Ēfarė transmetohet rreth Mehdiut?
Rreth Mehdiut transmetohen gati mė tepėr se 100 hadithe. Disa prej tyre janė tė shpikur, disa tė dobėt dhe disa tė mirė. Ndoshta disa mund edhe tė hyjnė nė grupin e haditheve autentike por ato janė shumė tė pakėt.
Nė njė hadith tė transmetuar nga Ali ibėn Talib qėndron se Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ka thėnė: Mehdiu ėshtė njė prej nesh, nga familja jonė (pasardhėsit tanė). Allahu do ta pėrgatitė atė nė njė natė. (Musned Ahmed 645, Sunen ibėn Maxhe 4085).Disa dijetarė e kanė ngritur atė nė shkallėn e hadithit tė mirė por zinxhiri i transmetimit tė tij ėshtė i dobėt sepse pėrmban Jasin ibėn Shajban el Ijli. Buhariu e konsideron kėtė transmetues si tė diskutueshėm dhe kjo fjalė e tij kuptohet si mospajtim.Abu Zurah dhe Ibėn Main nė anėn tjetėr konsiderojnė se nuk ka problem me kėtė transmetues.
Ka gjithashtu tre hadithe tė transmetuar nga Ebu Said el Hudri nė lidhje me Mehdiun, tė cilėt gjenden nė pėrmbledhjen e el Hakimit.Disa prej tyre janė pėrmbledhur dhe nga Ebu Daudi, Ahmedi, Tirmidhiu etj. Njėri nga kėto ėshtė: Mehdiu do tė jetė nga gjenerata e fundit e popullit tonė. (Mustedrek el Hakim 8716) dhe el Hakimi e deklaron tė saktė dhe Dhehebiu pajtohet me tė. Ka diskutim vetėm nė lidhje me zinxhirin e transmetuesve.
Njė hadith tjetėr ėshtė: Mehdiu do tė jetė prej pasardhėsve tė mi. Ai do tė ketė njė ballė tė gjėrė dhe hundė tė ngritur. Ai do tė mbushė botėn me drejtėsi e barazi ashtu siē ishte ajo e mbushur me tirani dhe shtypje. Ai do tė mbretėrojė shtatė vite. (Sunen Ebu Daud 4285).
Pastaj vjen hadithi i transmetuar nga Thevbani ku qėndron se Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ka thėnė:Nėse shikoni flamujt e zinj duke ardhur nga Horosani bashkohuni me to edhe sikur tė ju duhet tė zvarriteni, sepse mes tyre do tė jetė Kalifi i Allahut, Mehdiu (Mustendreku i Hakimit8572,dhe Musnedi i Ahmedit 22387).Tė gjithė zinxhirėt e transmetimit tė kėtij hadithi janė tė dobėt dhe joautentikė, edhe pse disa e kanė deklaruar tė vėrtetė sepse ka shumė zinxhirė transmetimi.
Disa e pėrdorėn kėtė hadith pėr tė mbėshtetur pretendimet e tyre se Mehdiu do tė jetė nga familja e Al Abbasit nga dinastija e Abasitėve. Ka patur nga Kalifėt Abasitė qė u quajtėn me emrin Mehdi. Kėshtu mund tė kuptohet se ky hadith ėshtė shtrembėruar apo shpikur nė kohėn e Abasitėve tė cilėt ishin nė rivalitet me Emevitėt.
Ummu Seleme “transmeton nga Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, se ka thėnė: Mehdiu do tė jetė nga pasardhėsit e mi nga ana e Fatimes. (suneni i Ebu Daudit 4086). Ky hadith ka zinxhir tė dobėt transmetuesish qė pėrmban Ali ibėn Nufajl i cili nė librin e Al Ukajlit cilėsohet si i dobėt. Al Ukajli thotė pėr kėtė: asnjė nga hadithet e transmetuara nga ai pėr Mehdiun nuk pranohet. Ai ėshtė i vetmi qė i transmeton ato hadithe dhe tė gjitha nėpėrmjet Zijad b.Bajanit. Buhariu pasi e pėrmendėn kėtė hadith thotė: Zinxhiri i tij i transmetimit ėshtė i diskutueshėm.Mundhiri duke u bazuar nė kėtė fjalė tė Buhariut arrin nė pėrfundimin se kėto janė tė Said b.al Musejib.
Shumė dijetar kanė shkruar rreth Mehdiut dhe njėri prej tyre ėshtė dhe Naim b.Hamadi nė librin e tij El fiten.Megjithėse Hamadi ishte prej dijetarėve me emėr tė sunetit ai bėri disa gabime tė cilat i shėnuan Dareknuti, Dhehebiu dhe Ibėn Haxheri.
Ibėn Halduni nė librin e tij El Mukadime shkruan: Opinioni popullor mes muslimanėve ėshtė se ēėshtja e Mehdiut ėshtė e vėrtetė. Nuk ka dyshim se kjo ėshtė e vėrtetė dhe se shumica e dijetarėve i pranojnė hadithet e kėsaj tematike si tėrėsi. Por vetėm njė pakicė e voglė e kėtyre haditheve mund tė jetė e kursyer nga kritika. Disa nga dijetarėt e fundit i ngritin kėto hadithe nė mutevatir ndėrkohė qė tė tjerė i refuzojnė tėrėsisht ato.
Sidoqoftė ajo qė mund tė thuhet ėshtė se ka hadithe tė cilat gjenden nė sunet nė lidhje me Mehdiun qė janė tė gradėve tė ndryshme tė autenticitetit duke filluar qė nga tė shpikurit deri tek tė mirėt. Autentikė janė klasifikuar vetėm pak prej tyre. Megjithatė ēėshtja e Mehdiut ėshtė diēka e qartė duke patur parasysh nė tėrėsi argumentet pėrkatėse.
Disa vėzhgime
1.Verehet fare lehtė se dėshpėrimi i tepruar i detyron njerėzit tė kėrkojnė rrugėdalje qofshin ato edhe imagjinare. Kjo i jep alternativė tė kapen pas diēkaje dhe ti justifikojnė gabimet e tyre. Kėshtu ka ndodhur me ēėshtjen e Mehdiut nė mesin e Shiitėve tė cilėt duke qenė pakicė pa pushtet politik e kanė zmadhuar kėtė pa tė drejtė. Njė diskutim i gjėrė rreth kėsaj gjendet nė librin e el Asfahanit Mukatil et talibin.
Ngjashėm me kėtė edhe disa ithtarė tė Ehli sunetit nė situata tė rėnda i morėn kėto ide tė Shiitėve si rrugėdalje tė mundshme. Kėshtu kur spanjollėt i nxorėn jashtė muslimanėt disa filluan tė deklarojnė se ėshtė paraqitur Mehdiu dhe se ai do ti udhėhiqte muslimanėt kundėr spanjollėve.
Kurdėt janė njė popull i cili ka vuajtur gjatė historisė me pėrjashtim tė periudhės sė Salahudin Ejubit e pasardhėsve tė tij. Si pasojė shumė kurdė kanė ruajtur besimin se njė prijės i tyre Hasan b.Ali do tė rikthehet.
Ndėrkohė mė e mira pėr njė musliman ėshtė qė tė mos i varė shpresat e tij nė ēėshtje tė caktuara. Gjėrėsia e aktivitetit islam ėshtė aq e madhe sa nuk mund tė kufizohet nė njė apo tjetėr aspekt. Nėse njė pėrpjekje dėshton, do tė ketė sukses njė tjetėr dhe kėshtu zemrat do tė jenė tė ruajtura nga dėshpėrimi e rėnia morale. Dėshtimi apo demoralizimi krijojnė ambient tė pėrshtatshėm pėr pėrhapjen e ideve mehdiste, sidomos tek ato qė nuk kanė plan pune pozitiv tė cilin ta zbatojnė apo nė tė cilin ti drejtojnė energjitė e tyre.
Dėshpėrimi shpesh e bind dikė se puna ėshtė e kotė dhe se zgjidhja e problemit ėshtė jashtė aftėsive e mundėsive njerėzore. Kjo i shpie tė mendojnė se ardhja e Mehdiut do tė jetė ndėrhyrja hyjnore pėr bashkimin e muslimanėve dhe shkatėrrimin e armikut. Nėse dikush e bind veten nė kėtė mėnyrė, atėherė gjen arsyetim pėr mosdhėnien e kontributit nė punėt e domosdoshme dhe bėhet i paaftė duke pritur Mehdiun.
Ndjenja tė tilla manifestohen nė dy mėnyra:
-njėra ndodh kur shpresat pėr tė arritur diēka humbin, atėhere ka shumė qė kanė besuar se edhe nėse Mehdiu ka vdekur ai do tė kthehet prapė.
-tjetra kur nuk vlerėsohet asnjė ndryshim gradual por kėrkohet ndryshimi i tėrėsishėm duke krijuar kėshtu keqkuptimin e rregullit krijues Hyjnor. Kėshtu disa kanė bindjen se ēdo gjė do tė ndryshojė sa hap e mbyll sytė. Po, ne besojmė se Allahu, xhel-leshanuhu, ka fuqi tė bėjė gjithēka qė Ai don, por njėkohėsisht Ai, xhel-leshanuhu, ka vendosur rregulla tė caktuara pėr ndryshim dhe ne urdhėrohemi tė punojmė pėr kėtė. Kjo ėshtė arsyeja pse Allahu i Lartmadhėruar thotė: Met ė vėrtetė Allahu nuk e ndryshon gjendjen e njė populli derisa ata ta ndryshojnė vetveten e tyre (Rad 13).
Kėto janė ata njerėz qė ėndėrrojnė ndyshim universal dhe pėrfundim tė problemeve tė tyre. Po ashtu ata presin qė kjo tė ngjajė derisa ata janė nė jetėn e kėsaj bote.Mendimi se duhet tė punojnė pėr diēka, frutet e sė cilės do ti gėzojnė fėmijėt dhe pasardhėsit e tyre e mundon jashtė mase vendosmėrinė e tyre.Kėshtu ata nuk presin frutat e punės sė tyre por presin diēka qė nuk kėrkon nga ata veēse pasivitet e ėndėrrim.
Nga ana tjetėr vihet re se njerėzit qė janė aktivė e punėtorė janė shumė larg ndikimit tė ideve mehdiste. Ide tė tilla nuk kanė efekt tek ato edhe nėse janė popull i thjeshtė.Nėse Mehdiu me tė vėrtet paraqitet ata do ti bashkangjteshin ta ndihmonin por ata nuk varen nga ardhja e tij dhe as nuk mundohen ta sjellin atė.
Ndėrsa sa i pėrket atyre qė i varin shpresat nė kėtė gjė tė ardhshme dhe nga ana tjetėr nuk bėjnė asgjė, i shohin pėrpjekjet e tė tjerėve me pesimizėm. Kėta njerėz konsiderojnė se ndryshimet e mėdha do tė ndodhin vetėm kur tė paraqitet i shumėprituri Mehdi. Kjo ėshtė arsyeja pse shumė nga kėto ide mehdiste janė shfaqur nė kohė kur kishte trazira politike dhe shoqėrore. Lėvizje tė tilla u paraqitėn, sidomos tek rinia, kur ato nuk shihnin rrugėdalje nga krizat e ndryshme pėrvēse duke u kapur pas ideve tė tilla.
2. Zmadhimi i diēkaje ėshtė shkak i devijimit edhe nėse argumentat janė tė pranishėm. Kėshtu ėshtė dhe me ēėshtjen e njė Imami-drejtues pėr myslimanėt dhe kjo ėshtė njė ēėshtje e pranuar nga konsensusi i Ehli sunetit. Mirėpo duhet patur kujdes nga zmadhimi i gjėrave jashtė masės sė lejuar. Sigurisht qė tė besuarit aty ku gjenden argumentet ėshtė obligativ, por njėkohėsisht ėshtė obligative edhe dhėnia e vendit sa i takon ēėshtjes nė fjalė, duke mos e tepruar as duke neglizhuar. Disa njerėz i mohojnė tėrėsisht argumentet nė lidhje me Mehdiun, ndėrsa disa tė tjerė i pėrqafojnė me aq eufori argumentet sa qė e konsumojnė vetveten.Tė dy qėndrimet janė tė gabuara.
Rregulli i mėsipėrm vlen pėr ēdo ēėshtje. Kjo ėshtė pjesė e peshores mesatare e cila nxirret nga ajeti kuranor: dhe kėshtu ju kemi bėrė ju (muslimanėve) popull mesatar (bekare 143). Faktikisht nuk ėshtė e mundur tė mbivlerėsohet njė fakt pa lėnė pas dore njė tjetėr ndoshta mė tė rėndėsishėm se i pari.
3. Islami ėshtė burim i njė altrenative tė fuqishme tė cilėn siē duket e kanė lėnė pasdore ata tė cilėt i japin pėrparėsi ēėshtjes sė Mehdiut. Ky ėshtė parimi i ripėrtėritjes i cili tregohet nė hadithin e Ebu Hurejres Allahu dėrgon nė ēdo shekull, nė kėtė umet, ripėrtėritės tė fesė (Sunen Ebu Daud 4291).
Kėshtu pra umeti islam vazhdimisht do tė ketė ringjallės tė fesė dhe kjo ėshtė ajo qė ka pėrmendur Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, pėr grupin e ndihmuar i cili do tė mbetet nė rrugėn e Allahut dhe nuk do ti bėhet dėm nga ato qė e sulmojnė. Ky grup sjell ringjalljen dhe ripėrtėritjen.
Prandaj ėshtė detyrė e secilit ta nxjerrim umetin e sidomos rininė muslimane nga dėshpėrimi nė tė cilin gjendet. Falenderimi i takon Allahut Zotit tė botėrave, paqja dhe mėshira qofshin mbi Pejgamberin, sal-lallahu alejhi ve sel-lem.
Krijoni Kontakt