Thomas W. Arnold HISTORIA E PĖRHAPJES SĖ ISLAMIT
Rrjedhat historike tė misionit
Pėrktheu: Nexhat S. Ibrahimi Titulli i origjinalit:
The Preaching of Islam - A history of the Propagandion, of the Muslim Faith, by T.W. Arnold M.A. C.J.E London, Constable & Company Ltd. 1913
. Pėrkushtim Tė gjithė atyre qė fjalėn, veprėn dhe sjelljen vetjake ndihmuan nė paraqitjen e drejtė tė dini islamit!
PARATHĖNIA BOTIMI TĖ PARĖ
Kėto faqe po i botoj majft i dekurajuar. Temėn qė e pėrpunojnė ėshtė mjaft e vėllimshme. Gjatė shkrimit tė kėtij punimi jam gjetur nė kushte tė disfavorshme dhe shpresoj nė sukses tė kufizuar. Pasi qė mė mirė jam pėrgatitur pėr punė, studimet e mėtejme mė kanė mundėsuar qė ti pėrmbushi zbraztėsitė1 tė krijuara nė kėtė punim. Dėshiroj ta bėjė kontribut tė vlefshėm njė pjese tė lėnė pas dore tė historisė islame. Pėr kėtė do ti jam thellė mirėnjohės kritikės dhe korrekcioneve tė ēdo hulumtuesi qė dinjitohet ta vėrejė kėtė libėr. Tė tillėve dėshiroj tu drejtohe me fjalėt e Shėn Augustinit: Kush e lexon kėtė e thotė: - Tė thėnėn pa dyshim e kam kuptuar - e nė kėtė nuk ka tė vėrtetė, ai nė realitet shpreh mendimin e vet personal dhe i kundėrvihet timit. Mirėpo, nėse ai kėtė e bėnė nga dashuria dhe pėrkushtimi dhe synon qė kėtė ēėshtje tek unė ta bėjė mė tė qartė (nėse Zoti mė le tė jetojė) unė atėherė me kėtė punėn time do tė mundėsoj shumė tė mira.2 1
Pasi nuk gėzoj kurrfarė tė drejte tė autoritetit dhe tė specialistit pėr ēfarėdo periode me ēka merret ky libėr dhe pasi shumė ndodhi nė tė cilat kam dėftuar nė tė janė objekt i mospajtimit tė hulumtuesve, kam dhėnė regjistrin e burimeve tė konsultuara. Kam menduar se mė mirė ėshtė qė gabimin ta kam nė tepricė se sa nė mėngėsi. Jam pėrpjekur shumė dhe kam humbur aq kohė nė dėftimin nė vepra tė cilat kanė dėftuar ndonjė paqartėsi apo pakuptueshmėri. Kam dėshiruar ti ruaj tė tjerėt nga mundimet e ngjashme. Deri sa lexuesit tė rėndomtė i dukem sė tepėrmi cikrrimtar, mbase me kėtė e shpėtoj ndonjė hulumtues qė dėshiron ta provojė saktėsinė e ndonjė teksti ose ta ndjek ēfarėdo pjese tė punimit mė tej. Mėnyra e transkriptimit tė fjalėve arabe nė kėtė libėr ėshtė aplikuar sipas transkriptimit tė aprovuar nga Komiteti pėr transkripcion i Kongresit tė X ndėrkombėtar tė orientalistėve tė mbajtur nė Gjenevė mė 1894. Pėrjashtim nga kjo ėshtė shkronja e fundit te nyja shquese qė asimilohet te tė ashtuquajturat shkronjat diellore. Nė rastin e nocioneve gjeografike kjo metodė e shkrimit nuk ėshtė aplikuar strikt. Ngjashėm ėshtė edhe nė rastet e shumta tė tjera ku nuk kam mundur ta zbulojė formėn origjinale arabe tė fjalės (pėr shembull Mekka, Medina(, sepse gjatė pėrdorimit, me kalimin e kohės, ėshtė krijuar emėrtim i rėndomtė. Kjo vepėr ėshtė pakontestueshėm, siē ėshtė shpjeguar kjo nė Hyrje, regjistėr i pėrpjekjeve misionariste, e jo histori e persekutimeve.3 Kam tentuar tė jam pėrpikshmėrisht objektiv duke e mbėshtetur idealin qė e ka vėnė historiani i krishterė, i cili i ka shėnuar fitoret osmane dhe ramjen e Stambollit duke thėė: Ėshtė e domosdoshme qė historiani ta shkruaj historinė jo me dėshirė qė bota ti jep mirėnjohje. Nuk guxon tė motivohet me urrejtje dhe smirė, apo me averzion dhe kėnaqjen e ndjenjave. Duhet shkruar pėr shkak tė vetė historisė nė mėnyrė qė faqet mos tė i mbulohen nė botėn e harresės, kurse koha e di se si do ti pėrhapė. Dua ti falėnderoj Eks. sė Saj princeshės BArberinės dhe Eks. sė Tij princit Ēigi, tė respektuarit dr Paul Goctalsit, arqipeshkvit tė Kalkutės, tė nderuarit Francis Pescit, peshkopit tė Allahabadit dhe tė respektuarit S.S. Allmutit, anėtarit tė misionit tė Kembrixhit nė Delhi. I jam mirėnjohės drejtorėve tė bibliotekės sė Wilijamsit nė Gordon skuer nė Londėr, sepse lirisht mi kanė lėnė nė dispozicion bibliotekat e veta tė ēmueshme. Veēanėrisht e falėnderoj Xhems Kenedin (James Kennedy) ish nėpunėsit tė Sektorit tė drejtimit civil nė Bengal (Bengal Civil Service), i cili kurrė nuk ka kursyer angazhimin dhe interesimin pėr librin tim. Ky ėshtė shembull permanent i provuar i rregullit tė Horacit: Nonum prematur in annum.
Jam borxhli i dijes sė tij tė vėllimshme dhe arsimimit tė gjėrė pėr shumė informata tė cilat mua, sikur mos tė ishte ai, do tė mė mbeteshin tė panjohura. Hiē mė pak nuk i kam barxh entuziazmit tė tij, dashurisė ndaj hulumtimit dhe ndiesisė dhe ndihmesės shėrbyese. Veēan i falinderohem mirėsisė sė kontit Ugo Balzanit, sepse, sikur mos tė ishte ndihma e tij, disa pjesė tė kėtij libri do tė ishin tė pasendėrtueshėm. Mirėnjohės i jam edhe profesor Robertson Smithit nė sugjestionet e tij tė vlefshme nė ato elemente tė studimit ku ishte i domosdoshėm tė zė fill historia e kishės afrikane-veriore dhe pozita e tė krishterėve nėn sundimin muslimanė. Dhembje e thellė, qė e ndiejnė tė gjithė hulumtuesit e studimeve semite me humbjen e tij, dyfishohet tek unė. Jam i bindur se kjo ėshtė mirėnjohja e vetme me tė cilėn mundem adekuat tia shprehi falėnderimin tim nė ndihmesėn dhe mbėshtetjen e tij tė madhe. Dėshiroj, po ashtu, tia pranoj mirėnjohjen time Sejjid Ahmedkan Bahadurit (K.C.S.I. LL.D.), sikur edhe kolegu tim dhe shokut Shemsu-l-ulema Mevlevi Muhammed Shibli Numanit, i cili mė ka ndihmuar shumė me njohjen e vet tė vėllimshme tė historisė sė hershme islame. I jam mirėnjohės edhe ish nxėnėsit tim Mevlevi Bahadur Aliut (M.A.). Nė fund, mbi tė gjitha, duhet ti falėnderohem bashkėshortes time tė dashur; sikur mos tė ishte ajo, kjo vepėr nuk do tė paraqitej nga kaosi i materialit tė copėtuar. Mirėkuptimi dhe miratimi i saj janė dhurata mė e bukur pėr punimet e mia. Aligarh, 1896 (Alikra-Indi, vėr. e pėrk.)
1) Pėr shembull: Pėrhapja e islamit nė Sicili dhe puna misionarise e evlijave tė shumtė muslimanė (njerėzve tė mirė).
2) De Trinitote, I, 5 (Migne, vėll. XIII, fq. 822).
3) Prandaj, lexuesi nuk do tė mund tė gjejė kurrfarė lajmi pėr historinė e Armenisė ose Kritit, as ēfarėdo pjese tė historisė sė imperatorisė osmane gjatė kėtij shekulli (jundi i shek. XIX). Kjo ėshtė pėrndryshe perioda qė ėshtė unike sipas zbraztėsirės nė ndėrmarrjen misionariste nga ana turke.
4) Phrantzes, fq. 5.
Krijoni Kontakt