Bibla, Kurani dhe Shkenca

[Newhost]

SA I PËRKET DIELLIT

Ekzisitmi i orbitës kuptohet vështirë për arsye se jemi mësuar të konsiderojmë se sistemi ynë diellor është i organizuar rreth tij. Që të kuptohet ajeti Kur'anor duhet të vëzhgohet pozita e Diellit në Galaktikën tonë dhe, mbi bazë të kësaj, t'i referohemi pikëpamjeve të shkencës bashkëkohore.

Galaktika jonë përmban një numër të madh yjesh të shpërndarë nëpër një disk, i cili është më i dendur në qendër sesa në periferi. Aty Dielli është në një pozitë të larguar nga qendra e diskut. Meqë Galaktika rrotullohet rreth vetes me qendrën e vet si bosht, del se Dielli rrotullohet rreth të njëjtës qendër në orbitë rrethore. Astronomia bashkëkohore i ka përllogaritur elementet e saj. Shaplei në vitin 1917 e ka përllogaritur se Dielli është larg qëndrës së Galaktikës 10 kiloparsek64 që i përgjigjet përafërsisht largësisë prej 300.000.000.000.000.000 km. Që të bëjnë një rrotullim rreth vetes Galaktika dhe Dielli duhet të kalojnë një periudhë përafërsisht prej 250 milion vjetësh në këtë rrotullim Dielli lëviz me një shpejtësi prej afër 250 km/sek.

I tillë ëhtë rrotullimi orbital i Diellit të cilin e shpalli Kur'ani para 14 shekujsh, ekzistimin dhe koordinatat e të cilit i ka vërtetuar astronomia bashkëkohore.


ALUZIONI NË LËVIZJEN E HËNËS DHE TË DIELLIT NË GJITHËSI ME LËVIZJE VETJAKE

Ky nocion nuk paraqitet në përkthimet e Kur'anit nga njerëzit e shkolluar të letërsisë, të cilët, duke mos e njohur astronominë, fjalën arabe e cila shpreh këtë lëvizje e kanë përkthyer me një nga kuptimet e fjalës "notoj", e kështu është rasti edhe me përkthimet në frëngjisht, në anglisht, në përkthimet e njohura të Jusuf Aliut.

Fjala arabe e cila bën aluzion në transferimin me lëvizje vetjake është fjala sahaba (jasbahuna në tekstin e dy ajeteve). Të gjitha kuptimet e foljes implikojnë lëvizjen e ndërlidhur me lëvizjen vetjake të trupit i cili lëviz. Kjo është "notoj" nëse lëvizja bëhet në ujë, kurse lëvizja me anë të këmbëve të veta është tokësore. Mezi mund të jepet ideja mbi lëvizjen në Gjithësi që e implikon kjo fjalë, pëveç duke perdorur kuptimin fillestar.

Hëna ë bën rrotullimin e vet rreth vetes për aq kohë sa e kryen lëvizjen rreth Tokës ose përafërsisht për 29,5 ditë, prandaj gjithnjë ka të njëjtën pamje.

Dielli rrotullohet rreth vetes për afër 25 ditë. Ekzistojnë disa karakteristika të rrotullimit për ekuatorin dhe për polet, për të cilat nuk do të bënim fjalë këtu, por në tërësinë e tij ylli është nxitur nga një lëvizje rrotulluese.

Domethënë, duket se në Kur'an një nuancë e foljes aludon në lëvizjet karakteristike të Diellit dhe të Hënës. Këto lëvizje të dy trupave qiellorë i kanë vërtetuar të dhënat e shkencës bashkëkohore, por nuk mund ta kuptojmë se si një njeri i shekullit VII të epokës sonë, sado i ditur të ketë qenë për kohën e tij, gjë që nuk është rasti me Muhammedin a.s. ka mundur ta mendojë.


Ndonjëherë këtë pikëpamje e kundërshtojnë disa shembuj të mendimtarëve të mëdhenj të lashtësisë të cilët në mënyrë të pakontestueshme i kanë shpallur disa fakte, që shkenca bashkëkohore i ka vërteturar si të sakta. Ata në njëfarë mënyre mezi kanë mundur të mbështeten në deduksionin shkencor dhe më shumë kanë ndjekur rrugën e arsyetimit filozofik. Shpesh përmendet rasti i pitagoristëve, të cilët, në shek. IV para erës sonë, e kanë mbrojtur teorinë e rrotullimit të Tokës rreth vetvetes dhe rrotullimin e planetëve rreth Diellit, teori të cilën do ta vërtetojë shkenca bashkëkohore. Kur të bëhet krahasimi me rastin e pitagoristëve, është e lehtë të hidhet hipoteza mbi Muhammedin a.s., mendimtarin gjenial, i cili vetvetiu e ka menduar atë që shkenca bashkëkohore do ta zbulonte shumë shekuj pas tij. Duke bërë këtë, harrohet thjesht të përmendet forma të tjera të kontributit intelektual të këtyre gjenive të mendimit filozofik dhe të gabimeve ( mashtrimeve ) të mëdha me të cilat janë ngjyrosur veprat e tyre. Kështu nuk duhet harruar se pitagoristët gjithashtu kanë mbrojtur teorinë e mos lëvizjes së Diellit në Gjithësi, që e kanë bërë qëndër të Botës, duke e menduar përqëndrimin e Gjithësisë vetëm rreth tij. Zakonisht te këta filozofë të mëdhenj të lashtësisë hasim në përzierje të ideve të sakta dhe të gabuara mbi Gjithësinë. Shkëliqimin që u japin veprave të njeriut për pikëpamjet përparimtare që i përmbajnë ato, nuk duhet të na bëjnë të harrojmë pikëpamjet e gabuara që na kanë mbetur trashëgim nga po këto vepra. Kjo është ajo që vetëm në pikëpamje shkencore ndahet nga Kur'ani, sepse shumë tema që përmenden në Kur'an janë të lidhura me njohuritë bashkëkohore, e në të nuk mund të hasim në asnjë pohim i cili do të ishte në kundërshtim me atë që e ka vërtetuar shkenca e kohës sonë.


vazhdon me NDËRRIMI I DITËS DHE I NATËS ..........

[Newhost]

NDËRRIMI I DITËS DHE I NATËS

Në epokën në të cilën është konsideruar se Toka është qëndër e Botës dhe Dielli është në lëvizje në krahasim me të, cilës krijesë njerëzore nuk do ta përmendte lëvizjen e Diellit me rastin e ndërrimit të ditës dhe të natës? Por diçka të tillë nuk shkruan në Kur'an, i cili këtë temë e trajton si më poshtë:

" ..., Ai e mbulon ditën me natën, që me të shpejtë e kërkon atë (mbulimin e dritës së ditës)..."(S7- A54)

"Për ata është argument edhe nata, prej së cilës largojmë ditën, kurse ata mbesin në terr (S36-A37)

"A nuk e di se Allahu e fut (errësirën) natën në ditë dhe e fut (dritën) në natë,..." (S31- A29)

" Ai natën ia mbështjell (vendit të) ditës dhe ditën ia mbështjell natës;..." (S39-A5)

Ajeti i parë (S7-A54) nuk ka nevojë për komentim. I dyti ( S36-A37 ) thjesht dëshiron të na ofrojë pamjen.

Para së gjithash, ajeti i tretë (S31-A29) dhe i katërt (S39-A5).

Si duket fjala "mbështjell" është mënyra më e mirë, si në përkthimin e R. Blacher, për të përkthyer fjalën arabe kawwara. Kuptimi i hershëm i kësaj foljeje është mbështjellja spirale e turbanit rreth kokës; në të gjitha kuptimet e tjera është ruajtur kuptimi i mbështjelljes.

Por, çfarë ndodh në të vërtetë në Gjithësi? Si e kanë parë mirë astronautët amerikanë dhe që kanë fotografuar nga anijet e tyre kozmike, sidomos nga distanca shumë të largëta nga Toka, p.sh nga Hëna , Dielli pandërprerë (përveç gjatë zënies -eklipsit) e ndriçon gjysëmsferën tokësore të vendosur kundrejt tij, kurse gjysëmsfera tjetër ndodhet në errësirë. Pasi Toka rrotullohet rreth vetes, kurse ndriçimi ngel po ai, i palëvizshëm, një zonë e ndriçuar në formë gjysëmsfere rrotullohet për 24 orë rreth Tokës, kurse gjysëmsfera që ka mbetur në errësirë për të njëjtën kohë bën rrotullim të njëjtë. Ky ndërrim i pandërprerë i ditës dhe i natës është përshkruar në mënyrë të përsosur në Kur'an. Kjo në kohën tonë është e lehtë për t'u kuptuar nga njerëzit, meqë kemi njohuri mbi palëvizshmërinë (relative) të Diellit dhe mbi rrotullimin e Tokës. Ky proçes i mbështjelljes së pandërprerë, me depërtim të vazhduar të një sektori në një sektor tjetër, është shprehur në Kur'an sikur të jetë menduar në epokën e Tokës së rrumbullakët, gjë që pa dyshim nuk është rastësi.

Krahas këtyre shqyrtimeve mbi ndërrimin e ditës dhe të natës, duhet t'i lidhim evokimet e shumësisë të lindjes dhe të perëndimit në disa nga ajetet e Kur'anit, interesi i të cilit është vetëm përshkrues, pasi këto fenomene mund të zbulohen me vëzhgimin më banal. Ato janë përmendur këtu me qëllim, në mënyrë që sa të jetë e mundur të riprodhohet në tërësi ajo që Kur'ani e përmban lidhur me atë temë.
Këto janë, p.sh:

- në suren 70, ajeti 40, shprehja: "Pra betohem në Zotin e lindjeve dhe e të perëndimeve, se Ne kemi fuqi" ;
- në suren 55, ajeti 17, jo: "Zotit i dy lindjeve dhe Zot i dy perëndimeve"; - në suren 43, ajeti 38, evokimi: "...Ah, të kishim qenë larg mes vete sa lindja me perëndimin;... " është pasqyrë që shpreh pafundësinë e largësisë ndërmjet dy pikave.

Vëzhguesi i lindjes dhe i perëndimit të Diellit e di që Dielli lind në pika të ndryshme të lindjes dhe perëndon në pika të ndryshme të Perëndimit, sipas stinëve të vitit. Shenjat e shënuara në çdo horizont përcaktojnë pikat e fundme që caktojnë dy lindje dhe dy Perëndime, ndërmjet të cilave gjatë vitit vendosen mespikat. Fenomeni që është përmendur këtu mund të thuhet se është banal. Por veçanërisht meriton vëmendje ajo që ka të bëjë me tema të tjera të shqyrtuara në këtë kapitull, në të cilin përshkrimi i fenomeneve astronomike që i evokon Kur'ani është konform me pikëpamjet bashkëkohore.


vazhdon me EVOLUCIONI I GJITHËSISË .....

[Newhost]

EVOLUCIONI I GJITHËSISË

Duke i përkujtuar idetë bashkëkohore mbi formimin e Gjithësisë e kemi treguar evolucionin që ka ndodhur duke filluar nga mjergullnajat fillestare e deri te formimi i galaktikave, i yjeve dhe i sistemit diellor, deri në paraqitjen e planeteve që kanë rrjedhur nga Dielli në një shkallë të evolucionit të tij. Të dhënat bashkëkohore lejojnë mendimin që në sistemin diellor dhe përgjithësisht në Gjithësi evolucioni vazhdon akoma. Kur dihet kjo, atëherë si mos ta krahasojmë me disa pohime që i gjejmë në Kur'an, kur evokohen manifestimet e plotëfuqisë së Zotit?

Në disa raste Kur'ani rikujton se: "... Ai mbizotëroi Arshin dhe nënshtroi Diellin e hënën që çdo njëri udhëton deri në një afat të caktuar;..."

Këtë fjali e gjejmë në suren 13, ajeti 2; në suren 31, ajeti 29; në suren 35, ajeti 13; në suren 39, ajeti 5.

Por, për më tepër, ideja mbi afatin e caktuar është e lidhur me idenë mbi cakun në suren 36, ajeti 38:

" Dhe Dielli udhëton për në kufirin e vet ( në cakun përfundimtar). Ai është (udhëtim) përcaktim i Ngadhënjyesit, të Dijshmit."

Kufiri i caktuar është përkthim i fjalës mustekarr. Nuk ka dyshim se me këtë fjalë është e lidhur ideja mbi vendin e caktuar.

Si duket konfrontimi i këtyre i pohimeve me të dhënat që i ka vërtetuar shkenca bashkëkohore?

Kur'ani ja cakton Diellit afatin evolutiv dhe cakun. Hënës gjithashtu ia cakton afatin. Që të mund të kuptohet domethënia e mundshme e këtyre pohimeve, duhet t'i sjellim ndër mend njohuritë bashkëkohore mbi evolucionin e yjeve në përgjithësi, e të Diellit në veçanti, dhe, me anë të konkluzionit, mbi formacionet qiellore të cilat detyrimisht e ndjekin lëvizjen e tyre në Gjithësi, e të cilave u përket Hëna.

Dielli është yll, vjetërsinë e të cilit astrofizikanët e vlerësojnë në 4,5 miliard vjet. Si për të gjitha yjet edhe për të mund të caktohet stadi evolutiv. Dielli tani është në stadin e parë, të cilin e karakterizon transformimi i atomeve të hidrogjenit në atome të heliumit: stadi i tanishëm, teorikisht, do të duhej të zgjaste edhe 5,5 miliard vjet, sipas llogaritjeve të bëra tek yjet e tipit të Diellit, stadit të parë të tanishëm, tek yjet e tipit të Diellit, ia caktojnë kohëzgjatjen e përgjithshëm prej gjithsej 10 miliard vjet. Pas këtij stadi, siç është vërejtur tek yjet e tjerë, pason stadi i dytë të cilin e karakterizon përfundimi i transformimit të hidrogjenit në helium, pasojë e të cilit janë zgjerimi i shtresave të jashtme dhe ftohja e Diellit. Në stadin e fundit drita është e zvogëluar shumë dhe densiteti i rritur shumë: kjo shihet në tipin e yjeve të cilëve u është dhënë emri i xhuxhëve të bardhë.

Nga e gjithë kjo nuk duhet mbajtur mend datat, të cilat janë interesante vetëm sa për të dhënë vlerësimin e përafërt të faktorit kohë, por vetëm atë që më së shumti del në pah: kuptimi i evolucionit. Të dhënat bashkëkohore e bëjnë të mundur parashikimin që brenda disa miliardë vitesh kushtet në sistemin diellor nuk do të jenë këto të sotmet. Si edhe për yje të tjerë, transformimet e të cilëve janë regjistruar deri në stadin e fundit, mund të parashikohet fundi edhe për Diellin.

Ajeti i dytë që është dhënë më sipër (S36 - A38) evokon se Dielli shkon drejt cakut të vet.

Astronomia bashkëkohore e ka caktuar në mënyrë të përkryer duke i dhënë edhe emrin e apeksit diellor: sistemi diellor me të vërtetë lëviz në Gjithësi drejt një pike të vendosur në yllësinë e Herkulit, në fqinjësi me yllësinë Vega (yllësia e Lirës), koordinatat e të cilit janë të përcaktuara mirë: lëvizja ka shpejtësi të caktuar prej 19 km/sek.

Të gjitha këto të dhëna nga astronomia meritojnë të paraqiten lidhur me dy ajetet e Kur'anit, të cilët, siç duket përputhen me njohuritë e sotme shkencore në mënyrë të përkryer.


vazhdon me ZGJERIMI I GJITHËSISË ..........

[Newhost]

ZGJERIMI I GJITHËSISË


Zgjerimi i Gjithësisë është fenomeni më madhështor që e ka zbuluar shkenca bashkëkohore. Ky sot është kuptimi i përcaktuar mirë, kurse diskutimet bëhen vetëm rreth shembullit sipas të cilit zbatohet.

I sugjeruar nga teoria e përgjithshme e relativitetit, zgjerimi i Gjithësisë ka bazë fizike në hulumtimin e spektrit të galaktikave; lëvizja sistematike e spektrit të tyre kah pjesa e kuqe shpjegohet me largimin reciprok të galaktikave. Kështu sipërfaqja e Gjithësisë rritet vazhdimisht e ky zgjerim është më i madh, për aq sa largohet nga ne. Shpejtësitë me të cilat trupat qiellorë lëvizin në këtë zgjerim të pandërprerë mund të shkojnë nga pjesë të shpejtësisë së dritës deri në vlera më të mëdha se ajo.

A mund të krahasohet ajeti vijues nga Kur'ani (surja51, ajeti 47), në të cilën Zoti flet, me të arriturat shkencore bashkëkohore?


" Ne me forcën tonë e ngritëm qiellin dhe Ne e zgjerojmë atë." (S51, A47)

Qielli, përkthim i fjalës sema', a nuk është pikërisht Gjithësia jashtë Tokës, për të cilën këtu bëhet fjalë?

Atë që ne e kemi përkthyer "Ne e zgjerojmë" është pjesorja e kohës së tashme të shumësit muësiu'na të foljes auuasaa' që do të thotë: zgjerim, shtrirje, zgjerim hapsinor, kur është fjala për objektet. Disa përkthyes, të paaftë për ta kuptuar domethënien e fjalës së fundit, i japin kuptimin që më duket i gabuar si "Ne jemi plotë gjërësi" (R. Blachere). Autorë të tjerë ia qëllojnë domethënies por nuk kanë guximin ta thonë: Hamidullahu, në përkthimin e vet të Kur'anit, flet për zgjerimin e qiellit, të Gjithësisë, por me pikëpyetje. Ka të tillë, të cilët, duke u mbështetur në komentimet e veta të mendimeve të autorizuara shkencore, ia japin kuptimin që e kemi treguar këtu. I tillë është rasti me komentimin e Muntahabit, të cilin e boton Këshillin Suprem i Punëve Islamike në Kajro; ata pa as më të voglin dyshim e përmendin zgjerimin e Gjithësisë.


vazhdon me PUSHTIMI I GJITHËSISË .....

[Newhost]

PUSHTIMI I GJITHËSISË

Nga ky pikëvështrim, tre ajetet kur'anore meritojnë ta tërheqin tërë vëmendjen. Njëri në mënyrë të qartë shpreh atë që u takon njerëzve ta realizojnë dhe çfarë do të realizojnë. Në dy ajetet e tjera, Zoti evokon çudinë që do t'u ndodhte jobesimtarëve nga Meka, sikur të mund të ngjiteshin në qiell, duke aluduar kështu në një supozim i cili nuk do të ketë pasoja për këta të fundit.

1. Ajeti i parë ajeti 33 nga surja 55:

"O turmë e xhinve dhe e njerëzve, nëse keni mundësi të dilni përtej kufijve të qiejve të tokës, depërtoni pra, po nuk mundeni vetëm me ndonjë fuqi të fortë (por ju nuk e keni atë). (A33 nga S55)

Përkthimi të cilin e dhamë këtu kërkon disa shpjegime plotësuese:

a) Fjala frënge "si" shpreh kushtin e cila zbulon në mënyrë të njëjtë mundësinë, si dhe supozimin e realizueshëm dhe të parealizueshëm. Gjuha arabe është në gjendje që ta nuancojë kushtin në mënyrë tejet eksplicite. Ekziston fjala që shpreh mundësinë (ida), një tjetër që të shprehet supozimi i realizueshëm (in), dhe një e tretë që të shprehet supozimi i parealizueshëm (leë). Ajeti të cilin po e shqyrtojmë konsideron se fjala është për supozimin e realizueshëm, të shprehur me anë të in. Kur'ani domethënë evokon mundësinë materiale të realizimit konkret. Ky ndryshim gjuhësor formalisht e eleminon interpretimin e pastër mistik të cilin kanë provuar t'ia japin gabimisht këtij ajeti.

b) Zoti iu drejtohet xhinëve dhe njerëzve e jo në thelb personave alegorik.

c) "Depërtim i kundërt" është përkthimi i fjalës nefedhe pas të cilës vjen parafjala min,e cila, sipas fjalorit të Kazimirit, domethënë depërtim , kalim përtej dhe dalje përtej një trupi (p.sh thuhet për shigjetën e cila del në anën kundërt). Ajo domethënë evokon depërtimin e thellë dhe daljen në anën tjetër të zonave për të cilat bëhet fjalë.

d) Fuqia (sultan) të cilën duhet ta kenë njerëzit për arritjen e këtij qëllimi duket se është fuqi e cila buron nga i Plotëfuqishmi.

Nuk ka dyshim që ky ajet tregon mundësinë që do ta kenë njerëzit dikur për ta kryer atë që ne, në epokën tonë, ndoshta në mënyrë shumë të papërshtatshme, e quajmë pushtim të Gjithësisë. Duhet të theksojmë që teksti kur'anor nuk e vëren vetëm depërtimin nëpër zonën e qiejve, por edhe nëpër zonat e Tokës, ky është hulumtim i thellësive.

2. Dy ajetet e tjera janë nxjerrë nga surja 15, ajeti 14dhe 15. All-llahu iu flet jobesimtarëve nga Meka, si tregon edhe kjo pjesë e sures:

"Edhe sikur Ne t'u hapnim atyre një derë në qiell dhe të ngjiteshin vazhdimisht lart në të (e të shihnin ëngjëjt e fshehtësitë). Ata gjithqysh do të thonin: " Neve na janë ndalë sytë (të pamët). Jo, ne jemi njerëz të magjepsur." ( S15 - A 14 -15)

Kjo është shprehje e habisë para një pamje të papritur, të ndryshme nga ajo që njeriu mund ta paramendojë.

Fjalia kushtore është futur këtu me anë të fjalës leë e cila shpreh supozimin që nuk do të realizohet kurrë për ata për të cilët bën fjalë kjo pjesë.

Domethënë në pikëpamje të pushtimit të Gjithësisë ndodhemi në mesin e dy pjesëve të tekstit kur'anor, nga të cilat njëra bën aluzion në atë që një ditë do të realizohet në saj të fuqisë që Zoti do t'ia japë intelektit dhe aftësisë zbuluese të njeriut, kurse e dyta evokon ngjarjen të cilën nuk do ta përjetojnë jobesimtarët e Mekës, nga e cila rrjedh karakteri i kushtëzimit, i cili nuk do të realizohet... Por këtë ngjarje do ta përjetojnë të tjerët siç e supozon ajeti i parë i cituar. Ai i përshkruan reaksionet e njerëzve para pamjes së papritur e cila ndodh që t'iu shfaqet udhëtarëve të Gjithësisë: shikime të shqetësuar, përshtypje e magjepsjes...

Mu kështu astronautët e përjetuan këtë aventurë të çuditshme në vitin 1961, me rastin e fluturimit të parë të njeriut rreth Tokës. Dihet, se kur të ndodhemi nga ana tjetër e atmosferës së Tokës, qielli nuk shihet askund me pamjen e tij të kaltër që u tregohet tokësorëve, e i cili është rezultat i fenomenit të absorbimit të dritës së Diellit në shtresat atmosferike. Kur njeriu ndodhet në Gjithësi, në anën tjetër të atmosferës tokësore, ai sheh një qiell të zi, kurse Toka i duket e mbështjellur në një si unazë ngjyrë të kaltër, për shkak të fenomeneve të ngjashme të absorbimit të dritës në atmosferën tokësore, kurse Hëna, e cila nuk ka atmosferë, shihet me ngjyrat e veta në sfondin e errët të qiellit. Domethënë një pamje krejtësisht e re për njeriun paraqitet në Gjithësi, pamje fotografitë e të cilës janë bërë klasike për njerëzit e kohës sonë.

Edhe këtu, kur e ballafaqojmë tekstin e Kur'anit me njohuritë bashkëkohore, si mos të impresionohemi me saktësitë për të cilat nuk mund të supozojmë se rrjedhin nga mendimi i një njeriu, i cili ka jetuar para 14 shekujsh.