A ta tolerojme shenjtin Orthodoks Shën Kozma Etoliani

[Hyllien]

Labeat

PS: dmth post scriptum te MP (latinisht kjo, te te bejme qejfin.)

Mos te te degjoj njeri te thuash qe gjuha zyrtare e perandorise Bizantine, ose perandorise se Lindjes ishte latinishtja. Biles ne Rome aristokracia mesonte greqishten.

Nqs latinishtja ishte gjuha zyrtare, perse u shkrua Dhjata e Re ne greqisht? Mbaj mend gjate komenteve te filmit te Mel Gibsonit, historianet po debatonin per faktet historike te filmit. Dhe nje nga verejtjet ishte se filmi eshte bere ne Arameik per bukuri artistike, por per te qene historikisht korrekt, duhet te kishte qene dhe ne greqisht, pasi ishte gjuha zyrtare.

Me respekt, Labeat!

Filmi nuk eshte bere per bukuri arististike Aramaik. Mos te degjoj njeri se do gajaset me kete gje. Gjuha e zojsit tone Jezu Kisht ka qene gjuha e sterlashte armaike, te cilet popullsite hebrejosiriane qe sot komandojne dhe boten e shfarosen nga faqja e dheut duke e katandisur ne disa mijera ekzemplare.
Filmi flet te verteten, nder te paktet filma qe flet te verteten, prandaj dhe ja kane care menderen Mel Gibsonit pak si teper pas xhirimit dhe shfaqjes.

Nje teme interesante do ishte si u kthye Bibla ne Greqisht, ku jane zhdukur ungjijte e tjere e pse jane zhdukur dhe ne cfare gjuhe ishin shkruajtur. Ketu eshte vija ndarese ndermjet kerkuesit te se vertetes, dhe atij qe kenaqet me tituj akademike te sponsorizuara nga institute of hellenic studies dhe kalbesira te tjera te po ketij soji qe e kane degjeneruar historine.

Sa per gjuhen ta thote Seminaristi qe politikisht deri para ndarjes varesia ka qene tek latinet, te pakten per shqiptaret. Greket e rinj vijne pikerisht me ndarjen e perandorise... se nga vijne e se cfare te drejte kane te quhen grek ajo eshte tjeter muhabet. Vecse dihet qe nga te gjitha matjet antropometrike greket ishin brakiqefale ne mos ngaterrohem si puna e shqiptareve, te cilet ne vitet 50 numronin mbi 80 % te popullsise, me e pashartuara ne gjith ballkanin. Ne greqi rraporti qe krejt ndryshe. Kete e provon Jakov Milaj dhe me literature komplet perendimore madje. Luhet shume holle ketu me fjalet kush eshte grek, mirepo asnjeri nuk thote se kush e ka te drejten e te qenit grek, dhe cfare do me thene i qenuri grek, qe nuk eshte aspak te qenurit orthodhoks.

Edhe arbereshet, duke marre shkas nga tema tjeter e seminaristit quhen medoemos grek, por kur vjen fundi Papas Antonio Belusci e Camarda me shoke nuk i shpjegojne me greqisht hynijte e lashta dhe traditen e lashte, por vetem me shqip. Te qenurit i tyre grek nuk do te thote qe ishin bizantin. Krishterimi ne shqiperi eshte apostolik dhe gjuha ndryshon vetem ne varesi te ndikimit, por gjithsesi nuk mund te bejme implikime te tilla qe gjuha greke apo latine implikon te njejten menyre sherbese nder shqiptare.

Tani kur vijme tek Katoliket eshte tjeter gje komplet, sepse Balshajt vete u kthyen ne katolike shume me pare se te vinte Turku pasi te gjithe keta "malesore te izoluar"(sipas Seminaristit) ishin Katolike.

[Lioness]

Ne fakt, nga te gjithe ungjijt e pakanonizuar, te "zhdukur" personalisht do me interesonte ai i Maria Magdalenes, jo vetem si kuriozitet teologjik.

Nejse, ti Cyclo, vazhdo kerkimet e te vertetes, megjithese mendjet e medha kane thene qe dhe e verteta eshte relative, jo absolute.

[Hyllien]

Kush jane keto mendje te medha qe paskan thene qe e verteta eshte relative ? Mendjet e medha e kane ndare te verteten ne relative(te ndertuar nga vete shoqeria - mbase ti kshu mendon), ne dogmatike-sofiste(dyshja Semo-Albo) dhe ne absolute(qe mbase sado te kerkojme nuk do ta gjejme kurre deri sa te shkojme ne boten tjeter).
Keto kane dhe derivatet e tyre qe i modifikojne pak ne vartesi te fushes filozofike qe ndodhemi. Psh fusha pordhikali ne deren e hanit postmoderniste eshte ne dashuri me te verteten relative... prandaj dhe sot gjendemi ku gjendemi. E ata un nuk i quaj mendje te medhaja, por djallezore.

Sa per kerkimin e te vertetes, cdo gje ka nje cmim, dhe sado qe ka shume njerez qe kane qejf te kerkojne te verteten, pasi eshte vete natyra e nje njeriu te shendetshem, nje perqindje teper e vogel merr persiper cmimin per tu paguar. Prandaj dhe Prof. Dr. po na mbysin lart e poshte.

[Seminarist]

Latinishtja ka qene gjuha zyrtare e perandorise romake, sic thote Labeati, deri ne shekullin 7. Teodosi, Justini, Justiniani, te gjithe perandoret i shkruajten ligjet e tyre ne latinisht. Ne administraten shteterore ne kete kohe flitej latinisht edhe ne Konstantinopol.

qyteti qe Justiniani themeloi mbajti emrin latin Justiniana Prima, Ohri i sotem, peshkopata ku ai nenshtroi kishat e ilirise qe perkojne me Sjqiperine e sotme, por pa ia hequr varesine nga Roma.


Persa i perket greqishtes, ajo kishte pushtuar fene edhe kulturen.


Une jua kam sjellur nje pjese nga libri i historianit te degjuar te sotem anglez, Emon Duffy-t, ne librin e tij mbi historine e papatit, ku ai shprehet se greqishtja ka qene gjuha e kishes se Romes ne dy shekujt e pare. Latinishtja fitoi truall nga shekulli i trete, edhe e standartizua ne shek.5, kohe kur Jeronimi perktheu edhe variantin Vulgata te Bibles.



Ajo qe duhet te kuptojme eshte ngjyrimet qe ka te qenit katolik. Ne radhe te pare, ky term eshte grek, jo latin. Se dyti, termi teologjikisht i perket gjithe kishes, kishes se vertete, edhe ka kuptimin e se vertetes se gjithepranuar. Pra ka kuptim cilesor e jo sasior gjeografik, sic i jepet shpesh here nga latinet.


Ne shekujt e pare, ndasia ndermjet kishave nuk ka qene e atille qe te dallohej perendimi nga lindja, sic dallohen sot.
Per tradite latine e greke mund te behet fjale vetem pas shek.5 qe sa vjen e thellohet.


Ne 395, ndarja e perandorise solli varesine politike te trojeve shqiptare nga Kon.poli, pavaresisht se kishtarisht vareshin nga roma. Varesia politiko-ekonomike nga lindja, solli nje ndikim te madh lindor ne ritin fetar qe sapoformoheshin, packa se kishat gjendeshin ende ne Romen kishtarisht.
Varesia politiko-ekonomike e ben kishen te ndervarur de facto, ndersa roma ruante nje varesi de jure siperfaqesore.

Tradita kishtare eshte se Kisha varet nga ajo qender, prej ku varet edhe politikisht. Kjo ka qene baza qe keshilli ekumenik i 7 ia la ilirine konstantinopolit, pa ia kthyer romes.



Dallimi midis varesise nga roma nga shek1-7, edhe konstantinopoli nga shek.7 e tutje eshte i madh, sepse ne periudhen e pare, deri nga shek.5 sic thashe nuk kemi ndonje krishterim te dalluar prerazi ai perendimor nga ai lindor, si edhe varesia nuk eshte politiko-ekonomike, ndersa ne periudhen e dyte, varesia eshte e plote nga nje sfere indipendente bizantine, me fene, ritin e formuar dukshem, gjuhen greke, si varesia politiko-ekonomike po nga e njejta qender, keshtu qe tashti mund te flasim me te vertete per identitet te vecante fetar ne Ilirine qe perket me Shqiperine.


Nga kjo varesi e periudhes se dyte, sic thashe mund te kene shpetuar vetem ndonje fis neper viset e paarriteshme malore, edhe kur them shpetuar, dua te them qe sjane bizantinuzuar krejtesisht si popullata neper fusha, por jane bizantinizuar siperfaqesisht ose dobet.

Kjo ka disa arsye: terreni i veshtire per te krijuar nje sistem qeverises bizantin stabil. Te qenit ne kufi me sllavet ne nje bote te ndryshimeve te medha, ku luhatja e sllaveve per te gjetur vendin e vet ne hemisferat latino-bizantine, ndikonte edhe ne luhatjet e popllatave malore. Nuk eshte rastesi qe katolicizmi i periudhes se pas skizmes ne veri u sponzorizua nga Mali i Zi.



Megjithate une ju kam dhene prova se edhe ne Malesi, ortodoksia kishte penetruar mire: Nopca flet per Zahariajt si ortodokse. Hecquard-i flet per Mirditen me origjine ortodokse etj etj...

[fejer_nagy]

Kisha vendosur mos te ri-inkuadrohem me ne kete teme, se sic e thashe edhe me pare, mendoj qe tema per Kozmain eshte konsumuar deri ne fund, po shoh qe qenka hapur nje debat i ri ne lidhje me historine e Gadishullit Ballkanik dhe Bizantit. Jane dhene disa pasaktesi, ndoshta me qellim(?), sa i perket kesaj historie, sidomos asaj qe ka te beje me lidhje kultorore ne mes greko-bizantineve dhe shqiptareve, prandaj edhe e pashe te udhes ti korrigjoj ato.

Do perpiqem te jap nje pasqyre sa me reale te kesaj historie, ashtu sic e paraqesin historian asnjeanes, jo ato greko-orthodoks.

Ne rradhe te pare, kur flitet per Perandorine Lindore Romake, me qender ne Konstantinopoje, duhet te kihet parasysh qe kjo Perandori, deri ne fillim te shek. te VII, ishte nje perandori latine, jo greke, me gjithe faktin qe gjuha greke ishte gjuhe e literatures. Kjo perandori, qe me se miri njihet me emrin Bizant, merr karakteristika te nje perandorie ‘greke’, vetem nga shekulli i VII, kur kemi dyndjen dhe vendosjen e popujve barbare ne Gadishullin Ballkanik.

Vendosja e ketyre popujve barbare, kryesisht sllav dhe bullgar, u be shkak qe Perandoria Bizantine te humbase kontrollin administrativ politiko-fetar, mbi gati tere siujdhesen Ballkanike, perfshi ketu edhe territoret e Greqise se sotme, me perjashtim te ndonje qyteti te fortifikuar bregdetar. Per me teper, kjo dyndje dhe vendosje e popujve barbare ne Ballkan, e ‘keputi’ lidhshmerine tokesore ne mes te Perandorise se Lindjes (Bizantit) dhe asaj ate te Perendimit, solli nje ‘tkurrje’ te kufijve bizantine deri ne afersi te vete Konstantinopojes dhe sherbeu si katalizator i greqizimit te Bizantit. Mungesa e pushtetit imperial Bizantin, ne pjesen me te madhe te Ballkanit, zgjati per afro 250-300 vjet, kur bizantinet, aty nga mesi i shekullit IX, fillojne te ri-pushtojne viset e marra (populluara) nga sllavet. Ne territoret e ripushtuara, Bizantinet ushtruan nje politike te asimilimit, te popullsise sllave, si dhe te kolonizimit, me popullsi grekofone nga Azia e vogel.

Nga ajo qe u tha me siper, mund shihet qe popullsia grekofone nuk eshte autoktone ne territorin e Greqise se sotme, sic perpiqen ta paraqesin (pseudo)-historianet grek, por e ardhur nga Azia e vogel, dhe e vendosur aty vetem pasi Bizantinet rimoren territorin nga sllavet.

Madje, nuk eshte gabim te thuhet qe dyndja e sllaveve dhe bullgareve, dhe vendosja e tyre ne gadishullin Ballkanik, jo vetem qe e ndryshoi radikalisht perberjen etnike te Ballkanit, por edhe e transformoi Bizantin ne nje perandori anadalloke te krishtere, pasi per aq kohe sa egzistoji Bizanti, pushtetin, ndikimin, si dhe popullsine lojale, e kishte te perqendruar pikerisht ne Anadoll.

Sa i takon territoreve te populluara me shqiptar, ne periudhen pas dyndjeve sllave, nuk ka shume te dhena, ashtu sic nuk ka te dhena edhe per shume pjese te tjera te Ballkanit (te asaj kohe); vetem dihet qe iliret (proto-shqiptaret) munden ti mbijetojne vershimeve sllave, megjithe tkurrjes se madhe qe pesuan kufijte e tyre etnik. Keto territore te banuara me shqiptar, per nje periudhe rreth 300-400 vjecare, nuk qene nen administrim (pushtim) bizantin, por ishin kryesisht nen administrim bullgar, nen varesin e te cileve qendruan per nje kohe te gjate.

Bizanti arrin te vere nen kontroll territoret e banuara me shqiptar, vetem aty nga fillimi i shek. XI pas disfates qe pesoi perandori bullgar Samuill. Sidoqofte, edhe gjate kesaj periudhe, pushteti bizantin, ne Shqiperi, ishte me se shumti nominal. Prandaj, duke patur parasysh ate qe u tha me siper, nuk mund te behet fjale “per nje lidhje kulturore te bizantineve grek me shiptaret e jugut, duke filluar qe nga shek. i VIII, ne mos edhe me heret” (sic eshte thene ketu), per vete faktin qe Bizantinet, ne shekullin VIII, nuk kontrollonin territore te banuara me shqiptar, me perjashtim te qytetit te fortifikuar te Durresit.

Per lidhje kulturore&fetare te shqiptareve te jugut me bizantinet(greket), si dhe per nje ndikim te forte greko-orthodoks tek tosket, mund te behet fjale vetem ne kohen e Dhespotatit te Epirit (1204 - 1467), kur Epiri dhe Shqiperia e jugut rane nen kontrollin politiko-fetar te dhespoteve grek. Kjo periudhe shenon edhe nje vendosje te madhe te koloneve greke nga Anatolia, ne Epir. Ndikimi greko-orthodoks, vazhdoi edhe gjate sundimit otoman, i sanksionuar nga sulltani dhe Patriarkana.

Me pak fjale, kjo eshte nje tabllo me e plote dhe me e sakte, e historise se Gadishullit Ballkanik, si dhe lidhjeve ‘shqiptaro-greke’.

Sa per krahasimin e asimilimit te shqipfolesve orthodoks, me ate te vlleheve ne Shqiperi, mendoj qe eshte teresisht i pavend. Si fillim, Shqiperia eshte nje komb-shtet, ndryshe nga Bizanti apo Perandoria Turke, qe ishin perandori multietnike. Plus, vllehet jane pak ne numer, nuk banojne territore kompakte dhe homogjene, dhe mbi te gjitha, nuk jane nje popull autokton ne Shqiperi. Rasti i shqipfolesve ne Bizant dhe Turqi ishte krejt tjeter, prandaj edhe krahasimi nuk qendron.

Po qe se dikujt i intereson te diskutoje asimilimin e vlleheve, mund te diskutoje per asimilimin e tyre ne Greqi, nje fenomen qe ne fakt vlen te diskutohet. ‘Cerdhja’ e vlleheve nuk eshte ne Shqiperi, dhe as ka qene ndonjehere. ‘Cerdhja’ e vlleheve eshte ne Greqi, dhe pikerisht ne Thesali, Aetoli-Akarnine, si dhe ne malet Pind ne Epir. Keto vende ne mesjete njiheshin si Vllahi (ajo e madhe dhe ajo e vogel). C’ndodhi me tere ato vllehe qe jetonin atje? C’u bene? I asmiloji greku? Si i asimiloi? Kur i asimiloi? Perse i asimiloi?

PS: Meqe u ri-inkuadrova perseri ne 'debat', dhe meqe tema eshte per Kozma Etolianin, ka edhe nje te zeze tjeter qe nuk i eshte nxjerrur "shenjtit". Kozmai ka qene nje anti-semit/anti-cifut i terbuar, dhe ky antisemitizem i Kozmait, jo vetem qe nuk perkon me sjelljen dhe virtytet e nje shenjti, po e zhvesh Kozmane edhe nga njerzishmeria!

[Seminarist]

Pra e vetmja pike qe ti kerkon te ndryshosh eshte se sllavet e paskan mbajtur vecmas shqiptaret nga kontakti me bizantin ne nje periudhe per te cilen neve nuk dime shume.


Mirepo ajo qe ti harron eshte nje shkeputje e tille nuk ngjet aq shume me qendrat helenizuese ballkanike, si Durresi, Berati, Vlora, pra ne selite peshkopale. Ketu vazhdon te jete efekti helenizues bizantin, ne bashkejetese te plote me elementin sllav, vlleh edhe shqiptar. Ndryshe nuk ka se si te shpjegohet as prezenca e toponimeve sllave deri sot.

Durresi psh dihet qe ka qene pjesemarrese ne disa vendime konciliare te Konstantinopolit edhe pas dyndjes se sllaveve, si psh ne aktet sinodale me patrik Fotin ne shek.9 edhe ne raste te tjera.

Ishte ky kontakt nderthurres me boten bizantine qe beri bullgaret te perqafojne krishterimin bizantin. Sot thuhet me te madhe se Borisi u pagezua nga Byllis. Keto qendra e vazhduan lulezimin fetar.



Pra, nuk mund te thuhet se Bullgaret e shkeputen popullsine shqiptare nga ndikimi bizantin.


Pastaj ne 1018, Vasili Bullgaretheresi, pasi i beri ZBOR bullgareve, ka cuar zoterimin bizantin ne Ballkan ne kulmin e vet deri ne 1204...






persa u takon vlleheve: ata jane autoktone ne Shqiperi, sipas cdo rregulli nderkombetar qe e percakton kete gje. Ata permend ne Shqiperi po aq te hershem, ne mos me pare, se sa permendet emri arban. Kane jetuar gjithnje ne Shqiperi. Nuk dihet ndonje date shpermgulje, nqs ka patur, nga Rumania ne Shqiperi. Pra, jane autokton me plot kuptimin e fjales.


Greket qe zevendesuan popullin sllav ne Greqi, nuk mund te thuhet se nuk jane autoktone meqe kane ardhur nga Azia e vogel. Sipas kesaj logjike, nqs arbereshet a arvanitasit do te rivendoseshin ne Shqiperi, keta s'kane se si te jene autoktone!!!

[Seminarist]

Edhe per anti-semitizmin e Shen kozmait je i gabuar, sepse 1) kjo pike eshte diskutuar me pare ne forum. Pra ti sje i pari qe po e permend. Shih shkrimin e Sherif Delvines, sjelle nga ore ore lule boret e forumit.

2) Standarti i te folmes se Shen Kozmait eshte ne perputhje te plote me standartin kohor, edhe ne lidhje me Hebrejte. Ne kohen qe Shen Kozmai fliste kundra Herbrejve, ne rome, psh, kishte disa shekuj qe shteti papal i rase cifutet neper GETO edhe nuk u lejonte aspak liri sociale politike.

Shen Kozmai ne fakt foli kunder abuzimeve me qeelim fitimi tregetar qe cifutet benin neper vende ortodokse ku ata ishin vene pas debimit spanjoll. Ishte nje periudhe revanshi cifut kunder krishterimit.

[kocollari]

Me duket se ketu po behen loje fjalesh dhe asgje tjeter dhe prape po ne nje pike mbeteni, qe ne jemi etnik shqiptare mbi te gjitha dhe jo etnik greke, por ndoshta kemi bere pjese ndonjehere ne panhellenic lige ose ne grupin rus, serb, bullgar, grek por pune e madhe, si thoni??. Qe te kuptoni se cfare po shkruani ketu disa nga ju, me mire eshte qe te pyesni veten kujt feje dhe populli i perkisni, ose se s'ju pelqen kjo pyejtje atehere kujt populli vetem i perkisni, se me sa kuptoj une, disa nga ju ketu, dhe s'dua t'i cilesoj se e kuptojne ata se kush jane, paskan nje problem identiteti dhe duan si e si qe te manipulojne me terma, jo grek jo latin jo eshi jo leshi. Ne jemi shqiptare pike se pari, kemi nje histori te lashte jo te shkruar sic duhet, dhe ja ku jemi tani ketu duke u marre me fete dhe kozmain. Feja per ne shqiptaret ka qene e rendesishme shume, ashtu si gjithmone kur biem ne dashuri me ndonje gje ne shqiptaret, e bejme me pasion te cmendur, pak si shume extreme ne raste. Ne disa shtete feja ishte dhe eshte dominuese per nje varg arsyesh, kurse tek ne shqiptaret sot (ne pergjithesi flas) nuk duket se ka nje rendesi te madhe feja. Me c'te drejte ju sot po arsyetoni per rendesine e kesaj feje ne shekujt e meparshem., se ketu po ngecni te gjithe me duket. Mos jeni bere gje fallxhore tani???? Kozma ishte anti-cifut se u krijua klima ne ate kohe qe te urreheshin njerezit qe vrane krishtin, besoj se kjo eshte e kuptueshme per ate kohe, por jo e pranueshme sot ndoshta kur jemi duke bere qe te gjithe nje politike cifute. Nuk eshte feja faji i vuajtjeve tona, por as nuk mundet te kete catia jone. Fatkeqesia jone ka qene qe te zhdukeshim si popull, kaq, por ja qe ku jemi, dhe bota ka ngel me gisht ne goje dhe ne po ja shtyjme kete gisht akoma me shume brenda, por me nje ngadalesi te turpshme nga ne. Jemi shume te papergatirur politikisht dhe nga ana fetare dhe historike jemi pak si brryla. Te hapesh librat dhe t'i perserisesh ketu si papagall nganjehere te ben te mendohesh, se per cfare po flisni. Por prape mendoj se ne kemi nevoje edhe per keto ngatarresa irracionale dhe mendoj se me ne fund do arrijme qe te koncludojme qe jemi shqiptare dhe pike, po ashtu sic na kane thene te mocmit. Apo kane qene budallenj edhe ato tani, kurse ne te mencmit po themi qe jemi ortodoksat e kozmait. Kozmain e lejme ne kishe atje ku eshte dhe cdo njeri te zgjedhe fene e vet, edhe pse do ishte mire qe islami te mos perqafohej fare ne shqiperi, se pervec demit qe na ka bere dhe vazhdon te beje, nuk kemi pare ndonje gje te mire. Sa per temen a e tolerojme apo jo. Si thoni ju tani??

Mbaj mend une njehere, me thoshte gjyshi im, ndjese paste, qe krahina jone nje here ishte greke, dhe njehere u bente bullgare, dhe a dini se si, shume e thjeshte, sepse ndryshonte prifti. Me pak fjale, kush na dergonte prift na merrte edhe me vete. Cfare i thoni kesaj ju?

[Seminarist]

Kjo teme eshte per ata qe bien dakort ta diskutojne. Keshtu qe nqs se ndien veten se duhet ta diskutosh, mos merr pjese ne te. Apo te ka ngecur jeta nga se cfare po diskutojme ne?

[Baptist]

“Shteti (bullgar) i Berzhites qe vendosur ndermjet dy keshtjellave, Thesali dhe Durres….

Rethimet e Thesalonikes qe vijojne (609, 620, 622 p.e.s) jane prove se Bullgaret (me kredo slave) pas permbytjes “Skythe” u vendosen per perhere ne pjesen jugperendimore te Ballkaneve (?) ndermjet Adriatikut dhe Vardarit (lumi). Keto njerez mbajten Epirus, Ilirine, Dardanine dhe Maqedonine. …Per kete arsye, 270 vjet me pas Keshilli i Kishes se Konstandinopojes I 869-870 i quan keto Rajone “Atdheu Bullgar ne Iliri”
Kosmograf nga Ravena shek.VI
Paezi i Hyllandarit te Athos

Ne permbledhje:

1. Iliria eshte koncept me i gjere se pjesa gege mbi Skumbin se ciles i referohemi si Iliri ne ditet tona. Iliria= Epirus+Maqedoni+Dardani

2. Nuk ka reference te ndonje Greqie.

3. “Greket” eshte nje term i shpikur per skythet e Azise pas 620 pes, te cilet mevetesuan kulturen dhe arin e Ilirise.

4. Bizanti ka sjelle rrenimin dhe falsifikimin e kultures Iliro-Pellazge.

5. Kisha Bizantine dhe pasuesit e saj ka qene tradicionalisht instrument ne sherbim te dominimit politik te shumices skytho-sllave.