"Pse na mungon Ferdi?"

[Xhuxhumaku]

Flasin kolegët Zhani Ciko, Alqi Lepuri, Jetmir Barbullushi dhe Suzana Turku

"Pse na mungon Ferdi?"

Yllka Parllaku

Ai nuk është më në korridoret e Radio Televizionit, as në kafen ku ulej aq shpesh me miqtë. Më 24 gusht bëhen dy vjet që ai është larguar prej të gjithëve, por ka lënë mbrapa partiturat, tek të cilat ka hedhur gjithë pasionin e tij. Ferdinand Deda, apo Ferdi, siç e thërrisnin miqtë, mendonte çdo sekondë për muzikën dhe mënyrën për të qëndruar gjithnjë pranë publikut. Deri në çastet e fundit të jetës ai punoi mbi piano dhe partitura. Miqve të tij u kujtohen telefonatat dhe takimet e fundit me të, teksa i rrëfente kompozimet më të reja, disa prej të cilave mbetën vetëm në kujtesën e tyre dhe nuk arritën të shkruheshin. Katër kolegët e tij më të afërt gjatë viteve të fundit i kujtojnë me nostalgji bisedat me të. Pëshpërimat e vazhdueshme, tek këndonte nën zë ndonjë melodi, që e kishte impresionuar. Zhani Ciko, miku i tij më i ngushtë në këto 15 vitet e fundit, e quan një muzikant të natyrës boheme, impulsive. "I gatshëm që në çdo moment të hapte shishen e frymëzimit dhe të prodhonte diçka emocionuese", thotë ai. Po ashtu, kolegu dhe miku i tij, dirigjenti Alqi Lepuri, kujton me nostalgji që ditën e parë që e ka takuar dhe ka pasur nderin të dirigjojë një nga veprat e Ferdinand Dedës. "Sa herë do të flitet për muzikë të bukur aq herë do të zihet në gojë Ferdinand Deda". Ndërsa pasardhësit të tij, Jetmir Barbullushit, i duket e pabesueshme që kanë kaluar plot dy vjet nga humbja e një kolegu, miku dhe poliartisti. Midis kolegëve dirigjentë të Ferdinand Dedës është edhe Suzana Turku, një mike e fëmijërisë, për të cilën ai ishte një njeri dhe artist me zemër dhe shpirt të madh.

Jeta dhe krijimtaria

Kompozitor dhe dirigjent, Ferdinand Deda u lind në Peqin më 5 shkurt të vitit 1941. Interesi i tij për muzikën ka nisur që në moshën 6-vjeçare, kur fillon të aktivizohet në jetën amatore të qytetit, por studimet e mirëfillta për muzikë i nisi në vitin 1955, pranë Liceut Artistik "Jordan Misja", në Tiranë. Pas mbarimit të Liceut, në vitin 1959 emërohet mësues muzike në Gjirokastër, deri në vitin 1960 kur fillon studimet për dirigjim pranë Konservatorit Nacional të Pragës, në Çekosllovaki. Me ndërprerjen e detyruar të tyre, në vitin 1962, Ferdinand Deda kthehet në Shqipëri dhe vazhdon pranë Konservatorit Shtetëror të Tiranës (sot Akademia e Arteve), ku dhe mbron diplomën në vitin 1966. Që prej këtij viti ishte dirigjenti kryesor i orkestrës së Radiotelevizionit Shqiptar dhe ka realizuar qindra koncerte të të gjitha gjinive, brenda dhe jashtë Shqipërisë. Paralelisht ka drejtuar edhe orkestra të tjera shqiptare, si orkestra e TOB, AA, Orkestra Simfonike e Prishtinës, etj. Deda është edhe kompozitor. Ndër gjinitë, të cilat kanë zënë vend shumë herët në krijimtarinë e tij është kënga, por Deda ka lëvruar me mjaft sukses edhe gjini të muzikës simfonike dhe instrumentale, muzikë filmi, etj.


Zhani Ciko

Është një jetë e tërë që kemi kaluar së bashku. Për 15 vjet rresht ishte një nga miqtë e mi më të mirë. Një nga ata persona që, kur i takon për herë të parë, pavarësisht se të bashkojnë rrugët e jetës dhe profesionit ose jo, gjithmonë të lenë një mbresë të pashlyeshme. Kështu ka qenë edhe mbresa ime e parë me Ferdin, që kur ishte nxënës në Liceun Artistik dhe erdhi në shkollën e mesme të fillonte studimet muzikore. Ferdi çdo gjë që e bënte, e bënte nëpërmjet frymëzimit. Për të ishte vuajtje të merrej me muzikë jashtë këtij pasioni të madh. Asnjëherë nuk mund të mirëkuptoheshim me Ferdin nëse ai nuk do të gjente burimin e frymëzimit të tij. Veprat e tij nuk i adresohen kërkimeve të mirëfillta muzikore ose të krijimtarisë, por i adresohen më shumë publikut të gjerë. Ai kishte dëshirë të shkruante, të ndiente të ishte gjithmonë i ri. Kjo ishte edhe një arsye pse ai nuk u pajtua kurrë me gjendjen e tij shëndetësore, gjithmonë kujtonte se me muzikë dhe me humorin e tij do ta kapërcente. Vetëm një herë kam parë trishtimin në sytë e tij, në momentet e fundit të jetës, kur ai e kishte kuptuar që ishte vërtetë rëndë e, në atë moment, edhe ai edhe unë lëshuam nga një pikë loti.

Suzana Turku

Ferdinand Dedën do ta kujtoj gjithmonë si një njeri shumë të afërt, shok të sinqertë dhe gjithmonë të buzëqeshur. E njihja që fëmijë, kur punoja në Pallatin e Pionierëve dhe kur isha nxënëse në Lice. Kontaktet e para me të i pata kur nisa të aktivizohesha dhe të këndoja në radio dhe ishte pikërisht Ferdi që më drejtonte. Gjithmonë energjik, impulsiv, punëtor dhe me marrëdhënie shumë të mira me personat që ai drejtonte, orkestrantët dhe me artistët, me të cilët bashkëpunonte. Më pas, me mbarimin e shkollës, duke qenë se unë studiova për dirigjim para viteve '80, kemi punuar gjithmonë bashkë për komplekset me Radiotelevizionin Shqiptar. Përveç festivaleve kemi bashkëpunuar në mjaft kore, siç ishin më parë koret e bashkuara dhe koncertet e mëdha. Ai ishte shumë korrekt dhe i saktë. Mund të them që Ferdi ishte një artist i plotësuar nga të gjitha anët, me shumë kulturë, me një vesh absolut. I njihte shumë mirë të gjitha veprat që drejtonte. Ka interpretuar shumë vepra të kompozitorëve shqiptarë në orkestrën e Radiotelevizionit, apo në orkestrën e majit, ku të gjithë kompozitorët shqiptarë shkruanin vepra të reja, të cilat interpretoheshin nga orkestrat dhe koret tona. Ferdi ka dhënë një kontribut të jashtëzakonshëm në interpretimin me nivel të muzikës së shkruar të kompozitorëve shqiptarë.

Alqi Lepuri

Ferdinand Deda mbetet gjithmonë një figurë e paharruar në kuptimin më të mirë të fjalës. Kështu që kujtimet e mia janë të shumta. Kështu, sa e kujtoj me mall aq edhe me nostalgji. Nganjëherë, edhe kur mblidhemi me shokët, sa herë flitet për miqësi, sa herë flitet për shoqëri, sa herë flitet për muzikë të bukur, aq herë do të zihet në gojë Ferdinand Deda. Në kujtimet e mia, që në moshë të re, Ferdinand Deda ishte gjithmonë ai supertalenti, njeriu i përkushtuar shumë pas muzikës, njeriu që ka punuar më shumë nga gjithë të tjerët me Orkestrën Simfonike të Televizionit, që ka punuar me muzikën simfonike, që ka punuar me muzikën e lehtë, që ka punuar me muzikën popullore, që ka punuar si krijues me vepra shumë të bukura, vepra të thjeshta me një gjuhë shumë të kuptueshme, me një punë jashtëzakonisht të theksuar popullore kombëtare. Kështu që ai gjithmonë mbetet një profil i përcaktuar shumë saktë, edhe në fushën e krijimtarisë, edhe të ekzekutimit e të interpretimit. Ferdinand Dedën e dallonte mbi të gjitha pasioni shumë i madh i tij. Ai ishte njeriu më i afërt për të gjithë. Sa merrte vesh që dikush merrej me muzikë, ishte një talent i ri, një shok, koleg apo mik ai nuk njihte as ambicien, as xhelozinë. Unë e ndiqja shumë herë në prova dhe aq herë vinte ndiqte dhe ai provat e mia, se kishte çfarë të më thoshte.

Jetmir Barbullushi

Mua më duket shumë e pabesueshme që u bënë dy vjet nga ikja e Ferdinand Dedës. Ai më duket sikur jeton akoma, sepse unë kam pasur një periudhë të gjatë jete, prej dhjetë vjetëve të fundit unë kam qenë pranë tij. Kam qenë shumë i lidhur qoftë nga ana shoqërore, qoftë nga ana muzikore, pavarësisht se ishte koleg më me eksperiencë dhe më me reputacion se unë. Ikja e Ferdit mua më ka dëmtuar pa masë, e ndjej shumë mungesën e tij dhe gjithmonë emocionohem kur flas për Ferdin. E kam quajtur një artist i pazëvendësueshëm, një poliartist i të gjitha sferave. Ai ishte një njeri shumë i thjeshtë, ishte me një zemër flori dhe një muzikant i paarritshëm. Me temperamentin që kishte ai, kur drejtonte koncertet, ishte e habitshme forca, energjia e tij, që e mbështillte gjatë drejtimit formacionin orkestral. Nuk kishte krijimtari që kishte Ferdi, që nuk më thërriste për t'i dhënë mendim. Ishte shumë i thjeshtë, pranonte ndonjëherë edhe vërejtje, ishte tepër modest. Më mirë që nuk asistova në momentet kritike të jetës së tij, sepse ruaj vetëm kujtimet e bukura. Ndoshta, ajo shkëputja nga orkestra e dëmtoi shpirtërisht. Kohëve të fundit dëshironte të bënte edhe një simfoni, që kishte lidhje me Kosovën dhe filloi diçka, kishte gjetur motivet, por nuk arriti, me sa duket, ta përfundojë për arsye shëndetësore.

Tirana-Observer.