Postuar mė parė nga
Seminarist
Une mendoj se problemi me i madh ketu eshte INJORANCA ekstreme e negative qe keni ju. Kjo duket nga menyra se si diskutoni. Jeni pjella te denja te nje sistemi totalitar, te izoluar, te rrethuar nga kater anet me armiq.
Gabimet me hoke fillojne qe tek gjoja intelektualet, si Sherif Delvina, qe ja fut gjate gjithe shkrimit KOT.
Juve, te metat e historise se vete shqiptareve, nqs mund te quhen te tilla nga kenndveshtrimi i sotem, te metat e disa apo shume njerezve te Shqiperise, te 'metat' pra te relaitetit historik, kerkoni tja vishni nje personi si shen Kozmai qe nuk eshte pergjegjesi.
Kur vjen puna qe Islamiket e Shqiperise duan te mbrojne dobishmerine e Islamit ne identitetin shqiptar, theksohet me te madhe (edhe me te drejte), se Islami nuk gjeti ndonje shtet-mbreteri edhe popull shqiptar me kulture institucionale shqiptare, por se gjoja shqiptaret ishin te organizuar ne formate te huaja shteterore, si greko-bizantine, sllavo-bullgare a serbe, si edhe latine, edhe si te tille ishin ne rrezik konstant asimilimi, ne fakt ne nje rruge te sigurte asimilimi, qe keta studiues islamike, pretendojne se u nderpre me ardhjen e islamit ne Ballkan, ku u shkeput edhe pozicioni satelitor i shqiptareve nga graviteti asimilues i qendrave rreth e qark, sllavo-greke.
Kjo eshte me pak fjale panorama qe duan te ngulisin studiuesit islamike ne historiografine shqiptare.
Mirepo nje panorame te tille, i mungon te thote se turqit vete, forca qe solli edhe sponzorizoi islamin, pervec se nderpreu procesin e asimilimit kristian, sidomos nder ate pjese te popullsise qe po konvertohej ne islam, edhe i nenshtroi keta ne nje proces te ri asimilimi, ate turk-islamik, qe per nacional-islamistat shqiptare te sotem nuk ka qene aq i rrezikshem sa i pari, u LA DORE te lire, madje u DHA PUSHTETIN grekeve, qe keta te formonin hegjemonine e tyre ne Ballkanin turk. Turqit ishin ata donin qe muslimanet te numeroheshin si turq, ndersa kristianet ortodokse si greke, ne baze te fese. Patrikana nuk do te kishte as takat e as pushtet te bente asimilim etnik me ane te fese, nese Sponzorizuesi nuk do te ishin turqit, Porta e Larte.
Vete mentaliteti turk i identifikimit ne baze te fese, i ka rrenjet ne fakt para perandorise turke, ne vete Bizantin edhe Romen.
Keshtu qe ne kohe te Shen Kozmait, i cili mund te gjykonte vetem mbi standartet qe historia kishte vendosur para tij deri ne kohen e tij - edhe jo ne baze te standarteve qe do vendoseshin me vone ne shek.20, veteidentifikimi ne baze te fese, ishte dicka e natyrshme, fakt real, edhe si i tille i logjikshem, sepse ne fund te fundit, e logjikshme eshte ajo gje qe njerezit e pranojne per te logjikshme.
Keshtu pra, Shen Kozmai gjendej para nje populli kristian ortodoks, i cili sipas marreveshjes, ishte vene me URDHER te Sulltanit Mehmeti II nen Patrikun e Stambollit, si fetarisht edhe etnikisht, duke i identifikuar me emrin e perbashket greke, edhe e drejta e te cileve per tu edukuar edhe per te kryer veprime ligjore ishte vetem ne GREQISHT, pervec turqishtes.
Me kalimin e kohes, kjo popullsi "greke", per shkaqe te ndryshme, nder te cilat me te medha kane qene padituria, dmth tribalizmi, qe vjen nga izolimi me ambientin perreth, mosshkollimi, sidomos neper cepat e qoshet e Miletit - ASHTU sic ndodh sot me krahinat pereferike ne relate me qendren e shtetit - rane pre islamizimit edhe mohimit te fese. Tipari kryesor pra ishte mosshkollimi, gje qe do te thoshte mosmesimi i gjuhes (greqishtja) ne te cilen Sulltani kishte dhene dekretetin qe ata te jetonin si kristiane, edhe perdorimi i gjuhes lokale vetem neper ambiente shtepiake (shqipja), apo edhe ne marredhenie me te bashkefshatare.
Keshtu pra, ne kete kontekst, Shen Kozmai doli e u predikoi kesaj popullsie "greke", te sanksionuar pra si greke jo nga patrikana apo kisha, por nga sistemet politike te kohes, qe me bizantin e ne vazhdim edhe me shume me turqine.
Atehere Shen Kozmai, me nje gjuhe te thjeshte, te kuptueshme per standartin e njerezve qe u fliste, ne perkim te plote me standartin bashkekohor te te shprehurit, u ngre larte greqishten, e per tia arritur ketij qellimi, i ben te mos flasin gjuhet lokale.
Te mesoje greqishten, do te thonte qe te shkoje ne shkolle. Te shkolloheshe do te thosh qe te ruaje besimin.
Te mos mesoje greqisht, do te thosh te mos shkoje ne shkolle. Te mos shkoje ne shkolle, do te thosh te rrish ne shtepi, i kenaqur me gjuhen lokale, e cila nuk kishte dekretin e Sulltanit me ane te ciles te mesoje Dituri, e keshtu dalengadale te humbisje Fene.
Shen Kozmai, apo Kisha greke nuk mund te perhapte shkolla shqipe - sikur jepet mendimi me siper - per shkak te 1) nje gje e tille nuk ishte nje dukuri e bere realitet ndonjehere me pare, ne mase te konsiderueshme. 2) ne baze te marreveshjes me Mehmetin II, perhapja e shkolla ne gjuhe jo greke per kristianet e miletit ortodoks nen patrikun ishte SHKELJE ligjore qe mund te sillte edhe asgjesimin e tere Kishes.
(Prifterinjte katolike nuk benin pjese ne miletin ortodoks e ne detyrimet edhe privilegjet e ketij mileti. Gjuha shqipe qe ata perdoren 1) Pal Engjelli mund ta kete nxjerre formulen e pagezimit per arsye praktike, pasi ne Shqiperi popullata katolike ne gjendje pushtimi nuk do te kishte mundesi te pagezonte lirisht foshnjet, keshtu qe duke mosditur latinisht, ai detyrohej te dekretonte pagezimin e foshnjave edhe ne shqip nga prinderit e foshnjave sic parashikohet se behet ne raste urgjente. 2) Gjon Buzuku, shkroi ne shqip nen ndikimin iluminist e protestant. Vepra e tij u botua ne Itali - ndoshta mund te kete mbetur edhe atje, e te mos kete patur perhapje ne Shqiperi. Pra, ndoshta ka qene vetem nje dukuri e hershme per Shqiperine e fenomeneve perendimore te shekullarizimit, perdorimit te gjuheve kombetare etj...3) shkollat shqipe qe u hapen nga franceskanet andej nga shekulli 17, kane qene te izoluara ne Malesi, qe mbahej si e veteqeverisur, de facto indipendente, prej Portes se Larte.
Se fundmi, dukuria e perdorimit te shqipes sa erdh e u be ne kuader te mos qenit pjese e sistemit shteteror otoman i katolikeve, te cilet nepermjet gjuhes mund te arrinin nje lloj sketarizmi shoqeror per te mbijetuar.
Qe te kalojme te Shen Kozmai, per me teper, ne ate kohe, si edhe sot, kane levruar edhe mendimet e perbashkesise se origjines se grekeve - ashtu sic ekziston ky mentalitet sot tek arvanitasit, keshtu qe te drejtuarit ndaj tyre si greke ishte dicka e natyrshme. Ambivalenca e te qenit grek arvanitas ka qene po aq e natyrshme sa ajo e te qenit turk-arnaut.
Ajo qe thote Sherif Delvina, se Shen Kozmai erdhi te frenoje shqiptaret qe te jene ortodokse shqiptare eshte nje IDIOTESI e nje te pavertete historike. Eshte e kunderta, Shen Kozmai erdhi qe te mos frenohej te qenit heleno-ortodoks i shqiptareve, qe te mos e fragmentizonin veten vetem si arvanite se kjo sillte ne ate kohe bjerrjen fetare.
E njejta gje vlen edhe per sllavet. Prizreni, Ohri, kane qene patrikana, ie. pshkopata te lashta greke, te cilat sllavet i moren me vone. Sidoqofte, perdorimi i greqishtes ka qene urdher perandorak, edhe tek sllavet qe ishin ne patrikanen.
Krijoni Kontakt