Gottfried August Bürger

[oiseau en vol]

[Parathënie

Bürger ka lindur në Wolsmerwende, në principatën e Halberstadt, më 1 janar 1748. Një mbrëmje, ai dëgjoi një vajzë fshatare të këndonte fjalët e mëposhtme :

Hëna është kaq e kthjellët,
E të vdekurit kalërojnë me galop !
Më thuaj, mikeshë e dashur, nuk dridhesh fare ti ?

Këto fjalë ushtuan papushim në veshët e tij, dhe ia mbërthyen aq shumë imagjinatën, saqë ai nuk gjeti prehje derisa ai thuri disa strofa mbi këtë refren. Dhe ai ua tregoi këto vargje miqve të tij, të cilët e nxitën menjëherë për të mos e lënë të papërfunduar veprën e tij : në fillim kishte vetëm disa strofa të veçuara që pastaj ai i mblodhi së bashku. Kur Lenore qe përfunduar, Bürger e lexoi atë në shoqërinë letrare të Gœttingen ; kur mbërriti në këto vargje :

« Ai hidhet vetëtimthi mbi një grilë të hekurt ; me një të dhënë të çomages së tij të lehtë, ai godet… dhe llozat thyhen… »

ai goditi murin ndarës të dhomës, dëgjuesit e pranishëm u drithëruan, dhe kërcyen përpjetë të befasuar : poeti i cili dridhej për suksesin e një vepre kaq të ndryshme nga format e zakonshme, filloi të shpresojë që ai ia kishte dalur mbanë. Dhe ai u bind për këtë nga përhapja e shpejtë që Lenore pati në mbarë Gjermaninë ; madje fshatarët e këndojnë këtë romancë, njëlloj siç gondolierët e Venecias përsërisin vargjet e Tasse : Bürger është poeti më popullor i Gjermanisë. Nuk ka njeri që të mos dijë përmendsh fragmente të poezive të tij. Vdiq nga skamja, dhe shpejt do t’i ngrihej atij një monument…


LENORE

Përkthim në vargje nga Gérard de Nerval (1808-1855)
Përkthyer nga frëngjishtja Oiseau en vol

Në mëngjes herët Lenore ngrihet,
Syrin në lot e zemrën të shtypur ;
Në ëndërr ajo ka parë të kalojë,
Të zbehtë e duke vdekur, të fejuarin e saj !
Wilhelm ishte nisur dikur
Për Pragë, ku mbreti Frederic
Bënte një luftë të ashpër,
Kështu thuhej atëherë.

Më në fund, ky princ dhe gruaja e tij,
Të lodhur nga lufta pa sukses,
Kanë qetësuar shpirtërat e tyre të hidhëruar
Dhe para pak kanë nënshkruar paqen ;
Dhe tak-fak ! të dyja ushtritë,
Në rrëmujën e armëve të luftës,
Por të gëzuara dhe të çarmatosura,
Kthehen hareshëm në vatrat e tyre.

Ah ! ngado, ngado ç’gëzim i madh !
Të rinj dhe të vjetër, vajza dhe djem,
Vrapon turma dhe ajo përhapet
Mbi udhë e mbi ura.
Çfarë çast shprese për dashnoren,
E për bashkëshorten çfarë dite e bukur !
Por, medet ! Lenore e drithëruar
Pret puthjen e rikthimit.

Dhe ajo pyet, bërtet, thërret,
Kërkon më kot në rradhët e ngjeshura.
Asnjë lajm nga dashnori i saj…
Dhe një nga një ushtarët kanë kaluar !
Por mbi rrugën e vetmuar,
Lenore e lodhur nga dëshpërimi
Përtokë bie si e çmendur… dhe e ëma
E gjeti aty kur mbrëmja ra.

– Ah ! Zotit i qofshim falë !
Ç’ke ? ç’ke, fëmija im i gjorë ?...
Dhe e ngre, e përqafon,
Në gji duke e shtrënguar ;
U shoftë bota dhe gjithçka ka brenda,
O nëna ime ! Ai ka vdekur ! ka vdekur !
Nuk ka më drejtësi në qiell
Edhe unë dua të iki me të.

– O Zot ! o Zot ! ke dalur mendsh !
Bija ime, mos një dëshirë të tillë ;
Nga qielli kërko butësinë,
Zoti i ka në dorë këto punë.
– Shpresë e kotë ! o nëna ime !
Zoti nuk dëgjon gjë, qielli është larg…
Kujt do t’i duhet lutja ime,
Nëse Wilhelm nuk ka më nevojë ?

(vijon)

[oiseau en vol]

– Kush e njeh të atin, e di
Që ai e ndihmon fëmijën e vet :
Shko, Zoti do të ta zbusë dhimbjen
Me fjalën e tij të shenjtë !
– O nënë ! nuk ka derman
Për dhimbjen time,
Asnjë fjalë, jam e sigurtë,
Nuk kthen në jetë një të vdekur !

– Këto fjalë të bijës sime të dashur
Nga shkoqja e zemrës kanë dalur…
Zoti im, mos shko, të lutem,
T’ia numërosh ato për mëkat !
Bija ime, dhimbja jote do të kalojë,
Por mendo për lumturinë e përjetshme ;
Ti humbet një të fejuar mbi tokë,
Dhe të mbetet një bashkëshort në qiell.

– Ç’është lumturia qiellore
O nëna ime ? ç’është ferri ?
Me të lumturia qiellore,
Dhe pa të, pa Wilhelm, ferri ;
U zbehtë shkëlqimi yt,
Flakë e jetës, fiku ti !
Dita ime një vuajtje do të jetë,
Sepse shpresë nuk ka më për mua !

Kështu, në zemrën, në shpirtin e saj,
Endej një hidhërim vrastar :
Për shumë kohë ajo veç zbehej,
Thyen gishtat, mallkon qiellin,
Deri në orën ku me vello të errëta
Dielli fsheh zjarret e tij,
E në orën ku yjet e bardhë
Rrëshqasin në paqe mbi harkun e qiejve.

Befas, trok ! trok ! trok ! Lenore
Njeh hapin e një kalorësi,
E pas pak një mburojë plot zhurmë
Duke kërcitur ngjet shkallët…
E më pas, dëgjoni ! zilja,
Klinglingling ! bie ëmbëlsisht…
Nga dera e dhomëzës
Këto fjalë të mbytura hyjnë ngadalë :

– Hej, hej ! Lenore, jam unë !
Je zgjuar, vogëlushja ime, apo në gjumë ?
A më ke në zemër akoma,
Je e gëzuar apo qan ti ?
– Ah ! Wilhelm, Wilhelm, tani erdhe !
Vonesa jote më ka dhembur shumë,
Të pres, përgjoj dhe qaj…
Por nga vjen ti me kalin tënd ?

(vijon)

[oiseau en vol]

– Vij nga fundi i Bohemisë,
Vonë jam nisur në mesnatë,
Dhe dua që nëse Lenore më do
Le të më ndjekë pas këtë natë.
– Hyr brenda një herë, shpirti im i dashur,
Po dëgjoj erën e çmendur përjashta,
Në krahët e mi, mbi gjirin tim të zjarrtë,
Eja të të ngroh me trupin tim.

– Lëre erën të vërshëllejë, e shtrenjta ime,
Ç’rëndësi ka për mua koha e keqe,
Kali im i zi po shkërmoq tokën,
E nuk mund të rri më gjatë :
Shkojmë ! mbathi këmbët e tua të shpejta,
Hip mbi vithet e kalit tim,
Rrugë të gjatë kemi për të bërë,
Për tu shtrirë në shtratin martesor.

– Çfarë ! rrugë të gjatë akoma
Para se të ketë dalur drita ?
Wilhelm, këmbana ende jehon
Nga goditja e dymbëdhjetë e mesnatës…
– Shikoje hënën të shndrisë, vogëlushja ime,
Hëna do të ndriçojë hapat tanë ;
Ne dhe të vdekurit, ne shkojmë shpejt,
Dhe së shpejti do të jemi atje.

Por ku janë dhe qysh janë
Shtëpia jote dhe shtrati yt ? – Larg :
Shtrati është dy dërrasa anash
E përposhtë kemi nja gjashtë… në një qoshe
Të ngushtë, pa zhurmë, të lagësht.
– A ka vend për të dy ? – Po, për të dy ;
Por eja, kali i shpejtë
Do të na çojë në të gëzuarën festë !

Lenore mbathet dhe zë vend
Ulur butë pas kalorësit të zi,
Me duart e saj të bardha ajo shtrëngon
Trupin e zbehtë të kalorësit…
Hop ! hop ! hop ! kështu në fushë
Papushim galopi shtohej ;
E dashnorëve fryma iu zihej,
Dhe nën to udha tym e flakë.

Dhe sa shumë ato shihnin, përpara, prapa,
Majtas, djathtas, të fluturonin
Stepa, pyje, fusha shqopash,
Edhe gurët të nxjerrin xixa !
– Hyaaa ! hyaaa ! hëna e plotë atje lart,
Dhe të vdekurit e duan freskinë,
A ke frikë ti, nga të vdekurit, e shtrenjta ime ?
– Jo !... Por lëri ato në paqe !

(vijon)

ps : kjo balade (keshtu me duket mua) ekziston dhe ne proze dhe me duket shume e bukur. Dhe per ndonje qe i ka merak keto gjerat e vjetra, do ta sjell dhe ate

[oiseau en vol]

– Përse kjo zhurmë, këto këngë, këto vaje,
Këto priftërinj ?... – Kjo është kënga e të vdekurve,
Përcjellësit, lutjet e shenjta ;
Dhe ne mbartim në tokë një trup. –
Gjithçka afrohet : më në fund arkivoli
Nën flakën e pishtarëve fillon të duket…
Dhe priftërinjtë këndonin prapa
Me një zë qyqesh.

– Ju nuk e keni aq me ngut,
Ju mbarojeni këtë nesër ;
Unë kam sjellur të fejuarën time,
Dhe të ftuar jeni të gjithë :
Eja, këngëtar, le të na këndohet
Himni i martesës ;
Prift, në fund të udhëtimit
Na bashko në përjetësi ! –

Dhe ato binden në heshtje
Ndaj kalorësit të çuditshëm :
– Hyaaa ! – Vargu i plotë fillon të ecë,
Mbi hapat e shpejtë të kalorësit…
Hop ! hop ! hop ! kështu në fushë
Papushim galopi shtohej ;
E dashnorëve iu merrej fryma,
Dhe nën to udha tym e flakë.

O sa fusha, pyje, livadhe,
Parakalonin para e prapa !
O sa qytete e fshatra
Fluturonin majtas, djathtas ! –
Hyaaa ! hyaaa ! të vdekurit shkojnë shpejt,
Hëna ndriçon hapat e tyre…
A ke frikë ti, nga të vdekurit, vogëlushja ime ?
– Ah ! Wilhelm, mos më fol për to !

Shiko, shiko ! e sheh ti rrotën ?
Qysh shkojmë nga të gjitha anët !
Para vdekjes vallëzojmë, lozim,
I sheh ti këto hije të argjendta ? –
Këtu, shokë, ju lutem,
Ndiqni hapat e kalit tim ;
Së shpejti, së shpejti do të martohem,
Dhe ju do të kërceni në vallen time.

– Huh ! huh ! huh ! hijet në turmë
Me këto fjalë janë afruar
Me zhurmën e erës që mbështillet
Në gjethet e thara të këputura përtokë :
Hop ! hop ! hop ! kështu në fushë
Papushim galopi shtohej ;
E dashnorëve iu zihej fryma,
Dhe nën to udha tym e flakë.

(vijon pjesa e peste dhe e fundit)

[oiseau en vol]

– Kali im ! I ziu im !... Gjeli këndon,
I ziu im ! Ne mbërritëm më në fund,
E tashmë gjoksi im i zjarrtë
Thith freskinë e mëngjesit…
Deri në fund ! deri në fund ! Zemra ime dridhet,
Shtrati i martesës është këtu ;
Deri në fund ! deri në fund ! Të vdekurit shkojnë shpejt,
Të vdekurit shkojnë shpejt. Ja ku jemi ! –

Një grilë e hekurt i ndalon ato :
Kalorësi jep tre goditje
Me çomagen e tij të lehtë. –
Bravat, llozat, fillojnë kërcasin
Dhe dy portat duke rënkuar,
Tërhiqen prapa. – Dhe ato hyjnë atje brenda ;
Varre të shumta mbijnë rreth tyre
Të ndriçuara nga hëna e bardhë.

Kalorësi ndalet pranë një varri
Në këtë vend të shkretuar : –
Copa-copa bie pelerina
Porsi eshkë e djegur sterrë…
Heu ! heu !… Ja akoma mishi i tij
Që fluturon me flokët e tij,
Dhe nga e tëra çka donte Lenore
Mbeti veç një skelet i frikshëm.

Kali zhduket në hi
Me hingëllima të gjata…
Nga qielli në zjarr duken të zbresin
Klithma ! klithma !
Lenore dëgjon vajet e gjëmës
Tokën të shpojnë nën hapat e saj…
Zemra e saj, e ngrirë nga frika,
Rri si cung mes jetë e vdekje.

E tani që fillon vallja e të vdekurve,
Hëna shndrit… ja ato !
Edhe mblidhen në rreth të gjërë,
E më pas fillojnë të kërcejnë, e kështu ato këndojnë :
– Në dhimbjen e vet më të thellë,
Mallkuar ai që do të blasfemojë !... –
Ky trup sapo e la botën…
Zoti e di ku shpirti do të shkojë !

(Fund)

Ps : posti i ardhshëm do të jetë e njëjta histori e treguar në prozë dhe e përkthyer nga një tjetër, kësaj rradhe anonim.

[oiseau en vol]

LENORE

Përkthyes anonim
Përkthyer nga frëngjishtja
Oiseau en vol

Lenore, në të gdhirë, zgjohet nga një ëndërr e dhimbshme, dhe ngrihet nga shtrati. Mos më ke tradhtuar, Wilhelm, apo ke vdekur ? Edhe sa do të vonohesh ti ? – Wilhelm kishte shkuar, me mbretin Frederic, në betejën e Pragës ; dhe qysh nga ajo kohë ai nuk kishte çuar asnjë lajm nëse ishte plagosur apo ndodhur gjë.

Mbreti dhe Perandoresha, të lodhur nga një grindje e gjatë, i kanë zbutur mëritë e tyre, dhe më në fund kanë vendosur paqen. Duke kënduar, me zhurmë instrumentash, të dyja ushtritë, të kurorëzuara me degë gjethesh të gjelbra, ktheheshin në atdhe dhe në shtëpitë e tyre.

Ngado, pothuaj ngado, nëpër udhë, kodra, të rinj dhe të vjetër, duke përzier himnet e tyre të gëzimit, vraponin përpara të ardhurve. Zoti qoftë lëvduar ! thirrnin fëmijët dhe gratë e martuara. Mirë se kanë ardhur ! thoshin disa të fejuara plot buzagaz. Por, mjerisht ! për Lenore, përshendetja dhe puthja e rikthimit ishin të humbura.

Ajo e pyeti vargun nga kreu në fund, dhe u njoh me të gjithë emrat. Por asnjë prej atyre që erdhën nuk i dha ndonjë lajm asaj. Kur e gjithë ushtria kaloi, ajo filloi të shkulë flokët e saj të zinj, dhe u hodh përtokë, e nxirë nga hidhërimi.

E ëma vrapoi pas saj. – Oh medet ! Zoti na mëshiroftë ! Ç’të ka ndodhur, fëmija im i gjorë ? Dhe ajo e shtrëngonte të bijën në krahët e saj. – Oj nënë, oj nëna ime ! I vdekur ! Ai është i vdekur ! Tani, lamtumirë botë, lamtumirë gjithçka ! Zoti është i pamëshirshëm. O mallkim, mallkuar qofsha, e mjera unë !

– Na shpëto, Zoti ynë, na shpëto ! Jini zemërgjërë. Bija ime, thuaj një lutje ; çka bën Zoti e bën mirë. O Zot, Zoti im, kini mëshirë për ne ! – Oj nënë, nëna ime ! Fjalë të kota ! Nëse Zoti bën mirë, kjo nuk është për mua. Kujt i duhet lutja ime ? Tani nuk kam më nevojë për të.

– Na ndihmo, o Zot, na ndihmo ! Ai që e di që ai është një at, di që ai i ndihmon bijtë e vet ; Fjala e Shenjtë do të zbusë hidhërimin tënd. – Oj nëna ime ! Ajo çka më përvëlon, nuk ka fjalë që e shuan ! Nuk ka fjalë që i kthen në jetë të vdekurit.

– Dëgjo, bija ime ! Ndoshta ky njeri gënjeshtar, në Hungarinë e largët, do ta ketë harruar besën e tij për ndonjë vashë tjetër ! Mos u mërzit, bija ime, lëshoje zemrën rrafsh ; ai nuk do të jetë i shpërblyer ; atëherë kur shpirti dhe trupi i tij do të ndahen, shkelja e fjalës së tij do të djegë atë në ferr.

– Oj nënë, nëna ime, ai ka vdekur ! Ai ka vdekur, ka humbur, nuk është më i gjallë ! Të vdes, të vdes, ky qenka fati im. Fiku ti, drita ime, fiku ti përgjithmonë ! Le të vdes dhe unë ! Le të vdes në terr dhe në tmerr ! Zoti nuk ka mëshirë ! O mallkim, qofsha mallkuar, e mjera unë !

– Na ndihmo, o Zot, na ndihmo ! Mos hyni në gjykim me bijën tuaj të gjorë. Ajo nuk e di çfarë i flet goja. Mos i shikoni mëkatet e saj. Medet ! bija ime, harroje dhimbjen tokësore, dhe mendo Zotin, shpëtimin tënd ! Ky i fejuar nuk do t’i mungojë shpirtit tënd.

– Oj nënë, e ç’është shpëtimi ? Oj nënë, e ç’është ferri ? – Eshtë ai, është ai shpëtimi im, dhe pa Wilhelm gjithçka është ferr. Fiku ti, drita ime, fiku ti përgjithmonë ! Le të vdes dhe unë ! Le të vdes në terr dhe në tmerr ! Pa të, nuk mund të rri mbi tokë : nuk mund të jem e lumtur pa të.

Kështu dëshpërimi ia humbet mendjen asaj dhe ia copëton venat e trupit ; kështu ajo guxon, kryelartë, të zihet me dorën e Zotit. Ajo çjerr gjoksin e vet ; përdredh krahët, deri në të hyrë të diellit, deri në orën kur kupa e qiellit mbulohet me yjet e saj të artë.

Dhe përjashta, mbani vesh ! Trok, trok, trok : më duket galopi i një kali ; nga ai zbret një kalorës, dhe në oborr dëgjohet zhurma e hapave të tij. Dëgjoni ! dëgjoni ! Ai i bie ngadalë ziles. Kling, kling, kling, dhe përmes derës vijnë të qarta këto fjalë :

Hej, hej ! Hape vogëlushja ime. Po fle, e dashur, apo je zgjuar ? Ç’ke menduar për mua ? Po qan apo buzëqesh ? – Për fat të keq, Wilhelm ! Ti ! Kaq vonë, natën ! Kam qarë dhe të kam pritur ! Për fat të keq ! Kam vuajtur shumë. Nga po vjen tani me këtë kalë ?

– Ne i hypim shalës vetëm në mesnatë. Po vij këtu nga fundi i Bohemisë, dhe dua të të marr me vete. – Oh ! Wilhelm, futu shpejt brenda. Era po fryn në murriz. Eja në krahët e mi, i dashuri im i zemrës, eja të të ngroh.

– Lëre erën të fryjë në murriz. Lëre të fryjë, vogëlushja ime ! Kali i zi po rrah tokën. Mamuzi po ushton. Nuk guxoj të rri këtu. Eja, vishu, zbrit poshtë, dhe hidhu prapa meje mbi vithet e kalit. Sot na duhet të bëjmë rrugë të gjatë, për të shkuar në shtratin tonë të martesës.

– Oh ! E qysh mund ta bëjë unë gjithë këtë rrugë, për të shkuar në shtratin tonë ? Dhe dëgjo ! Këmbana po gjëmon akoma ; ajo ka rënë tani ora njëmbëdhjetë. – Shiko këtu, shiko ! Hëna shndrit e pastër. Ne, dhe të vdekurit, ne ecim shpejt. Do të të shpie, ta jap fjalën, do të të shpie sot në shtratin tonë të martesës.

– Por më thuaj : ku është dhoma jote ? Ku ? Qysh është shtrati yt i martesës ? – Larg, mjaft larg prej këtu : i qetë, i ftohtë dhe i vogël : gjashtë dërrasa, dhe dy të vogla. – A ka vend për mua aty ? – Për ty dhe për mua. Eja, vishu, zbrit poshtë dhe hyp prapa meje. Të ftuarit në dasëm po na presin. Dhoma jonë është e hapur.

Tashmë e dashura është veshur. Ka zbritur poshtë dhe është hedhur lehtësisht mbi kalë. Ajo e shtrëngon kalorësin me duart e saj të bardha : dhe shpejt, shpejt : hop, hop, hop, ja që ata nisen me zhurmë të madhe në galop, aq sa kali dhe kalorësi filluan të dihasin, dhe gurët nxirrnin xixa nën hapat e tyre.

Majtas, djathtas, sa shpejt kaloni para syve të tyre livadhet, pyjet, fushat ! Urat kërcisnin si rrufe, kur ato kalonin. – E dashura ime, ke frikë ?... Hëna shndrit e pastër… hyaaa ! Të vdekurit shkojnë shpejt… a ke frikë e dashura ime nga të vdekurit ? – Oh ! jo… por lëri rehat të vdekurit.

Çfarë janë këto këngë, këto zhurma që ushtojnë ? Ç’kërkon qyqja këtu ? – Mbani vesh ! kjo është këmbana e vdekjes. Mbani vesh ! kjo është kënga e të vdekurve : NA LINI TA VARROSIM KETE TRUP. Dhe vargu funebër afrohej, duke mbartur mbi supe arkivolin me qefinin e tij të varrimit. Kënga ishte e ngjashme me zhurmën e bretkosave nëpër moçalishte.

Pas mesnate, ju do ta varrosni këtë trup me zhurmë këmbanash, këngësh, vajesh ! Tani po çoj në shtëpi nusen time të re. Me ne, me ne, në festë ! Eja këtu, famullitar ! Eja me korin, dhe më bëj shërbimet e martesës. Eja, prift, dhe bëj bekimin, përpara se të shtrihemi në shtrat.

Zhurmat, këngët kanë pushuar… Arkivoli është zhdukur. Duke iu bindur zërit të tij, vargu i ndjek ato. Shpejt, shpejt ! Ai yshte vargun e dasmorëve, që ai e prekte pothuaj me këpucët e tij prej druri, dhe gjithmonë e më të shpejtë, hop, hop, hop, ato vazhdonin galopin e tyre plot zhurmë, aq sa kali dhe kalorësi dihasnin rëndë, dhe gurët lëshonin xixa nën hapat e tyre.

Sa bukur iknin ato majtas, djathtas, nëpër brinja, pyje e zabele ! Sa bukur iknin ato majtas, djathtas, nëpër fshatra e qytete ! – A ke frikë e dashura ime e shtrenjtë ?... Hëna e plotë shndrit atje lart !... hyaaa ! Të vdekurit shkojnë shpejt… e dashura ime, a ke ti frikë ? – Oh ! jo. Por lëri në paqe ato, të vdekurit.

– Shiko atje ! shiko atje ! Pranë trekëmbëshit, e sheh ti të vallëzojë përreth rrotës, që mezi duket nën kthjelltësinë e hënës, këtë lukuni lugatësh ? Hej, ju ! Ejani këtu ! Ejani dhe më ndiqni. Ju do të na kërceni vallen e dasmës, kur ne të jemi për tu futur në shtrat.

Dhe kjo lukuni, shpejt, shpejt, shpejt, u vu pas për ti ndjekur ato, duke u çirrur si furtuna që vërshëllen përmes gjetheve të vyshkura ; e gjithnjë e më të shpejtë, hop, hop, hop, ato vazhdonin galopin e tyre plot zhurmë, aq sa kali dhe kalorësi dihasnin rëndë, dhe gurët lëshonin xixa nën hapat e tyre.

Sa shpejt që zhduket përreth tyre ajo çka hëna ndriçon ! Sa shpejt ikën gjithçka larg ! Përsipër tyre, përreth tyre, sa shpejt ikin, qielli dhe yjet ! – Ke frikë e dashura ime ?... Hëna shndrit e kthjellët... Hyaaa ! Të vdekurit shkojnë shpejt… Ke frikë e dashura ime ? Ke frikë nga të vdekurit ? Eh medet ! Lëri të qetë të vdekurit.

– Kali im i zi ! Kali im i zi ! Më duket tashmë që gjeli më thërret ; rëra së shpejti do ketë rrjedhur. Kali im i zi ! Kali im i zi ! E ndjej freskinë e mëngjesit. Kali im i zi, nxito ! Mbaroi ! Rruga jonë mbaroi ! Ja shtrati martesor që hapet ! të vdekurit shkojnë shpejt. Ne kemi, ne kemi mbërritur.

Befas ai hidhet si rrufe kundër një grile të hekurt ; me një goditje të shkopit të tij të lehtë, ai thyen derën dhe llozat. Ikja e tyre gjëmuese është me krahë. Ato vrapojnë përsipër varreve. Të gjithë gurët e varreve shndrisin përreth tyre të ndriçuar nga hëna.

Dhe shiko, shiko ! Befas, shikoni çfarë mrekullie e tmerrshme ! Pelerina e kalorësit, copë e çikë, bie si eshkë e djegur. Një kafkë, pa mish e pa flokë, një kafkë lakuriq, ja koka e tij ! Trupi i tij është një skelet, me një poç rëre dhe një kosë.

Kali i zi ngrihet fare drejt në dy këmbët e pasme. Ai lëshon një hingëllimë të egër, vrimat e hundës së tij lëshojnë zjarr, e pastaj ai fundoset dhe zhduket nën kalorësin. Klithma, klithma zbresin nga thellësia e qiellit, rënkime ngjiten nga gropat e varreve. Zemra e drithëruar e Lenore rrihte ndërmjet jetës dhe vdekjes.

Tani shpirtërat hedhin valle nën dritën e hënës, të mbajtur dorë për dore dhe duke u rrotulluar : ky është rrethi i hijeve, dhe ato këndojnë këto fjalë : Durim ! Durim, edhe kur zemra thyhet ! Mos u grind me Zotin në qiell. Ti je çliruar nga trupi yt : Zoti qoftë i mëshirshëm për shpirtin tënd.

ps : Në ndryshim nga balada jonë e Palit dhe Doruntinës, ku Pali ngrihet nga varri për të marrë motrën e vet e për ta çuar në shtëpinë e saj të largët (dmth për ta shpëtuar at&#235, këtu kemi që i dashuri ngrihet nga varri dhe shkon ta marrë me vete në varr të dashurën e vet. Gjithsesi mendoj që dashuria është ajo që e shtyn Palin e Wilhelmin për tu ngritur nga varri e për të takuar më të afërtit e zemrës. Si dhe premtimi i dhënë : vëllai motrës dhe i dashuri së dashurës. Për mua, kjo është një ndër temat më të fuqishme në letërsinë botërore : FJALA E DHENE DUHET MBAJTUR ME ÇDO KUSHT. Fisnikëria e shpirtit ia vlen të gjitha të mirat e kësaj bote.

[Cupke_pe_Korce]

Kish kohe qe nuk kisha lexuar dicka kaq te bukur. Me pelqyen vargjet, por edhe proza. très poétique

ps. plus qe, eshte edukative.