Vazot antike te Dyrrahut

[shigjeta]

Me gjithe zbulimet dhe germimet arkeologjike te fundit qe jane bere ne pika te ndryshme ne vendin tone, perseri nuk eshte e lehte te gjesh informacione te dokumentuara dhe pershkruese rreth objekteve te ndryshme. Kete mungese informacioni e vura re ne menyre te vecante kur me duhej te beja nje analize per “Historine e artit para 1400”. Me gjithe deshiren qe kisha per te shkruar rreth objekte tona arkeologjike, informacioni nuk ishte i mjaftueshem. Rastesisht kohet e fundit me ra ne dore studimi shkencor ne forme katalogu i Hava Hidrit, mbi qeramiken e objekteve te shekullit IV para eres sone, te prodhuara ne Dyrrah. Katalogu eshte paraqitur ne dy gjuhe: shqip - anglisht

Autorja i ka ndare dhe kataloguar ne disa nengrupe vazot qeramike te paraqitura ne kete studim

- Amaforat
- Peliket
- Ojnohetë
- Lebes Gamikos
- Hidriat
- Lekanet
- Skyfosat
- Lekitet
- Situla
- Laginos
- Epiksis
- Bombyl
- Frutiere
- Patere
- Fragment Dinosi

Vazot e zbuluara nga studimet e deritanishme, jane te permasave mesatare. Me gjithe ndikimet qe kane patur nga arti romak dhe grek, ato gjithashtu paraqesin vecanti lokale. “Ajo qe i bashkon te gjitha prodhimet e Dyrrahut dhe qe i dallon njekohesisht nga cdo qender tjeter eshte balta karakteristike oker-roze. Nuancat e saj livizin ne varesi te pjekjes (metodes dhe intensitetit). Gjithashtu rezulton se perberja kimike e ketyre prodhimeve eshte e njejte dhe vjen nga e njejta zone argjilore (Masivi I Currilave)” – (Hava Hidri).
Keto objekte tregojne edhe nje here qe Dyrrahu ka qene nje qender e zhvilluar nga ana politike, ekonomike e kulturore ne kete rajon.

[shigjeta]

Datimi 360-350 para eres sone. Lartesia 52 cm

Ne faqen e pare paraqet nje skene amazonomahie. Ne dyluftim Pentesilea mbi kale, perballe saj ne kembe me mburoje e klamide qe i valvitet prapa, Herakliu ose Akili. Nje plan me poshte po me mburoje nje tjeter amazone e ulur ne mbrojtje. Perpara saj e ploteson tablone nje peme tre degeshe.

Figura e dyte, ne nje ambient familjar, praqitet skene tualeti. Ne qender nje grua e ulur, me pasqyre ne doren e djathte, perpara saj ne kembe nje grua e mbeshtet doren e majt mbi gjunj. Ne anen e djathte, ne menyre simetrike, eshte nje burre ne kembe, nudo, me doren e djathte te ngritur lart. Ne plan te dyte, poshte, e ploteson boshllekun nje shporte konike. Ena eshte punuar me balte roze te ndezur, e pjekur mire. Verniku i zi me shkelqim. Motivet plotesues jane dy bufe ne qafe, atribut i Athinase, ne funksion te temes se luftes qe trajton. Te tjera motive jane gjethe lari kimate dhe ne fund mbyllet me svastika e, huazuar nga qeramika Atike e shek V p.e.s.

Kjo amfore ben pjese nder ekzemplaret unikale te qeramikes dyrrahase te shek IV p.e.s dhe mendohet te jete realizuar nen influencen e shkollave romake, apo ndonje mjeshter i ardhur ne Dyrrah. Ngjajne pothuajse plotesisht me nje skene te paraqitur ne nje krater te botuar nga A.D.Trendall ne Early South Italien Vase Painting. Revised 1975, Tab 18,a

[shigjeta]

Datimi 340-330 Lartesia 38cm

Eshte pothuaj e plote, ben pjese ne serine e eneve me skena afrodiaziake. Ne faqen e pare eshte Aferdita e ulur mbi kapitel jonik, mban ne doren e djathte nje pellumb, perballe saj qendron Erosi ne kembe dhe ne mes tyre nje kurore. Faqja e pasme ka gjithashtu dy figura. Nje grua me kiton dhe e mbeshtjelle me mantel zgjat doren e djathte drejte nje Efeb i cili eshte i mbeshtetur mbi shkop. Ne mes dy figurave eshte nje disk.
Balta oker-roze, verniku i zi me pak shelqim. Ngjan me nje skene te publikuar nga A.D.Trendall, Tab. 15, b.

[shigjeta]

Datimi 360 – 350 Lartesia 58cm

Eshte e plote. Perben nje tip unikal si nga trajta, permasat dhe teknika e pikturimit. Si tip ajo paraqet lidhjen ndermjet pelikave te stilit Atik te shek V p.e.s. me ato te shek IV p.e.s. nga kjo teknike me e hershme huazon dhe subjektin, paraqet ne shpaturlla lart, Helrakliun perpara nje altari me topuz ne doren e djathte. Terreni eshte dhene ne forme guresh dy rradhesh. Ne faqen e dyte ne te njejtin nivel eshte Nike ne ecje me shkop ne doren e djathte. Pelikja eshte punuar ne balte oker-roze e pjekur mire dhe verniku eshte i zi me shkelqim.

[Humdinger]

Lebes Gamikos

Ne qender nje grua e ulur, me pasqyre ne doren e djathte, perpara saj ne kembe nje grua e mbeshtet doren e majt mbi gjunj. Ne anen e djathte, ne menyre simetrike, eshte nje burre ne kembe, nudo, me doren e djathte te ngritur lart.

Shigjeta..temë e bukur.
Cilido që di greqisht e kupton çfarë do të shprehë vazua.

[shigjeta]

Lebes Gamikos

Cilido që di greqisht e kupton çfarë do të shprehë vazua.

Jam dakort me ate qe ke shkruar, autorja shume mire mund te kishte gjetur fjalet ekuivalente ne shqip ne pershkrimin e vazove apo ne ndarjen e tyre. Lebes Gamikos jane vazo qe perdoren ne ceremonite e dasmave. Duke qene qe doja t'i qendroja origjinalit, sic i ka shkruar ajo, nuk i ndryshova. Gjithesesi, autorja ne hyrje te katalogut ka shpjeguar ndikimet atike, greke, romake ne punimet e gjetura ne Dyrrah, ndikim i cili nuk vihet re vetem tek ne. Megjithate vazot sic shprehet ajo kane karakteristikat vendase gjithashtu.
Sic e kam thene edhe ne postimin e pare qellimi i hapjes se temes ishte mungesa e ketij lloj informacioni. Nese dikush do te kishte materiale dhe informacione te tjera per te shtuar do te ishte shume mire...

[Humdinger]

Jam dakort me ate qe ke shkruar, autorja shume mire mund te kishte gjetur fjalet ekuivalente ne shqip ne pershkrimin e vazove apo ne ndarjen e tyre. Lebes Gamikos jane vazo qe perdoren ne ceremonite e dasmave. Duke qene qe doja t'i qendroja origjinalit, sic i ka shkruar ajo, nuk i ndryshova. Gjithesesi, autorja ne hyrje te katalogut ka shpjeguar ndikimet atike, greke, romake ne punimet e gjetura ne Dyrrah, ndikim i cili nuk vihet re vetem tek ne. Megjithate vazot sic shprehet ajo kane karakteristikat vendase gjithashtu.
Sic e kam thene edhe ne postimin e pare qellimi i hapjes se temes ishte mungesa e ketij lloj informacioni. Nese dikush do te kishte materiale dhe informacione te tjera per te shtuar do te ishte shume mire...

Tek ajo vazo, shprehet një moment erotik i çiftit. Në ngjashmërinë e fjalëve GAMIKOS=martesor dhe GAMISI (që nuk duhet ta përkthej në shqip)e cila nuk është e rastësishme por rrjedhojë e njëra tjetrës, vjen fare qartë mesazhi i moralit të asaj kohë qoftë tek grekët qoftë në vendet fqinje.
Po të shohësh me vëmëndje vazon, ajo përcjell mesazhin erotik të fillimit të jetës bashkshortore. Aty duken qartë nusja e re (me pasqyrën në dorë) shërbëtorja e cila i qëndron përballë nuses dhe patjetër dhëntri i ri i cili është nudo.
Në muzeumet antike greke, mund të gjesh lehtë mesazhe të tilla nëpër vazo, reliev apo mozaike të ndryshëm dhe më gjërë.
Mesazhi që vazoja në fjalë na përcjell, është një jetë e plotë erotike. Mos harrojmë që në pothuaj të gjitha rastet e familjeve pasanike të atyre kohëve, shërbëtorja merrte pjesë në lojrat erotike të çiftit.
Kaq kisha.
Më vjen keq që kam humbur libra të vyer të antikitetit grek (kjo për faj të policisë greke) me të cilët do të mund tju qartësoja më shumë për rreth ndikimit grek të atyre kohërave në koloninë e Dyrrahut.