Skizma e Madhe e Kishës dhe shqiptarët

[Labeati]

Shkurt muhabeti si e thua edhe vete:

Ashtu siç kishte ndodhur me Dioklenë, pothuaj dy shekuj më parë, edhe në Arbër, procesi i ngjizjes politike u mbështet edhe nga një apostasi fetare nga Bizanti. S'ka dyshim që klasa e aristokracisë vendase ishte protagonistja e këtij emancipimi të dyfishtë. Në fund të shek. XII familja fisnike e Skurrajve të Tiranës kishte hedhur një hap vendimtar drejt bashkimit të saj me Kishën e Romës. Varri monumental i sebastit, Mihal Skurra, i vitit 1201, që krahas mbishkrimit në greqishten bizantine, ka dhe versionin e tij në latinisht, në kishën e Shën Mërisë së Brarit, me afreske të stilit roman e mbishkrime latine, është një provë e gjallë e këtij orientimi perëndimor kulturoro–fetar të Arbërit e të fisnikërisë së tij. Por në vitin 1208 princi i Arbërit, Dhimitri, bëri hapin vendimtar në këtë drejtim, duke i kërkuar papës Inocenti III ta pranonte atë dhe popullin e tij në gjirin e kishës së Romës. Arqidhjaku katolik i Durrësit pati një rol të veçantë në "përpunimin" e krerëve të Arbërit, shenjë kjo që Durrësi, krahas Tivarit nga veriu, u bë propolsor i besimit katolik në ato anë

Në aktet e mbretërve serbë të shek. XIII–XIV (Kodi i Dushanit), përveçse në dokumentet e shumta papale, bëhet fjalë për "fenë latine", "besimtarë latinë", e "priftërinj latinë", deri edhe në fshatra të thella të Kosovës, tregues ky i një pranie të konsiderueshme të ritit roman në ato treva.

Tashti na mbetet te filozofojme si ka mundesi qe deri ne fshatrat e thella te Kosoves paska depertuar katolicizmi mbas 2-3 shekujsh imponim te kishes bizantine?

Shume e thjeshte:
Feja ortodokse per shqiptaret e veriut ishte feja shteterore e pushtuesi greko-sllav, ndersa orientimi dhe tradita ishin kisha e perendimit.

se nuk ma merr mendja qe Venedikut i plaste shume per fshatrat e thella te Kosoves, kur duheshin nja 7-8 dite te mira maje mushkes per te mberrite deri atje, pa llogarite "policine" rrugore serbe.

Gabimi jot eshte se ngaterron kishen zyrtare me orientimin fetar te popullsise. Peshkopi mund te ishte serb (ortodoks) po ashtu kishat e pushtuara, por po flasim per popullin shqiptar qe e mbijetoi fene e te pareve, perkunder dhunes shteterore bizantine-sllave.

[Seminarist]

Une nuk kam mohuar asnjehere orientimin perendimor te princave mesjetare jo bizantine, as te shqiptareve e as te sllaveve. Ky nuk eshte debati. Debati eshte feja e riti qe praktikohej nga shumica derrmuese e shqiptareve para, ne prag, edhe pas Skizmes.
Luhatja politike midis lindjes e perendimit ka qene rezonanca, me pasoja fetare, e afirmimit te grup-popujve te vegjel jo bizantine per nga gjuha (greke) edhe kultura helene.

Vete i tmerrshmi Car Dushani iu lut papes qe ta bente kapiten te tij ne Kryqezata, e, ndoshta, po te mos kishte hasur ne kundershti ne popullin e sinqerte fetar, bashkepunimi i tij me katoliket do ta kishte kthyer popullin serb nen Romen.

Si pasoje e ketij deshtimi, papa i organizoi nje kryengritje mbareballkanike Car Dushanit, per ta rrezuar nga froni.


Po ti hyet me detaj ketyre rezonancave politike me pasoja fetare dalim tek:


dy pole anesore ekstreme, me njeren ane Romen me katolicizmin, ndersa ana tjeter, Konstantinopoli me ortodoksine, ndermjet te cileve luhateshin popuj jo greke e te vegjel, nderkohe qe popujt e vegjel luhateshin edhe midis njeri-tjetrit.


Psh per shkak te serbeve, e jo vetem grekeve, shqiptaret beheshin edhe katolike. Ndersa serbet, per shkak te bizantit, bashkepunonin edhe me katolicizmin.



Shqiptaret nuk beheshin katolike, sic thua ti, sepse ishin per nga natyra shpirterore pro-perendimore, perjashtoj ketu popullaten latine ne gen. Ata beheshin katolike per arsye politike, edhe pse praktikante te ritit ortodoks.


Vete historianet e mesjetes shqiptare, Shuflai etj e theksojne nje lloj Afetarie nder princat shqiptare, qe lekundeshin per nga tu vinte interesi, e qe nuk ishin as katolike e as ortodokse, ose ku katolicizmi e ortodoksia shkrihej e bashkejetonte ne nje "harmoni" te pazakonte tjeterkund.

Shume perpiqen ta paraqesin sikur kjo harmoni ishte si pasoje e virtutit te tolerances ne popullin shqiptar - a thu se me te tilla levdata po na shtojne mireqenien neve sot, duke na bere qejfin - nderkohe qe une them se ka qene mungesa e nje shteti te unifikum ne strukture, politike, ideologji e kulture ajo qe i bente shqiptaret te ishin laramane harmonisht per nga feja.


Ne perpjekje e siper te krijuar kete unifikim shqiptaret u gjenden ne mesjete para obcionit te lidhjes me latinet. Kjo eshte aksidentale.


Ne asnje vend mesjetar nuk ka patur mundesi qe feja shteterore te jete nje tjeter, ndersa populli te praktikoje nje fe tjeter. Feja e Mbretit ka qene ajo e popullit. Aq sa kjo u be parrulla edhe e Injacit te Lojoles, themeluesit te Jezuiteve, ne kundra-reformacion.
Vete shembulli qe ti jep nga fisniku Skurra, thote se ai iu lut papes qe ti bente katolike bashke me popullin e tij!



Sa per Kosoven, nuk ka qene Venedikut qe i ka plasur qe te behen katolike fhsatrat e thella, por ka qene misionet katolike teper te zellshme per konvertime qe depertonin zonat e pushtuara nga kryqezatat edhe pushtimet e mbreterve katolike.
Pastaj ka pasur edhe levizje te popullsise, sidomos asaj qe merrej me blegtori, asaj katolike, nga veriu e bregdeti katolik thelle neper malesi.



Hape librin e antropologut shqiptar Jakov Milaj "Raca shqiptare", ose edhe Shuflain apo Jirecekun e shihi atje.