Përse ekziston shkronja "Ë/ë" në shkrimet shqipe

[Shpresmiri]

A di dikush të më tregojë: përse disa këtu në forum nuk e përdorin kurrë "ë"-në e shqipes, duke e zëvendësuar atë me "e"-në??
Ka kohë që marrë pjesë në forumin shqiptar, mirëpo ende nuk shoh që dikush i cili ka shkruar pa "ë" t'ia fillojë ta përdorë atë. Të shumtën e rasteve shoh se shqiptarët nga Shqipëria (sidomos jugu) nuk e përdorin ë-në (ndoshta e kam gabim).
Jam shumë kurioz të di, a është problemi te tastatura e kompjuterit, apo ndoshta kanë dalë rregulla të reja në shqip, apo...?
Thuajeni një fjalë ju lutem së paku ju që mirreni me gjuhë, sepse mendoj se edhe ky është një ves i keq te shqiptarët (tjetra është gjithmonë më e mirë kurse e jona nuk bënë - kështu mendojnë disa).
Madje më çudisin edhe, ashtu të themi, poetët, shkrimtarët e vjerrshave që nuk e përdorin këtë gerëm - përse??

Falëminderit!

[Agim Doçi]

SHPRESËMIRË!
Alfabeti ynë është miratuat me 36 shkronja! Shkronja "ë" ndoshta i pengon tastatura, ndoshta përtojnë, ndoshta nuk e dijnë se ku përdoret!
Ka tetë shkronja "e" në të folurën e Shkodrës! Mos e harro! Por mendoj se ata që e fshijnë shkronjën "ë" e bëjnë ALAFBETIN me 35 tinguj zanore dhe bashkëtingëllorë!
Gjuha jonë është fonetike - nëse sejcili kur e shkruan një fjalë e lexon dhe ajo është e shkruar ashtu siç shqiptohet - nuk do të mungojë kurrë kjo shkronjë e "bekuar"!
Me respekt
Agim Doçi - përdorues korrekt i shkronjë "ë"!

[Dita]

Shpresmir!

Flas per eksperiencen personale. Tasjtjera e kompjuterit qe perdor une nuk e permban germen "ë", te cilen une vetem nepermjet nje kombinacioni te bezdishem tastash mund ta vendos ne vendin e duhur.
Me te lehte e kane ata qe shkurajne nga zonat frankofone, sepse tastiera e tyre e ka te integruar kete germe.


Dhe dicka tjeter. Verejtja qe ben ti eshte e drejte dhe ajo nuk kufizohet vetem ne ate te tastatures. Shume te rinj sot i fjalet dhe germat ikin e fluturojne. Per mendimin tim kjo vjen nga ajo qe studimi i gramatikes se gjuhes shqipe perfundon ne klasen e 8-te te shkolles tetevjecare dhe me pas behet nje perqendrim tek letersia. Ne moshen 22 vjecare, pas tete vitesh pasi e ka mbyllur shkollen tetevjecare nje i ri nuk ben gabime drejtshkrimore vetem nese e ka detyruar veten te shkruaje korrektesisht.
Po te ishte per mua, do e fusja gjuhen shqipe edhe ne programin e shkolles se mesme dhe ai te jepej provim mature bashke me letersine, ose te pakten te behej deri ne vitin e katert dhe nota mesatare te ndikonte ne provimin me shkrim te letersise.


Me "ngrenien" e germes "ë" nuk mbaj mend ndonje gje, por nga abetarja e klases se pare, me kujtohet si me poshte:

Per nje "i" qe ti s'e ve
Fjala "mik" behet "ik"
C'ben keshtu more Besnik
A i thuhet mikut ik?



Dhe nje gje tjeter, megjithese une jam e lindur dhe e rritur ne Tirane, dhe prejardhjen e kam si nga veriu ashtu edhe nga jugu, mund te them se jugu eshte ai qe e perdor me shume germen "ë", mund ta vesh re dhe isot e burrave ne kenget popullore.


Pershendetje!
Dita

[illiriani]

nuk besoj se e 'harrojnë' zanoren (jo zëroren) ë, as këtu në forum
por për shkaqe ngutësie (koha ësht në pyetje) shkruajnë disi ma lirshëm (që edhe kuptohet) - ashtu sikurse nuk besoj se e dijnë shumica se ku duhet përdorë kjo zanore - ë- ashtu sikurse kemi shumë probleme në përdorimin rregullor të deritashëm, se a kemi shumë zanore - ë, si të tepërta në shkrimin e sotëm shqip.

Nisëm nga fakti, se në te folur zanorja e mbylltë - ë, është aq e tepërt dhe ësht krejt dialektore, e jo simbas rregullave të shqipes
kur psh. vet kjo folja - është, askund nuk flitet me dy - ë, por vetëm me një fillesë tingullore - ë - ësht, sepse askush nuk e thotë - ësht(ë), poashtu ne një mori fjalësh, ësht aq e tepërt sa që na duket një shqipe krejt dialektore, e jo si një gjuhë, ashtu siku e kemi tek fjala - thotë, ku kjo - ë, ësht krejt e tepërt dhe damton gjuhën, sepse themi - thot(ë), pa - ë, e jo të shkruhet thotë (ai thot(ë), kur është - (ai) thot...jo thoot(ë) etj. etj...! Aq pavend shkruhet, pavënd zanorja e mbylltë - ë, sa që e deformon vet shqipen, pas shumë emrave, mbiemrave, numrorve, në mes tingujve të rrokjeve, diftongjeve etj...

Kemi shumë probleme gjuhësore të drejtshkrimit, jovetëm me zanoren e mbylltë - ë...por nuk çon peshë aq shumë, sa janë shumë larg realitetit gjuhësor, shprehjet e disave të shkruara...
psh. deri këtu në shkrimin e Ditës:

"Per nje "i" qe ti s'e ve
Fjala "mik" behet - ik
C'ben keshtu more Besnik
A i thuhet mikut- ik?"

Tash edhe mua më duhet ta shtij krejt atë strofë në thojza, me dijtë se është e dikuj tjetër... Nëse ësht kështu edhe e shkruar kjo strofë në abetare, mjerë për atë që shkroi, e ma shumë mjerë
për atë që mëson shqip!!!
Shihni, anët edukative, pedagogjike, gramatike, sintaksore etj.

1. Nuk bëhet fjala mik, ik, po s'i vë në - i, por bëhet - mk, e nëse thohet drejtë (për një - m, që ti s'i vë, atëherë ësht tjetërgjë!

2. Sa vorfni kuptimore bëjnë thojzat "i",apo "mik"( në thojza -armik), ashtu si i-ja në thojza, tregon një tjetër tingull...

3. Përdoret folja - thuhet (A i thuhet mikut - ik?), kjo ësht krejt gabim, sepse duhet të flitet e të shkruhet - thohet, e jo thuhet.

Do të ishte e drejtë të shkruhet kështu:

Për një - m, që ti s'e vën
Fjala - mik, bëhet - ik,
Ç'bën kështu more Besnik
A i thohet mikut - ik?

E nëse ësht kuptimi tek zanorja - i, atëherë duhet krejt ndryshe të formulohet, fjalia, strofa, ana edukative, gramatikore e sintaksore, pa thojza (jo thojëza) etj...

Ju thash, (jo, thashë), kemi shumë punë në gjuhën shqipe, sepse ky 'drejtshkrim' (jo, drejtëshkrim) yni, ësht vetëm njëdialektor - toskërishte e pastër)!!!

Se kur duhet të unjisohet njëmend Shqipja, mbetet të shihet, pa u ba vonë, sepse kanë filluar të dalin nga shtypi shumë vepra e revista krejt në dialektin e Gegënishtes (jo, Gegërishtes)...

[Sokoli]

Me sa di une, Naimi e pat ngjyer penden ne boje me shume se c'duhej diten qe shkroi Alfabetin Shqiptar dhe i pikuan dy pika mbi shkronjen E . I pelqeu krijimi i rastesise dhe e la ashtu si ishte...

[Dita]

Drejtuar Ilirianit


Gabimi qendron ne ate qe kam shkruar une - eshte

Per nje "m" qe ti se ve

Kjo ishte per qartesim, sepse abetarja ka qene e shkruar fort mire.


Sokolit

Sokol, i bukur ky mendimi, prej poeti duket

[Agim Doçi]

Postuar më parë nga illiriani01
nuk besoj se e 'harrojnë' zanoren (jo zëroren) ë, as këtu në forum
por për shkaqe ngutësie (koha ësht në pyetje) shkruajnë disi ma lirshëm (që edhe kuptohet) - ashtu sikurse nuk besoj se e dijnë shumica se ku duhet përdorë kjo zanore - ë- ashtu sikurse kemi shumë probleme në përdorimin rregullor të deritashëm, se a kemi shumë zanore - ë, si të tepërta në shkrimin e sotëm shqip.

Nisëm nga fakti, se në te folur zanorja e mbylltë - ë, është aq e tepërt dhe ësht krejt dialektore, e jo simbas rregullave të shqipes
kur psh. vet kjo folja - është, askund nuk flitet me dy - ë, por vetëm me një fillesë tingullore - ë - ësht, sepse askush nuk e thotë - ësht(ë), poashtu ne një mori fjalësh, ësht aq e tepërt sa që na duket një shqipe krejt dialektore, e jo si një gjuhë, ashtu siku e kemi tek fjala - thotë, ku kjo - ë, ësht krejt e tepërt dhe damton gjuhën, sepse themi - thot(ë), pa - ë, e jo të shkruhet thotë (ai thot(ë), kur është - (ai) thot...jo thoot(ë) etj. etj...! Aq pavend shkruhet, pavënd zanorja e mbylltë - ë, sa që e deformon vet shqipen, pas shumë emrave, mbiemrave, numrorve, në mes tingujve të rrokjeve, diftongjeve etj...

Kemi shumë probleme gjuhësore të drejtshkrimit, jovetëm me zanoren e mbylltë - ë...por nuk çon peshë aq shumë, sa janë shumë larg realitetit gjuhësor, shprehjet e disave të shkruara...
psh. deri këtu në shkrimin e Ditës:

"Per nje "i" qe ti s'e ve
Fjala "mik" behet - ik
C'ben keshtu more Besnik
A i thuhet mikut- ik?"

Tash edhe mua më duhet ta shtij krejt atë strofë në thojza, me dijtë se është e dikuj tjetër... Nëse ësht kështu edhe e shkruar kjo strofë në abetare, mjerë për atë që shkroi, e ma shumë mjerë
për atë që mëson shqip!!!
Shihni, anët edukative, pedagogjike, gramatike, sintaksore etj.

1. Nuk bëhet fjala mik, ik, po s'i vë në - i, por bëhet - mk, e nëse thohet drejtë (për një - m, që ti s'i vë, atëherë ësht tjetërgjë!

2. Sa vorfni kuptimore bëjnë thojzat "i",apo "mik"( në thojza -armik), ashtu si i-ja në thojza, tregon një tjetër tingull...

3. Përdoret folja - thuhet (A i thuhet mikut - ik?), kjo ësht krejt gabim, sepse duhet të flitet e të shkruhet - thohet, e jo thuhet.

Do të ishte e drejtë të shkruhet kështu:

Për një - m, që ti s'e vën
Fjala - mik, bëhet - ik,
Ç'bën kështu more Besnik
A i thohet mikut - ik?

E nëse ësht kuptimi tek zanorja - i, atëherë duhet krejt ndryshe të formulohet, fjalia, strofa, ana edukative, gramatikore e sintaksore, pa thojza (jo thojëza) etj...

Ju thash, (jo, thashë), kemi shumë punë në gjuhën shqipe, sepse ky 'drejtshkrim' (jo, drejtëshkrim) yni, ësht vetëm njëdialektor - toskërishte e pastër)!!!

Se kur duhet të unjisohet njëmend Shqipja, mbetet të shihet, pa u ba vonë, sepse kanë filluar të dalin nga shtypi shumë vepra e revista krejt në dialektin e Gegënishtes (jo, Gegërishtes)...

O Zot i Madh më fal!
Nuk e kam besuar ilirian01 se je kaq i saktë! Të kërkoj falje që vend e pa vend të kritikoj, veç edhe ti vend e pa vend mos u përziej! Ajo që e pushkatoj përfundimisht të folmen gegnishte asht vetëm shkronja "ë" - që quhet "e" e shurdhët! U shurdhofshin ata që trodhën gjuhën tonë dhe bile e kanë lanë pa mënyrën paskajore të foljes (infinitive)! Thuhet ekgzaktësisht to drink -me pi; to eat - me pi, to sleep - me fjét, dhe jo si u vendos në vitin 1972 "të haç, të fleç, të piç!"
Faleminderit ilirian 01!
A. Doçi

[Agim Doçi]

Postuar më parë nga Sokoli
Me sa di une, Naimi e pat ngjyer penden ne boje me shume se c'duhej diten qe shkroi Alfabetin Shqiptar dhe i pikuan dy pika mbi shkronjen E . I pelqeu krijimi i rastesise dhe e la ashtu si ishte...

SOKOL!
Të shkruaje që MAO CE DUNI e kishte lyer penën me shumë bojë, kur u bë ALFABETI i Gjuhës shqipe, do t'a pranoja!!!!!! Tani merre vesht TI DHE TË GJITHË se Naim Frashëri as nuk e ka ditur që do të mblidhet në Manastir në vitin 1908 Komisioni i Alfabetit të Gjuhës sonë! Po të nis një material, dhe po të sqaroj:
1. Shoqata e Stambollit e përfaqsuar nga Mid'hat Bej Frashëri (djali i madh i Abdylit) ka vajtur me vonesë në Manastir dhe ka propozuar alfabetin CIRILIK!
2. Shoqata AGIMI e përfaqsuar nga Dom Ndré Mjeda ka propozuar alfabetin kroato-slloven (me bishtëza poshtë e lart shkronjave që përfaqsojnë "sh"-në; "ç"-etj
3. Shoqata BASHKIMI që drejtohej nga At Gjergj Fishta PROPOZOI këtë ALFABET LATIN që kemi edhe sot, duke marrë nga anglishtja bashkimin dygërmor (sh, xh, gj,xh, etj.et.)
LEXONI MË POSHTË JU LUTEM:

Një e vërtetë që dikë e hidhëron!
Njerëz të ndryshëm që nuk janë fare kompetentë në këtë fushë, harrojnë që Vendimet e Kongresit të Manastirit mbajtur në vitin 1908 janë bërë nën kryesinë e kryetarit të komisionit të alfabetit ishte At Gjergj Fishta i zgjedhur me votat e 48 delegatëve nga 52 të pranishëm.
Mi'thad Frashëri morri 18 vota
Luifgj Gurakuqi morrri 32 vota
Mit'had Frashëri me Shahin Kolonjën deshën me u largue se doni kryetarllikun! Vendin për hirë të bashkimit kombëtar ia lëshoi Lugij Gurakuqi!
Mit'had Frashëri ishte Sekretar i Komandantit të Përgjitshëm Turk të Rumelisë, ndaj i trëmbeshin edhe ndonji reperkusioni nga ana e tij!
Atëhere ai nguli këmbë që të pranohej alfabeti i Stambollit që ishte përzierje greko -sllave.
Ndre Mjeda doli jashtë përdorimit që në fillim sepse Austria e kishte porositur të mbronte alfabetin e "ri" të shoqatës AGIMI (me shkronja kroate e sllovene - diakritike jeratike).
BASHKIMI ishte Shoqëria e themeluar nga abat Prend Doçi 1899 nga ai, Fishta dhe Gurakuqi, Pashk Bardhi, Dom Ndoc Nikaj etj. që propozoi alfabetin latin që E KEMI EDHE SOT! kËTO ABETAR U SHTYPËN NË SHKODËR nga shtypshkronja e sjellë prej Dom Ndoc Nikaj me emrin "SHTYPSHKRONJA NIKAJ".
kËTO GJËNDEN NË GAZETËN "LIRIA" QË SHTYPEJ NË SELANIK NGA VETË MID'HAT FRASHËRI NË ATO VITE!
Janë dhe të arkivuara në Arkivin e shtetit shqiptar në dosjet e Sevasti Qiriazit (sekretar i konsullit rus në Manastir), në arkivat e konsujve austriak dhe rusë të asaj kohe (po në Manastir të cilët merrnin informata ditë më ditë nga zhvillimet e Kongresit të Manastirit). Në kongres ka qenë edhe Mihal Grameno i cili në revistën shqitare ne¨USA "Ylli i Mengjezit" shkruan gjërë e gjatë për kongresin e Manastirit. Për këtë Kongres deri në vitin 1937 nuk u shkrua asgjë. Mbasi vdiqën dëshmitarët, kleri shkodran rriti figurën e Ndre Mjedës (krejt pa merita).
Në vitin 1928 konsullit austriak TEODOR IPPEN dhe Pashk Bardhit i shkruan Mit'hat Frashëri mbi përshtypjet e Kongresit duke i kërkuar mendim të dyve. Pashk Bardhi i dërgon pergjigje.
Në vitin 1972 Zihni Haskaj shkruan diçka për atë Kongres duke mbledhur materiale nga Konferenca Kombëtare e vitit 1968 për Kongresin e Manastirit. Në vitin 1998 një farë Emin Lafe - historian gënjeshtar na kumton që gjoja ky alfabeti i sotëm na qenka ai i Mit'had Frashërit(!!!) por i latinizuar! Sa turp! Alfabeti i sotëm MERRENI VESHT INJORANTË ASHT ALFABETI I FORMUAR NGA ABAT Doçi dhe SHOQËRIa "BASHKIMI" e SHKODRËS ME DISA PËRMIRSIME TË BËRA NGA AT FISHTA DHE LUIGJ GURAKUQI gjatë punimeve të KONGRESIT TË MANASTIRIT!
Mos mashtroni më!!! Mos gënjeni më! Nuk ka asnjë meritë as ai Mit'had Frashëri, që Uran Butka m'a bën gjeniu i kombit! Butka të na thotë kush e vrau dhe pse e vranë Mit'had Frashërin?! Hapni ARKIVAT! ATJE është çdo gjë e shkruar qartë!!!


Agim Doçi

[Shpresmiri]

Unë për veti nuk e kam atë tastaturën "frankofone" të cilën as që e kam parë, dhe sipas gjitha gjasave kjo farë tastature e paska shkronjën "Ë/ë". He ta kisha edhe unë një.

E pra, shpesh herë kur shkruaj gjëra të gjata atëherë shkruaj në "Word" (jo këtu) dhe në vend të "ë"-s shenoj "w"-n, që mëpastaj ta kthej atë në "ë" (te "Edit" zgjedh "replace"...). Por nëse shkruaj diçka të shkurtër atëherë përdori në tastaturë "Shift" + "¨" (pranë numrit 1 në të majtë) + "e" = "ë". (Ekziston edhe mënyra tjetër: me dorën e majt trus "Alt" + numrat 128 apo 135 për "Ç" dhe "ç", kurse 137 për "ë"). Duket e komplikuar por nuk është. Pasi të mësohet njeriu ajo bëhet automatikisht, kështu që nevojitet vetëm një vullnet sado i vogël i mirë.

I falënderoj të gjithë ata që dhanë përgjigje në pyetje, veçanërisht zotin Doçi me korrektësinë, informimin dhe bujarinë e Tij. Tani e kam më lehtë, sepse paska edhe të tjerë që nuk qëndrojnë indiferentë ndaj këtij vesi (unë e quaj ves).

Ju ftoj të gjithëve që të ndikoni te të tjerët që sa më shumë ta përdorin këtë shkronjë, sepse të them të drejtën mua shpesh herë po më shkon në nerva se më duhet nganjëherë t'i deshifroj disa fjalë, e për deshifrime nuk jam edhe aq i prirur. Mirëpo, në përgjithësi t'i përdorësh të gjitha shkronjat e alfabetit kjo tregon edhe respektin e shkruesit për gjuhën amtare. Njeriu në gjëra të vogla tregohet se sa është "i përshtatshëm" për gjëra të mëdha.

"Shkurt e shqip":

Shift + ¨+ e = ë
Shift + ¨+ E = Ë

ose:

Alt (i dorës së majt) + 137 = ë
Alt + 135 = ç
Alt + 128 = Ç

ose:

Pasi ke shkruar në "Word" duke përdorur vazhdimisht "w" në vend të "ë"-s, të zëvendësohet ajo mëpastaj apo të rikthehen të gjitha "w"-të në "ë" me anë të "Replace" (te "Edit").

"Punë punë natë e ditë që të shohim pakëz dritë!"

[Bel ami]

Ju lutem ku e keni gjetur ate materialin reth Kongresit te Manastirit?
Ajo cka kam lexuar une,e shkruar nga Prof Stavri Skendo eshte ca ndryshe.