Adrianopoli dhe Antigonea (te rejat)

[GL_Branch]

Një grup arkeologësh shqiptaro-italianë po kryejnë gërmime në Sofratikë

Në gjurmë të Adrianopolit

Entela Bani

GJIROKASTER - Një tjetër ekspeditë arkeologjike, kësaj here italo- shqiptare është e pranishme në rrethin e Gjirokastrës, për të kryer gërmime brenda një kohe të shkurtër. Pas Antigonesë, puna për zbulimin e së cilës ka filluar vetëm dy javë më parë, ditën e djeshme pranë teatrit antik të Adrianopolit, në Sofratikë, arkeologë dhe specialistë të Universitetit të Macerates –Itali dhe arkeologë të institutit të Arkeologjisë, kanë qenë të pranishëm për të bërë fillimin zyrtar të gërmimeve. Sipas drejtorit shkencor të palës shqiptare, prof. Neritan Ceka, “synimi i kësaj ekspedite është që të vlerësojë teatrin e Sofratikës, një teatër mjaft interesant që ka mbetur një objekt i izoluar. Ky teatër nuk është gjë tjetër vetëm maja e aizbergut, sepse gjithë aizbergu, monumentet e tjerë, tempuj, godina banimi dhe publike ndodhen nën sipërfaqen e aluvioneve të fushës së Drinos, ndërsa vendosja e tabelave dhe përmirësimi i teatrit ekzistues do të jenë dhe hapat e parë për të aktivizuar këtë monument shumë interesant në iteneraret turistike të zonës”. Ndërkohë, sipas përfaqësuesit të palës italiane, prof. Roberto Pernen, njëkohësisht edhe koordinator shkencor i projektit “bëhet fjalë për një qendër arkeologjike të një rëndësie shumë të madhe, pasi është një veçanti për të gjithë zonën e Mesdheut. E rëndësishme është se arkeologët janë të impenjuar për të gjetur gjurmët e Adrianopolit”. Teatri antik i Adrianopolit ndodhet 14 km larg qytetit të Gjirokatrës, shumë pranë superstradës Gjirokastër - Kakavijë dhe pozicioni i tij është mjaft i favorshëm për zhvillimin e turizmit të zonës. Teatri është evidentuar për herë të parë gjatë luftës së parë botërore prej arkeologut austriak, Prashniker. Gërmimet e para në këtë tetatër janë bërë gati 25 vjet më parë, prej Institutit të Arkeologjisë dhe ka qenë arkeologu Apollon Baçe, që ka drejtuar ekspeditën arkeologjike të Institutit të Arkeologjisë, çka bëri të mundur zbulimin e pamjes që ka sot teatri. Teatri është i zbuluar në pjesën më të madhe dhe ka një kapacitet prej 4000 spektatorësh, është i pajisur me 27 shkallë, 4 hyrje dhe një skenë dykatëshe. Objekti daton rreth dhjetëvjeçarëve të mesit të shekullit II p.K. Një kanal drenazhimi i realizuar kohët e fundit ka bërë të mundur verifikimin në një distancë prej 360 metrash prej skenës së teatrit të disa strukturave muresh dhe veglash pune që i referohen këtij qyteti romak, ndërkohë që për shkak të nivelit shumë të ulët, çdo dimër ky teatër përmbytet.
Së fundmi, ai është bërë pjesë e një rrethi teatrosh antikë të periudhës romake ku bëjnë pjesë edhe teatrot e Urbisaglies dhe Falerones-Itali dhe ai i Splitit-Kroaci.

17/10/2005 (shekulli)

[GL_Branch]

Me gjithë arritjet e rëndësishme, ekspedita shqiptaro-greke ende nuk ka zbuluar teatrin, nekropolin dhe tempujt e Antigonesë, qytetit që Pirroja ia bëri si dhuratë për martesë bashkëshortes së tij Antigonës, bijës së mbretit të Egjiptit, Ptolemeut


Në gjurmë të Antigonesë, qytetit elitar të Epirit

Entela Bani

GJIROKASTER- Pas 20 vitesh heshtjeje të plotë, në qytetin antik të Antigonesë, janë rikthyer sërish zërat dhe lëvizjet jetësore, por kësaj here me një mision të madh, zbulimin e të gjithë të fshehtave që qyteti i lashtë fsheh prej më shumë se 2100 vjetësh. Ekspedita arkeologjike shqiptaro-greke ka dy javë që ka filluar punën dhe mund të thuhet se deri tani gjithçka ka ecur mjaft mirë, pasi edhe zbulimet e hapat e hedhur nuk kanë qenë të vegjël.
Qyteti antik i Antigonesë, i cili prej shumë vitesh mban statusin e një Parku Kombëtar, ndodhet rreth 16 kilometër larg qytetit të Gjirokastrës, ndërkohë që për të shkuar atje duhet të përshkosh një sërë fshatrash që i përkasin komunës me të njëjtin emër. Megjithëse rruga kalon në një peizazh mjaft të veçantë, ajo është e ngushtë, e pashtruar dhe në gjendje aspak të mirë, çka e bën udhëtimin më të gjatë e më pak komod. Ndërkohë, në rrënojat e zbuluara të Antigonesë, janë të shumtë njerëzit që punojnë, arkeologë, studentë e punëtorë të paguar për gërmime. I pari që na pret është drejtori i kësaj ekspedite për palën shqiptare, arkeologu Dhimitër Çondi, i cili mjaft i kënaqur për ecurinë e punimeve shpjegon gjithë punën e kryer përgjatë dy javëve. “Megjithëse në pak kohë kemi bërë mjaft punë, si rilevimi topografik me satelitë, fotografimin ajror, zbulimin e një varri monumental, të një punishteje pëlhurash si dhe të disa objekteve prej bronxi, problematika në Antigone është e madhe, ashtu sikurse edhe enigmat e saj, pasi asnjë nga tre elementët e rëndësishëm, tempujt, teatri dhe nekropoli nuk është zbuluar. Megjithatë, me zbulimin e tyre Antigonea shumë shpejt do të kthehet në një qendër të jashtëzakonshme për turizmin”, - sqaron Çondi. Ndërkaq, është bërë i mundur gjithashtu edhe pastrimi i territorit nga ferrat e barërat që e mbulonin prej shumë kohësh dhe pjesa kryesore e qytetit ka marrë pamje, me shëtitoren e gjerë, disa banesa, kishën në mes të kryqëzimit të rrugëve kryesore, kanaleve kulluese etj. “Fakti që të gjitha objektet e gjetura këtu në Antigone, janë prej bronxi, tregojnë se niveli ekonomik i këtij qyteti ka qenë mjaft i lartë, por përsa i përket sistemit urbanistik qyteti i Antigonesë zë vendin e parë në Epir, duke qenë se ajo është mjaft e përparuar”,- sqaron më tej Çondi. Ndërkohë pak më tej, një nga banorët e zonës i “është futur punës” për ndërtimin e një stani, me gurë të marrë pikërisht në këtë qytet të lashtë.
Sipas drejtorit të ekspeditës, njëkohësisht edhe drejtor i muzeut të Janinës, Kosta Zahos “Antigonea është një qytet i ndërtuar nga Pirroja dhe rrjedhimisht që ka pamjen e të gjithë qyteteve të ndërtuara prej tij”.
Komuna
Edhe komuna e Antigonesë është mjaft e prirur të bëjë më të mirën për të ndihmuar në këto gërmime, mjaft të rëndësishme, por gjithsesi infrastruktura rrugore mbetet problemi kyç, pasi anëtarët e ekspeditave janë të detyruar të përshkojnë 32 kilometër për çdo ditë, nga Gjirokastra deri në Parkun Kombëtar të Antigonesë. “Duhet t’iu kujtoj pushtetarëve se titulli “Park Kombëtar” nuk duhet përdorur si një stoli që shërben vetëm për zbukurim, por të gjitha dokumentet duhet të nxirren nga sirtarët që të gjithë së bashku të kontribuojmë në çuarjen përpara të këtyre vlerave mjaft të rëndësishme”,- është shprehur në lidhje me këtë çështje, kryetari i komunës së Antigonesë, Ylli Muho. Ndërkaq të gjithë duken entuziastë në atë që bëjnë, madje edhe punëtorët që e shohin këtë jo si pasion, por si një detyrë, ndërsa përshtypja që të krijohet është ajo e një rizgjimi të jetës.
Pak histori
Ai është qyteti që mbreti i Epirit, Pirro, i bëri dhuratë si prikë bashkëshortes së tij të parë, Antigonës, e bija e mbretit të Egjiptit, Ptolemeut. Sipas historianëve, qyteti u ndërtua rreth viteve 297-296 para Krishtit, duke zbatuar skemën e një arkitekti të famshëm, Hipodamit të Azisë së Vogël, që i jep qytetit pamjen e një fushe shahu, për të përfunduar rreth 100 vjet më vonë i djegur nga konsulli romak Emil Pauli, së bashku me 168 qytete që në luftërat iliro- romake ishin rreshtuar kundër Romës. Megjithatë më interesant këtë qytet e bën fakti se vetë Pirro nuk e vizitoi asnjëherë atë, për shkaqe që mbeten të mistershme.
Qyteti i dytë më i madh i Epirit, me një sipërfaqe 47 hektarë dhe mur rrethues 4 mijë metra, rizbulohet pas dhjetëra shekujsh harrese nga Dhimosten Budina. Në vitet ‘70 ai nis ekspeditën e tij në kodrën e Jermës pranë fshatit Saraqinishtë, që në greqisht do të thotë vend i djegur. Që në fillim ekspedita është e suksesshme, zbulohet një banesë me peristil, pjesë të rëndësishme të fortifikimit si muri, portat dhe në një ndërtesë dyfunksionëshe bëhet zbulimi i madh. Në një grumbull teserash bronxi shfaqet emri Antigoneon. Duke reflektuar ngjashmërinë me botën tjetër antike, Dhimosten Budina sqaron se ky është qyteti i Pirros së Epirit, Antigonea. Kohë pas kohe e dorë pas dore, duke u shtuar argumente të tjera, gjithë ambienti shkencor i arkeologëve dhe historianëve të vjetër pranojnë identifikimin e Antigonesë në kodrën e Jermës.

17/10/2005 (Shekulli)

[GL_Branch]

Itali, 10 mijë euro për Adrianopolin


Entela Bani

GJIROKASTËR- “Qeveria italiane akordoi 10 mijë euro për ndërhyrje në teatrin antik të Adrianopolit, të cilat në rast se do të përdoren si duhet, do të japin efektivitet”. Kështu u shpreh dje, ambasadori italian i akredituar në Tiranë, Massimo Janucci, gjatë një vizite miqësore në qytetin antik, të ndërtuar nga perandori romak Hadrian. “Përfitova nga rasti të ikja nga ndotja e Tiranës dhe shoh se këtu ajri është shumë i pastër. Megjithatë dëshiroj që gërmimet arkeologjike të mos mbeten vetëm në libra e studime, por nëpërmjet turizmit e aktiviteteve të ndikojnë në rritjen e mirëqënies së popullatës. Megjithëse kjo vizitë është thjesht miqësore, ju premtoj se shumë shpejt do kemi një tjetër zyrtare, pasi forcimi i prezencës italiane në këtë rajon është një tjetër premtim. Në qoftë se ju do t’i përdorni ashtu si duhet këto pasuri të mëdha historike, në të ardhmen do të jeni zona më e pasur e vendit, në rast se do të lini të shkatërrohen, kjo do të jetë e dëmshme jo vetëm për ju, por edhe për brezat që vijnë”, - u shpreh Janucci. Ndërkohë, kryetari i komunës së Dropullit të Poshtëm, Pandeli Tola, shprehu kërkesën për mbështetje nga shteti Italian. Teatri antik i Adrianopolit (pranë fshatit Sofratikë) ndodhet 14 km larg qytetit të Gjirokatrës, shumë pranë superstradës Gjirokastër- Kakavijë dhe pozicioni i tij është mjaft i favorshëm për zhvillimin e turizmit të zonës. Teatri u evidentua për herë të parë gjatë Luftës së Parë Botërore nga arkeologu austriak, Prashniker. Gërmimet e para në këtë tetatër u bënë gati 25 vjet më parë, nga Institutit i Arkeologjisë drejtuar nga arkeologu Apollon Baçe. Teatri është i zbuluar në pjesën më të madhe dhe ka një kapacitet prej 4000 spektatorësh. Është i pajisur me 27 shkallë, 4 hyrje dhe një skenë dykatëshe. Objekti daton rreth dhjetëvjecarëve të mesit të shekullit II p.K.

27/03/2006 (Shekulli)

[Tannhauser]

Tani me shirat e fundit ishte mbytur ne uje i gjithe Amfiteatri dhe nga era e forte u rrezua nje pjese e murit.

C'ben shteti???

[GL_Branch]

Rinisin kërkimet në qytetin antik të Antigonesë

Çelet Zyra për Administrimin dhe Menaxhimin e Parkut Arkeologjik të Antigonesë

En.Se

Funksionimi i Zyrës për Administrimin dhe Menaxhimin e Parkut Arkeologjik të Antigonesë (ZAMPAA) në Gjirokastër është çelur dje zyrtarisht, duke e filluar veprimtarinë e saj me rinisjen e gërmimeve dhe kërkimeve arkeologjike nga një ekspeditë e përbashkët shqiptaro-greke. Bashkëdrejtorët e këtij projekti kërkimesh në qytetin antik të Antigonesë, prof. Shpresa Gjongecaj e Institutit Arkeologjik të Tiranës dhe dr. Kostas Zahos i Eforia Prehistorike Klasike 12 e Janinës kanë përshëndetur çeljen për herë të parë të kësaj zyre dhe kanë shprehur gatishmërinë e tyre për të bashkëpunuar. Ndërsa drejtori i Institutit të Arkeologjisë pranë Akademisë së Shkencave të RSH, prof. dr Myzafer Korkuti, tha se: "Miratimi dhe vënia në funksionim e 8-të parqeve arkeologjike, për gjithë vendin dhe në këtë kontekst edhe çelja sot e ZAMPAA, nuk ka të bëjë më dhënien e një statusi formal, por me një projekt të madh zhvillimi turistik të rajonit jugor, me vlera të jashtëzakonshme jo vetëm për trashëgiminë tonë kulturore, arkeologjike, historike dhe natyrore të zonës prej afro 66 hektarë të qytetit antik të Antigonesë, por edhe për komunitetin e banorëve të këtushëm. Me këtë rast u nënshkrua një marrëveshje për organizimin e fazës së dytë të ekspeditës arkeologjike të përbashkët shqiptaro-greke në mjediset e Parkut Arkeologjik të Antigonesë, ekspeditë që ka nisur një vit më parë. Instituti i Arkeologjisë dhe Zyra e Administrimit dhe Koordinimit të Parkut Arkeologjik të Antigonesë, me anë të kësaj marrëveshjeje bien dakord që, në kuadrin e bashkëveprimit shkencor të Institutit Arkeologjik të Titanës me Eforirinë Prehistorike Klasike Nr. 12 të Janinës të vazhdojnë kërkimet arkeologjike edhe gjatë vitit 2006. "Më konkretisht, gjatë periudhës 1 tetor deri më 30 tetor 2006, do të vazhdojnë kërkimet arkeologjike në qytetin antik të Antigonesë dhe këto kërkime do të përqendrohen në vazhdimin e gërmimeve me 20 punëtorë vendas në pjesën qendrore të qytetit antik, në disa fragmente të murit rrethues dhe në kryerjen e disa sondazheve të tjera në mjediset e Antigonesë", tha për gazetën "SHQIP" bashkëdrejtuesja e ekspeditës për palën shqiptare të këtij projekti, prof. Shpresa Gjongecaj.



Ndërsa kryetari i Komunës së Antigonesë, Ylli Muho, gjatë kësaj ceremonie falënderoi MTKRS dhe vetë ministrin Bujar Leskaj për angazhimin e tyre në çeljen e ZAMPAA, e cila së shpejti do të kompletohet me strukturat administrative dhe teknike si arkeologë dhe restauratorë.



Gazeta Shqip (04.10.2006)

[GL_Branch]

Në Antigone rikthehen ekspeditat e gërmimeve shqiptaro –greke për të nxjerrë në dritë qytetin antik

Antigone, rikthehen gërmimet e 40 viteve më parë

Entela Bani

Gjirokasër - Parku Kombëtar Arkeologjik i Antigonesë në rrethin e Gjirokastrës ka tashmë një strukturë të posaçme menaxhimi, e cila filloi të funksionojë së fundmi. Përkrah çeljes së kësaj zyre, ekspedita arkeologjike shqiptaro-greke, qysh prej ditës së djeshme është për të dytin vit radhazi në këtë qytet antik. Ngritja dhe funksionimi i kësaj strukture nga njëra anë si dhe rikthimi i ekspeditës arkeologjike synojnë t’i kthejnë qytetit më shumë se 200- vjeçar imazhin e munguar.
Menaxhimi
Çelja e zyrës së administrimit dhe koordinimit të Parkut Kombëtar Arkeologjik të Antigonesë është miratuar në muajin shtator të këtij viti, pas miratimit të një fondi prej 10 milionë lekësh të vjetër në fillim të vitit 2006 nga ana e Ministrisë së Turizmit, Kulturës, Rinisë e Sporteve me destinacion investimi çeljen e zyrës së këtij parku. Për drejtorin Ëngjëllush Serjani “ngritja dhe funksionimi i kësaj strukture na krijon mundësi për një menaxhim dhe koordinim më të mirë të punës, jo vetëm në ruajtjen e vlerave të këtij monumenti, por edhe në promovimin e vlerave të tij, për ta kthyer atë në një qendër të vërtetë historike. Ditët e fundit ka mbërritur edhe struktura e Zyrës së Administrimit dhe Koordinimit të Parkut Arkeologjik Antigonea dhe së shpejti me kompletimin e kësaj strukture do vazhdojë funksionimi i përhershëm i saj”.
Rifillimi i gërmimeve
Pas arritjeve të kryera në ekspeditën e parë arkeologjike të zhvilluar vitin e kaluar pas një ndërprerjeje prej afro tre dekadash, arkeologët shqiptarë e ata grekë u rikthyen sërish në qytetin antik të Antigonesë. Gjatë ditës së djeshme, ekspedita e përbashkët, e krijuar nga një projekt ndërmjet Institutit Arkeologjik Shqiptar dhe Ehorisë së Janinës, filloi zyrtarisht gërmimet, me pjesëmarrjen edhe të drejtorit të Institutit Arkeologjik, prof.dr Muzafer Korkuti. Pala shqiptare drejtohet nga dy arkeologë të njohur, Shpresa Gjongecaj e Dhimitër Çondi, ndërsa ajo greke, ashtu sikurse edhe vitin e kaluar, nga arkeologu Kosta Zaho.
“Megjithëse është një hap shumë pozitiv, duhet theksuar se puna për zbulimin e plotë të qytetit antik të Antigonesë do zgjasë për shumë vite me radhë. Bashkëpunimi i arkeologëve dhe specialistëve me zyrën do na krijojë mundësi që ato gjetje që zbulojmë të ruhen dhe mirëmbahen. Gjithashtu e rëndësishme është të ketë njerëz që i duan monumentet dhe që kujdesen seriozisht për to”, - u shpreh drejtori i Institutit të Arkeologjisë, Myzafer Korkuti. Ndërkohë, sipas drejtuesve të ekspeditave, këtë vit gërmimet do rifillojnë aty ku janë kryer rreth 40 vjet më parë nga zbuluesi i i qytetit antik, Dhimosten Budina. “Pas përcaktimit të zonës dhe gërmimit të një banese, që u kryen gjatë vitit të kaluar, në këtë ekspeditë synohet vazhdimi i gërmimeve të profesor Budinës si dhe gjetja e teatrit”,- thotë arkeologia Shpresa Gjongecaj, ndërsa drejtuesi grek Kosta Zaho thekson se “pas fitimit të një përvoje fillestare dhe rezultateve shumë inkurajuese të ekspeditës së parë kërkimet do përqendrohen në një katror, në mënyrë që të shohim sesa shtëpi kishte një katror dhe t’u dorëzojmë vizitorëve një katror të plotë. Duam të kontribuojmë për parkun arkeologjik që duam të ndërtojmë jo vetëm në anën shkencore, por edhe në atë të kthimit të tij në një vend të vizitueshëm”. Ekspedita arkeologjike shqiptaro-greke do të qëndrojë përgjatë gjithë muajit tetor për të vazhduar gërmimet, ndërkohë që gjetja e tempullit, teatrit dhe nekropolit janë synimet kryesore të saj.

04/10/2006
KATEGORIA: Kulture

[GL_Branch]

Antigonea Një qendër e prodhimit të monedhave

Arkeologët zbulojnë në Antigone monedha bronzi e argjendi dhe sende të përdorimit të përditshëm

Engjëll Serjani

Në vazhdim të gërmimeve dhe kërkimeve arkeologjike nga një ekspeditë e përbashkët shqiptaro-greke, që nisi ekspeditën në fillim të javës në qytetin antik të Antigonesë, arkeologët kanë mundur të zbulojnë monedha bronzi e argjendi dhe sende të tjera të përdorimit të përditshëm.

Gjatë gërmimeve që kanë nisur të hënën në një kuadrat banesash të vendosura në pjesën qendrore të qytetit 2300-vjeçar të Antigonesë, punëtorët që kryejnë gërmimet dhe arkeologët shqiptarë e grekë, që i ndjekin hap pas hapi punimet në rrënojat e qytetit epirot, të djegur brenda një nate në vitin 168 Para Krishtit, u gjendën 2 monedha bronzi, me mbishkrimin "IPIROTOM" dhe një monedhë me mbishkrimin "APOLLON". Ndërkohë, sipas arkeologes greke, Jorgjia Plaku, në inventarin e gjetjeve, përveç monedhave, përfshihen edhe materiale të tjera të përdorimit të përvitshëm kulturor, ushtarak, ekonomik dhe jetik, si enë balte, amfora, pjata balte, tjegulla që shërbenin për mbulimin e çative, maja heshtash, gjyle guri që janë hedhur me katapulta gjatë rrethimit, fragmente të godinave urbane dhe të mureve rrethuese.

Arkeologu shqiptar, Dhimitër Çondi, gjetjeve më të fundit thotë se: "Ndonëse numri i monedhave të zbuluara në Antigone, edhe gjatë ekspeditave të mëparshme të realizuara në Antigone kryesisht nga prof. Dhimosten Budina, arrin në 1000 copë dhe që u përkasin qytetërimeve të ndryshme nga Azia e Vogël, në Greqinë e Lashtë, Apoloni, Kerkyrën e Lashtë e deri në Romën e Lashtë, që dëshmojnë për shkëmbimet dhe lidhjet e fuqishme ekomomike të Antigonesë, 3 monedhat e gjetura në ditën e katërt të ekspeditës sonë kanë rëndësinë e tyre shkencore dhe historike e për këtë do të duhen studime më të plota nga ekspertët e fushë".


arkeologu


Paraprakisht, vazhdon arkeologu Dh. Çondi, ne mund të bëjmë përshkrimin e monedhave të gjetura, të cilat, në fakt, janë modele të njohura për ekspertët e arkeologjisë, pasi janë ndeshur edhe në gërmimet e mëparshme. "Njëra prej monedhave të gjetura është prej argjendi dhe i përket qytetit të Apolonisë dhe në njërën anë të monedhës lexohet qartë fjala "APOLLON", ndërsa dy monedhat e tjera janë vendase, pasi në njërën anë të tyre dallohet qartë se i përkasin llojit të monedhave "Artemis me trekëndëshin e Dionisit" dhe tjera "Artemis me majë heshte", ndërsa në anën tjetër lexohet qartë fjala "IPIROTOM", që do të thotë Epir", sqaron Çondi. Sipas arkeologëve, 2 nga 3 monedhat e gjetura janë mjete këmbimi të prodhuara në Antigone dhe kjo vërteton së ky qytet i lashtë nuk ka qenë vetëm një qendër e madhe dhe e rëndësishme e këmbimit, por edhe një qendër e prodhimit dhe e prerjes së monedhave.

"Për të provuar faktin se kjo ka qenë një qendër e prerjes së monedhave të bronzit shërben gjetja më parë nga prof. Dh. Budina e lingotës së prerjes së monedhave dhe monedhat e gjetura së fundi janë të të njëjtës përmasë me lingotën e zbuluar më parë", tha Çondi. Ndërkaq, gërmimet e kryera të ekspeditës shqiptaro- greke, nën drejtimin e bashkëdrejtorëve të këtij projekti, prof. Shpresa Gjongecaj e Institutit Arkeologjik të Tiranës dhe dr. Kostas Zahos i Eforia Prehistorike Klasike 12 e Janinës kanë vazhduar edhe në disa pika të tjera të qytetit antik, si në pjesët Lindore dhe Perëndimore të murit rrethues, në zbulimin e një katrori të plotë të banesave për t‘u dhënë mundësi vizitorëve që të krijojnë një ide të plotë për planimetrinë e parastudiuar urbane të Antigonesë, ndërkohë topografët e ekspeditës punojnë për përfundimin e hartës topografike të krejt Parkut Arkeologjik të Antigonesë, kryer me metodën moderne JPE, që realizohet nëpërmjet lidhjeve me 3 satelitë civilë, që lëvizin në orbitën e Tokës. Pritet që gjatë periudhës 1 tetor deri më 30 tetor

2006, kjo ekspeditë të vazhdojë kërkimet arkeologjike në qytetin antik të Antigonesë, me 20 punëtorë vendas në pjesën qendrore të qytetit antik dhe në disa fragmente të murit rrethues në mjediset e Antigonesë.


Antigonea


Çfarë përfaqëson qyteti antik epirot i Antigonesë? Sipas dëshmive dhe shkrimeve të vjetra, Antigone e lashtë ka qenë një qytet që u ndërtua nga Mbreti i Molosëve, Pirro. Njehsimi i vendndodhjes së Antigonesë ka qenë objekt i debateve shkencore për shumë dekada, por nga të gjithë pranohet se zbulimi dhe identifikimi i përket arkeologut shqiptar, Dhimosten Budina, i cili gjatë ekspeditave dhe gërmimeve që bëri për vite të tëra (1970 - 19850) arriti dhe zbuloi i pari disa tesera votimi të argjendta me emblemën e antigonianëve.


Historia

Qyteti është vendosur mbi dy kodra në vendin e quajtur Jerma, në pjesën jugperëndimore të fshatit Saraqinishtë të luginës së lumit Drino, në distancë 5 kilometra, në vijë të drejtë nga Gjirokastra e sotme. Muret rrethuese të qytetit, me gjatësi afro 4 kilometra, rrethojnë një hapësirë me një sipërfaqe prej 45 hektarë tokë (450 dynym). Qyteti, nga pikëpamja urbanistike, ishte i organizuar në katrorë ndërtimi, në bazë të sistemit urbanistik të hipodomik (bashkëkohor). Kërkimet arkeologjike që organizoi Dhimosten Budina ka zbuluar të paktën 10 objekte private, rrugë të shtruara me pllaka, tubacione të ujërave të zeza e trotuare, si dhe një tunel, i cili përbënte një nga ndërtesat e tregut. Rruga qendrore e qytetit, me gjerësi afro 6 metra, e përshkonte krejt Antigonenë në një gjatësi të paktën një kilometër nga hyrja veriore deri tek ajo jugore. Antigonea ishte qyteti i dytë në madhësi dhe në rëndësi në hapësirat e Kaonisë së lashtë pas Finiqit. Kontrollonte rrugët e famshme të Antigonesë, nga ku kalonte rruga që bashkonte Apoloninë e Vlorën me rrafshnaltën e Janinës dhe Epirit të Jugut. Në saj të vendndodhjes gjeografike me rëndësi të madhe, Antigonea, afërsisht në mesin e luginës së Drinos, njohu një kulm zhvillimi të paparë. Afër Antigonesë legjionet romake të vitit 198 para Krishtit mundën ushtrinë e Mbretit të Maqedonisë, Filipit V. Më vonë, në 167 para Krishtit, Antigonea u shkatërrua me mundësinë më të madhe nga legjionet e Emil Pavlos bashkë me 70 qytete të Epirit, sipas raporteve të gjeografit të lashtë, Strabonit. Zhvillimi i mëtejshëm i qytetit nuk është vërtetuar plotësisht. Njëtrigone mbretërore, në të cilën qëndron një dysheme me mozaikë, me emblemë greke, dëshmon për përdorimin e vendit në vitet e periudhës Paleokristiane.


Pse u quajt Antigone nga Pirroja i Epirit?

Qyteti u quajt Antigone nga Pirroja në nderim të gruas së tij të parë, Antigoni, vajzë e fisnikëve maqedonas, Vereniqi dhe Filipi. Më vonë, Vereniqi u martua me pasardhësin e Aleksandrit të Madh, Ptolemeon, Mbret i Egjiptit, në oborrin e të cilit Pirro njohu Antigonën. Përveç gruas së tij, Pirro nderoi edhe vjehrrën e tij, Vereniqin. Për nder të mbretëreshës mori emrin Vereniqi një qytet në Epir, i cili ndodhet afër Nikopolisit.


Kur nisën gërmimet e para?

Gërmimet e para nga ekspertët arkeologë nisën në Antigone, në prag të Luftës së Parë Botërore, nga arkeologu amator, S. Evangelidhi. Ndërsa gërmimet sistematike dhe shkencore u ndërmorën në Jermë, qysh prej vitit 1966 dhe për disa vite me radhë u nxor në dritë një material arkeologjik mjaft i pasur, i cili ndryshoi rrënjësisht përfytyrimet për këtë vendbanim. Një ndër rezultatet e rëndësishme të gërmimeve është identifikimi i rrënojave të Jermës në qytetin e Antigonesë. Kjo u bë e mundur me zbulimin e një tog teserash të rrumbullakëta prej bronzi me mbishkrimin "ANTITONEAN". Këto objekte, të cilat përmbajnë dokumentin e parë epigrafik, që bën fjalë për qytetin e Antigonesë, dhanë mundësi të korrigjohet mendimi i shprehur më parë për këtë çështje. Një interes të veçantë në Antigone paraqesin elementet urbanistike dhe arkitektonike. Për të parën herë në qytetet tona këto elemente janë zbuluar në një masë të tillë që të japin mundësi të formosh, qoftë edhe në vija të përgjithshme, një ide mbi planin urbanistik të një qyteti dhe veçoritë arkitektonike e konstruktive të banesave qytetare.


Antigonea, si monument kulture

Antigonea është shpallur monument kulture në vitin 1963 me vendimin e rektoratit të Universitetit Shtetëror të Tiranës, mbështetur në ligjin e asaj kohe "Mbi shpalljen e monumenteve të kulturës". Është themeluar në shek. IV para Krishtit. Është qyteti antik me sipërfaqe më të madhe, 45 ha në vendin tonë. Gërmimet arkeologjike më të plota që kanë identifikuar emrin dhe historinë e qytetit janë kryer dhe drejtuar nga arkeologu i njohur, prof. dr. Dhimosten Budina. Në pjesën juglindore të Antigonesë, gjatë këtyre ekspeditave, të udhëhequra prej arkeologut Dhimosten Budina, është zbuluar një objekt kulti i hershëm kristian, që sipas ekspertëve, i përket shek. të 6, në dyshemenë e të cilit është zbuluar një mozaik. Ndër objektet që dëshmojnë për vjetërsinë e Antigonesë është edhe një statujë e vogël bronzi e Poseidonit, që tani gjendet në Muzeun Arkeologjik në Tiranë. Gjurmët e këtij qyteti në planin urbanistik dëshmojnë për një sistem të rregullt dhe të përparuar urbanistik, karakteristikë për qendrat e krijuara rishtas si Antigonea, ashtu dhe për qendrat e themeluara prej kohësh, si Apolonia e Oriku. Kjo dukuri dëshmon për një urbanistikë mjaft të përparuar në kohë, pasi themelimi i tyre përkon me fillimet e urbanistikës së rregullt romake. Ka një numër të madh banesash, një kapelë ku paraqitet Shën Kristofori, një nga ikonografitë më të hershme në klasifikimet botërore.


Çfarë kanë nxjerrë në dritë gërmimet?

Gërmimet e kryera deri në fund të viteve ‘80 kanë nxjerrë në dritë pjesë të konsiderueshme të murit rrethues të qytetit, disa kulla mbrojtëse dhe një hyrje me dy kulla. Në brendësi të sipërfaqeve të qytetit janë zbuluar sipërfaqe të mëdha, me banesa dhe objekte publike, ndërmjet të cilave edhe një banesë me gjysmë peristil, si dhe disa dyqane, punishte e kisha.

Zbulimet më të fundit arkeologjike në 2005-ën .Zbulimet më të fundit në Antigone janë bërë nga një ekspeditë e përbashkët shqiptaro-greke dhe ato përfshijnë një varr monumental të vendosur në pjesën ku mendohet se dikur ka qenë shtrirë nekropoli i qytetit antik epirot të Antigonesë dhe disa objekte brenda tij, si pjesa e përparme të një përkrenareje prej bronzi dhe disa armë. Drejtori i ekspeditës, njëkohësisht drejtor i Muzeut Arkeologjik të Butrintit, prof. dr. Dhimitër Çondi, që drejtonte gërmimet në terren gjatë kësaj ekspedite, thotë se: "Në brendësi të varrit monumental, të tipit të varreve të mbretërve maqedonas, gjatë këtyre gërmimeve është bërë e mundur të gjendet një përkrenare bronzi e madhësisë 20 me 30 cm. Është pjesa e përparme e përkrenares, e cila vendoset përpara fytyrës së luftëtarit".

Megjithatë, sipas arkeologëve, shtresa e fundit e varrit nuk është prekur nga gërmimet e trafikantëve të objekteve antike. Kjo do të thotë që aty mund të gjenden edhe objekte të tjera të rëndësishme, që i përkisnin personit të varrosur atje. Gjatë gërmimeve në brendësi të varrit, arkeologët kanë arritur të zbulojnë edhe fragmente qeramike e bronzi, të cilat do të studiohen dhe dokumentohen në vazhdim nga ekspertët e arkeologjisë. Ndër punimet me rëndësi e vlerë për kthimin e Antigonesë në një vend të vizitueshëm është edhe projekti italian për nivelimit topografik të territorit prej 45 hektarësh, ku, sipas ekspertëve italianë, janë 22 pika trigonometrike, të cilat për herë të parë krijojnë me anë të metodave të fotogramomentrisë një pamje më të plotë të këtij monumenti të lashtë. Vëmendja dhe ekspeditat janë rikthyer në Antigone pas afro 20 vjetësh, ku nuk janë kryer zyrtarisht ekspedita arkeologjike, ndonëse gjatë kësaj periudhe nuk kanë munguar gërmimet klandestine nga gjurmuesit, trafikantët dhe grabitësit e vlerave të antikitetit.

Zbuluesi i Antigonesë, arkeologu Dhimosten Budina, është shpallur "Nderi i Komunës së Antigonesë" në qershor të vitit 2003. arkeologu i njohur Dhimosten Budina është shpallur "Nderi i Komunës së Antigonesë" nga këshilli komunal i kësaj komune në shenjë respekti për përkushtimin e tij shkencor gjatë ekspeditave kërkimore dhe punës studimore për zbulimin, identifikimin dhe publicitetin e qytetit antik të Antigonesë.

Dhimosten Budina ishte një nga ekspertët e Institutit Arkeologjik pranë Akademisë së Shkencave në Tiranë, që një pjesë të përkushtimit të tij kërkimor-shkencor e ka të lidhur ngushtë me disa ekspedita arkeologjike për kryerjen e gërmimeve në qytetin e Antigonesë, qytetërimi i të cilit i takon shekullit III para erës së re.

Gazeta Shqip (07.10.2006), linku:

http://www.gazeta-shqip.com/artikull.php?id=3278

[GL_Branch]

"Do ringjallim Antigonene"

E Diele, 01 Korrik 2007


Flet Drejtori i Parkut Arkeologjik, Engjell Serjani. Projektet ne qytetin antik per te terhequr te huajt

Qyteti antik i Antigonese po terheq cdo dite e me shume vizitore. Jo vetem vendas, por edhe turiste te huaj, qe duan te njihen me historine e qytetit pet te cilin eshte investuar aq pak per ta mirembajtur. Jane realizuar aktivitete e investime dhe ende ide po hidhen ne leter per nje destinacion te ri te qytetit antik, ne afersi te Gjirokastres. Por sipas drejtorit te Parkut Arkeologjik, Engjell Serjani, e domosdoshme eshte shfrytezimi me qellim thithjen e turisteve. Ne nje interviste per gazeten "Koha Jone", Serjani shpjegon projektet dhe veshtiresite qe hasen.

Zoti Serjani, cila eshte veprimtaria e zyres per menaxhimin e Parkut Arkeologjik te Antigonese ?

Veprimtaria administrative dhe koordinuese e zyres ne kete faze fillestare eshte e fokusuar ne hartimin, realizimin dhe zbatimin e strategjive, programeve dhe projekteve qe synojne kthimin e territorit te qytetit antik te Antigonese ne nje vend te vizitueshem per turistet e huaj dhe vizitoret vendas. Prej shtatorit te vitit 2006 e deri me sot, ne kemi realizuar nje sere organizimesh dhe veprimtarish ne dobi te kthimit te vemendjes ne drejtim te vlerave historike, arkeologjike dhe turistike qe mbart qyteti antik i Antigonese. Ne kete program pune hyjne ndjekja e punimeve te ekspeditave arkeologjike shqiptaro-greke ne qytetin antik, perfundimi i vendosjes se sinjalistikes ne rrugen kombetare Kakavije-Tirane me vendosjen e tabelave treguese "Parku Arkeologjik Antigone" ne te dy hyrjet e qytetit te Gjirokastres. Jane kryer disa punime per permiresimin e rruges hyrese te parkut ne segmentin Saraqiniste-Antigone dhe disa punime per mirembajtjen e murit fortifikues, ne afersi te Varrit Monumental te zbuluar nje vit me pare nga ekspedita shqiptaro-greke dhe ne mozaikun e Kishes Paleokristiane. Ky i fundit, edhe pas kesaj nderhyrjeje, paraqitet i rrezikuar per t'u demtuar nga faktoret atmosferike. Ne bashkepunim dhe me komunen dhe te disa mediave lokale kemi realizuar shtypjen e 1 mije cope kalendareve te tavolines dhe 1 mije cope kalendare muri, me fotografi te monumenteve qe jane zbuluar ne Antigone per vitin 2007. Kemi bere shperndarjen e tyre ne zyrat turistike dhe institucionet e ndryshme qendrore dhe vendore. Por me bindje mund te them se veprimtaria me e madhe e organizuar nga zyra jone ka qene Konferenca Kombetare "Impakti i monumenteve te kultures ne zhvillimin e turizmit kulturor", mbajtur ne 25 maj 2007, e cila kishte si qellim trajtimin dhe implementimin e menyrave te menaxhimit dhe rijetezimit te Parkut Arkeologjik te Antigonese ne kuadrin e strategjise se turizmit kulturor dhe te hapjes se sezonit turistik 2007. Kjo ishte veprimtaria e pare e ketij lloji me karakter debatues, tregues e trajnues, organizuar nga parqet arkeologjike te vendit ne interes te diskutimit dhe shkembimit te eksperiencave per rritjen e aftesise drejtuese dhe menaxhuese te strukturave dhe institucioneve ne varesi te MTKRS, ne drejtim te parqeve arkeologjike e natyrore, zonave muze, qendrave historike, monumenteve te trashegimise kulturore si dhe te bashkepunimit te ketyre institucioneve me agjenci turistike te vendit, per propagandimin e ketyre vlerave brenda dhe jashte vendit.

Kush jane prioritet e punes suaj per kthimin e Antigonese ne nje qender te turizmit kulturor ?

Ne kemi hartuar nje plan te detajuar ne menyre qe gjate gjithe vitit, Antigoneja antike te mundesoje terheqjen e vizitoreve vendas dhe te huaj. Ne bashkepunim me Muzeun Arkeologjik te Butrintit, Degen Rajonale te Monumenteve te Kulture, Katedren e Historise dhe Arkeologjise ne Universitetin "Eqrem Cabej" te Gjirokastres dhe mediat lokale dhe qendrore do te organizohet nje debat i hapur per diskutimin e Strategjise Afatmesme te Administrimit te PAA per periudhen 2007 deri ne 2010. Ne vijim, ne bashkepunim me Institutin e Arkeologjise, Parkun Kombetar dhe Muzeun Arkeologjik te Butrintit, Degen Rajonale te Monumenteve te Kultures dhe Katedren e Historise dhe Arkeologjise ne Universitetin "Eqrem Cabej" te Gjirokastres do te organizohet nje simpozium shkencor, per prezantimin e te dhenave dhe konkluzioneve shkencore te germimeve te kryera nga ekspeditat e perbashketa shqiptaro-greke te periudhes se fundit nga viti 2005 deri ne vitin 2007. Hartimin, miratimin dhe realizimin e Muzeut Arkeologjik te Antigonese ne brendesi te parkut ose edhe ndoshta ne godinen e Qendres Kulturore te Komunes se Antigonese. Kryerjen e punimeve per permiresimin e rruges automobilistike ne hyrje te parkut dhe lobimin me strukturat e qeverisjes vendore dhe grupet e tjera te interesit, per asfaltimin e krejt rruges Gjirokaster-Antigone. Realizimin ne bashkepunim me ekspertet e Institutit te Monumenteve te Kultures te projekteve per restaurimin e Portes Kryesore Jugore te qytetit Antik te Antigonese, projektin per konservimin dhe restaurimin e mozaikut ne Kishen Paleokristiane, ne Varrin Monumental, ringritjen e shtyllave ne banesen me peristil, pastrimin e mureve rrethuese nga bimesia, sistemimin e territorit perreth cezmave antike dhe sistemimin e mureve dhe hyrjes veriore te qytetit Antik. Organizimin ne mjediset e Parkut Arkeologjik nje shkolle vere dhe nje kampingu rinor nderkombetar ne bashkepunim me agjencite turistike. organizata joqeveritare dhe shoqata te fokusuara ne ruajtjen dhe promovimin e vlerave te trashegimise kulturore boterore.

Cilat jane disa prej problematikave me te cilat perballet zyra juaj ne iniciativat e saj per rijetezimin e Antigonese antike?

Problemi me emergjent ka te beje me segmentin rrugor qe te con ne piken arkeologjike. Parku Arkeologjik Antigone ndodhet 14 km larg Gjirokastres, ku vetem 4 km te saj jane te asfaltuara, nderkohe qe pjesa tjeter paraqitet ne gjendje te veshtire teknike per qarkullimin e automjeteve. Mendoj se nje investim i mundshem nga donatore te ndryshem perfshire edhe qeverine shqiptare duke rikonstruktuar kete rruge, do te mbeshteste ndjeshem zhvillimin e turizmit kulturor ne zonen e Antigonese. Nje tjeter problem emergjent per Parkun Arkeologjik Antigone eshte mungesa e hartave topografike te sakta, te miratuara, te firmosura dhe vulosura zyrtarisht, per territorin si dhe ndertimi i nje harte dixhitale. Mungesa e kesaj harte krijon probleme dhe veshtiresi per hartimin e Planit te Menaxhimit Afatmesem (5 vjecar) per hartimin e projekteve te zonifikimit, per programet dhe projektet me partneret e huaj dhe per marredheniet me pronaret private dhe institucionet me te cilat bashkepunon Parku Arkeologjik Antigone. Ka nje vonese te pajustifikuar edhe nga Zyra per Regjistrimin e Pasurise se Paluajtshme per pajisjen e zyres me harten e siperfaqeve private ne territorin e parkut. Nderkohe Parku Arkeologjik Antigone eshte i vetmi nga te 7-te parqet e vendit, qe nuk ka asnje objekt te ndertuar brenda tij qe te sherbeje si zyre, apo mjedis sherbimi dhe pritjeje per vizitoret, vendqendrim per arkeologet, punonjesit e sherbimit apo qe te sherbeje si muze per te treguar historine dhe gjetjet arkeologjike ne Antigone.

Bisedoi Blerim Kore

[GL_Branch]

Turistet hipizem ne qytetin antik te Pirros

E Diele, 01 Korrik 2007


Parku Arkeologjik i Antigonese ne rrethin e Gjirokastres eshte perfshire ne kete sezon veror ne guidat e grupeve te organizuara turistike, vendase dhe te huaja. Fale pasurise historike dhe arkeologjike qe mbart, Antigoneja antike vazhdon te terheqe gjithmone e me shume kersherine e vizitoreve. Nderkohe krahas vlerave historike, arkeologjike dhe kulturore ne mjediset e Parkut Arkeologjik te Antigonese, vizitoret e ndryshem vendas dhe te huaj, mund te gjejne edhe nje sere veprimtarish te tjera argetuese dhe clodhese. Nje nder gjetjet me interesante te ketij sezoni turistik, per grupet e vizitoreve, eshte edhe hipizmi me kuaj ne zonen e qytetit antik. "Per ta bere sa me interesante nje vizite turistike ne Antigone ne menduam qe ne bashkepunim me banoret e zones te realizojme disa aktivitete hipizmi me kuaj", thote Drejtori i Parkut te Antigonese, Engjell Serjani. Ne sherbim te vizitoreve jane vendosur tri kuaj race, me te cilet ata mund te shetisin ne mjediset e parkut. Vete pozicioni gjeografik ne te cilen eshte vendosur qyteti antik ben qe nje shetitje me kale te jete mjaft mbreselenese per turistet. "Parku arkeologjik, thote drejtori Serjani, aktualisht ka nje shtrirje prej 60 ha". Pervec rrenojave te qytetit antik, gjate nje shetitje me kale vizitoret mund te sodisin edhe natyren perreth si dhe lendinat plot gjelberim te zones. "Nje shetitje me kale eshte mjaft e kerkuar nga vizitoret qe mberrijne ne Antigone", thote nje kujdestar kuajsh. "Fillimisht, vazhdon ai, turistet vijne ketu vetem per te pare rrenojat e qytetit antik, por gjate vizites ata i terheq edhe natyra panoramike dhe plot gjelberim e zones, keshtu qe nje shetitje me kale ne zonen e Parkut Arkeologjik eshte mjaft mbreselenese per ta". Me kalimin e diteve te sezonit turistik, hipizmi me kuaj ne Antigonene antike, vazhdon te terheqe gjithmone e me shume vizitoret e apasionuar. "Mendoj se eshte dicka e vecante qe te pershkosh rrenojat arkeologjike te qytetit hipur mbi kale, nderkohe qe edhe natyra ketu eshte mjaft e bukur", thote pjesetari i nje grupi vizitoresh nga Anglia, nderkohe qe zbret nga shala e nje kali te bardhe, pasi ka perfunduar shetitjen ne zonen e Parkut Arkeologjik.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

Profili historik i Antigonese antike

E Diele, 01 Korrik 2007


Qyteti arkeologjik i Antigonese ngrihet mbi kodren e Jermes, ne krahun e djathte te rrjedhes se mesme te lumit Drino, ne jugperendim te fshatit Saraqinishte, te rrethit te Gjirokastres. Ai ze nje vend dominues dhe njekohesisht me te pershtatshmin nga pikepamja ekonomike ne kete lugine. Ishin pikerisht keta faktore qe ndihmuan qytetin te zhvillohej si qendra me e rendesishme midis vendbanimeve te tjera urbane te kesaj zone. Qyteti shtrihet midis dy kreshtave, te cilat lidhen me njera-tjetren nepermjet nje qafe te ngushte. Kreshta e anes veriore me lartesi 700 m mbi nivelin e detit, ka ne maje nje shesh te vogel, kurse kreshta jugore e larte 600 m eshte e formuar nga nje numer tarracash qe palosen me njera-tjetren. Kudo mbi keto tarraca duken gjurme godinash, te cilat megjithese te demtuara vende-vende gjate kohes, kane nje planimetri te rregullt. Element i rendesishem per te eshte identifikimi i rrenojave te Jermes ne qytetin e Antigonese. Kjo u be e mundur me rezultatet e germimeve arkeologjike, qe tregojne se Antigoneja u formua si nje qender e madhe dhe e rendesishme ekonomike, shoqerore, kulturore dhe politike qe ne fillim te shek. III p.e.s. Ne nje kohe qe perputhej me periudhen e fuqizimit me te madh politik te shteteve te Epirit. Ajo vazhdoi jeten e saj gjate gjithe shek. III dhe pati nje veprimtari prodhuese intensive sidomos nga fundi i ketij shekulli dhe fillimi i shek II p.e.s. Antigoneja zhvillohet si nje qytet i tipit polis. Ky mendim gjen mbeshtetje edhe ne mbishkrimin qe ben fjale per pranine e gjimnastiarkut ne kete qytet. Siperfaqja e madhe qe zinte Antigoneja tregon se ajo ishte nje nga qytet me te medha te vendit tone. Qyteti antik ben pjese ne tipin e qyteteve pa akropol, te mbrojtur me nje mur te vetem rrethimi. Ajo kishte nje plan te rregullt urbanistik te ngjashem me ate te shume qyteteve helenistike te Greqise dhe te krahinave rreth saj. Ky plan i rregullt i qytetit si dhe ai i banesave te tij tregojne se ajo, ashtu sikurse ne sektore te ndryshem te jetes dhe ne arkitekture ishte ndikuar shume nga elementet e urbanistikes dhe arkitektures helenistike. Te dhenat e perfituara nga germimet, treguan se nje rol te rendesishem ne jeten ekonomike te qytetit kane luajtur zejtaria dhe tregtia. Qyteti kishte edhe territorin e vet bujqesor jashte mureve rrethuese, ku jane fiksuar disa vendbanime te vogla fshatare. Veglat bujqesore te zbuluara ne germimet, guret e mullirit dhe pitosat tregojne per nje zhvillim te mire te bujqesise ne kete qytet. Ne shtresen kulturore qe mbulon banesat e zbuluara, dallohen qarte gjurmet e nje shkaterrimi te shkaktuar nga nje zjarr i fuqishem. Ky shkaterrim duhet te kete ndodhur ne vitin 167 p.e.s, kur konsulli romak, Pal Emili, dogji dhe rrafshoi per toke 70 qytete te Epirit. Mbas kesaj ngjarjeje tragjike duket se Antigoneja nuk e mori me veten.

[[Perla]]

Antigonea, një ndër qendrat kryesore të civilizimit antik në luginën e Drinosit do të jetë i pari Park Arkeologjik në Shqipëri, pas Butrintit që do të pajiset me panele informuese në gjuhën shqipe dhe atë angleze, të shtrira në të gjithë territorin, që do të shërbejnë si një guidë e mirëfilltë për turistët.

Ky është një projekt ambicioz që po realizohet nga Fondacioni “Albanian Heritage” në bashkëpunim me Parkun e Antigonesë, financuar nga Packard Humanities.
7 panele të dimensioneve 1 m x 80 cm, të realizuara nga dy studio shqiptare do të vendosen në të gjithë Antigonenë dhe do të ndricohen edhe gjatë mbrëmjes, falë pajisjes së këtij parku me një gjenerator të fuqishëm.Këto investime synojnë të përmirësojnë infrastrukturën turistike në këtë qendër të rëndësishme të trashëgimisë kulturore shqiptare dhe do të pasohen me projekte të tjera që do të promovojnë Antigonenë dhe do ta fusin atë në të gjitha guidat elitare turistike.

Teksti informues është realizuar edhe falë kontributit të profesorit anglez Oliver Gilkes (University of Norwitch). Nderkohe gjithe argumentat historike dhe arkeologjike qe paraqiten ne keto panele jane kuruar nga Instituti i Arkeologjise dhe Instituti i Monumenetete te Kultures.

Paneli kryesor i kushtohet Antigonesë, ku ndër të tjera turistët do të informohen se “Antigonea ishte qendra kryesore e civilizimit antik në këtë zonë. Vëzhgimet e para për këtë qytet, janë bërë në prag të Luftës së Parë Botërore nga arkeologu grek S. Evangelidhi dhe më vonë, në vitet ‘30 të shekullit të 20-të, nga udhëtari dhe arkeologu anglez Prof. N. G. L Hammond. Por arkeologu shqiptar Prof. Dhimosten Budina (1930 -2004), njihet si zbuluesi, identifikuesi dhe interpretuesi i Antigonesë. Nëpërmjet gërmimeve sistematike të ndërmarra në Antigone, qysh prej vitit 1966, profesor Budina arriti të nxjerrë në dritë një material arkeologjik mjaft të pasur, që ndryshoi rrënjësisht përfytyrimin për këtë vendbanim të lashtë.

Zbulimi i planimetrisë së qytetit dhe vet emri i tij antik ishin meritë e tij. Për më tepër janë rezultat i punës së tij kërkuese të gjitha monumentet e zbuluara deri më sot në Antigone si: sistemin fortifikues, agoraja, stoa, banesat, monumentet publike, bazilika, rrugët etj.
Panelet e tjera do të informojnë publikun në lidhje me agoranë, me qytetin dhe jetën publike të tij, me shtëpitë e tij, me Lidhjen Kristiane, dhe muret fortifikuese të qytetit.

Në vitin 2005, Antigonea u shpall Park Arkeologjik Kombëtar nën mbrojtjen e Ministrisë së Kulturës, Turizmit, Rinisë dhe Sporteve. Zyra e Parkut ndodhet në fshatin Asim Zeneli, në lindje të Gjirokastrës, brenda Komunës së sotme të Antigonesë.

Qyteti që e mori emrin nga dashuria dhe që u shkatërrua nga urrejtja
Qyteti u ndërtua me urdhrin e Mbretit Pirro (318-272 p.Kr.), më i madhi ndër mbretërit e Epirit Antik. Pirro, me një karrierë të jashtëzakonshme si gjeneral mercenar, ishte për një kohë të shkurtër mbret i Maqedonisë dhe drejtoi sulmin drejt Republikës Romake në interes të qyteteve Greke, në të cilën e ka dhe origjinën shprehja e njohur “Fitorja e Pirros” pasi fitoret e tij ishin shumë të kushtueshme.

Ai e emërtoi qytetin e ri Antigone, për nder të gruas së tij, Antigonës, thjeshtra e Mbretit Ptoleme të Egjiptit, njeri nga gjeneralët e Aleksandrit të Madh, të cilën e njohu kur ishte atje me shërbim. Përpara themelimit të qytetit nuk kishte pasur vendbanime të mëdha të përqendruara në hapësirën e Drinosit por në vend të tyre ka pasur disa qyteza të fortifikuara në majat e kodrave, si Labova ose Melani, me më shumë vendbanime të hapura në fund të luginës. Antigonea, mund të jetë ndërtuar mbi një qendër më të hershme, por në këtë periudhë ajo u projektua në modelin e stilit helenistik të qytetit, me mure rrethuese prej guri, me akropol të fortifikuar; dhe me një sistem të rregullt rrugësh. Antigonea ishte e ndarë në hapësirën publike si dhe në lagje në të cilat ishte zhvilluar qyteti.
Gjatë gërmimeve arkeologjike u gjetën një sërë tessera-sh bronzi, të vulosura me emrin ANTIGONEAN, të cilat mendohet të jenë përdorur gjatë votimeve në kuvendin e qytetit.

Qyteti mbështetej në bujqësinë e zonës, si dhe në tregti, rëndësinë e së cilës e tregojnë enët fine me vernik të zi të importuara nga Greqia dhe amfora që vinin nga shumë larg si Rodosi. Ka gjithashtu dëshmi të endjes dhe punimit të metaleve. Monedhat e zbuluara janë prerje nga qytetet Ilire dhe Greke pasi Antigonea ishte një udhëkryq i rëndësishëm midis veriut dhe jugut.
Antigonea lulëzoi për disa shekuj. Megjithatë, ashtu si edhe krahina përreth, ajo u përfshi në konfliktet midis Republikës Romake dhe Mbretërisë së Maqedonisë. Mbreti Filipi i 5-të, i Maqedonisë zhvilloi një betejë në “Portat e Antigonesë”, në veri të qytetit, afër Tepelenës së sotme. Në vitin 167 p.Kr., konsulli Romak, Aemilius Paulus, mundi maqedonët dhe aleatët e tyre epirotë. Si ndëshkim, gjenerali Romak urdhëroi shkatërrimin e rreth 70 qyteteve dhe si rrjedhojë Epiri mbeti i shkatërruar për shekuj me radhë.

Shkruan Kristi Pinderi
kristipinderi@revistamapo.com