Dritë mbi katakombet e sigurimit .

[BlueBaron]

thuhet mes tjerash aty lart:

Kjo situatë shpjegohet edhe nga rrjeti informativ sekret që kishte ngitur personalisht vetë Enver Hoxha, me italianë, argjentinas dhe francezë, në sajë të të cilit sfidonte edhe Sigurimin e Shtetit dhe MPB.


--


ckuptim ka kjo?

... Kjo Braro dmth qe te gjithe shoket e Enverit plus dhe kete te fundit kishin pranuar t'i sherbenin dhe nje vendi tjeter qe nuk quhej Shqipri ...

[Xhuxhumaku]

Flet Gjin Qarri për të “rekrutuarit” në qytet

“Ju rrëfej për spiunët e Mirditës gjatë diktaturës”

Aleksandër NDOJA

RUBIK - Është folur shpesh se rendi dhe siguria kanë qenë të sigurta në kohën e diktaturës, e madje këtë e siguronte një polic i zonës. Në fakt, kjo nuk është e vërtetë kur depërton nëpër labirinthet e sigurimit dhe të njerëzve që janë marrë me të. Polici i zonës ishte vetëm kreu i një rrjeti gjigant merimange, të përbërë nga civilë, të cilët hetonin dhe hulumtonin çdo qelizë të jetës shqiptare në çdo cep të saj. Për këtë ishte ndërtuar një strukturë spiunësh, që kishin marrë emërtimin BGV (bashkëpunëtor i gatshëm vullnetar). Në këtë rrjet ishin të përfshirë njerëz nga më të rëndomtit deri në shtresat intelektuale, që kishin një mision të vetëm: të survejonin çdo gjë dhe në çdo rast. Njëri prej tyre është edhe Gjin Qarri, banor i Rubikut. Ndonëse dikur, siç thotë ai, mund të ketë gëlltitur një “lugë nga çorba e prishur”, në asnjë rast nuk ka qenë një denoncues apo dëmtues i qytetarëve të tij. Përkundër, gjatë gjithë kohës me humorin e tij të hollë ka fshikulluar shumë nga spiunët, të cilët kishin vënë nën një terror të paparë të gjithë qytetarët e zonës së tij. Gjin Qarri, ish-bashkëpunëtor dhe stigmatues i këtij fenomeni flet për “Tirana Observer”.

Si bëhej rekrutimi i spiunëve (BGV)?

Nuk ishte shumë e vështirë në atë kohë. Mund të gjeje njerëz me karakter të dobët, por edhe të indoktrinuar që mendonin se kështu po i shërbenin atdheut. Kishte edhe nga ata që kishin bërë ndonjë mëkat e këtë e kishte zbuluar punonjësi i policisë, por nuk e kishte denoncuar. Këtë e përdorte si kartë presioni për të rekrutuar atë. Pra kishte mundësi të shumta rekrutimi.

Cili ishte aktiviteti dhe kë do të vëzhgonin më tepër?

Duhej të vëzhgonim gjithçka të dyshimtë. Duhej të vëzhgonim të pakënaqurit, si ata që ankoheshin për cilësinë e bukës e deri tek ata që mund ta konsideronin padrejtësi ndonjë largim nga puna apo ulje në detyrë etj. Në atë kohë, në shumë raste thyheshin dyqanet e fshatrave dhe BGV-të kishin detyrë që të vëzhgonin për autorët dhe në shumë raste kanë qenë të rezultatshëm në kapjen e këtyre keqbërësve. Por këto kontingjente ishin të gatshëm edhe për dëshmitarë të rremë në gjyqe të montuara nga Sigurimi i Shtetit. Aq e pështirë ishte bërë kjo punë sa individë të veçantë disa herë përballeshin me ata që ishin piketuar për t’u dënuar, ktheheshin në objekte humori dhe ilariteti. Në një rast mbaj mend se po tentonin të dënonin për tentativë arratisje jashtë vendit një nga Rubiku, i cili sapo kishte ndërtuar një shtëpi të re. Në momentin që dëshmitari i përhershëm në shumë gjyqe, thoshte se kishte dëgjuar se i pandehuri donte të arratisej, ky i fundit i tha pse unë shtëpinë e re e ndërtova për të ta lënë ty dhe për vete të arratisesha. Në sallë shpërthyen të qeshura, megjithatë i pandehuri u dënua me disa vite burgim për tentativë arratisje jashtë vendit.

Si dhe sa shpërbleheshit për punën e kryer?

Kryesisht shpërblimi ishte me 1200 lekë të vjetra në muaj. Por jo gjithmonë ndodhte kështu. Kishte raste që shpërbleheshin edhe më tepër për raste të veçanta, por edhe mund të mos shpërbleheshe, kur gjatë muajit nuk kishe kryer punë. Por ka pasur edhe shpërblime të llojeve të tjera, si p.sh., vende të privilegjuara pune, bursa, imunitet për shumë gjëra etj.

Sa ka qenë përgjithësisht numri i tyre?

Nuk mund të them me saktësi, por e vërteta ka qenë se në çdo fshat ka pasur 3-4 spiunë që kishin detyrë që të vëzhgonin gjithçka deri edhe për vjedhjet në misër, grurë etj. Ndërsa në qytet kishte të tjerë. Kishte në uzinë, metalurgji, NFP etj. Nuk kishte dallim në përzgjedhje mes grave dhe burrave. Sidomos në zonën e qytetit ka pasur edhe gra që bashkëpunonin në mënyrë perfekte.

Kush ishte koordinatori mes BGV-së e policisë dhe ku dorëzohej informacioni?

Koordinatori ishte i plotfuqishmi i zonës, i cili gjatë gjithë kohës ishte i programuar për dhënien e informacionit, qëndronte në këmbë përpara lapidarit në hyrje të qytetit të Rubikut. Informacionin mund ta jepnim edhe gojarisht, por edhe me anë të pusullave të ndryshme.

Kur informacionin e dërgonin në qendër në Rrëshen nga vetë BGV-ja, kush i priste dhe në cilën zyrë?

Çdo BGV kur kishte informacion të rëndësishëm duhej të shkonte të depononte në Rrëshen, në një zyrë në katin e parë të godinës së policisë ku ka qenë hetuesia. Ne priteshim nga operativi i zonës dhe shoqëroheshin deri në zyrën e hetuesit përkatës të çështjes. Gjithmonë informatorët duhej të shkonin aty rreth orës 16.00 të pasdites dhe hyrja duhej të bëhej sa më e fshehtë nga syri i njerëzve të zakonshëm. Aty jepej gjithçka për hetuesin, ndërsa largimi për në Rubik bëhej me ndonjë mjet të policisë, por pa rënë në sy të njerëzve.

A kishte koordinim mes njëri-tjetrit dhe ku bëheshin këto “takime pune”?

Kryesisht takimet bëheshin në njërën prej magazinave të metalurgjisë, si edhe në njërin prej reparteve të shërbimit të ish-ndërmarrjes komunale. Në metalurgji takoheshim kryesisht për probleme të zakonshme, ndërsa në atë të komunales bëheshin plane për koordinim punësh, kur ishte në program për të arrestuar ndonjë të parapiketuar.

A kujtoni ndonjë reagim të ashpër të ndonjë qytetari ndaj ndonjë BGV-je, pas kryerjes së ndonjë denoncimi?

Megjithëse siç thashë BGV-të kishin imunitet dhe gjithkush i kishte frikë, ka pasur shumë raste reagimi të ashpër ndaj tyre. Në një rast, një qytetar i Rubikut konstatoi se një nga “kolegët” tanë në ora 24.00 të natës po e përgjonte nëse ai po mbante televizorin në një kanal jugosllav. Reagimi i tij qe i ashpër, pasi ai mundi ta kapte BGV-në me presh në duar anës dritares. Kuptohet spiuni përjetoi për disa çaste një eksperiencë të hidhur. Por ka pasur edhe raste të tjera të ngjashme.

Ju jeni shquar edhe në atë kohë për ironizim ndaj “kontributit” të “kolegëve”. Cili ka qenë rasti më i rëndë ndaj tyre?

Po, në shumë raste kur unë që i njihja shikoja 2-3 bashkë u drejtohesha publikisht, kuptohet në formë shakaje, duke i pyetur “kujt do t’ia futni kësaj radhe”, por ka pasur dhe raste të vërteta humori. Ka qenë një rast kur Ramiz Alia, i cili ishte për një vizitë në Rrëshen, do të ndalonte atje. Unë me dy “kolegë” kisha marrë detyrë që të vëzhgonim një qytetar, Pjetër Canin, i cili ishte i pakënaqur për largimin e tij nga puna dhe donte të takonte Ramiz Alinë, atëherë sekretar i Komitetit Qendror. Për çdo lëvizje të tij ne duhej të njoftonim me shenja sigurimsat e ardhur nga Tirana për të siguruar mbarëvajtjen e punës. Tre “kolegë” të mi, të cilët gjithnjë kanë preferuar të mbanin këmisha me prerje në stilin ushtarak, ishin afruar më shumë se ç’duhej te vijat e bardha, pasi ata mendonin se sigurimsat e Tiranës e dinin për detyrat që ata kishin marrë. Por shërbimi i sigurimit ende nuk e dinte se kush ishin dhe më pyetën mua që kisha hyrë më përpara në lidhje pune me ta. Unë, në formë shakaje i gënjeva, duke u thënë se ishin oficerë të liruar pas rënies së Beqir Ballukut. Këta pa e zgjatur i morën menjëherë me makinë dhe i degdisën të izoluar diku në bregun e lumit, deri kur Ramiz Alia mbaroi punë në Rubik. Gjithashtu, edhe në një rast tjetër ndodhi që një BGV erdhi aty, sepse ishte zënë ashpër me operativin e zonës, pasi ky i fundit nuk e kishte angazhuar në mision special atë ditë. Mjaftoi një shenjë me një dedikim për të dhe menjëherë ai përfundoi me njërën nga IFA-t e policisë tek ura me harqe në Milot. Në këto kushte, kur gënjeva dy herë radhazi vetëm për t’u tallur me “kolegët” u detyrova të largohesha, pasi po të më diktonin ata të Tiranës e pësoja keq.

Pse zgjodhët këtë taktikë sulmi ndaj tyre dhe a keni marrë ndonjë ndëshkim për këtë?

E bëja për gallatë, por edhe për faktin se ata që në fillim pa qenë bashkëpunëtor me ta më thoshin se je me ne. Kështu unë u futa në atë valle, por kurrë nuk kam bërë dëme ndaj njerëzve të thjeshtë, por ndaj vetë BGV-ve. Ndërsa për sulmet, duke qenë brenda radhëve të tyre, edhe jam kërcënuar. Hetuesi Arben Qeleshi më ka thirrur duke më kërcënuar me burg për disa shtylla elektrike që më kishte marrë lumi, pasi unë punoja elektricist. Në fakt, nuk kisha përgjegjësi për to, por kjo përdorej si mjet presioni për talljet që u bëja BGV-ve.

Ju thoni se spiunët e Rubikut nuk patën ndonjë fund të lumtur dhe kush u hakmor ndaj tyre?

Në fakt, pas ’90-ës edhe janë marrë privatisht ndaj tyre, por jo në nivelin e zullumeve të tyre. Por e çuditshme është se vetë zoti u hakmor. Aty nga fundi i ‘90-ës shumë prej tyre e pësuan keq. Dikush theu këmbën, dikush u dogj me kovë zifti, dikush përfundoi në një fuçi në fshatin Rrasfik e shumë të tjerë përfunduan me sëmundje të tjera të rënda në moshë të papërshtatshme.

A ka prej tyre që nuk e lanë detyrën edhe pas ndryshimeve demokratike?

Është e vërtetë se pas vitit ‘92 nuk i angazhoi kush në këto detyra, për faktin se këta tashmë i njihte i gjithë opinioni dhe nuk mund të sillnin gjë të re. Ndërsa u rekrutuan të rinj, por tashmë ata ndërrohen një herë në 4 vite, sipas ndryshimeve politike.

[Xhuxhumaku]

Simon Stefani: Hazbiu e Shehu, lepuj të frikësuar

Kokoshë pas qetësimit të turbulimeve të mëdha. Kjo kuptohet pasi lexon fjalët e anëtarëit të Byrosë Politike Simon Stefani, në analizën vjetore të Organit të Sigurimit të Shtetit, zhvilluar më 23. 02. 1982. Byroisti ndihet krenar dhe i qetë pasi Enver Hoxha kishte triumfuar kundër klanit të Mehmet Shehut duke gremisur dhe vrarë edhe Kadri Hazbiun dhe Feçorr Shehun. Sipas fjalës së tij, edhe këtë radhë merita i takon “besnikërisë së sigurimsave ndaj Partisë dhe shokut Enver, edukimit me frymën e dashurisë ndaj atdheut”. Më tej: “… Kjo është një nga shkaqet që armiqtë Kadri Hazbiu e Feçorr Shehu nuk mundën të veprojnë hapur, nuk arritën të bëjnë për vete masën e komunistëve dhe të kuadrove, por vepronin të kamufluar, si spiunë të ndyrë, të frikësuar si lepuj”.

Statistika, mbi 70 % e sigurimsave vinin nga fshati

Armata e Sigurimit të Shtetit, nga biografia, nga origjina familjare, nga shkollimi dhe nga përkatësia rurale, i ka sjellë shumë telashe këtij vendi dhe këtij populli. Jo nga motivimi, por nga kufizimi dhe komplekset e saj. Lindur në komplekse, e rritur po në komplekse dhe e rekrutuar për t’i bërë gjëmën pikërisht pjesës më urbane, më qytetare dhe më intelektuale të Shqipërisë, armata e Sigurimit të Shtetit u kthye në një ushtri terrori, shantazhi dhe nënshtrimi. Duke lënë pas ÇEKA-n, VKMD, KGB, UDB… Rasti klasik i nxënësit më të egër dhe më të pashpirt se mësuesi. Impotentë politikisht dhe të paaftë profesionalisht. Mjafton të përmendim se edhe sot dhe kësaj dite sigurimsat në automitizimin e tyre mbahen dhe krenohen me Cufe Mullajn dhe Asim Alikon! Pa harruar Mark Dodanin… Që të tre analfabetë dhe me probleme personaliteti. Rast tipik dhe akademik kur fshati rrethon qytetin. Kjo nuk ka nevojë as për analizë, as për koment. Ne disponojmë analizën e Degës së Kuadrit në 1968, 11 vjet pas hapjes së UT dhe vlerësimet janë të turpshme, madje ofenduese dhe përdhunuese për shoqërinë shqiptare: “43.1 për qind me shkollë shtatëvjeçare, 47.9 për qind me shkollë të mesme dhe vetëm 7.9 për qind me shkollë të lartë”.
Ky ishte identikiti kulturor e arsimor i Sigurimit të Shtetit. Le të mos kalojmë në planin demografik sepse situata bëhet tejet alarmante. “92.2 për qind, po sipas këtij raporti zyrtar, janë në Sigurim me origjinë nga fshati”. Me kalimin e viteve dhe pas porosive të shumta të Partisë, në vitin 1983 sërish situata ishte katastrofike, pasi me prejardhje fshatare ishin 71.9 për qind dhe nga “klasa punëtore” vetëm 28.1 për qind. D.m.th. fshatarë të ndershëm, që i kishin lënë lamtumirën misërnikes, qeve dhe arës së tërshërës, për të bërë ligjin në të gjitha qytetet dhe mbi të gjithë qytetarët e Shqipërisë.

Sigurimi, si hapte postën e qytetarëve

Ata depërtonin deri në intimitet. Në faqet e monografisë së Sigurimit të Shtetit, që Express ka vendosur të publikojë, pasqyrohet me shifra kontrolli i postës së qytetarëve në të gjitha rrethet e vendit. E habitshme është se në Tiranë posta ka filluar të kontrollohet në vitin 1983 e në vazhdim, ndërkohë që në rrethe të tjera, si për shembull në Kukës, Elbasan, Lushnje, Mat e Dibër, kontrolli i përmbajtjes së letrave që fshiheshin pas zarfave, ka filluar në vitin 1975. Ndërkohë Dibra, Elbasani, Lushnja dhe Mati renditen në majë të listës së kontrollit të tyre. E habitshme është së në Lushnje, pas kontrolleve të përvitshme, nuk ka dalë asnjë letër e dyshmitë, ndërkohë që në Fier, vetëm në pesë vite kontroll, janë gjetur “probleme të ngritura” në 19 raste.
Ekspress.

[Brari]

po me notaren cpaten..

--------

Panorama

-------

notarja e arrestuar
rrefimi

Flet rekordmenia Jolanda Gila: Ja jeta ime


Arrestimi i notares durrsake, që nuk pranoi të bëhej spiune




ANA XHEKA/ DURRES
Ka mbushur 70 vjeç, por në pamje të parë duket se ka më pak vite mbi supe. Vlerësimi që i japin të tjerët kur e shohin, e zbavit së tepërmi dhe asnjëherë nuk e tregon moshën e saj të vërtetë.

Problemet e shumta që i ka bërë “dhuratë” jeta, si torturat dhe rrahjet në hetuesinë e Durrësit për të pranuar akuzën “për agjitacion e propagandë”, vuajtjet në burgun e Kosovës në Lushnjë, pamundësia për t’u martuar dhe për t’u bërë nënë apo vdekja e prindërve, i ka sfiduar nga kujtimet e të qenit kampione kombëtare e notit. Fëmija i vetëm i familjes Gila, Jolanda, provoi gjatë gjithë jetës kamxhikun dhe përkëdhelinë e fatit; mentaliteti i kohës e privoi nga martesa dhe kënaqësia e të qenit nënë për shkak se ishte ndër të parat femra që guxoi të dilte me rroba banje, duke u marrë me not. Refuzimi i kërkesës së saj për t’i shërbyer ish-Sigurimit të Shtetit i kushtoi një ndjekje dhe persekutim të ashpër nga ky institucion, deri në sajimin e akuzës famëkeqe për “agjitacion e propagandë”, akuzë e cila i kushtoi 4 vite heqje lirie.

Kur e keni filluar për herë të parë aktivitetin si notare?
E kam filluar në moshën 13-vjeçare, së bashku me vajzën e xhaxhait tim, Luçi Gila. Trajner ishte djali i hallës sime, Kristaq Bekridheli, arsye kjo që e bindi tim atë të më lejonte të merresha me not. Ishim grupi i parë i notareve të aktivizuara në sport-klubin “Ylli i Kuq”. Fillova me stilin bretkosë dhe menjëherë mora pjesë në kampionatin ballkanik që u zhvillua pas disa muajsh në Durrës. Noti ishte dhe mbetet pasioni im. E ushtrova deri në vitin 1964. Në vitin 1951 përfundova “Teknikumin e Fizikulturës” dhe njëkohësisht u emërova mësuese fizikulture në shkollën 8-vjeçare “29 Nëntori” në Durrës. Rezultati im më i mirë ka qenë në vitin 1954 në kampionatin kombëtar, stafeta 4 herë 100, ku theva rekord. Karrierën time të sportit e mbylla në vitin 1965 në kampionatin kombëtar të zhvilluar në pishinën e Korçës, ku sërish vendosa rekord në 200 metra.

Ju jeni dënuar me 6 vjet heqje lirie nën akuzën “për agjitacion e propagandë”. Si filloi ky persekutim ndaj jush?
Qenia ime aktive në Durrës nuk kishte kaluar pa rënë në sy nga krerët e ish-sigurimit në qytet. Në vitin 1952-1953 më thërrasin në ish-Degën e Brendshme. Më thërret në zyrë Jashar Kasimati dhe pasi më bën disa elozhe dhe më përmend faktin se isha mbesa e dëshmorit Jorgji Mali, më thotë: A e di përse të kemi thirrur? Duam që ti, paralelisht me profesionin e mësueses së fiskulturës të bashkëpunosh me ne. Menjëherë reagoi ndërgjegjja ime dhe i dhashë një përgjigje të thjeshtë kundërshtuese: Nuk e bëj dot. “Do të të lemë tri ditë kohë të mendohesh, para se të na përgjigjesh, - vijoi Kasimati, - por mendohu mirë”. Pas tri ditësh paraqitem sërish në ish-Degën e Brendshme dhe i jap të njëjtën përgjigje negative. Në këto kushte ma kërkojnë përgjigjen me shkrim dhe pasi e dhashë këtë, filloi ndjekja dhe gjuetia ndaj meje, në të gjitha format, deri sa arritën të ngrenë ndaj meje akuzën për agjitacion dhe propagandë. Hijet lëvizëse të spiunëve më ndiqnin në të gjitha seancat dhe orët e mia mësimore, rrugës kur shkoja dhe vija në shkollë dhe kudo tjetër.

Për çfarë u akuzuat konkretisht dhe si?
Gjithçka ishte përgatitur me shumë kujdes. Ata kishin instruktuar njerëzit që do dëshmonin kundër meje. Kishin dërguar në shtëpinë time një prej atyre që unë i quaja shoqe, me motivacionin për të marrë një model fustani dhe e kishin fotografuar në hyrje të banesës. Në këtë mënyrë do ta përdornin në gjykatë për të thënë se, dëshmia e saj ishte e vërtetë dhe ajo kishte qenë në shtëpinë time. Unë kisha në shtëpi një bllok me fjalë dhe shprehje të ndryshme të gjuhës italiane të mbledhura nga libra të ndryshëm, ku nuk bënin përjashtim edhe fraza marksiste-leniniste. Italishten e dija shumë mirë, pasi nëna ime ishte rritur në Itali dhe në shtëpinë tonë kishte jetuar së bashku me ne për shumë vite një italian, mik i babait. Pasi ishte përgatitur gjithçka me kujdes, pikërisht më 8 tetor 1979, në prag të Kongresit të Gruas që do të zhvillohej në Durrës, unë u arrestova. Kjo ndodhi kur isha te një shoqja ime, kur kisha vetëm pak kohë që isha pushuar nga puna me motivacionin se kisha kënduar diku këngë italiane. Rreth pasdites im atë më tha se duhet të paraqitesha në këshillin e lagjes, sepse kishte një përgjigje pozitive për kërkesën time për punë. Sapo shkova në këshillin e lagjes, më dhanë në dorë një zarf dhe pa më lënë ta hap, më thanë: Prit se dikush ka diçka për të folur me ty. Pas disa minutash erdhën disa civilë dhe më kërkuan të hip në “Gaz”-in e degës, duke më thënë se pyetjet do të m’i bënin në Degën e Brendshme. Rrugës, hetuesi Ilmi Reka më komunikoi arrestin më akuzën e “agjitacionit e propagandës”.

Si e mori vesh familja dhe kur u dënuat?
Atë ditë nuk munda ta lajmëroj familjen. Kur e morën vesh, prindërit u sëmurën, sepse unë isha fëmija i vetëm. Pronat e tim ati ishin shtetëzuar, por pas arrestimit tim ata i priste internimi. Fakti që nëna ime ishte motra e një dëshmori, e shpëtoi babanë nga internimi, kurse unë i rezistova rrahjeve dhe torturave nga më të dhunshmet në hetuesinë e Durrësit. Më lidhnin duart me pranga dhe më rrihnin derisa më binte të fikët. Pastaj më hidhnin sërish ujë dhe kërkonin që ta pranoja akuzën. Dy herë rresht pas mesnate më sillnin në qeli të burgosura të tjera që kishin marrë përsipër të bënin rolin e provokatores dhe të spiunes për të marrë informacion nga unë, për lidhjet që ata dyshonin se unë kisha me njerëz të tjerë dhe ndikimin tim mbi ta. Në kushtet e një gjendjeje të dalldisur timen, ish-hetuesi Ilmi Reka mori dorën time dhe firmosi duke shkruar ai vetë në fletën e procesverbalit, sipas të cilit unë e pranoja akuzën. Kështu, në vitin 1980 dola në gjyq dhe u dënova me 6 vjet heqje lirie, duke shpëtuar nga akuza e dytë, sipas së cilës paraqisja rrezikshmëri shoqërore. Dënimin e vuajta në burgun e Kosovës në Lushnjë, së bashku me 250 të burgosura të tjera, një pjesë e të cilave ishin të huaja.

Cili ishte momenti kur dolët nga burgu?
Në vitin 1983 përfitova nga një amnisti dhe nga sjellja e mirë në burg. Atë ditë nuk do ta harroj kurrë. Të gjithë banorët e fshatit Kosovë e kishin marrë vesh dhe kishin rrethuar gardhin tonë. Unë dëgjova dikë që bërtiste nga gëzimi dhe nuk dija ç’kishte. Dola dhe mora vesh se kishte dalë një amnisti ligjore. Në oborr, të gjithë pyesnin me zë të lartë se cila kategori përfitonte. Pas pak vjen një nga rojet dhe më thotë: Edhe ti Jolanda përfiton. Nuk u besoja veshëve. Më është dukur pambarimisht e gjatë rruga deri në Durrës. Te stacioni i trenit kishte shumë njerëz që prisnin të afërmit e tyre. Mes turmës dallova nënën që ishte plakur dhe kërrusur. Sapo e takova, mes ngashërimit, pyes për tim atë dhe mësoj që më kishte vdekur gjatë viteve të mia të burgimit. Ndërsa nëna ishte në pikë të hallit. Bënte punë të ndryshme dore për të mbijetuar. Pas më shumë se 10 vjetësh ne morëm pronat tona, por atëherë dha shpirt edhe nëna ime, duke më lënë krejt të vetme.



Karriera
“Vitet kur merresha me sport i kujtoj si më të lumturat e jetës sime. Atë periudhë e kujtoj me nostalgji, si një skenar të gjallë filmi”, shprehet Jolanda. Ish-rekordmenia kombëtare e notit thotë se shpeshherë e pushton një ndjenjë keqardhjeje, kur mendon për kushtet në të cilat stërviteshin dhe zhvilloheshin garat, në vitet ‘60. “Për pishina shërbenin sipërfaqe uji në det të rrethuara nga varkat me flamurë mbi to. Kjo ishte e gjithë infrastruktura jonë atëherë dhe megjithë vështirësitë arrinim të realizonim kampionate kombëtare”, thotë Jolanda, duke shtuar dhe mentalitetin e atëhershëm për femrat që dilnin me rroba banjoje në publik.
Pas viteve ‘90
Jolandën, pas kaq vitesh e sheh të veshur me pantallona, që kujdeset për ngjyrën apo modelin e flokëve. Motivimin për të sfiduar vetminë e gjen në shumë elemente të tjera që për shumëkënd janë të parëndësishme. Ajo përjeton lindjen e diellit në mëngjes, shijon kafen e parë, çdo mirëmëngjes që merr nga fqinjët. Shëtitjet në qytet janë pasioni i saj, pa lënë mënjanë edhe vizitat e shpeshta në qytete të tjera të Shqipërisë. Sa herë që gjen mundësinë, me një dëshirë që nuk i shteron, tregon për kohën e lumtur kur ishte në grupin e notareve të para të Durrësit, kur paralelisht me notin u afirmua si një nga sopranot e operës së parë “Era e lirë”, luajtur në Pallatin e Kulturës, “A. Moisiu”.

----

Xhu.. pergezime per postimet e bukura qe ben ketu ne Forum..

[Brari]

po me notaren cpaten..

--------

Panorama

-------

notarja e arrestuar
rrefimi

Flet rekordmenia Jolanda Gila: Ja jeta ime


Arrestimi i notares durrsake, që nuk pranoi të bëhej spiune




ANA XHEKA/ DURRES
Ka mbushur 70 vjeç, por në pamje të parë duket se ka më pak vite mbi supe. Vlerësimi që i japin të tjerët kur e shohin, e zbavit së tepërmi dhe asnjëherë nuk e tregon moshën e saj të vërtetë.

Problemet e shumta që i ka bërë “dhuratë” jeta, si torturat dhe rrahjet në hetuesinë e Durrësit për të pranuar akuzën “për agjitacion e propagandë”, vuajtjet në burgun e Kosovës në Lushnjë, pamundësia për t’u martuar dhe për t’u bërë nënë apo vdekja e prindërve, i ka sfiduar nga kujtimet e të qenit kampione kombëtare e notit. Fëmija i vetëm i familjes Gila, Jolanda, provoi gjatë gjithë jetës kamxhikun dhe përkëdhelinë e fatit; mentaliteti i kohës e privoi nga martesa dhe kënaqësia e të qenit nënë për shkak se ishte ndër të parat femra që guxoi të dilte me rroba banje, duke u marrë me not. Refuzimi i kërkesës së saj për t’i shërbyer ish-Sigurimit të Shtetit i kushtoi një ndjekje dhe persekutim të ashpër nga ky institucion, deri në sajimin e akuzës famëkeqe për “agjitacion e propagandë”, akuzë e cila i kushtoi 4 vite heqje lirie.

Kur e keni filluar për herë të parë aktivitetin si notare?
E kam filluar në moshën 13-vjeçare, së bashku me vajzën e xhaxhait tim, Luçi Gila. Trajner ishte djali i hallës sime, Kristaq Bekridheli, arsye kjo që e bindi tim atë të më lejonte të merresha me not. Ishim grupi i parë i notareve të aktivizuara në sport-klubin “Ylli i Kuq”. Fillova me stilin bretkosë dhe menjëherë mora pjesë në kampionatin ballkanik që u zhvillua pas disa muajsh në Durrës. Noti ishte dhe mbetet pasioni im. E ushtrova deri në vitin 1964. Në vitin 1951 përfundova “Teknikumin e Fizikulturës” dhe njëkohësisht u emërova mësuese fizikulture në shkollën 8-vjeçare “29 Nëntori” në Durrës. Rezultati im më i mirë ka qenë në vitin 1954 në kampionatin kombëtar, stafeta 4 herë 100, ku theva rekord. Karrierën time të sportit e mbylla në vitin 1965 në kampionatin kombëtar të zhvilluar në pishinën e Korçës, ku sërish vendosa rekord në 200 metra.

Ju jeni dënuar me 6 vjet heqje lirie nën akuzën “për agjitacion e propagandë”. Si filloi ky persekutim ndaj jush?
Qenia ime aktive në Durrës nuk kishte kaluar pa rënë në sy nga krerët e ish-sigurimit në qytet. Në vitin 1952-1953 më thërrasin në ish-Degën e Brendshme. Më thërret në zyrë J K dhe pasi më bën disa elozhe dhe më përmend faktin se isha mbesa e dëshmorit Jorgji Mali, më thotë: A e di përse të kemi thirrur? Duam që ti, paralelisht me profesionin e mësueses së fiskulturës të bashkëpunosh me ne. Menjëherë reagoi ndërgjegjja ime dhe i dhashë një përgjigje të thjeshtë kundërshtuese: Nuk e bëj dot. “Do të të lemë tri ditë kohë të mendohesh, para se të na përgjigjesh, - vijoi K-ja, - por mendohu mirë”. Pas tri ditësh paraqitem sërish në ish-Degën e Brendshme dhe i jap të njëjtën përgjigje negative. Në këto kushte ma kërkojnë përgjigjen me shkrim dhe pasi e dhashë këtë, filloi ndjekja dhe gjuetia ndaj meje, në të gjitha format, deri sa arritën të ngrenë ndaj meje akuzën për agjitacion dhe propagandë. Hijet lëvizëse të spiunëve më ndiqnin në të gjitha seancat dhe orët e mia mësimore, rrugës kur shkoja dhe vija në shkollë dhe kudo tjetër.

Për çfarë u akuzuat konkretisht dhe si?
Gjithçka ishte përgatitur me shumë kujdes. Ata kishin instruktuar njerëzit që do dëshmonin kundër meje. Kishin dërguar në shtëpinë time një prej atyre që unë i quaja shoqe, me motivacionin për të marrë një model fustani dhe e kishin fotografuar në hyrje të banesës. Në këtë mënyrë do ta përdornin në gjykatë për të thënë se, dëshmia e saj ishte e vërtetë dhe ajo kishte qenë në shtëpinë time. Unë kisha në shtëpi një bllok me fjalë dhe shprehje të ndryshme të gjuhës italiane të mbledhura nga libra të ndryshëm, ku nuk bënin përjashtim edhe fraza marksiste-leniniste. Italishten e dija shumë mirë, pasi nëna ime ishte rritur në Itali dhe në shtëpinë tonë kishte jetuar së bashku me ne për shumë vite një italian, mik i babait. Pasi ishte përgatitur gjithçka me kujdes, pikërisht më 8 tetor 1979, në prag të Kongresit të Gruas që do të zhvillohej në Durrës, unë u arrestova. Kjo ndodhi kur isha te një shoqja ime, kur kisha vetëm pak kohë që isha pushuar nga puna me motivacionin se kisha kënduar diku këngë italiane. Rreth pasdites im atë më tha se duhet të paraqitesha në këshillin e lagjes, sepse kishte një përgjigje pozitive për kërkesën time për punë. Sapo shkova në këshillin e lagjes, më dhanë në dorë një zarf dhe pa më lënë ta hap, më thanë: Prit se dikush ka diçka për të folur me ty. Pas disa minutash erdhën disa civilë dhe më kërkuan të hip në “Gaz”-in e degës, duke më thënë se pyetjet do të m’i bënin në Degën e Brendshme. Rrugës, hetuesi I R më komunikoi arrestin më akuzën e “agjitacionit e propagandës”.

Si e mori vesh familja dhe kur u dënuat?
Atë ditë nuk munda ta lajmëroj familjen. Kur e morën vesh, prindërit u sëmurën, sepse unë isha fëmija i vetëm. Pronat e tim ati ishin shtetëzuar, por pas arrestimit tim ata i priste internimi. Fakti që nëna ime ishte motra e një dëshmori, e shpëtoi babanë nga internimi, kurse unë i rezistova rrahjeve dhe torturave nga më të dhunshmet në hetuesinë e Durrësit. Më lidhnin duart me pranga dhe më rrihnin derisa më binte të fikët. Pastaj më hidhnin sërish ujë dhe kërkonin që ta pranoja akuzën. Dy herë rresht pas mesnate më sillnin në qeli të burgosura të tjera që kishin marrë përsipër të bënin rolin e provokatores dhe të spiunes për të marrë informacion nga unë, për lidhjet që ata dyshonin se unë kisha me njerëz të tjerë dhe ndikimin tim mbi ta. Në kushtet e një gjendjeje të dalldisur timen, ish-hetuesi R mori dorën time dhe firmosi duke shkruar ai vetë në fletën e procesverbalit, sipas të cilit unë e pranoja akuzën. Kështu, në vitin 1980 dola në gjyq dhe u dënova me 6 vjet heqje lirie, duke shpëtuar nga akuza e dytë, sipas së cilës paraqisja rrezikshmëri shoqërore. Dënimin e vuajta në burgun e Kosovës në Lushnjë, së bashku me 250 të burgosura të tjera, një pjesë e të cilave ishin të huaja.

Cili ishte momenti kur dolët nga burgu?
Në vitin 1983 përfitova nga një amnisti dhe nga sjellja e mirë në burg. Atë ditë nuk do ta harroj kurrë. Të gjithë banorët e fshatit Kosovë e kishin marrë vesh dhe kishin rrethuar gardhin tonë. Unë dëgjova dikë që bërtiste nga gëzimi dhe nuk dija ç’kishte. Dola dhe mora vesh se kishte dalë një amnisti ligjore. Në oborr, të gjithë pyesnin me zë të lartë se cila kategori përfitonte. Pas pak vjen një nga rojet dhe më thotë: Edhe ti Jolanda përfiton. Nuk u besoja veshëve. Më është dukur pambarimisht e gjatë rruga deri në Durrës. Te stacioni i trenit kishte shumë njerëz që prisnin të afërmit e tyre. Mes turmës dallova nënën që ishte plakur dhe kërrusur. Sapo e takova, mes ngashërimit, pyes për tim atë dhe mësoj që më kishte vdekur gjatë viteve të mia të burgimit. Ndërsa nëna ishte në pikë të hallit. Bënte punë të ndryshme dore për të mbijetuar. Pas më shumë se 10 vjetësh ne morëm pronat tona, por atëherë dha shpirt edhe nëna ime, duke më lënë krejt të vetme.



Karriera
“Vitet kur merresha me sport i kujtoj si më të lumturat e jetës sime. Atë periudhë e kujtoj me nostalgji, si një skenar të gjallë filmi”, shprehet Jolanda. Ish-rekordmenia kombëtare e notit thotë se shpeshherë e pushton një ndjenjë keqardhjeje, kur mendon për kushtet në të cilat stërviteshin dhe zhvilloheshin garat, në vitet ‘60. “Për pishina shërbenin sipërfaqe uji në det të rrethuara nga varkat me flamurë mbi to. Kjo ishte e gjithë infrastruktura jonë atëherë dhe megjithë vështirësitë arrinim të realizonim kampionate kombëtare”, thotë Jolanda, duke shtuar dhe mentalitetin e atëhershëm për femrat që dilnin me rroba banjoje në publik.
Pas viteve ‘90
Jolandën, pas kaq vitesh e sheh të veshur me pantallona, që kujdeset për ngjyrën apo modelin e flokëve. Motivimin për të sfiduar vetminë e gjen në shumë elemente të tjera që për shumëkënd janë të parëndësishme. Ajo përjeton lindjen e diellit në mëngjes, shijon kafen e parë, çdo mirëmëngjes që merr nga fqinjët. Shëtitjet në qytet janë pasioni i saj, pa lënë mënjanë edhe vizitat e shpeshta në qytete të tjera të Shqipërisë. Sa herë që gjen mundësinë, me një dëshirë që nuk i shteron, tregon për kohën e lumtur kur ishte në grupin e notareve të para të Durrësit, kur paralelisht me notin u afirmua si një nga sopranot e operës së parë “Era e lirë”, luajtur në Pallatin e Kulturës, “A. Moisiu”.

----

Xhu.. pergezime per postimet e bukura qe ben ketu ne Forum..

[Xhuxhumaku]

Gradat e pashpallura të Sigurimsave

Nga Ilir Vata

Edhe pse kanë kaluar 15 vjet nga dita e pruralizmit politik dhe PD feston ditën e themelimit të saj, shumë pak gjëra kanë ndryshuar. Janë po ata fytyra politikanësh, që kemi parë, janë po ata aktorë që kanë luajtur në dramat e shqiptarëve, që nga koha e diktaturës dhe përsëri,
pretendojmë se jemi shtet demokratik. Nuk ka ndodhur në asnjs vend ish-komunist, që tranzicioni të vazhdojë kaq gjatë, duke mbartur në vetëvetd një rrezik të kthimit mbrapa. Shkaku kryesor që vendi ynë bën “në vend numëro”, është se klasa politike është e inkriminuar me të kaluarën dhe askush nuk është i interesuar për një lëshim stafete, ashtu si ndodh në një shtet demokratik. Hapja e dosjeve është problemi më i madhë i shqiptarëve, pasi, pas këtyre dosjeve fshihen jo vetëm krimet dhe genocidi, gjatë sistemit komunist, por edhe rreziku i minimit të të ardhmes së një shteti demokratik. Gjatë gjithë këtyre viteve (e konsideruar periudhë e tranzicionit) shumë pak gjëra kanë ndryshuar nga e kaluara e sistemit komunist. Pa dashur të sjellim faktet e ndryshimit, po përmendim vetëm rastin e hapjeve të dosjeve dhe rrezikun që sjell groposja e tyre. Dihet se nga regjimi diktatorial, janë shënuar mijëra vite burgu dhe internimi, si dhe mijëra të pushkatuar me dhe pa gjyq dhe askush nuk është dënuar për genocid, siç ka ndodhur në shumë vende të tjera ish-komuniste. Kjo çështje, tashmë është konsideruar, kapitull i mbullur dhe vetë shqiptarët nuk kanë interes, që të fillojnë të gërmojnë plagët e vjetra. Rreziku qëndron në klasën politike, tek pushtetarët e tashëm dhe të ardhshëm, tek njerëzit e legjislativit dhe të ekzekutivit, tek garanti i ligjit, pasi moshapja e dosjeve, bën të mundur pushtimin e institucioneve të shtetit jo vetëm nga spiunë të ish-Sigurimit të Shtetit, por edhë nga spiunë të UDB-së... etj, që punojnë për mbajtjen në këmbë të diktaturave. Këtu fillon dhe rreziku i një shteti demokratik, që pretendohet se ne e kemi arritur. Çeshtja e hapjes së dosjeve është trajtuar nga disa gazeta të ndryshme dhe nga qarqe politike dhe përsëri gjërat kanë mbetur në vend. Komisioni “Bezhani” është shndërruar në një arkë të mbullur për të gjithë, vetëm me një klauzolë, që vetëm spiunët kanë të drejtë të bëjnë kërkesë për të parë pastërtinë e figurës. Këtu zë fill absurditeti i vetë këtij komisioni, sepse politika është e inkriminuar me ish-Sigurimin e Shtetit dhe interesi për hapjen e dosjeve është zero. Megjithëse çeshtja e hapjeve të dosjeve është konsideruar e mbyllur, shumë media dhe të burgosur politikë kanë bërë të mundur të dekonspirojnë mjaftë figura të politikës, si spiunë të Sigurimit të Shtetit dhe përsëri sot kanë mandatin e parlamentarit, apo të zyrtarit të lartë të shtetit. Kohët e fundit ishte deputeti Nard Noka që përgatiti një draft për ta çuar në parlament, por shumë shpejt, politika dhe politikanë do ta linin do ta linin në harresë. Ky draft kishte si qëllim largimin nga politika dhe pushteti të të gjithë atyre që kanë bashkëpunuar më Sigurimin e Shtetit dhe kështu do t`u lëshonte hapi i parë drejtë demokracisë. A është e moralshme të shkojë në parlament një bashkëpuntor i Sigurimit të Shtetit. Pse duhet të krenohemi me krimet, që janë bërë ndaj popollit tonë të martirizuar? Pse duhet t`u besojmë bashkëpuntorve të agjenturave të huaja për çështjet kombëtare dhe proceset e reja demokratike dhe misionin e madh të luftës kundër terrorizmit, apo paralele të ngjashme si diktaturat? Pse shteti demokratik i ardhur në pushtet pas një diktature të gjatë u rrëzua për pak vite? Të gjitha këto pyetje kanë një përgjigje; Sigurimi i Shteti është rrezik i demokracisë, është konflikti i parë dhe rezistenca e fundit për të realizuar kalimin drejtë një Shteti ligjor dhe demokratik.

Dyzimi i emrit apo pseodonimi

Praktikat e spiunimit në vendin tonë kanë ardhur nga pushtuesit e ndryshëm, që ka kaluar mbi vendin tonë gjatë gjithë kohërave. Të huajt i detyruan shqiptarët të përçaheshin me njëri-tjetrin për të patur më të lehtë shkatrrimin e tyre. Këtë e tregon historia. Por spiunët kanë lindur përnjëherë me njerëzimin, shtuar dhe karakterin e këtyre lloj njerëzish që marrin përgjegjsi të tilla. Në të gjitha kohërat edhe luftrat ka patur spiunë, por konsolidimi i tyre u bë i mundur, që në luftën e Dytë Botërore, më pas vendet komuniste e shëndërruan, jo vetëm në një istitucion, por në një makinë vrasëse për njerëzimin. Sigurimi i Shtetit në vendin tonë u ndërtua mbi parimet e spiunazhit serbo - rus, pa lënë mënjanë dhe atë grek, pra i llojit miks. Të gjitha praktikat e KGB-së UDB-së u zbatuan në Shqipëri. Këtu zë fill dhe historia e nofkave dhe e pseudonimeve. Emra nga më të çuditshmit u përdorën nga Sigurimi si pseodonime. Kësaj radhe po publikojmë pseudonimet e disa personave të rëndësishëm të politikës, shumë prej të cilëve të rehabilituar nga qeveria “Berisha”.


1-Korani i Myzeqesë (Kandidat për drejtor në TVSH)
2-Kupa
3-Bozhuri - Bozhurja, (deputet)
4-Çorapja (kandidat për diplomat, njeriu i mediave të Berishës)
5-Cigarja
6-Qukapiku
7-Korabi
8-I vogli (anëtar qeverie)
9-Fortuna
10-Koromanja
11-Çiftelia
12-Olta
13-Stilolapsi
14-Tigri
15-Gjethja
16-Lisi
17-Tarasi
18-Llulla
19-Delja
20-Plepi
21-I dituri
22-Inxhinjeri
23-Dallëndyshja
24-Poeti
25-Varësja
26-Ushkuri
27-Zhardhoku
28-Shkopi
29-Urata
30-Petulla…etj.

Shumë prej tyre janë në majat e pushtetit

Ekspress.

[Xhuxhumaku]

E Marte, 13 Dhjetor 2005

KOPILI NE DERE PER SHKAK TE DOSJEVE

Hysen Sinani

Nese nga pjesa me e ndershme e shoqerise sone ka vite qe kerkohet hapja e dosjeve te bashkepunetoreve te Sigurimit te Shtetit, kjo, para se gjithash, behet per ta shpetuar kete shoqeri nga deformimi i metejshem moral, ku anekdota e kurves qe e polli kopilin dhe ia la ne dere komshies, eshte bere me e zakonshme se kurre ndonjehere, sepse kurre nuk e pame nje "kurve" te tille te demaskuar publikisht, jo per kopilin qe ka bere, por per braktisjen e femijes dhe per akuzen ndaj komshies qe nuk po e trajtoka mire kete kopil.

Te gjitha shoqerite njerezore kane kaluar kriza te tilla morale, tecilat mund te kene vene ne rrezik edhe vete ekzistencen e shoqerise, por nderhyrja ne krize eshte bere ne castin e duhur, atehere kur kaosi, amoraliteti, shpifja, intriga, vjedhja dhe mburrja me kete vjedhje nuk mund te toleroheshin me. Te ne, kjo krize morale i ka kaluar te gjitha tolerancat dhe tani eshte kthyer ne nje fenomen emergjence psikosociale. Socialistet postkomuniste mund te jene ende te fuqishem per t'i mbajtur mbyllur dosjet e turpit te baballareve te tyre dhe te lakejve qe u sherbejne akoma. Por, cfaredo perfitimi politik qe mund te kene ata nga perdorimi i ketyre lakejve te dikurshem, demi qe i behet shoqerise se sotme demokratike eshte i pallogaritshem dhe me pasoja sociale edhe me te pallogaritshme.

Per ta bere sa me te kuptueshme kete shqetesim serioz per te gjithe shoqerine tone, po pershkruaj nje episod personal te shume vjeteve me pare, qe me kthehet sot me moralin e proverbit te hershem "e ben kopilin dhe ta le ne dere".

33 vjet me pare

Nuk do ta mbaja mend vitin sikur te mos ma kujtonte vete Zyhdi Morava ne nje shkrim panegjerik per veten e tij, te botuar ne gazeten "Drita" te dates 11 dhjetor 2005. Flet per nje deshmi timen ne gjyqin e tij te vitit 1978, por ngjarja na paska ndodhur gjashte vjet me pare, domethene me 1972. Nuk e mbaj mend as diten dhe as muajin, sepse nuk pati kurre ndonjefare rendesie per mua. Por episodin e kujtoj si tani, ngaqe zbulonte nje karakter te vecante njerezor, nga ato qe njeriut i mbeten te pashlyeshme ne kujtese.

Isha vetem ne shtepine time te vjeter ne rrugen e Pishes, ne qender te Tiranes, dhe sapo kisha kulluar makaronat qe i kisha gatuar vete. Kisha nxjerre nga dollapi i ushqimeve edhe nje shishe vere dhe po prisja kohen e drekes duke u marre me perkthime te zakonshme nga frengjishtja. Dikush troket ne deren e jashtme dhe ngrihem. Ishte Zyhdi Morava, i holle, i zbehte, pak si i kerrusur dhe me ate buzeqeshjen si prej njeriu per te cilin duhet te te vije keq. Nuk me pelqente si tip, ndaj, pa e ftuar brenda, e pyes c'kishte. Me thote se donte te bisedonte dicka serioze me mua. U habita, sepse ne nuk ishim as shoke te ngushte dhe as kishim biseduar ndonjehere per gjer serioze. Sidoqofte, me nje fare mosbesimi, e ftova brenda dhe i thashe te ulej perballe meje ne anen tjeter te tryezes se bukes. Hapa shishen e veres qe ndodhej mbi tavoline dhe i mbusha goten.

"Nuk kam ngrene qe dje", me tha.

Atehere i hodha makarona ne nje pjate dhe e lashe te hante, pa menduar se kjo mund te lidhej me biseden "serioze" qe do te me bente. Si mbaroi se ngreni dhe fshiu edhe buzet me nje pecete, per te cilen me erdhi keq sepse ishte e paperdorur, filloi te me bente elozhet si djale besnik, me karakter dhe trim si askush tjeter... I kishte ne natyre lajkat qe s'dinte t'i bente ne menyre te besueshme, ndaj e nderpreva dhe i thashe te fliste per ate gjene "serioze".

"Kam vendosur te arratisem", me tha. "Me X-in u ndava, kasollen te Lana ma shemben, ketu s'kam ku te rri..."

Nuk i besova, nuk me pelqeu fare qe ma thoshte mua kete gje. Ishim thjesht te njohur nga nje fqinji im i ri, ndaj, duke e dyshuar si provokator, e pyeta:

"Perse vjen dhe ma thua mua kete gje? Zakonisht, ata qe duan te arratisen vertet, nuk bisedojne me shoket, e aq me pak me te njohurit. Mua pse po me tregon?"

Atehere, u perdrodh pak ne karrige dhe mua m'u duk se e zbuloi qellimin e tij, duke me dhene te kuptoja arsyen e vertete te atij pohimi jo pa zarar ne ate kohe, per ate qe donte te arratisej, por edhe per ate qe e degjonte nje gje te tille dhe nuk tregonte.

"Me duhen pese mije leke", me tha. "Dua te kaloj nga Pogradeci, por me duhet te rri gjate andej qe te njoh vendin..."

Donte te me mashtronte. Per pese mije leke, me nje mendjelehtesi te pabesueshme, trillonte histori qe mund t'i kushtonin nje dite. Me erdhi ndot prej karakterit te tij te ulet, por ndjeva edhe nje fare keqardhjeje per gjendjen ne te cilen ishte katandisur. I thashe prere:

"Une pese mije leke nuk kam. Por ti merri keto peseqind leke qe me kane mbetur dhe shko e prishi ne Ndroq. Po me solle nje fature nga Ndroqi qe i ke shpenzuar atje, do t'i gjej une edhe pese mije leket qe te duhen per t'u arratisur..."

"Po perse t'i prish ne Ndroq?"- beri sikur u habit.

"Sepse ti,- i thashe,- nuk je i zoti te shkosh as deri ne Ndroq e jo me jashte shtetit!..."

U ngerdhesh. E mori peseqindeshen, por fature nga Ndroqi nuk me solli kurre... U harrua edhe kjo bisede capaculesh. Kisha kater vjet qe punoja si redaktor letrar ne Lidhjen e Shkrimtareve dhe Artisteve te Shqiperise, kur nje mengjes me therrasin ne zyren e sekretarit te Partise se Lidhjes dhe me thone se kishte nje denoncim kunder meje.

Nje burre, rreth te dyzetave, te cilin nuk e kisha pare ndonjehere, me tha se ishte hetuesi i Zyhdi Moraves, te cilin sapo e kishin arrestuar, dhe se me kishte kerkuar si deshmitar lidhur me nje bisede te bere me mua para disa vjetesh. "Eshte fjala per nje tentative arratisjeje", sqaroi hetuesi ne prani te sekretarit. E mohova ne cast, por hetuesi u pa ne sy me sekretarin e partise dhe te dy buzeqeshen. Ai nxorri nga canta nje procesverbal dhe me tha ta lexoja vete para se te mohoja. Syte me ishin veshur nga zemerimi ndaj ketij njeriu qe nuk dija t'i kisha bere ndonje te keqe. Mezi arrita t'i lexoja disa radhe ku permendte biseden ne shtepine time, bashke me makarnat qe kishte ngrene. Poshte emrit te Zyhdi Moraves, pashe firmen e tij. Por nuk ishte kjo qe me habiti. Radhet ku permendej emri im ishin aq autentike, sa nuk mund t'i dinte e t'i thoshte asnjeri tjeter pervec atij. Te pakten nuk kishte shpifur, kishte thene qe e kisha "keshilluar", ta duronte deshperimin qe kishte pasur nga ndarja me gruan dhe te tjera si keto...

Denimi per mosdenoncim ishte gjeja e pare qe i shkonte ndermend secilit ne keto raste dhe arsyeja te thoshte se qendrimi me i favorshem ishte mohimi. Mirepo i arrestuari llafazan kishte treguar edhe gjera te panevojshme per hetimin, por qe zbulonin stilin e gjykimit dhe te te shprehurit tim, si "mos deshiron te dukesh i jashtezakonshem tek une apo..." dhe te tjera qe e benin te lehte identifikimin e autorit. Me ne fund, e kisha kuptuar ligesine dhe djallezine e njeriut te dobet, por edhe te ulet. Me kerkonte mua deshmitar duke me njohur shume me mire se c'e njihja une ate, domethene duke vrare dy zogj me te njejtin gur. U thoshte ne hetuesi dhe ne gjyq qe ai nuk ishte thjesht halabak rrugesh, por kishte shoke njerez te kultures, nga njera ane, dhe ne anen tjeter i bente keq nje njeriu qe kishte gjithcka qe enderronte ai dhe qe nuk mund ta kishte, as talentin dhe as kulturen per te shkruar, e aq me pak per te punuar ne Lidhjen e Shkrimtareve. Do te beja mire ta kisha shpartalluar kete race te keqe njerezore, por prape ajo ngerdheshja si per te ardhur keq, me beri qe ta justifikoja, duke pohuar se kishte qene ne nje gjendje deshperimi kur me kishte thene se deshironte te ikte jashte shtetit dhe se une nuk i kisha dhene kurrefare rendesie nje deshperimi te tille njerezor...

Ky qendrimi im, per Zyhdi Moraven dhe per njerezit e tij, kishte qene per vite te tera nje mirenjohje e shprehur disa here; kurse, per gjykaten e asaj kohe, qendrimi im kishte qene mjaft tolerant, por kjo ishte ceshtje e qendres sime te punes. Qendra ime e punes, Lidhja e Shkrimtareve dhe Artisteve te Shqiperise, kishte qene shume me teper tolerante ndaj meje, se sa c'kisha qene une ndaj Zyhdi Moraves. Nuk moren ndonje mase ndeshkimore kunder meje.

Por, nuk ishte e thene te mbaronte me kaq. Njeriu i keq i rruges me kishte ndyer ne nje implikim te tille qe nuk do te me hiqej kurre, as sot e kesaj dite kur vete ai sokellin ne rolin e viktimes. Qe nga ai denoncim prej njeriut te cilit i kisha dhene per te ngrene e ai ma kishte shperblyer kallezim ne hetuesi, mua me thirren edhe dy here te tjera per te me pyetur. Me thirren per Hysenil Dumen, redaktor ne shtepine botuese "Naim Frasheri". Kerkonin te dinin rreth agjitacionit te tij kunder partise, por mohova ne menyre kategorike te kishte biseduar me mua per gjera te tilla, sepse Hysenili nuk kishte firmosur asgje ne emrin tim dhe as me kishte shenuar si deshmitar. Me thirren edhe per Ahmet Golemin, mos valle i kisha perkthyer nje reviste franceze ku flitej per demokracine e hipinjve? I thashe hetuesit se nuk i kisha perkthyer asgje nga frengjishtja dhe se nuk ishte e vertete qe Ahmet Golemi te fliste per "demokraci hipinjsh", te pakten me mua jo... As Ahmet Golemi nuk e kishte nxjerre emrin tim si deshmitar, megjithese disa rreshta per nje hipi vrases ia kisha perkthyer nje dite, ne kembe te stacioni i autobusit te Laprakes...

Une e di si me eshte dashur te ruhem nga provokatore si Zyhdi Morava, qe te hanin buken dhe te tregonin ne polici, edhe kur prej teje nuk u ishte demtuar as edhe nje qime floku...

Ndersa sot, ne vend qe te rrine kokulur dhe te kerkojne ndjese per poshtersite e tyre, njerez te kesaj rrace turfullojne si ky kapedanuc, pikerisht sepse ato procesverbalet e mbushura me denoncimet e tyre, fshihen neper kasaforta dhe nuk behen publike, te pakten per t'u mbyllur rrugen spekullimeve morale qe, per disa njerez si une, jane ende te rendesishme.

Cfare mund te behet me nje shpifes?

Ne nje demokraci kaotike, ata qe perfitojne me shume jane sharlatanet, intrigantet, shpifesit, mashtruesit, hajdutet dhe, ne fund, kriminelet. Per te mbijetuar ne nje demokraci te tille, njeriu i ndershem ka vetem dy rruge: te heshte ose te ndeshet. Te heshtesh, eshte nje cilesi e rralle e atyre qe kane mundur ta sublimojne personalitetin e tyre dhe, per kete arsye, dine te shohin nga lart skenen e peshtire ku luhen tragji-komedite e vogla te races njerezore, sidomos asaj shqiptare. Te ndeshesh, te luftosh me sa mundesh per pastrimin e shoqerise dhe te vendit tend nga plehrat e tranzicionit, shqiptarit te sotem i mungojne disa nga mjetet qe njerezimit i kane sherbyer ne kete ndeshje. Dueli europian dhe kanuni shqiptar, te dy se bashku, do ta benin shume me shpejt te disiplinuar dhe te kujdesshme racen e atyre qe kane marre ne sy paturpesine per cdo lloj perfitimi. Sic tregon historia e Frances, per shembull, me pare se ligji, atje i ka bere dueli njerezit te jene te matur para se te llomotisin duke u zgerdhire. Po kete gje, dhe shume me mire se dueli francez, ne Shqiperi e ka bere kanuni i maleve, dhe per shume shekuj me radhe, deri para se te vinte ligji mbreteror dhe deri para se komunistet te perdhosnin gjithcka me ngerdheshjet e tyre morale e shpirterore. T'ia mohosh njeriut te ndershem te dyja keto mjete ne ndeshjen e tij me njeriun e ulet, do te thote te marresh nen mbrojtje pikerisht kete njeri te ulet, duke ia lehtesuar punen prej shpifesi, intriganti dhe hajduti ordiner, karakteristika keto te njeriut te ulet qe zakonisht qendrojne bashke brenda tij. Sikur te mos i mjaftonte kjo perkrahje per tollovitjen e mjerueshme te shoqerise shqiptare, politika jone ia fsheh ketij njeriu te ulet edhe te kaluaren e peshtire dhe e lejon t'i hakerrehet komshies se ndershme, te ciles i ka lene kopilin ne dere, por nuk eshte i kenaqur me kaq, sepse pretendon t'ia trajtoje me mire...

Por a mund te kete valle ndonje njeri me mend ne koke qe te me thote se dosjet e bashkepunetoreve te Sigurimit te Shtetit nuk hapen per shkak te acarimeve sociale qe mund te shkaktojne te shqiptaret gjaknxehte. Po a mund te kete nxitje me te madhe per mllefe e hakmarrje se sa te lejosh ligjerisht hajdutin qe te bertase kapeni hajdutin?

Nuk besoj te kete asnjeri dhe asnje politikan qe ta kuptoje keshtu kete punen e dosjeve. Jam i bindur, ashtu sic jane te gjithe ata qe kane kerkuar hapjen e tyre, qe arsyeja e vetme perse ato mbahen ende te kycura, eshte thjesht politike dhe e nje politike primitive, anakronike, despotike dhe reaksionare per zhvillimin normal te vendit. Ne qofte se politika shqiptare ende vazhdon ta shtrengoje fort kete arsye bajate dhe te padobishme as per vete politiken primitive, duhet ta dije mire se, e para qe do ta paguaje demin e madh social qe hkakton kjo statukuo komuniste, do te jete vete ajo.

Koha Jone.

[joss]

Për këtë ishte ndërtuar një strukturë spiunësh, që kishin marrë emërtimin BGV (bashkëpunëtor i gatshëm vullnetar).


Ka nje pasaktesi ketu, behet fjale per AGBV- Anetare te Grupit te Bashkepunimit Vullnetare- te cilet zakonisht jane mbajtur ne lidhje nga punetori i policise se zones, kane qene te hapur ne bashkepunim, dhe njiheshin nga te gjithe. (kujtoni ndonje miting, apo manifestim, kane qene disa persona qe ne krahun e majte kishin te lidhur nje shirit te kuq me inicialet e mesiperm). Nuk jane paguar per sherbimin e tyre, por nga kjo veprimtari mund te perfitonin favore nga sistemi. Ne shkrim ka pasaktesi, ka rrezik qe ai babushi qe flet te kete qene vete AGBV.

[Xhuxhumaku]

Dokumentari i regjisores bullgare Adela Peeva. Histori dashurie të burrave të martuar me gra të huaja, të ndërprera pas vitit 1961. Paranoja e spiunazhit që la përtej kufijve dashuritë e familjeve të reja në Shqipëri, Rusi, Poloni e Bullgari, vende ish-komuniste

Dashuri të ndërprera nga paranoja e spiunazhit


Elsa Demo

Adela Peeva është e zonja ta gjejë një fill Ariane për të hyrë të labirinthin e Minotaurit, le ta quajmë Ballkanit ose pjesës lindore të Evropës. Dhe del prej andej me një melhem. Me një dokumentar që iu bie drejt në zemër ca fenomeneve që iu takojnë njëherësh vendeve të Ballkanit si në rastin e filmit “E kujt është ajo këngë” apo Evropës Lindore, si në rastin e filmit xhirimet e të cilit sapo i ka përfunduar. Në të dy regjisorja bullgare ka përfshirë më shumë se një histori shqiptare. Dje ajo la Tiranën ku mbylli kërkimin në arkivin e filmit dhe shtiu në dorë sekuencën ku Enver Hoxha i bën gjyqin ministrit të brendshëm të regjimit, Kadri Hazbiut. Këtë herë trajton histori dashurie të burrave të martuar me gra të huaja, të ndërprera pas vitit 1961. Paranoja e spiunazhit siç e quan Peeva shkakun e kësaj nderprerjeje që la përtej kufijve dashuritë e familjeve të reja në Shqipëri, Rusi, Poloni e Bullgari vende ish-komuniste.

Zonja Peeva, dy vjet para premtuat një film dokumentar për martesat e ndërprera në vitin ’60, për dashuritë e burrave që u martuan me gra të huaja. Deri ku shkuat me këtë histori?
Kam mbaruar xhirimet e filmit tim të ri dokumentar i cili sërish lidhet me diçka që ne në Ballkan e kemi të përbashkët, e në këtë rast të kaluarën tonë komuniste. Ja pse ky film u xhirua së pari në Shqipëri, Bullgari dhe më pas në Rusi e Poloni. Gjeta histori të mira në Shqipëri, fatkeqësisht, aspak të njohura, si në Bullgari, Rusi e Poloni, për mos e zënë goje Evropën. Pra kjo është historia e martesave të përziera, një burrë shqiptar me një grua të huaj prej këtyre vendeve ish-komuniste. Ndihem jo rehat ta ritregoj këtë histori këtu tek ju, pasi çdo shqiptar duhet ta dijë se pas vitit 1961 kur Enver Hoxha prishi marrëdhëniet me Bashkimin Sovjetik, këto familje nuk shiheshin me sy të mirë dhe nuk ishin të mirëpritura. Kështu kishte gra që mbetën në Rusi, kishte nga ato që u ndanë dhe të tjerë çifte që mbetën bashkë, megjithë presionin politik. Për shkak të paranojës së spiunazhit, sikur këto zonja mund të ishin të përdorura për spiunazh.

Ku i keni gjetur personazhet shqiptarë?
Shumica janë nga Korça. Ndoshta nuk është e këndshme të thuhet, por janë persona vërtet shumë të mirë. Veç Korçës kam gjetur histori në Tiranë patjetër, dhe në Shkodër. Por personazhet kryesorë janë nga Korça. Nuk janë individë të famshëm, por padyshim intelektualë, profesionistë, inxhinierë që kanë studiuar në Lindje, Rusi, Poloni e Bullgari. Disa u kthyen me gratë dhe fëmijët me vete

Dikush do thoshte se në Shqipëri nuk ka patur dhe aq dashuri të ndërprera në këtë kohë, pasi dashuritë kanë qëlluar kokëforte, ballkanike.
Po edhe kjo është vërtetë. Ky është një film dramatik, shumë dramatik, por nuk duhet qarë, sadoqë historitë provokojnë simpatinë dhe lotët tanë.

Cili është ndryshimi dhe afëria që kanë pasur këto lidhje në vendet respektive?
Nuk kam menduar shumë për këtë gjë. Por pyetja është e mirë. Në fakt rusët dhe polakët kanë vuajtur më shumë se sa bullgarët në këtë lloj historish. Në Bullgari nuk ndodhi që t’i burgosnin ose internonin gratë e huaja, thjesht mund t’i ndanin prej burrave. Sigurisht ky film është politik, sa ç’dëshmon në anë tjetër sa politika mund të ndërhynte në jetën private, intime të njerëzve, pa e patur këtë të drejtë. Është histori për mbijetesën e disa familjeve në një situatë të tillë politike. Ajo që më shtyu në fakt ta nis këtë film, ishte historia e një korçari i cili erdhi e më gjeti në hotelin e qytetit, kur isha katër vjet më parë për xhirimet e dokumentarit “E kujt është ajo këngë”. Ishte një burrë i moshuar, i gjatë, i pashëm që nisi të më rrëfejë bullgarisht historinë e jetës, se si ishte ndarë nga dashuria e tij e madhe që u ndërpre prej frikës për çka mund të ndodhte këtu. Gruaja bullgare mori vajzën e vogël 2 vjeç dhe u largua. Nuk mundi t’i shohë për 30 vjet. I kishte pritur pa fund. Unë e njoh vajzën e tij e cila nuk donte të vinte në Shqipëri, në Korçë.
Papritur e pashë veten të rrethuar në tavolinë nga katër burra të trishtuar dhe secili më tregoi historinë e vetë. Dy prej tyre ishin martuar me ruse dhe njëri me polake. Kjo ndodhi katër vjet më parë. Isha e magjepsur nga ata burra dhe e prekur që ende vazhdonin t’i donin gratë e tyre dhe vuanin.

Pra Korça qenka qyteti fatlum që ju dhuron për të dytën herë një pjesë të historisë së filmave dokumentarë...
Ashtu mund të jetë. Pastaj u desh që të kërkoj dhe të gjej mbështetjen financiare për të realizuar dokumentarin, pasi ai shtrihet në katër vende. U deshën udhëtime të gjata, kërkime në arkiva. Shpresoj që edhe Shqipëria të kontribuojë financiarisht. Ky bashkëprodhim mes katër vendeve do të jetë gati në fund të këtij viti.

Keni gjetur edhe ndonjë dashuri fatlume mes tyre?
Po sigurisht, në Shqipëri dhe në Rusi, sepse kishte nga ata që pas vitit 90 u bashkuan sërish. Fitimtari në këtë mes nuk është sistemi politik, janë të gjitha ato familje që mbijetuan. Për shembull, në Korçë njoha rusen Helena Çami e martuar me Minella Çamin. Të dy kishin provuar burgun. Një ditë Helena më thotë: nuk duam të dënohet kush për çfarë ka ndodhur. Qëlloi njëherë që njërin prej persekutorëve tanë e ndeshëm në rrugë. Ai po dridhej dhe unë i thashë tim shoqi. E sheh, ai është i sëmurë, ti je i shëndetshëm. Ne jemi shëndoshë e mirë, familja jonë shpëtoi. Atë e ka dënuar Zoti. Nuk është puna jonë të merremi me dënimin e këtyre.” Kjo ishte zemërgjerësia e dy njerëzve që e provuan në kurriz diktaturën drejtpërdrejt. Histori të dhimbshme ka gjetur edhe në Moskë, në ish Kirov ose Viatkan e sotme në Rusi. Ndërsa në Shqipëri për të kuptuar edhe më mirë se ç’ndodhi kam vizituar burgjet e Tepelenës, Spaçit, Burrelit.

A keni gjetur edhe nga ato lidhje që shtrihen në një shtrat politik të historisë së marrëdhënieve mes dy vendeve tona, Shqipërisë e Bullgarisë?
Filmi e përmban informacionin se ç’ndodh në marrëdhëniet mes dy vendeve tona në atë kohë. Por nuk do të hyj në detaje, pasi fenomeni ishte më global, por nuk do të merrem as me miqësinë tonë po në atë kohë. Filmi është i vendosur më shumë në kohë se në hapësirë, në kohën kur sistemi komunist ishte i përbashkët për të gjithë ne. Sadoqë diktatura në Shqipëri pati jetë më të gjatë se sa në Bullgari ku shumë shpejt filozofia staliniste ndërroi drejtim.

A do të zërë vend figura e Enver Hoxhës në dokumentar?
Patjetër pasi ai është autori i këtyre historive. Por nuk do të jetë aspak qëllim në vete. Në të kundërt, askush nuk do të marrë vesh se çfarë ka ndodhur, madje kam frikë se shumë të huaj nuk e kuptojnë as sot se çfarë ka ndodhur në Shqipëri. Çdo njeri ka historinë dhe jetën e tij, por nëse nuk i ndajmë mes nesh edhe këto histori të së kaluarës, atëherë në ndonjë cep tjetër të botës kjo mund të ndodhë përsëri, jo në vendet tona, sigurisht. Diku mund të lindë një diktaturë.




09/03/2006
KATEGORIA: Kulture.Shekulli.

[Brari]

xhum..

a din me na tregue cka asht nji kanal tv ne tiran qe jep nji far emisioni... shqiperia ne celuloid..
thon se jep pamje shume interesante..