Ajo qė ėshtė mė sė brengosėse dhe shihet qartė kėto vite tė fundit kahu i shpifjeve dhe i sulmit qė pėrdorė Qosja kundrejtė Kadaresė! Tashmė nė plan tė parė nuk ėshtė dhe aq ideologjia e kaluara dhe vlerat e dyshmėta, sipas Qosjes, tė veprės sė Kadaresė, por religjioni, pra gjoja "antisilamizmi"dhe identiteti europian i shqipėtarėve i Kadaresė! Dihet se Qosja ka kundėrshtuar identitetin europian tė shqipėtarėve dhe tashmė akuzon qarqet letėrare e politike ndėrkombėtare se Kadarenė e mbajnė dhe e shpėrblejnė se gjoja ky qenka njė antislamist! Ai me kėtė thuase bėnė thirrje pėr bojkotin e veprės sė Kadaresė nga lexuesit shqipėtarė(tė besimit islam) gjė qė nuk i shėben harmonisė ndėrfetare ndėrshqipėtarėt tė tė tri feve!
Por qellimi nuk zgjedhė mjetin, kanė thėnė dhe Qosja nuk zgjedhė mjetin kur ėshtė fjala tė Kadare, sulmet ndaj tij, zhvlerėsimi i autoritetit tė tij moral, njerėzor e letėrar! Efektete e kėsaj propagande kundrejt Kadaresė janė asfere tė dashamirėt e veprave letėrare tė Kadaresė kudo nė botė, porse Qosja do tė ishte shumė i kėnaqur qė bile, ndėr shqipėtarėt sado kudo tė nxihet sa emri dhe autoriteti i Kadaresė, pa marrė parsysh se cfarė pasojave mund tė kėtė propaganda e tij.
Nuk mund tė pritet gjė tjetėr nga ai, pra nga Qosja, i cili pėrkrahte dhe i jepte zjarr "Revolucionit tė vonuar demokratik" nė Shqipėri, nė vitin 1997.
Ka tė dhėna se Akademisė sė Nobelit nė Stockholm i kanė shkuar shumė "materiale" shpifėse kundrejtė Kadaresė, madje edhe sosh qė ai ka qenė njė gardian burgu...! Pra, pėr bashkėkombėsit e Ismail Kadaresė e "ndihmonin"(rast i vecant nė botė, e kjo e vecant ndodhė vetėm tė shqipėtarėt) atė pėr tė konkurruar nė cmimin mė prestigjioz pėr letėrsi nė botė, sic ėshtė ai "Nobel, edhe me kėso shpifje!
Sigurisht se kėto kuzhina shpifjesh ka pasur dhe ka ndėr shqipėtarė, mė mirė tė thuhet ndėr antishqipėtarė, brėnda shqipėtarve!
Kėtu mė poshtė po e jepim njė shkrim komplet tė njė gazete pėr mllefin e pėrhershėm dhe aktual tė Qosjes
MLLEFI ANTIPATRIOTIK I AKADEMIKUT
Vdekja kulturės shqiptare nuk vjen prej syve tė Qosjes
(Shkruar nga Miranda Haxhia dhe botuar nė Gazeta "Bota Sot", e Merkure 2 shtator 2009)
Nuk e pėlqejnė Kadarenė "Qoset" e vegjėl. Krehėri i Qoses e lexon letėrsinė shqiptare si me sfurkun e fshatit tė tij, kurse bota e lartė, kritika e specializuar botØrore vazhdon ta lexojė me kodet e saj, tė letėrsisė sė vėrtetė, tė stilit, tė formės, tė alegorisė, tė narracionit, tė historisė sė Shqipėrisė qė pėrcjell, tė asaj qė nuk bėn dot njeri i zakonshėm, por vetėm fshehtėsia e gjeniut.
Askush nuk ma zgjatė dorėn pėr njė ndihmė tė tillė. Tė gjithė mė shikojnė me sytė e mosbesuesit. Cfarė kėrkon? Krehėri i Rexhep Qoses nuk mund tė krehė letėrsinė shqipe, sepse nuk ekziston njė krehėr i till pėr kėtė njeri. Nuk ia fal asnjė shitės cikėrrimash, sapo tė shikojė e jo mė sapo ta lexojė! Sepse vet Qosja nuk ka krehėr; sepse i kanė rėnė edhe ato pak fije dije dhe kulture qė mbartte dhe ne i kemi lexuar qysh nė kohėn e diktaturės, por qė asnjė nga studentet e mi qė studiojnė marrėdhėnie ndėrkombėtare nuk i kanė lexuar asnjė libėr, edhe pse unė kam kėmbėngulur ta lexojnė, pasi dikush prej tyre nė tė ardhmen do tė jetė ambasador nė Kosovė e do t“i duhet tė dijė pėr kulturėn e Kosovės. Nuk ua mbush dot mendjen, sepse studentėt nuk janė vetėm studentė, janė edhe patriotė, janė edhe dashamirės tė vendit dhe kulturės sė tyre. Sepse vet janė prodhim e rriten mes kulturės shqiptare. Por, nėse nuk ua mbush mendjen tė lexojnė njė libėr tė Qosjes, do kėmbėngul t“u rrėfej se, "Vdekja, kulturės shqiptare nuk vjen prej syve tė tillė" (tė R.Q), por do t“u tregoj se si na ka zili cdo kulturė e vendit tjetėr emra tė tillė si Ismail Kadare, Lasgush Poradeci, Mitrush Kuteli, Gjergj Fishta, Fan Noli, Faik Konica, Ali Podrimja, Koco Kosta, Fatos Kongoli, At Zef Pllumi etj, etj, dhe jam i bindur se kėto emra janė tashmė tė sklerozuar nga mllefi antipatriotik i akademikut tė fshatit, Rexhep Qoses. Tė mohosh vlerat e asaj qė ėshtė krijuar nė shekuj, nė vite, nė muaj dhe nė ditė, duke u mshehur pas njė mllefi dhe skleroze kuklturore, do tė thotė tė harrosh nė shtėpi pasaporten shqiptare dhe tė nisesh pėr tė kėrkuar njė avion e t“u thuash mė hipni pasi nuk jam i kėtij dheu, se letra me tė cilėn ėshtė bėrė ajo pasaportė ėshtė e cilėsisė jo tė mirė!
Krahasim paksa i thjeshtėzuar, por i denjė pėr fyerjen e madhe qė i bėnė njė njeri si Rexhep Qosja gjithė kulturės shqiptare dhe emrave tė saj tė vecantė. Nga maratona e gjatė e debatit pėr identitetin shqiptar, ai fitoi popullaritetin vetėm se pėrmendej krah emėrit tė Kadaresė, jo se kujton kush librat qė ka shkruar, pasi ati kanė mbetur nė ndonjė bibliotekė tė mykur e dalė boje. Dhe tė gjithė e ndiejnė se inatin e tij e ka vetėm me Kadarenė. Kur Kadare mori cmimin "Man Booker International" nė Britani i pėrzgjedhur mes 17 pretenduesve, qė janė shkrimtarėt mė tė njohur tė tė gjithė botės, mes tyre katėr nobelistė si Markez, Mafuz, Kenzabua Oe dhe Gras, pėr fat tė keq nuk e kishin ftuar edhe akademikun tonė, ndaj kultura e fshatit tė tij nuk matet me kulturėn qė Shqipėria i pėrcon Europės. Pėrseris se inati i tij ėshtė vetėm kundėr Kadaresė. E ka marrė vesh Qosja se pėr shkak tė nivelit tė librit tė parė "Gjenerali i ushtrisė sė vdekur", Kadare mori dhe mban urdhėrin mė tė lartė tė Francės: Oficer i Legjionit tė Nderit si dhe Anėtar i Akademisė Franceze, asaj Akademie Franceze, anėtar i sė cilės ėshtė dhe papa Bendedikti dhe u pranua nė njė ditė me ish-Presidentin Ronald Regan, duke zėvendėsuar filozofin e shquar vienez Karl Poper?
E di Rexhep Qosja se Kadare ka marrė cmimet mė joshėse tė botės sė letėrsisė si cmimi Cino del Duca e Mediterane nė Francė, Cmimi Kavur nė Itali, cmimi Hreder nė Gjermani, cmimi "Pėr tė drejtat i njeriut" nė Hollandė. E di Qosja se Kadare studiohet nė tekstet e shkollave tė mesme nė Francė, tė cilat kėrkojnė njė status shkrimi qė ėshtė nė shėnjė tė qendrueshmėnisė, status qė e kanė shkrimtarėt qė janė klasik pėr njė kulturė? E di Qosja se nė Amerikė u botua nėn njė edicion special nė letėr alumini libri "Ditė Kafenesh"; se Universiteti i Harvardit e vė romanin "Kronikė nė gurė" ndėr 100 romanet mė tė rėndėsishme tė shekullit XX; e di ai qė amerikanėt pėrzgjedhin librat "Pallati i ėndrrave", "Doruntina" e "Kronikė nė gurė" pėr lexim tė detyrueshėm nė lėndėn e shkrimtarisė tė tė gjitha universiteteve tė SHBA-sė?
E di Qosja qė universitetet mė tė shquara amerikane e ftojnė si njė nga shkrimtarėt mė tė rėndėsishėm tė Evropės qė tė mbajė leksione? Ka folur pranė poetit John Ashbery, foli nė universtitetin Prinston dhe salla u ndje e nderuar nė praninė "e shkrimtarit mė tė madh evropian dhe tė poetit mė tė madh amerikan". E di Qosja se opinioni i universitar i Prinstonit nė Shba ėshtė shprehur pėr J. Ashbery-n si poeti mė i madh i Amerikės dhe pėr Kadarenė si shkrimtari mė i madh, i gjallė i Europės; apo qė Erik Hobsbaum e quan Kadarenė zėdhėnes tė njė populli tė vogėl malor? Emri i tij ėshtė nė libra tė tillė enciklopedikė si "Larousse apo "Who is Who". I " dogji" Qoses kur shkrimtari shqiptar, Ismail Kadare fitoi cmimin e madh spanjoll "Princi i Asturias pėr Letėrsinė" (prince ofasturias award for letters). Pėr kėtė cmim ishin nominuar emra tė mėdhenj tė letėrisisė botėrore, mes tė cilėve shkrimtari japonez Haruki Murakami dhe shkrimtari cek, Milan Kundera.
Dhe sė fundmi, ky vend qė ka kulturė tė tillė, ka gjasa tė jetė mė i vogėl se fshati i Qoses? Ja dhe ma dhatė Krehėrinė. Por cfarė ti krehim Qoses?
Krijoni Kontakt