Katekizmi i Krishterë Orthodhoks

[Eni]

BOTIM I KISHËS ORTHODHOKSE AUTOQEFALE SHQIPTARE

Tiranë, 1993

Shkruar nga: At Mihal Tërova
Përshtati në gjuhën letrare: Thoma Qëndro


Shën Maria e Maliqit,
ikonë e shekullit te XIV-XV,
në kishën e Shën Marisë, Maliq-Korçë

[Eni]

Ç’quhet katekizëm i krishterë orthodhoks?

Ky mesim eshte mësimi që na mëson të vërtetat e fesë Orthodhokse të krishterë. Këto të vërteta janë dy llojesh : 1) ato që duhet të besojmë, dhe 2) ato që duhet të bëjmë, që të jemi të krishterë orthodhoksë besimtarë dhe të trashëgojme jetën e pasosur.
Të vërtetat që duhet të besojmë quhen dogma dhe të vërtetat që duhet të bëjmë quhen porosi ose të vërteta morale.

Në sa pjesë ndahet katekizmi?

Katekizmi ndahet në dy pjesë: Pjesa I quhet Dogmatike, d.m.th. na mëson ç’duhet të besojmë, dhe Pjesa II quhet Morale se na mëson ç’duhet të punojmë që të jemi me të vërtetë të krishterë orthodhoksë.

Sa llojesh janë besimet ?

Të gjithë njerëzit e kuptojnë që botën e krijoi dhe e sundon një fuqi e lartë, të cilën e adhurojnë si Perëndi. Meqënëse të gjithë nuk kanë po atë zhvillim mendor, e kuptuan Perëndinë në mënyra të ndryshme. Disa besuan si Perëndi diellin, hënën dhe yjet, disa zjarrin, dhe disa statujat dhe drurët ose të tjera gjëra të natyrës. Pra besimet që besojnë shumë perëndi janë të gabuara se në ato hyjnohen (ose bëhen perëndi) fuqitë e natyrës dhe adhuruesit e shumëperëndive quhen politeistë.
Perëndia më në fund ua shfaqi bazat e besimit të vërtetë, më parë judhenjve, të cilëve u dërgoi patrikët Avraamin, Isaakun dhe Jakobin, Moisiun dhe profetët.
Pastaj zbatoi në tërë botën besimin e vërtetë duke dërguar Birin e Tij të vetëmlindur, Zotin tonë Jisu Krisht, i cili mësoi besimin e plotë. Pra besimet ndahen më dysh: politeiste, d.m.th. besime të shumë perëndive, dhe monoteiste, të një Perëndie. Monoteiste janë: Besimi judaik, i formuar prej Moisiut 1500 vjet para Krishtit, i cili përgatiti njerëzit që të kuptojnë Krishtërimin Orthodhoks që është besimi i vërtetë edhe shpëtimtar.
Besimin e krishterë e themeloi vetë Shpëtimtari ynë Jisu Krisht, i Cili lartësoi njerëzimin në shkallën e lartë të Perëndisë.
Monoteist është dhe muhamedanizmi, që e themeloi Muhamedi, lindur në Arabi 570 vjet pas Krishtit.

Shënim: Katekizëm ka ardhur nga fjala greke kat-eho, d.m.th. mësoj një njeri me zë; prandaj katekumenë quheshin ata që mësonin më pare dogmat e Krishtërimit dhe pastaj pagëzoheshin në Emrin e Trinisë së Shenjtë dhe bëheshin besimtarë të Kishës. Meqënëse prindërit janë të krishterë, natyrisht dhe bijtë e tyre do të bëhen të krishterë dhe në moshën e duhur do të mësojnë nga Katekizmi i Shenjtë Dogmat e Fesë. Mësimet e Katekizmit të Shenjtë burojnë nga librat dhe traditat e shenjta.

Librat e Shenjtë quhen ata libra që përmbajnë shfaqjen e Perëndisë, d.m.th. zbulimin e dogmave dhe të porosive. Bibla e shenjtë është e Perëndi-frymëzuar, se shkruesit e saj u frymëzuan prej Shpirtit të Shenjtë dhe me atë ndriçim i shkruan.

Bibla ndahet në dy pjesë: në Dhiatën e Vjetër dhe në Dhiatën e Re. Dhiata e Vjetër përmban librat e shenjtë që u shkruan prej profetëve përpara ardhjes së Zotit tonë Jisu Krisht dhe tregojnë historinë e popullit izraelit dhe premtimet e Perëndisë për ardhjen e Shpëtimtarit të njerëzve. Dhiata e Re përmban librat që u shkruan prej Apostujve pas ardhjes së Zotit tonë Jisu Krisht ku tregohen jeta dhe doktrina e Tij, si dhe lëçitjen e Ungjillit prej Apostujve në gjithë kombet. Librat e Dhiatës së Vjetër ndahen në tri klasa: 1) Historike, që tregojnë historine e judhenjve. 2) Didaktike, që përmbajnë tregime morale dhe himne në stil poetik, dhe 3) Profetike, që përmbajnë Profecitë (parathëniet) për ardhjen e Shpëtimtarit në botë.
Librat historike të Dhiatës së Vjetër janë:
1) Pentatefku, d.m.th. të pesë Librat e Moisiut që përmbajne historinë e judhenjve që nga krijimi i botës gjer në vdekjen e Moisiut.
2) Jisu Navi, që përmban pushtimin dhe stabilizimin e judhenjve në Kanaa, në tokën e premtuar.
3) Gjykatesit, ku tregohet historia e judhenjve në kohën e Gjykatësve.
4) Ruth, ku tregohet historia e saj.
5) Katër librat e Mbretërive dhe dy librat e të Lënavet, ku tregohet historia e judhenjve në kohën e Mbretërve gjer në prishjen e Jeruzalemit prej Nabukodonosorit,
6) Dy librat e Esdras dhe një e Noemias, ku tregohet si judhenjtë nën udhëheqjen e Esdras dhe Noemias u kthyen nga skllavëria e Babilonisë në Jeruzalem,
7) Libri i Judithit
8) Libri i Esthrit
9) Libri i Tobit
10) Tre Librat e Makabejve, ku tregohen punët heroike që bënë judhenjtë nën udhëheqjen e Makabejve.

Librat didaktike të Dhiatës së Vjetër janë:
11. Jobi
12. Psalmet e Davidit
13. Fjalët e Urta
14. Kishëtari (Ekslisiastiu)
15. Kënga e këngëve
16. Urtësia e Solomonit
17. Urtësia e Sirakut.

Librat Profetike janë katër të profetëve të mëdhenj edhe 13 të vogla që u shkruan prej profetëve të vegjël:
18. Isaia
19. Jeremia
20. Jezeqieli
21. Danieli.

Librat e Dhiatës së Re janë:
1. Katër Ungjijtë (sipas Mattheut, Markut, Llukait dhe Joanit) në të cilat përmbahet lajmi gazmor që erdhi Shpëtimtari në botë dhe rrëfehet jeta dhe mësimi i Tij.
2. Veprat e Apostujve ku tregohet veprimi i Apostujve për përhapjen e Ungjillit.
3. Letrat e Apostujve.
4. Zbulesa e Joanit (Apokalipsi), ku tregohet që Krishtërimi do të fitojë dhe do të triumfojë.


Ç’jane traditat ose gojëdhënat e Shenjta?

Apostujt nuk i shkruan në Librat e tyre gjithë mësimet dhe zakonet e krishtera. Përveç Librave të Shenjtë kemi dhe një burim të dytë të besimit tonë, Traditën e Shenjtë, e cila është dhënë gojë pas goje prej Apostujve në Kishë. Pra Traditat e Shenjta kanë fuqi të barabartë me Librat e Shenjtë. Traditën e Shenjtë e ka ruajtur te kulluar Kisha Orthodhokse. Katolikët e besojnë pak me ndryshim nga ne. Protestantët, kanë si burim të vetëm Biblën e Shenjtë, prandaj s’kanë shenjën e Kryqit, ikona, agjerime etj.

[Eni]

PJESA E PARË

DOGMATIKE

Pjesa I e Katekizmit të Shenjtë na mëson dogmat e Kishës Orthodhokse, d.m.th. ç’duhet të besojmë që të jemi të krishtere të vërtetë, prandaj kjo pjesë quhet dogmatike.
Ku përmbahet shkurtazi mësimi i Kishës për fenë? Dogmat e Kishës sonë, të cilat gjerësisht janë në Librin e Shenjtë dhe në Traditën e Shenjtë, përmbahen shkurtazi dhe me pak fjalë në Simbolin e Besimit. Simbol është fjalë ushtarake. Ashtu si ushtarët me disa fjalë ose me shenja shquhen midis tyre dhe ndahen nga armiqtë, kështu dhe orthodhoksët me Simbolin e Besimit shquhen kryesisht nga jo orthodhoksët.
Simboli ndahet në 12 artikuj, prej të cilëve artikulli i parë bën fjalë për Perëndinë Atin, II gjer në VII bën fjalë për Perëndinë Birin, art. VIII bën fjalë për Shpirtin e Shenjtë, IX bën fjalë për Kishën, X për Pagëzimin, XI për ngjalljen e të vdekurve dhe XII për jetën e ardhshme. Shtatë art. të Simbolit i hartoi Sinodhi Ekumenik I, i cili u mblodh në Nike më 325 ku dënoi mësimin e Ariosit, një prifti në Aleksandri të Egjiptit, i cili mohonte Hyjninë e shpëtimtarit tonë Jisu Krisht. Artikujt e tjerë u plotësuan prej Sinodhit Ekumenik të Kostantinopojës më 381, i cili dënoi mësimin e Patrikut Maqedonios të Kostantinopojës, i cili mohonte Hyjninë e Shpirtit të Shenjtë.

Simboli i Besimit

I. Besoj në një Perëndi, Atë të tërëfuqishëm, krijues të qiellit e te dheut, dhe të gjitha të dukurave e të padukurave.

II. Dhe në një Zot, Jisu Krishtin, Birin e Perëndisë, të vetëmlindurin, që lindi prej Atit përpara gjithë shekujve. Dritë prej drite, Perëndi të vërtetë prej Perëndie të vërtetë, të lindur, jo të bërë, që ka të qenët një me Atin, me anën e të cilit u bënë të gjitha.

III. Që për ne njerëzit dhe për shpëtimin tonë zbriti prej qiejve dhe u trupëzua prej Shpirtit të Shenjtë dhe Virgjëreshës Mari dhe u bë njeri.

IV. Dhe u kryqëzua për ne në kohën e Pontit Pilat dhe pësoi e u varros.

V. Dhe u ngjall të tretën ditë sipas shkrimeve.

VI. Dhe u ngjit në qiell dhe rri në të djathtë të Atit.

VII. Dhe do të vijë përsëri me lavdi të gjykojë të gjallët e të vdekurit, Mbretëria e të Cilit nuk do të ketë mbarim.

VIII. Dhe në Shpirtin e Shenjtë, Zot, Jetëbërës, që buron prej Atit, që adhurohet e lavdërohet bashkë me Atin e me Birin, që foli me anën e profetëve.

IX. Në një Kishë të Shenjtë, të përgjithshme dhe apostolike.

X. Pohoj një pagëzim për ndjesën e mëkateve.

XI. Pres ngjalljen e të vdekurve.

XII. Dhe jetën e ardhshme të amëshuar, Amin.

[Eni]

Art.I i Simbolit të Besimit:

I. Besoj në një Perëndi, Atë të tërëfuqishëm, krijues të qiellit e të dheut, dhe të gjitha të dukurave e të padukurave.

Ç’na mëson Art. I i Simbolit?

Art. I. na mëson që është një Perëndi e vetme dhe e vërtetë, i Cili krijoi botën dhe përkujdeset për të.


Si provohet që ka Perëndi ?

Që ekziston një Perëndi, provohet dhe nga ekzistenca jonë dhe nga bota e tërë. Sikurse ne s’mundim të krijojmë veten tonë, kështu edhe bota s’eshte e mundur të ndodhej prej vetiu; pra e ka krijuar një tjetër dhe Ky është Perëndia.
Ekzistenca e perëndisë provohet dhe nga zëri i ndërgjegjes sonë, e cila na tregon të miren që duhet të bëjmë dhe na ndalon nga e liga. Kjo ndërgjegje sipas veprës, n.q.s. vepra është e mirë, na shpërblen me një gezim të patreguar, dhe n.q.s. vepra është e ligë, na qorton me një paqetësi të padurueshme. Këtë zë të brendshëm e ka vënë Perëndia. Ekzistenca e Perëndisë provohet dhe nga historia e përbotshme, se s’ka qënë mbi dhè asnjë popull, që s’ka adhuruar Perëndi. Natyrisht, besimi ne Perendine eshte mbi arsyen, por jo jashte arsyes.


Qënia dhe cilësitë e Perëndisë.

E palëndshme dhe frymë e plotë është Perëndia, prandaj si e këtillë është:

1) i perjetshëm, që nuk ka as nisje as mbarim,
2) i padukshëm, se i mungon lënda që është vetëm e dukur,
3) i panxënë, d.m.th. nuk kufizohet në ndonjë vend, por përkundrazi ndodhet kudo,
4) i pandryshuar, se meqenëse është absolutisht i plotë, s’mund të bëhet as më i plotë as më pak i plotë, se atëherë do të pushonte të ishte Perëndi,
5) i tërëfuqishëm, se mund të bëjë të gjitha,
6) i gjithëurte, se të gjitha i bën me urtësi,
7) i Shenjtë dhe i pamëkatshëm,
8) i drejtë, se shpërblen të mirën dhe dënon të ligën. (Do t’i japë cilitdo sipas veprave të tij,
9) i gjithëmirë, se dëshiron shpëtimin e të gjithëve.


Pse simboli na mëson një Perëndi ?

Perëndia është një nga qenia dhe nga natyra, por i trishmë nga personat, d.m.th. Ati, Biri edhe Shpirti i Shenjtë, Trinia e njëqenshme dhe e pandarë.
Nga qenia dhe nga natyra s’ka asnjë diferencë midis personave të Trintrisë së Shenjtë, prandaj edhe ne ashtu si adhurojmë Atin, kështu adhurojmë edhe Birin edhe Shpirtin e Shenjtë; por ka diferencë në personat e Trinitrisë së Shenjtë vetëm nga kjo: se Ati është i palindur, biri, personi i dytë i Trinitrisë është lindur prej Atit, dhe Shiprti i Shenjtë buron prej Atit.
Mister është që si Perëndia shquhet në tre persona, të cilët përbëjnë vetëm një Perëndi, sepse nuk është e mundur të kuptohet prej mendjes së njeriut. Por shpjegimin e së vërtetës na e mësoi Shpëtimtari, i cili i porositi nxënësit e Tij që të pagëzojnë “Në emer të Atit e të Birit dhe të Shpirtit të Shenjtë” (Matth. 28:19). U shfaq dhe ndër ne Trinitria e shenjtë në pagëzimin e Shpëtimtarit tonë, kur Biri pagëzohej, Ati dëshmoi duke thirrur: “Ky është Biri im i dashur, të Cilin e pëlqeva”, dhe Shpirti i Shenjtë zbriti në formë pëllumbi.


Pse quhet Perëndia Simbol i Tërëfuqishëm?

Se Ai përkujdeset për tërë krijesat dhe i përmban me fuqinë e dëshirën e Tij.


Si e krijoi Perendia botën ?

E krijoi pa ndonjë lëndë, se edhe lënda nuk mund të ndodhet vetiu, pra Perëndia e krijoi botën vetëm me fjalën e Tij, ashtu si thotë Bibla e Shenjtë “Perëndia tha e u bë” (Gjeneza 1)
Ditën e parë bëri dritën, të dytën bëri qiellin, të tretën ndau ujrat nga toka, të katërtën bëri diellin, hënën dhe yjet, të pestën peshqit edhe shpendët, të gjashtën shtazët dhe në fund njeriun, mbretin e gjithë natyrës.
Perëndia e krijoi botën jo se kishte ndonjë nevojë për të, por si i Tërëmire të japë nga të mirat e Tij edhe në krijesa dhe nga dashuria e Tij t’i bëjë të lumtura. Përpara pra se të krijonte botën e dukshme që shikojmë, krijoi dhe botën e padukshme, d.m.th. engjëjt. Engjëjt janë frymë të palëndshme dhe të patrupshme, që kanë mendje dhe dëshira të lira. Të gjithë engjëjt u krijuan më parë të mirë.
Por disa nga këta, nga kryelartësia e tyre, i kundërshtuan vullnetit të Perëndisë, prandaj u dënuan dhe u bënë engjëj të ligj ose demonë. Engjëjt e mirë për punë kanë qe të himnojnë dhe të lavdërojnë Perëndinë, t’i shërbejnë Atij, dhe të ruajnë njeriun nga ligësitë. Puna e demonëve është që të luftojnë Perëndinë dhe kujdesen të tërheqin njeriun në ligësi dhe në mëkate.


Si e krijoi Perëndia njeriun ?

Perëndia e krijoi njeriun me një mënyrë të veçantë dhe të jashtëzakonshme nga të gjitha krijesat. Mori baltën nga toka dhe gatoi trupin e njeriut; pastaj i fryu në fytyrë dhe i dha shpirt të gjallë, i cili është i palëndshëm dhe i pavdekshëm. Prandaj njeriu është më i larti dhe më i përsosuri se të gjitha krijesat e dheut.


Ç’na thotë tjetër Bibla për krijimin e njeriut ?

Libri i Shenjtë thotë që Perëndia e krijoi njeriun “sipas ikonës dhe shëmbëlltyrës së Tij”. Kjo tregon që Perëndia i dhuroi njeriut shumë cilësi shpirtërore, d.m.th. e bëri të logjikshëm, të lirë moralisht, mbret të krijesës së dukshme, dhe njeriu mund të afrohet në shkallën hyjnore që t’i përngjasë Perëndisë.


Perëndia la vetëm njeriun e parëkrijuar ?

Perëndia njeriun e parëkrijuar e quajti Adam dhe nuk e la vetëm, por i dha edhe një shoqe, të cilën e bëri keshtu. E vuri Adamin në gjume dhe i mori një brinje dhe bëri nje grua e ia dha shoqe Adamit, i cili e quajti Eva. Nga Adami dhe Eva kanë origjinën e tyre gjithë njerëzit.


Ku i vuri Perëndia të parëkrijuarit ?

Të parëkrijuarit morën prej Perëndisë shumë të mira shpirtërore dhe lëndore. Ai i vuri që të banojnë në Parajsë, d.m.th. në një kopsht shumë të këndshëm dhe pjellor, që e mbolli në Eden.
Në Parajsë Adami dhe Eva rronin shumë të lumtur, se ishin në shoqërim të vazhduar me Perëndine dhe gëzonin gjithë te mirat që ishin atje.


Ç’porosi i dha Perëndia njeriut ?

Që ta provojë Perëndia njeriun dhe ta ushtrojë në luftën kundër të ligut, e ndaloi që të hante nga pema e njohjes të së mirës dhe të së ligës dhe ajo pemë u quajt kështu, se njeriu do të tregohej i mirë, n.q.s. nuk hante nga ajo pemë, dhei lig, n.q.s. hante.


E ruajti njeriu porosinë e Perëndisë ?

Mjerisht jo, se djalli në formë gjarpëri gënjeu Evën dhe ajo mbasi hëngri, i dha dhe Adamit, i cili hëngri dhe ky dhe kështu e prishën porosinë e Perëndisë dhe mëkatuan. Përfundimet e mëkatit ishin të mëdha, se më pare ishin pranë Perëndisë dhe deshën gjithnjë të mirën. Pas fajit u larguan nga Perëndia dhe mendja e tyre u errësua dhe zemra e tyre filloi të pëlqejë të ligën.
Të tjera përfundime të mëkatit ishin dhe këto: E para, se në parajsë ishin të lumtur dhe të pavdekshëm, por pas fajit ranë në mjerime, fatkeqësi, në sëmundje dhe pastaj në vdekje. Por mjerisht këto përfundime të mekatit nuk u kufizuan te Adami dhe Eva, por u përhapen dhe në stërnipërit e tyre, si një ndyrësi trashëgimtare; prandaj të gjithe jemi fajtorë dhe përgjegjës para Perëndisë.

Shënim: Të katër shkronjat e emrit të njeriut të parëkrijuar ADAM kanë kuptim nga greqishtja kështu: A(Anatoli), D(Dhisis), A(Arktos) dhe M(Mesimbria) që domethënë:

Lindje, Perëndim, Veri dhe Jug.


Për përkujdesjen e Perëndisë

Pasi krijoi Perëndia botën, nuk e la në fatin e saj, por përkujdeset për të. Kjo kujdesje e Perëndisë quhet Përkujdesje Hyjnore. Lënia e botës në fatin e saj nuk ishte konform me mirësinë e tij.
Prandaj Perëndia jo vetëm nuk e la botën që të prishet, por përkujdeset që të plotësohet qëllimi për të cilin u krijua. Përkujdesjen e Perëndisë për botën na e tregon Davidi në Psalmin 103 duke thënë: “Atë që u jep, e mbledhin; Ti hap dorën, ata nginjen me të mira; Ti kthen fytyrën mënjanë ata përzihen; u ngreh frymën shuhen dhe kthehen në baltën e tyre. U dërgon frymën Tënde, ndërtohen, edhe përterit faqen e dheut”. Perëndia përkujdeset dhe për më të voglat krijesa si për shpendët e qiellit dhe për lulet e arës; ashtu siç thotë Zoti ynë në Ungjillin sipas Mattheut 9:26: “Vini re shpendët e qiellit, të cilat as mbjellin, as korrin, por Ati juaj qiellore i ushqen”.
Por më tepër përkujdeset për njeriun se i dha mendje edhe vullnet të lirë, dhe pas mëkatit i dërgoi për shpëtimin e tij Birin e Tij dhe Shpirtin e Shenjtë. Përkujdesja Hyjnore na ruan nga shumë rreziqe, se thotë: “Në qoftë Perëndia me ne, asnjë s’është kunder nesh”.


Ishte e mundur që të shpëtonte njeriu nga mëkati ?

Pas mëkatit të Adamit demoralizimi njerëzor po shtohej përditë. Njerëzimi s’ishte e mundur të shpëtonte me fuqitë e tij. Prandaj duhej të bëhej një nga të dyja, ose njeriu të mbetej për jetë fatkeq, ose Perëndia ta ndihmonte me ardhjen e Tij dhe ta shpëtonte. Prandaj kur erdhi mbushja e kohës, Perëndia dërgoi për shpëtimin e njerëzimit Birin e Tij, i Cili zbriti prej qiejve dhe u trupëzua prej Shpirtit të Shenjtë dhe Virgjëreshës Mari dhe u bë njeri (750 pas ndërtimit të Romës). Kështu i Biri i Perëndisë, u bë Perëndi dhe njeri i plotë, me një fjalë hyj-njeri. Si Perëndi është plotësisht me atë qenie të Atit, dhe si njeri përbëhej prej trupi dhe shpirti një lloj me të gjithë ne, përveç mëkatit.

[Eni]

Art. II i Simbolit te Besimit :

II. Dhe nje Zot, Iisu Krishtin, Birin e Perendise, te vetemlindurin, qe lindi prej Atit perpara gjithe shekujve. Drite prej drite, Perendi te vertete prej Perendie te vertete, te lindur, jo te bere, qe ka te qenet nje me Atin, me anen e te cilit u bene te gjitha.

Shpjegim i Art. II.

Ne fillim te ketij Art. duhet kuptuar folja “Besoj” qe eshte ne fillim te Art. I.
Shpetimtari quhet Zot, se eshte zoti i gjithesise.
Iisu eshte emri qe iu dha diten e tete pas lindjes dhe u rrethpre simbas Ligjit te Moisiut; Iisu domethene Shpetimtar. Krisht, domethene i mirosur. Mbreterit e judhenjve, kur merrnin fronin e mbreterise se tyre, miroseshin. Pra meqenese Iisu eshte Mbreti shpirteror i njerezimit, i mirosur prej Shpirtit te Shenjte, u quajt Krisht.
Shpetimtar quhet i vetmi Biri i Perendise, sepse eshte i vetem nga natyra, kurse ne njerezit jemi bij te Perendise nga hiri, kur veprojme mire.
Me anen e te Cilit u bene te gjitha, d.m.th. ashtu si Ati eshte krijuesi i botes, keshtu dhe Biri eshte Krijues dhe jo i krijuar, sikurse blasfemonte Ariosi. Pra eshte Perendi i vertete, i lindur prej Atit si drite prej drite.

[Eni]

Art. III. i Simbolit te Besimit:

III. Qe per ne njerezit dhe per shpetimin tone zbriti prej qiejve dhe u trupezua prej Shpirtit te Shenjte dhe Virgjereshes Mari dhe u be njeri.

Ç’na meson Art. III. i Simbolit te besimit ?

Ky Art. na meson, qe personi i dyte i Trinitrise se Shenjte, Biri i Perendise, per te shpetuar njerezit nga mekati, zbriti prej qiejve, mori trup njeriu prej Virgjereshes dhe Hyjlindeses Mari me anen e Shpirtit te Shenjte dhe u be njeri.

A ishte nevoje te behej njeri Biri i perendise ?

Nevoja qe te behej njeri ishte qe te na shpetoje, se vetem si njeri ishte e mundur te kryqezohej dhe te derdhe gjakun e Tij per mekatet tona.
Por dhe si u be njeri, mbeti sikurse ishte perpara, Perendi i vertete. Nga kjo kuptohet, qe zoti yne, si Perendi – njeri i vertete, kishte dy natyra, njeren te Perendishme dhe tjetren njerezore, kishte dhe dy vullnete, nje si Perendi dhe nje si njeri.

Si e shpetoi Zoti yne Iisu Krisht njerezimin ?

E shpetoi, e para me mesimin e Tij. E dyta, me shembullin dhe e treta me vdekjen e Tij.

1. Me mesimi e Tij

Mesimi i Zotit tone iisu Krisht. Shpetimtari na mesoi kryesisht dogmen dhe Moralin. Idete themeltare te mesimit te tij jane, se Perendia eshte Ati i gjithe njerezimit edhe ne jemi bijte e Tij. Krishti duke mesuar nxenesit e tij si te falen, u tha atyre te thone “Ati yne qe je ne qiell”.

1) Judhejte e konsideronin Perendine, si Zot te frikshem, i cili denon gjer ne brezin (gjeneraten) e trete dhe te katert. Krishterimi, perkundrazi, e konsideron Perendine si nje At plot me dashuri dhe meshire per ne. Nga ky mesim vjen se te gjithe jemi vellezer, meqenese jemi bij te nje Ati. Nga vellazerimi i gjithe njerezve del, qe duhet te duam njeri-tjetrin, se njohja e te krishtereve eshte dashuria.
“Nga kjo do t’ju njohin te gjithe, qe jeni nxenesit e mi, ne qofte se keni dashuri per njeri-tjetrin” (Joan 13:35).
2) Lidhja jone me Perendine duhet te jete lidhje dashurie. Porosite e Perendise duhet t’i ruajme, jo nga frika,por nga dashuria per Te. Se atehere ka vlere e mira, kur behet nga dashuria, dhe jo nga frika ose nga interesi.
3) Perendia meqenese eshte i Meshirshem, e ndjen mekatarin e penduar, mekatari mund te jete i sigurt se ka gjithmone ndjese perpara Perendise, ne qofte se pendohet me gjithe zemer. Kete e tregoi ne paravoline e birit “te shthurur”. (Lluk 15:11-13)
4) Ta pastruarit keshtu nga mekati perbejne Mbreterine e Perendise ne bote, ne te cilen mbreteron Ligji dhe Deshira e Perendise. Mbreterine qe thame erdhi dhe e themeloi ne bote Zoti yne Iisu Krisht.
Shpetimtari yne me fjalimet e Tij te ndryshme, por me teper me ato ne mal, tregoi parimet me kryesore te Krishterimit. Shume here fliste me paravoli (shembuj), d.m.th. me rrefime, prej te cilave dilte si perfundim nje e drejte fetare ose morale.

2. Me shembullin e jetes se Tij

Zoti yne Iisu Krishti shpetoi boten, jo vetem se i mesoi botes virtutet e larta,por se Ati vete, i pari i zbatoi ne jeten e Tij. Mesimi s’ka ndonje vlere, n.q.s. nuk provohet me shembullin e jetes se atij qe e meson. Zoti nuk na mesoi vetem detyrat, qe kemi kundrejt Perendise dhe ndaj te afermit tone, por dhe u be shembulli gjalle i atyre “Faj nuk beri dhe as u gjend dinakeri ne gojen e Tij” (Petr. 2:22). Per hirin e njerezve mesonte gjithje dhe kudo, dhe mesimet e tij i pasonte me mireberje, kurse ai s’kishte ku te ulte kryet dhe me se fundi dha edhe jeten e Tij per ta. “Dashuri me te madhe se kjo s’ka asnje, qe te vere shpirtin e tij per miqet e tij” Joan. 15:13)

3. Me vdekjen e Tij

Shpetimtari yne e vulosi jeten me vdekjen e Tij martire, me te cilen na dha mesimin me te larte te therorizojme bejme fli) te gjitha dhe, ne qofte nevoja dhe jeten tone perpara detyres. Por me teper me gjakun e Tij mbi kryq miqesoi Perendine me njerezimin, te cilet ishin larguar nga Perendia nga shkaku u mekatit te njeriut te paregatuar Adam, dhe keshtu u plotesua rilindja dhe shpetimi i njerezimit.

[Eni]

Art. IV i Simbolit te Besimit :

Qe u kryqezua per ne në kohen e Pontit Pilat dhe pesoi dhe u varros”

Ky Art. na meson qe ne ditet e qeveritarit romak te Judese, Pontit Pilat, Zoti yne Iisu Krisht u ndoq prej kryeprifterinjve dhe shkruesve dhe pasi u denua per vdekje, u kryqezua dhe u varros.

Perse kryeprifterinjte dhe shkruesit e judhenjve e perndoqen Iisu Krishtin ?

Kjo u be se ai qe kundershtar i tyre, se jo vetem qe i qortonte per hipokrizine e tyre dhe per te tjera ligesi, por dhe se terhiqte me mesimet dhe çudite e Tij nderimin dhe respektin e popullit.
Kryeprifterinjte dhe shkruesit kishin per detyre te shpjegonin Ligjin e Moisiut dhe te profeteve dhe te mesonin popullin, por ky nuk degjonte mesimet e tyre, duke ditur se keta ishin hipokrite dhe nuk benin simbas mesimeve qe jepnin. Perkundrazi populli adhuronte Krishtin, se e dinte qe jeta e Tij ishte konform me principet morale qe mesonte. Prandaj kryeprifterinjte dhe shkruesit e urrenin dhe kerkonin vdekjen e tij.

[Eni]

Art. V i simbolit te Besimit:

Dhe u ngjall te treten dite sipas shkrimeve

Ky Art. na meson qe zoti yne Iisu Krisht pasi u kryqezua dhe u varros si njeri, u ngjall diten e trete prej se vdekurish dhe keshtu u mund fuqia e vdekjes dhe e djallit. Ngjalljen e tij prej se vdekurish ua kishte paralajmeruar nxenesvet te tij duke thene: “Ja tek po ngjitemi ne Jeruzalem dhe do te jepem ne duart e prifterinjve, te cilet do te me mundojne dhe do te me kryqezojne, por diten e trete do te ngjallem, sikurse thone shkrimet per mua”.

[Eni]

Art. VI i simbolit te Besimit:

Dhe u ngjit ne qiejt dhe rri ne te djathte te Atit

Ky Art. na meson qe Zoti yne Iisu Krisht pasi u ngjall se vdekurish dhe ndenji dyzet dite bashke me nxenesit e tij, u ngjit ne qiejt dhe ndenji ne te djathte te Atit.

Ç’porosi u dha nxenesve perpara ngritjes?

Urdheroi te mos largohen nga Jeruzalemi para se te merrnin Shpirtin e Shenjte dhe u tha: “Joani pagezonte me uje, por ju do te pagezoheni me Shpirtin e Shenjte paspak ditesh, keshtu te ndriçuar te predikoni Ungjillin ne bote dhe pagezoni ata qe besojne, ne emrin e Atit, te Birit dhe te Shpirtit te Shenjte”. Edhe pasi i siguroi qe do te jete bashke me ta gjer ne mbarim te jetes, i bekoi dhe u ngjitne qiell.

[Eni]

Art. VII i Simbollit te Besimit:

Dhe do te vije perseri me lavdi te gjykoje te gjallet e te vdekurit, Mbreteria e te cilit nuk do te kete mbarim.

Ky Art. na meson qe, sikurse Krishti u ngjit ne qiejt bashke me trupin e tij njerezor, ashtu prape me ate trup do te vije per se dyti here per te gjykuar njerezimin per hater, sipas veprave qe ka bere secili.

Ardhja e dyte e Krishtit do te jete valle si e para ?

Jo, se ne ardhjen e pare erdhi si njeri i perulur dhe s’kishte ku te mbeshteste kryet, por ne ardhjen e dyte do te vije si Perendi i rrethuar me ushtrite engjellore, me lavdine dhe madheshtine e Tij te Perendishme.

Kur do te ngjase ardhja e dyte e Zotit ?

Per kete Zoti na thote ne Ungjillin (Matth. 20:1-3) paravoline e dhjete virgjereshave qe nuk dinin ardhjen e dhenderrit, diten dhe oren; ky pra eshte nje mesim qe kurdohere duhet te jemi te pergatitur.

Si do te behet gjykimi i botes dhe shperblimi ?

Kete na tregon Ungjilli (Matth. 25: 31-46). Krishti do te rrije mbi fron lavdie, te drejtet do t’i vere me te djathte dhe mekataret me te mengjer; pastaj pasi t’u numeroje te drejteve veprat e tyre te mira, do t’i dergoje ne Parajse, ku do te trashegojne jeten e perjetshme te lumtur. Dhe mekatareve mbasi t’u numeroje veprat e liga, do t’i denoje ne Sketerre, ku do te mbeten perjete.