua nga Luigji IV pas kthimit te tij nga kryqezata e vitit 1254-1260.

“Ne veprat e tij (Xhabir, Geber) gjejme disa veshtrime rreth metodave te kerkimeve kimike, nje teori rreth formimit gjeologjik te metaleve (gjashte metalet ndryshojne per arsye te permasave te ndryshme te sulfurit dhe merkurit qe permbajne); pergatitjes te substancave te ndryshme.

Veprat e Ibn Hajthamit zbulojne zhvillimet e tij ne aftesine e eksperimenteve. Tabelat e tij te kendeve te pjerresise dhe perthyerjes se drites duke kaluar nga nje mjet tek nje tjeter tregojne se sa afer i ishte afruar ai zbulimit te ligjit te qendrueshmerise se raportit te sinusit, qe me vone iu atribua Snelit. Ai llogariti saktesisht per muzgun si pasoje e perthyerjes atmosferike, duke vleresuar renien e trysnise atmosferike te diellit te ishte 19 grade poshte horizontit, tek fillimi i ketij fenomeni mengjeseve ose tek perfundimi i tij mbremjeve.

“Nje pjese e madhe e njohurive shkencore dhe atyre historike ndodhen ne volumin e 30-te, Fushat e Arta dhe Minierat e Gureve te Cmuar prej nje nga historianet me te shquar, El-Masidut. Nje veper gjeografike me e sakte eshte fjalori “Muxham el-Buldan’ nga El-Hamami (1179- 1229). Kjo eshte nje enciklopedi e vertete, qe duke shkuar pertej kufijve te gjeografise perfshin edhe shume dituri shkencore.

“Ata studiuan, mblodhen dhe pershkruan bime qe mund te kishin disa qellime te dobishme, si ne agrikulture ashtu edhe ne mjekesi. Keto prirje te shkelqyera, te pabarazuara ne kristianizem, u vazhduan gjate gjysmes se pare te shekullit te 13-te nga nje grup prej kater botanistesh. Njeri prej ketyre Ibn el-Baitar perpiloi vepren me te pershkruar arabe rreth ketij subjekti (Botanikes), ne fakt me e rendesishmja per te gjithe periudhen qe nga Dioskoridet deri ne shekullin e 16-te. Ishte nje enciklopedi e vertete rreth ketij subjekti, qe perfshinte te gjithe eksperiencen Greke dhe ate Arabe.”

“Abd el-Malik ibn Kuraib (el-Asmai; 739-831) ishte nje arab i devotshem i cili shkruajti disa libra te vlefshem rreth anatomise se njerezve. El-Xhaualiki i cili lulezoi ne gjysmen e pare te shekullit te 12-te dhe Abd el-Mumin i cili lulezoi ne gjysmen e dyte te shekullit te 13-te ne Egjypt, shkruajten traktate rreth kuajve. Zoologu me i madh midis arabeve ishte el-Damiri (1405) i Egjiptit libri i te cilit rreth jetes se kafsheve “Hajat el-Hajuan” eshte perkthyer ne anglisht nga A.S.G.Xhajakar (Londer 1906, 1908).

“Pesha e autoritetit te respektuar, per shembull ajo e Ptolemeut, rralle i frikesoi ata. Ata ishin gjithmone te etur per te provuar nje teori, dhe ata asnjehere nuk u lodhen se eksperimentuari. Megjithese te motivuar dhe pershkruar nga shpirti i fese se tyre, ata asnjehere nuk do te lejonin nje dogme sic interpretohej nga ortodokset t’u nderpriste rrugen e tyre te kerkimeve shkencore.



De Laci O’Liri ne “Mendimi Arab ne Histori”

“Materiali grek i mare prej Arabeve nuk i’u kalua thjesht te tjereve qe erdhen pas tyre. Ky material ka nje jete te vertete dhe nje zhvillim ne rrethinat arabe. Ne astronomi dhe matematike, veprat e shkencetareve greke dhe atyre indiane u perpiluan dhe keshtu ndodhi nje perparim i madh. Arabet jo vetem qe zgjeroj ate cfare kishin mare nga greket por kerkuan dhe korrigjuan edhe regjistrime te vjetra.”



Karra ce Voks ne “Trashegimia e Islamit”

“Aritmetika dhe algjebra gjithashtu lulezuan pergjate astronomise. Kjo ishte periudha e el-Khuarizmit emri i te cilit, i kurruptuar nga shkrimtaret latine te perendimit, na japin neve termin Algorizem (disa here i shkruar Algoridhm).”



Silberbergu ne “Zeitschrift Fuer Assyriologie” Strasburg

“Megjithate eshte habitshme qe e gjithe letersia antike botanike na jep neve vetem dy paralele te librave tane (ate te ad-Dinauari, vdiq ne 895 e.r.). Si ka mundesi qe muslimanet, gjate nje periudhe kaq te hershme te jetes letrare, te arrinin nivelin e njerezve kaq gjeniale sic ishin Helenet, madje edhe t’a kalonin ate. (Ad-Dinari ka shkruajtur “Botanika Enciklopedike” ne gjashte volume te trasha. Eshte shkruar perpara se te perkthehej ndonje veper greke ne arabisht.”



F.G.Alfalo ne “Ribashkimi i Gjysmehenezes”

“Veprat e Khuarizmit ne artmetike dhe algjeber u perkthyen ne latinisht me emrin Algoridhem (i cili duhej te ishte Algorizem). Emri i tij eshte origjina e emrit Logarithem.



Zhozef Hell ne “Civilizimi Arab”

“Ne fushen e trigonometrise, teoria e Sinusit, Kosinusit dhe tangeteve eshte e lene trashegim brez pas brezi tek Arabet. Epokat e shndritshme te Peurbashit, te Regiomontanusit, te Kopernikut, nuk mund te permenden pa na sjelle ndermend punen pergatitese dhe fundamentale te matematicieneve arabe.”

“Adoptimi i shenjes se zeros ishte nje shkalle e rendesise se larte, qe te udhehiqte tek e ashtuquajtura aritmetika e pozicioneve. Me ndihmen e sistemit arab te numrave, metodat elementare te llogaritjes u perfeksionuan; doktrinat e pronave, dhe lidhjes midis te barabartes dhe jo te barabartes dhe numrave primare, katroreve dhe kubave, u zhvilluan; algjebra u pasurua prej zgjidhjes te grades se trete dhe asaj te katert, me ndihmen e gjeometrise dhe keshtu me radhe. Rreth vitit 820 e.r matematicieni al-Khuarizmi shkruajti nje liber rreth Algjebres, dhe trajtimit te saj elementar- e perkthyer ne latinisht- u perdor nga dijetaret Perendimore deri ne shekullin e 16-te.”



Orientalisti Francez Dr. Gustav Lebon

“Duhet te sjellim ndermend qe asnje shkence, as ajo e kimise as ndonje shkence tjeter, nuk eshte zbuluar papritmas. Arabet kishin vendosur 1,000 vjet me pare laboratoret e tyre ne te cilat ata kryenin eksperimentet dhe publikonin zbulimet e tyre pa te cilat Lavoisier (te cilit i jepet merita si themelesi i kimise) nuk do kishte qene i afte te prodhonte asgje ne kete fushe. Mund te thuhet pa patur frike per ndonje kontradikte se duke i patur borxh kerkimeve dhe eksperimenteve te shkencetareve muslimane, kimia moderne erdhi ne ekzistence dhe prodhoi rezultate te medha ne formen e zbulimeve te medha, elektricitetin, telegrafin, telefonin, radion, fotografie, kinematografine dhe keshtu me radhe.”