Intervista/ Flet ish-ministrja e Jashtme, e cila bën thirrje për strategji kombëtare në rast të hapjes së kufijve
Edita Tahiri: Pavarësia e Kosovës, para prillit
"Nëse për 6% të serbëve në Kosovë do ndryshoheshin kufijtë, kjo do të ndodhte dhe në Maqedoni"
Ministrja e parë e Jashtme e Kosovës, deri tani e vetmja edhe pse qeveria e tyre kishte prapashtesën ekzil, i ka idetë e qarta. Nëse dikush tenton të hapë kufijtë e Kosovës, atëherë shqiptarët duhet të ngrihen në këmbë e të kërkojnë bashkim kombëtar. Edita Tahiri, një nga politikanet me përvojë më të gjatë të Kosovës, që sapo është kthyer nga SHBA-ja ku po bën një felloëship me një temë që ka në qendër shtetformimin, iu bën thirrje elitave të shqiptarëve që ta harrojnë një strategji të qartë kombëtare. Planin e Ahtisarit e konsideron një fazë kalimtare që nuk i sjell Kosovës statusin përfundimtar, ndërsa për negociatorët e mbledhur në Ekipin e Unitetit thotë se reflektojnë një papjekuri shtetformuese. E larguar prej katër vitesh nga LDK-ja, partia e saj i është bashkangjitur Hashim Thaçit në garën elektorale.
Jeni shkëputur nga skena politike prej më shumë se një viti dhe ktheheni nga Amerika. Gjatë kësaj kohe a janë zhvilluar mjaft negociata për statusin?
Do të thosha që proceset në Kosovë për këto dy vite shkojnë në dy binarë. Njëri është procesi i definimit të statusit ndërsa binari tjetër qeverisja në vend. Nga këto dy procese, tek ai i statusit nuk kanë ndodhur ndryshime të mëdha. Siç dihet ende çështja e statusit po zvarritet sado përparimit ka në kuptimin që tashmë një numër i rëndësishëm i shteteve dhe institucioneve ndërkombëtare janë të bindur qartë se Kosovës i takon pavarësia. Mirëpo derisa është rritur kampi pro pavarësisë së Kosovës në kuadër të bashkësisë ndërkombëtare, është shtuar edhe antagonizmi apo kundërshtimi që bën Serbia, dhe në anën e saj është rreshtuar Rusia. Statusi final është në gjendje të papërcaktuar dhe vështirë është të parashikohet përfundimi i tij. Sa i përket qeverisjes në vend mendoj se e kam gjetur gjendjen edhe më keq sesa e kam lënë. Kosova që nga paslufta nuk ka arritur të vendosë një qeverisje efikase. Përfundimi i luftës në Kosovë solli përmbysjen e sistemit të vlerave dhe mendoj që jemi ballafaquar me dukurinë që në dy mandatet qeverisja e vendit ka qenë e mbizotëruar nga antivlerat. Dukuria e korrupsionit është bërë një sëmundje e qeverisjes në Kosovë, e cila i ka dëmtuar për së tepërmi në planin ndërkombëtar.
Ju jeni marrë drejtpërdrejt me negociata. Si e vlerësoni produktin e këtyre negociatave "Planin e Ahtisarit"?.
Është fakt se delegacioni i Kosovës po e mbron pakon e Ahtisarit, sepse tashmë e ka dhënë fjalën për këtë dhe çdo ndryshim i qëndrimit tani është i pamundshëm. Madje edhe Kuvendi i Kosovës e ka miratuar, dhe kthim mbrapa nuk mund të ketë, sepse edhe në diplomaci dhe veçanërisht kur ke të bësh me SHBA-në dhe Evropën është e nevojshme që të ketë një konsekuencë në çështjen e ndërtimit të një strategjie negociatore. Mirëpo mua ma merr mendja që delegacioni i Kosovës e sheh planin e Ahtisarit vetëm si një status kalimtar, deri në momentin kur ajo do të marrë pavarësinë e plotë. Prandaj ndoshta delegacioni i Kosovës duhet të jetë më transparent me qytetarët e Kosovës dhe t‘ia bëjë me dije që kjo që është fituar tani në qoftë se konfirmohet pavarësia e mbikëqyrur Kosovës është një fazë e re e zgjidhjes kalimtare për Kosovën. Praktikisht plani i Ahtisarit nuk është zgjidhje përfundimtare, pasi nuk e cakton statusin e Kosovës para ligjit ndërkombëtar as në raport me OKB-në, por as në raport me institucionet tjera ndërkombëtare. Prandaj unë mendoj se delegacioni i Kosovës duhet të jetë i qartë në kuptimin se çfarë ofron ky plan, sa duhet të zgjasë dhe kur Kosova duhet të dalë në fazën finale.
A shihni ju kontradikta në mes të deklaratave, mbështesim planin e Ahtisarit dhe pavarësia është punë e kryer?
Kontradiktat janë jashtëzakonisht të mëdha dhe kjo është arsyeja pse delegacioni i Kosovës apo Ekipi i Unitetit ka humbur besimin e qytetarëve të saj. Kontradiktat nganjëherë janë aq të mëdha sa nganjëherë po bëhen irrituese. P.sh. kjo luftë që bëhet në mes anëtarëve të Ekipit të Unitetit për datat se kur do të shpallet pavarësia e Kosovës, tregon një papjekuri shtet formuese, tregon se disa prej këtyre nuk kanë as tipare të burrështetasit, sepse kur je në negociata praktikisht ke marrë mandatin e popullit për vendosur për fatin e tij. Dhe nëse je aq konsekuent me idetë dhe vizionin, natyrisht kjo është një rënie e madhe edhe e dëshmimit të një lidershipi serioz, por edhe në raport me qytetarin, i cili duhet t‘i besojë një lideri. Kështu mendoj se këto kontradikta kanë mbërritur në shkallën irrituese, prandaj edhe është me rëndësi të mbahen zgjedhjet në Kosovë. Unë kam besim se zgjedhjet do ta ndërrojnë këtë klasë politike në pushtet dhe do të vijë një klasë politike që do të jetë shumë më e vendosur në këtë proces.
Më 10 dhjetor pritet vendimi përfundimtar për negociatat e reja, çfarë duhet të bëjë Kuvendi i Kosovës sipas jush?
Në lidhje me idenë e shpalljes së pavarësisë, këtë po e dëgjoj zakonisht prej anëtarëve të Ekipit të Unitetit, të cilët nuk kanë qenë të angazhuar në politikë kur Kosova ka shpallur pavarësinë. Është problem që kemi një qasje të çuditshme, pasi secili kur vjen në pushtet sikur pretendon të harrojë atë çfarë është arritur në fazat e kaluara. Kosova e ka shpallur pavarësinë më 1990-ën dhe e ka konfirmuar me referendumin e vitit 1991, një referendum gjithëpopullor, ku shumica absolute me përjashtim të serbëve kanë qenë pro pavarësisë së saj. Idetë e tanishme për shpallje unë do t‘i quaja ide për rikonfirmim të pavarësisë, i cili ka një peshë, por shpallja nënkupton sikur gati dy dekadat e përpjekjeve tona po i rinisim tani, gjë që nuk është e vërtetë. Unë mendoj se duhet të flasim për rikonfirmimin e vullnetit të popullit.
Ende ka dilema të mëdha se si duhet të veprohet, shpallje apo rikonfirmim qoftë, a mendoni se duhet të bëhet pas datës 10 dhjetor?
Çdo Kuvend, çdo mandat i ri, duhet ta bëjë atë, sepse duke e bërë rikonfirmimin ne i japim mesazhe të qarta bashkësisë ndërkombëtare, se kjo është rruga dhe vizioni ynë dhe praktikisht pa realizimin e pavarësisë së Kosovës, nuk ka paqe në Ballkan. Pavarësia e saj është çelësi i stabilitetit të Ballkanit. Nëse nuk do të ndodhë kjo, nëse do të zvarritet më tutje, mendoj se kjo çështje do të ngrihet në qarqe nacionale për shqiptarët, sepse ne kemi një konsensus; sidomos shqiptarët e ish-Jugosllavisë kanë një konsensus mes tyre dhe që të gjithë duhet të luftojmë për pavarësinë e Kosovës dhe të tjerët, pra shqiptarët në Maqedoni, Luginën e Preshevës dhe Mal të Zi do të pajtohen me të drejtat e tyre etnike, pa kërkuar ndërrim kufijsh, sepse Kosova si çështje madhore po gjen zgjidhjen e drejtë. Mirëpo në rast se Kosova nuk e merr pavarësinë, gjysma e kombit mbetet ende në një gjendje të papranueshme, mos të flasim se gjendja e Çamërisë ende është në harresë, sado që kanë nisur disa procese interesante. Bashkësia Ndërkombëtare duhet ta ketë parasysh që nëse Kosova mbetet çështje e hapur, ajo do të marrë dimensione kombëtare.
A është e vetëdijshme bashkësia ndërkombëtare për këtë?
Do të thosha disa qendra të vendosjes botërore e kanë të qartë, pasi ky është një problem që po flitet prej më se 20 vjet, por ka mbi 100 vjet që bashkësia ndërkombëtare e ka parasysh që vendimet e Konferencës së Londrës kanë qenë të padrejta, siç kanë qenë edhe ato të Parisit. Është tjetër gjë fakti që ajo ka ngurruar ta hapë atë çështje dhe t‘i qaset me korrigjim vendimeve të Konferencës së Londrës. Vetë përfundimi i luftës tregon se ky projekt nuk ka qenë i mirë për disa aspekte dhe veçmas ka qenë projekt i padrejtë për disa kombe. Në mesin e atyre kombeve, humbësit më të mëdhenj kanë qenë shqiptarët në fillim të shekullit XX. Dhe nëse nuk ka qasje korrigjuese unë mendoj dhe e them gjithnjë nuk ka paqe pa drejtësi.
Si e parashikoni ju procesin, kur mund të përfundojë?
Mendoj se një përfundim të qartë nuk mund të ketë për një kohë të shkurtër, por një definim të qartë për Kosovën në kuptimin se deri ku do të mbërrihet, mendoj se do të ketë para Samitit të Bukureshtit, i cili do zhvillohet në prill të vitit 2008. NATO-ja ka nevojë të futet në samit me disa çështje të zgjidhura dhe me disa rezultate konkrete. Samiti i NATO-s do të tregojë se sa po rritet roli i saj në kuptimin e aftësive për të menaxhuar krizat. Kosova është një test për NATO-n në raport me ardhmërinë e saj si një institucion i sigurisë. Mirëpo viti i ardhshëm ka të bëjë edhe me fundin e zgjedhjeve. Rusia do të dalë prej zgjedhjeve dhe kjo është koha pra kur SHBA-ja ende nuk është e zënë me zgjedhjet e saj, pasi edhe atje pritet që pas verës së 2008-ës të intensifikohen punët e zgjedhjeve. Prandaj pranvera mendoj se është koha më premtuese për Kosovën.
Ju keni bërë një deklaratë për rrezikun e ndarjes së Kosovës dhe ishit për konceptin se edhe kjo të shtrohet në tavolinë dhe shqiptarët të marrin atë që meritojnë…
Unë kam thënë se fakti se Serbia mori maksimumin për të drejtat e minoritetit serb në Kosovë përmes planit të Ahtisarit, por nuk e pranoi planin e Ahtisarit, tregon që Serbia ka në mendje territorin. Nuk ka shkuar në Vjenë të luftojë për të drejtat e minoriteteve, por të gjejë rrugën për të marrë pjesën më të pasur të Kosovës, pjesën veriore. Prandaj unë kam dalë me tezën se Serbia po synon të marrë territor nga Kosova, dhe nëse kjo ndodh nuk duhet të flitet për këmbime të vogla siç thonë se pjesa veriore e Kosovës mund të këmbehet me atë lindore (Lugina e Preshevës). Kam thënë se çfarëdo përpjekje për ndryshim të kufijve do të ketë përgjigje të qartë nga ana e popullit shqiptar. E përgjigja do të jetë nëse për 6 % serbë sa janë në Kosovë do të ndryshohen kufijtë, atëherë kufijtë do të lëviznin edhe për shqiptarët në Maqedoni që janë 35%, për shqiptarët në Mal të Zi, për shqiptarët e Preshevës etj. Ne në ato raste duhet të aktualizojmë marrëveshjen e partive politike shqiptare, e cila ka tri pika. Njëra prej marrëveshjeve thotë se nëse ndryshojnë kufijtë atëherë shqiptarët do të kërkojnë bashkimin kombëtar. Pra kam kërkuar që bashkësia ndërkombëtare ta ketë të qartë që mos t‘i prekin kufijtë e Kosovës. Nëse ndryshojnë, nuk do të ketë më përgjigje vetëm nga shqiptarët e Kosovës, por do të jetë "një komb një qëndrim", dhe përgjigja do të jetë me bashkim kombëtar.
Por a jeni të bindur se vetë shqiptarët e kanë të qartë këtë situatë?
Ne, për shkak se nuk i kemi pasur të qarta vizionet dhe mendimet tona politike, kemi mbetur kombi i ndarë mbi 100 vjet. Unë mendoj se është koha që elitat politike shqiptare, kudo që janë, të mendojnë me ide më strategjike dhe të jenë më vizionare, të jenë të gatshme në të gjitha sfidat që i bëhen kombit shqiptar në Shqipëri, Kosovë, Çamëri, Mal të Zi, të ndërtojnë strategji të tilla që të japin përgjigje adekuate
Ju thoni se duhet të ndërtojmë, në fakt nuk ka a po ajo?
Eh, nuk ka një strategji të përbashkët, duhet të ketë.
A keni bërë përpjekje që në këto zgjedhje të hyni në koalicion me LDK-në, partinë ku keni kaluar pjesën më të rëndësishme të karrierës suaj politike ?
Në paraqitjen e parë publike, pas kthimit nga SHBA, kam thënë se ADK-ja nuk do të jetë ofertuese për koalicion. Arsyeja pse ne nuk jemi si ofertues është sepse ne ishim një parti joparlamentare dhe nuk tingëllonte racionale që të bëhemi ofertues prandaj ne jemi parti që kemi oferta dhe kemi qenë të hapur për të gjitha ofertat. Nga LDK-ja nuk kemi pasur oferta, përveç kontakteve. Kam informata se në LDK kanë qenë të ndarë në dy grupe, pro dhe kundër koalicionit me ADK-në. Përpjekje të veçanta nuk kemi pasur, qasja jonë ka qenë strategjike, ne kemi kërkuar një partner strategjik. Në momentin që kanë ardhur ofertat i kemi bërë analizat dhe peshën më të madhe e kemi vënë drejt PDK-së. Pasi ata janë opozitë dhe parti e madhe, dhe si parti në opozitë janë në pozicione të njëjta si edhe ne, që mendojmë se partia në pushtet pra LDK-ja, ka marrë besimin e popullit tashmë tri herë dhe nuk e ka justifikuar.
Gazeta Shqip
Krijoni Kontakt