Jetëshkrime nga njerëz të mençur!

[Davius]

ROSINI, Xhoakino



ROSINI Xhoakino (1782-1868) kompozitor i shquar italian



* Për çapkënllëqet e tij Rosinin e vogël e dërguan të punonte te një
kovaç për t'i fryrë gjyrykut.
- E megjithatë, - u thoshte atyre që e ngacmonin, - ajo punë më ka ndihmuar shumë në punën time si muzikant.

* Më 1852 Rosini shkoi për herë të parë në Paris. Atje i bëri vizitë një shokut të vjetër të shkollës, të cilin e gjeti mjaft të shqetësuar për të vëllanë që shkonte ushtar. Po të kishte mundësi të paguante, ai mund të
shpëtonte nga ushtria.
- Organizo një koncert për të, - i tha Rosini.
- Vetëm në qoftë se më ndihmon ti duke më shoqëruar në piano, - i tha miku nga Parisi, - ndryshe nuk do të arrij të marr as shpenzimet.
Rosini pranoi të merrte pjesë në këtë koncert. Ishte hera e parë që kompozitori i famshën paraqitej para publikut të Parisit. Kjo bëri që shuma e mbledhur të ishte mjaft e madhe.
Kur miku i tij e kujtonte këtë sjellje të Rosinit i mbusheshin sytë me lotë.


* Princi Karafa, autor i shtatëmbëdhjetë veprave teatrale, shihte se kur vihesbin në skenë operat e Rosinit suksesi i rrëshqiste nga duart.
- Sa me fat është ai Rosini - thoshte Karafa, - nuk ka talent dhe ka
gjithnjë sukses të madh. Kurse Rosini thoshte:
- Oh sa gjynah! Karafa ka një talent të madh, po ç'e do gjithnjë dështon.


* Një natë të ftohtë dimri, ashtu i futur në shtrat, Rosini po shkruante një duet. Në këtë kohë një fletë i ra përtokë.
Nga që kishte ftohtë nuk lëvizi nga krevati për të marrë fletën, por shkroi edhe një duet tjetër. Ai thoshte se për një muzikant plot frymëzirnnuk ia vlen të ngrihet për një duet. Pasi e kompozoi duetin tjetër i erdhi një shok në dhomë dhe i dha fletën që kishte rënë për tokë. Rosini i këndoi të dy duetet dhe i tha mikut që të zgjidhte atë me të mirin.


* Gjithë Roma ishte mbushur me shpallje, për "Berberin e Serviljes"1', kurse Rosini nuk kishte shkruar as një otë. Ai rrinte në një hotel së bashku me këngëtarët kryesorë që do të këndonin operën që ai ende nuk e kishte shkruar. Pesëmbëdhjetë ditë e ndanin nga dita e shfaqjes dhe Rosini nuk po vendoste të shkruante operën. Në një çast iu vu punës nga mëngjesi në mbrëmje. Ai bëri aq shumë zhurmë dhe rrëmujë sa që shumë shpejt në hotel nuk mbeti njeri. Edhe natën ai nuk la njeri që të mbyllte sy. Një ditë kngëtarët u paraqitën te Rosini për të protestuar, sepse rrinin atje prej kaq kohësh duke pritur operan e tij. Rosini i la të flisnin, pastaj u shpërndau fletë të ndryshme muzike dhe u tha:
- Ja pjesët tuaja.
Ato ishin notat e pavdekshme të "Berberit të Serviljes' që u shkruan në pak ditë.
Kur u dha shfaqja e "Otellos" së Rosinit, e cila pati shumë sukses, një anglez iu lut mjeshtrit, që t'i jepte pelerinën e kaltër, që kishte sjellë me vete atë natë dhe ai do t'i paguante njëqind stërlina. Rosini ia dha pelerinën nëpërmjet shokur të tij dhe të njëqind stërlinat ua dhuroi pjesëtarëve të korit.
Xhoakino Rosini e adhuronte shumë Moxartin. Mbas partiturës së "Don Zhuanit" ai shkroi: "Shkrim i shenjtë".


* Kur i dha mikut të vet portretin e mjeshtrit, shkroi poshtë:
"Po ju jap një portret të Moxartit. Hiqni kapelën, ashtu sikurse bëj edhe unë përpara mjeshtrit të mjeshtërve".
Poshtë një fotografie tjetër Rosini shkroi: "Ai qe admirimi rinisë sime, dëshpërimi i viteve të pjekurisë dhe ngushëllimi i kohës së pleqërisë.
Ministrit Guizo, Rosini i tha:
- Për mua Bethoveni është i pari i të gjithëve, por Moxarti është i vetmi.


* Xhoakino Rosini punonte me zell shumë të madh për krijimet e tij. Kur kishte frymëzimin krijues asgjë nuk e pengonte.
"Vilhelm Teli", - shkruante ai kompozua brenda pesë muajve, kur gjuante peshk në bregun e një kënete. Skena e perbetimit u skicua një mëngjes duke peshkuar, kur një krap i madh i mori peshkatarit grepin. "Cenerentola" u kompozua në mes të një grumbulli të madh miqsh që
bisedonin me zë të lartë.
- Vazhoni ju lutem, - thoshte Rosimi, - vazhdoni të flisni, në qoftë se ju
do të ikni atëherë mirupafshim frymëzim.


* Njërit që po lavdëronte "Vilhelm Telin" Rosini iu përgjigj:
- Lëre Vilhelm Telin, mos e përmend, se si ajo opera mund të shkruajë
kushdo, por një "Berber Sevilje" nuk do të mund të shkruajë asnjë, as
edhe zoti vetë.


* Një prej trilleve të mjeshtrit të madh ishte se nuk donte të shkelte në tren dhe në anije me avull. Karroca me kuaj ishte i vetmi mjet me të cilin
ai udhëtonte.
Megjithatë pranë shtëpisë së Rosinit kalonte një linjë hekurudhore, ku mbi njëqind herë në ditë lokomotivat kalonin para dritares së tij duke lëshuar fishkëllima shurdhuese.


* Shpesh Rosini i merrte motivet nga operat e tij të mëparshme. Në operën "Otello" pas fillimit të marshit funebër që përcjell Desdemonën në
varr një mik i tha:
- Ky është motivi i shpifjes te Berberi!
- Po mirë, ku është e keqja? - u përgjigj Rosini, - Desdemona a nuk
vdiq nga shpifjet?


* Kur po vihej në skenë "Tankredi", një këngëtare kapriçoze i tha mjeshtrit se kavatina e 'saj nuk i pëlqente dhe se ai duhet të shkruante
një tjetër. Dhe Rosini i tha:
- Në djall të venë këngëtarët. Pastaj u kthye në shtëpi më humor të prishur. Atij shërbëtori i tha se do të hidhte orizin në kusi por mjeshtri donte që zierja të mos zgjaste më shumë se pesë minuta. Ndërkohë Rosini hoqi pallton e madhe, u ul në piano dhe kompozoi kavatinën për këngëtaren kapriçioze përpara se shërbëtori t'i sillte orizin në tryezë. Kështu Rosini përfundoi kavatinën e dëgjuar: "me shumë të rrahura zemre", e cila u quajt prej tij edhe "arja e orizit".
Rosini i kishte borxh një peshkshitësi por nuk kishte që ta shlyente. Peshkshitësi i tha Rosinit se kishte shkruar një poezi dhe do të shlyhej me të në qoftë se do ta vinte në muzikë.
- O ç'ide origjinale, - thirri Rosini, - ma jep poezinë.
Pastaj i muzikoi vargjet të cilat më vonë i futi në operën e tij:
"Laraska vjedhacake".
Mbreti i Portugalisë, që i binte violinçelit, luajti me veglën e tij përpara kompozitorit. Kur monarku mbaroi e pyeti Rosinin:
- E? Si t'u duk?
- M'u duk, - i tha Rosini - se për një mbret nuk ishte keq. Por për aq sa ata bëjnë nuk duhet t'i japin kujt llogari.


* Një mbret iu lut Rosinit që t'i jepte mësime në harmoni. Kur nxënësi me kurorë mbreti i solli Rosinit ushtrimet që kishte bërë i kërkoi mendimin e tij. Ai nuk i vuri re shumë gabimet dhe i tha: - Eshtë bërë si prej mbreti.
Më 1864 një baron shumë i pasur i dërgoi Rosinit si dhuratë pak rrush nga vreshta e tij më e mirë. Mjeshtri i shkroi:
"faleminderit, rrushi juaj ishte shumë i mirë, por nuk më pëlqen ta pi verën me pilulë".
Atëherë baroni i dërgoi një arkë të madhe me rrush.
Një njeri i pasur e pyeti Rosinin sesi një konsrvator si ai kishte mundur të gjente nota nota aq të forta revolucionare tek opera "Vilhelm Teli".
Kur po kompozoja këtë operë, - u përgjigj ai, - ndjeva në vëetvete me të vërtetë diçka që më ekzaltoi. Po të kishte shpërthyer revolucioni, do ta kisha edhe unë pushkën.


* Kur dolën në Itali ligjet e para për të drejtën e autorit, botuesi i njohur Rikordi u muar me të drejtat e tij si autor.
Disa kohë më vonë vetë Rikordi i çoi Rosinit të ardhurat e para prej
45 napolonash floriri.
- Si? - tha mjeshtri - vlejnë ende diçka veprat e mia në Itali?
Në çast u dëgjua zhurma e këmbëve të një gruaje. Rosini e fshehu shpejt qesen me para dhe i tha në vesh Rikordit:
- Hesht, është gruaja ime. Këto do t'i ruaj e do t'i prish për qejfin tim. Nesër takohemi t'ia shtrojmë në hotel.
Me gruan e dytë Rosini jetoi në harmoni të plotë. Ajo ishte jo vetëm amvisë, por edhe infermiere e mirë.
- E di ti Olimpia, - i thoshte Rosini, - çfarë ndryshimi ka midis teje dhe sahatit tim? Ky shënon orët e ditës, kurse ti më bën që t'i harroj ato.

* Një mëngjes në Paris, poshtë dritares së Rosinit, u ndal një organo i vogël. Me të nisi të luhej një pjesë nga "Berberi i Seviljes". Rosini u mërzit dhe i dha pesë lira instrumentistit të varfër, mjafton që të largohej menjëherë. Si u mendua mirë Rosini e thirri, e ngjiti në shtëpi dhe i tha:
- E di ku banon mjeshtri Halevi? Ai u përgjigj se e dinte.
- Epo mirë, - i tha Rosini, - po të jap dhjetë lira dhe shko të luash poshtë dritareve të tij ndonjë pjesë nga "Ebreu".
- Mjeshtër, është e pamundur, - i tha organisti, - se është ai që më ka dërguar këtu për të luajtur Berberin.

* Një mbrëmje në ballo muzikanti i shquar ishte i detyruar të duronte fjalët e shumta të zonjës së shtëpisë'. Zonja i tha mjeshtrit:
- Është e vërtetë se po të hash një lloj peshku të forcohet zgjuarsia?
- Shumë e vërtetë.
- Po mua çfarë peshku do të më këshillonit për të ngrënë?
- Një balenë, - i tha Rosini.


* Rosini fitoi bastin si hamës i madh. Për këtë i kërkoi kundërshtarit një gjeldeti që ta hante të gjithë në një vakt, përndryshe nuk do t'ia jepte. Kaluan disa ditë dhe kompozitori e takoi mikun në rrugë. I kërkoi të plotësonte detyrimin, por ai u gjend ngushtë dhe i tha;
- Po ju them sinqerisht mjeshtër, se stina nuk është ende e përshtatshme.
- Gjepura miku im! Janë lajme të rreme që i përhapin gjelat e detit për të mos përmbushur kushtet.
Në Bolonjë Rosinit i shkoi një grua që donte ta bënte vajzën e saj muzikante. Ajo e pyeti mjeshtrin se ç'mund të bëhej vajza, këngëtare apo pianiste. Rosini e provoi për këngëtare, pastaj për pianiste. Më pas e provoi edhe një herë për pianiste dhe prapë për këngëtare. Këto prova ipërsëriti disa herë. E ëma e vajzës nga padurimi i tha mjeshtrit:
- E? Ç'mund të bëhet, këngëtare apo pianiste? Rosini me një të qeshur dashamirëse iu përgjigj:
- Do të bëhet një nënë e mirë!


* Një violinçelist erdhi me shumë vonesë në një koncert ku do të luante një prelud të Bahut. Rosini nuk duroi më dhe vuri në orkestër një violonçelist tjetër. Kur erdhi violonçelisti i pari kërkoi falje, por Rosini ia ktheu menjëherë:
- Nuk ka falje. Unë me këto shtatëdhjetëekatër vjetët e mi vrapova për të arritur në kohën e duhur, kurse ju vini kaq vonë! Çfarë të duket vetja ty? Violonçelistë si ty gjejmë sa të duash.
Këtë mësim të mirë të mjeshtrit djalosbi e kujtonte me shumë falenderim.

* Në Paris Rosini kishte një mik që i sillte shpesh sardale shumë të shijshme.
Një ditë mjeshtri e falenderoi dhe i tha:
- Do t'ju lutem për një gjë. Ditën e shtunë mos më sillni më sardele. Në këtë dtë të javës unë kam gjithnjë miq për mëngjes dhe më duhet që sardelet t'i ndaj gjithnjë me ta. Peshqit e shijshëm dua t'i ha të gjithë vetë. Si bashkëshort i mirë i jap një gruas dhe të njëmbëdhjetë të tjerët i ha vetë.
Në paris Rosini kërkoi të gjente makarona napolitane. Shkoi te një shitës bashkë me mikun e tij Mikoti. Kur i treguan makaronat Rosini nuk i pranoi sepse sipas tij nuk ishin napolitane. U ndez diskutim i zjarrtë për makaronat. Ca kohë më vonë Mikoti takoi shitësin dhe i tha:
- E dini kush ishte ai zotnia që bëri gjithë ato fjalë për makaronat? Ai ishte mjeshtri i shquar i muzikës, Rosini.
- Rosini? - u përgjigj shitësi - nuk e kam dëgjuar ndonjëherë emrin e tij, po për derisa kupton aq shumë nga makaronat edhe nga muzika duhet të nxjerrë mall të mirë.
Rosini qeshi shumë kur ia treguan.


* Rosini kishte kujtesë muzikore të mrekullueshme. Në moshën trembëdhjetëvjeçare në teatrin e Bolonjës i premtoi mikes së tij kopjen e aries që u duartrokit shumë. I kërkoi kopjen kopistit dhe sipërmarrësit por ata nuk pranuan t'ia jepnin. Ai atëherë u tha:
- E po mirë, sonte do ta dëgjoj me shumë vëmendje operën dhe do të ruaj në kujtesë atë që më duhet.
Në mëngjes ai e kishte gati partiturën për pianoforte. Sipërmarrësi mendoi se mos ishte marrë vesh fshehurazi me kopistin,
por Rosini i tha:
- Në qoftë se nuk beson, prit sa të dëgjoj gjithë operën edhe disa herë të tjera dhe pastaj do ta shkruaj në sytë tuaj gjithë partiturën për orkestër.


* Xhoakino Rosini i donte shumë prindërit.
Qysh kur ishte fëmijë i dorëzonte nënës të gjitha fitimet e tij të pakta.
Në moshën shtatëdhjetëvjeçare u gëzua shumë kur gjeti një portret të saj.
Në mbrëmjen e 27 marsit 1827 në premierën e "Mozesë" në operën e
Parisit e nxorën me zor në palkoskenë. Kur falenderoi me sytë të mbushur
me lot, murmuriti: "Po ajo nuk është më!".
Nëna e tij kishte vdekur më parë.


* Më 1812 Rosinit i dhanë libretin "Shkalla prej mëndafshi" për ta vënë në muzikë. Ky libret ishte shumë i keq dhe Rosinit iu desh të kompozojë një përzierje të çuditshme motivesh. Kur ia dorëzoi muzikën sipërmarrësit, ai i kërkoi ndjesë që i kishte dhënë një libret aq të padenjë.
- Oh nuk ka gjë - tha Rosini - muzika është edhe më e keqe.
Sipërmarrësi nuk besoi por kur shkoi në skenë e mori vesh se ishte shumë e vërtetë. Publiku i indinjuar sa s'kërkoi ta rrihte Rosinin.

Rosini guxoi të futë tamburet dhe orkestracionin në operën "Laraska Vjedhacake". Kjo gjë shkaktoi skandal. Më shumë nga të gjithë u tërbua një nga violinistët e parë të Skalës i cili donte ta rrihte Rosinin. Kur e dëgjoi këtë kërcënim mjeshtri nuk e mori seriozisht, thirri violinistin dhe i tha:
- Në libret ka apo nuk ka ushtarë?
- Po - pranoi violinisti.
- E po mirë, në qoftë se ka ushtarë ata duhet të kenë tamburë. Pra në vend që të më qëllosh me grushta mua, shko dhe bjeri me thikë libretistit.


* Xingareli, drejtor i konservatorit të Napolit, ishte kundërshtar i rreptë për muzikën rosiniane. Kur nxënësi i tij Konti, ndoqi rrugën e Rosinit dhe pati sukses të madh Xingareli i tha ashpër:
- Ju m'i shkatërruat gjithë këta djem! Rosini ia ktheu me këtë epigramë:
- Xingareli ka zgjuarsinë të flasë për muzikën me letrarët dhe për letrarët me muzikantët.


* Në takimin e parë një kompozitor i ri njëzetvjeçar gjeti te Rosini një mikpritje dhe një dashuri të madhe.
Rosini propozoi që një mbrëmje muzikore të interpretonin të dy muzikantët një pjesë muzikore për flaut e klarinetë që ishte shkruar nga Sen Sans.
Në fillim Rosini bëri sikur pjesa ishte e tij dhe të pranishmit e pritën pjesën me duartrokitje të nxehta për mjshtrin . Pastaj ai i tha;
- Jam edhe unë i një mendimi me ju, zotërinj, sepse kompozimi nuk është imi, është i këtij djaloshi që rri këtu në krahun tim.
* Flitej prej shumë kohësh për "Vilhelm Telin" e Rosinit dhe opera nuk po dukej. Madje u fol edhe se mjeshtri përtac ende nuk e kishte filluar punën. Një kritik, shkroi në një revistë teatrale: "Në Amerikë është mbjellë një pemë e një lloji të veçantë që duhet të prodhojë drurin me të cilin do të ndërtohet pianoja që do t'i dhurohet Rosinit, mbasi të shkruajë veprën e Premtuar".


* Ndërmjet Rosinit dhe Majerbejerit kishte rivalitet të madh. Majerbejeri ishte shumë ambicioz. Megjithatë në dukje marrëdhëniet midis tyre ishin miqësore. Një ditë Rosini po shëtiste me një mikun e tij. Papritur ai takoi
Majerbejerin.
- Si jeni, - e pyeti ky i fundit, - a po punoni?
- Të punoj? - ia bëri Rosini. Po si mund të punoj? E ndiej veten shumë keq. Nuk jam hiç mirë me shëndet.
Majerbejeri u hoq sikur u hidhërua shumë cthe i uroi shëndet rë mirë Rosinit. Porsa u largua, miku që ishte në krah e pyeti Rosinin:
- Si është e mundur? Jeni kaq keq me shëndet dhe nuk më keni thënë
asnjë fjalë?
- Jam shumë mirë, - tha duke qeshur Rosini, - nuk kam qenë asnjëherë më mirë se tani, por i gjori Majerbejer, po ta merrte vesh të vërtetën do të bëhej helm.


* Rosini i pëlqente shumë gjellët e mira. Një letër gastronomike, e cila ka vlerën e një dokumenti, është e vitit 1815, kur doli në dritë "Berberi i Seviljes". Ajo i drejtohej këngëtares së shquar Kolbran që u bë pastaj gruaja e Rosinit. Pasi flet për suksesin e bujshëm të operës, Rosini shton:
- Po ajo që më intereson më shumë se çdo gjë, përveç muzikës, e dashur Angjelinë, është zbulimi i një sallate të re, recetën e së cilës po ta dërgoj: "Merrni vaj Provance, sinap anglez, uthull franceze, pak limon, piper dhe kripë, i përzieni mirë të gjitha së bashku, pastaj shtoni disa tartufë të prerë copa-copa. Tartufët i japin një aromë sa që e çojnë në akstazë një hamës. Kardinali, sekretari i shtetit, me të cilin jam njohur këto ditë, më ka dhënë bekimin e tij për këtë zbulim".


* Një ditë Rosini thirri në shtëpinë e tij violinistin e famshëm Sivori. Atij iu lut të luante diçka me violinën që kishte blerë. Rosini donte të provonte se sa vlente instrumenti. Sivori luajti rondonë e famshme "Çenerontolë" e cila e kënaqi aq shumë Rosinin, saqë kur mbaroi pjesa, për të bërë shaka, nxori nga xhepi një monedhë pesëdhjetë qindarka, ia vuri muzikantit në dorë dhe i tha:
- Zakonisht unë u jap dy solda violinistëve të rrugës, por mendoj se ty
dyhet të të jap diçka më shumë.
Sivori e mori duke qeshur moedhën, i bëri një vrimë dhe e lidhi te zinxhiri i orës si kujtim nga mjeshtri i madh.


* Në Firencë në sallonin e arqipeshkopit Minuçi hyri shërbëtori krejt i turbulluar dhe lajmëroi për vdekjen e Silvio Peliko-s1'. Minuçi që e donte shumë Pelikon u hidhërua shumë nga ky lajm. Të gjithë të pranishmit morën pjesë në dhimbjen e tij. Rosini, që po rrinte në piano, improvizoi një marsh funebër për të ndjerin, sa asnjë nuk mundi t'i mbante lotët.
Megjithatë Rosini nuk e hodhi në letër këtë faqe të bukur të atij improvizimi të çastit.

* Më 1816 Rosini shkoi për të pushuar nja dy muaj në vendlindje në Pezaro2). Në një vilë aty pranë ishte princesha Karolina Brunsvik, gruaja e një princi. Ajo e ftoi Rosinin të lunte diçka në piano në vilën e saj. Mjeshtri, që nuk ishte bërë asnjëherë favorit dhe që i dinte sjelljet e këqija të princeshës ndaj qytetarëve, iu përgjigj:
- Nga dhembjet e forta të reumatizmës më ka ngrirë kurrizi dhe nuk mund të përkulem që të plotësoj kërkesat e etiketës.
Princesha, për hakmarrje ndaj këtij mospranimi, një vit më vonë, kur Rosini u kthye prapë në Pezaro për të drejtuar shfaqjen e hapjes së sezonit teatral, dërgoi disa nga shërbëtorët e saj për të fishkëllyer mjeshtrin. Banorët e qytetit u ngritën kundër provokuesve. Ishte vetë Rosini që i qetësoi njerëzit e zemëruar.


* Pasi firmoi kontratën e "Berberit të Seviljes" Rosini nuk e filloi punën menjëherë Ai banonte me tenorin Garcia, që do të këndonte pjesën e kontit Almaviva dhe bufonin komik Kamboni. Që të tre ishin në të njëjtin apartament dhe kishin një sallon të përbashkët ku ishte vendosur pianoja. Mbi legjion e pianos Rosini kishte vendosur libretin, por nuk i afrohej fare.Ishte i heshtur, nuk dilte asnjëherë nga shtëpia, nuk i thoshte asnjë fjalë njeriu dhe nuk bënte gjë tjetër vetëm se shëtiste lart e poshtë nëpër sallon, herë me hapa të lehta dhe herë me hapa të rëndë. Dy javë para kohës së premierës nuk kishte shkruar as edhe një notë. Një mbrëmje, shtatë ditë para shfaqjes, Garcia e qortoi për këtë metodë pune të çudishme.
- A e mendon që koha shkon dhe ti nuk ke bërë asgjë?
- Nuk kam bërë asgjë? - thirri Rosini. Tani do ta shikosh. Dhe përpara tenorit të habitur këndoi arien e Almavivës, kavatinën e Figaros, kavatinën e Rozinës, arien e Don Bazilios, duetin, kuintetin...dhe më në fund gjithë operan. Të gjithë partiturën e kishte në kokën e tij he nuk i mbetej gjë tjetër vetëm që ta shkruante. Ditën e nesërme thirri kopistët dhe i vuri të gjithë përpara. Ai shkruante një copë dhe ata menjëherë e riprodhonin. Sapo kryhej një pjesë në kopjet e duhura, dërgohej menjëherë në teatër për të bërë provat.


* Vilhelm Telim u vu në skenë më 3 gusht 1839. Salla madhështore e Operës së Parisit kishte marrë pamje solemne. Duartrokitjet nisën shpejt dhe erdhën duke u shtuar deri në fund. Në mbarim të shfaqjes mijëra zëra kërkonin që të dilte Rosini në skenë, por ai u largua që të shpëtonte nga zhurma shurdhuese. Atëherë u kërkua që orkestra së bashku me publikun të shkoinin për të bërë serenatë poshtë dritareve të shtëpisë së
Rosinit.
E gjithë orkestra ekzekutoi simfoninë e Operës dhe pastaj tre këngëtarët më të shquar kënduan trion hyjnore. Nga duartrokitjet u tronditën edhe xhamat e dritareve. Një muzikant i njohur i kohës, që banonte një kat mbi Rosinin, zbriti dhe e përqafoi kolegun shquar. Kurse në një kafene aty pranë dy armiq të rreptë të Rosinit u shprehën me keqdashje:
- Arti mbaroi.


* Kur dëgjoi "Vilhelm Telim", Donixeti tha:
- Aktin e parë dhe të tretë i ka bërë Rosini, kurse aktin e dytë e ka bërë vetë zoti!

[Davius]

RUBENS, Pier



RUBENS Pier (1577 - 1640) piktori më i madh i Vendeve të Ulëta në shekullin XVII dhe një nga piktorët më të mëdhenj të artit botëror të së kaluarës



* Matin Preti, pitor i dëgjuar italian, po vështronte një tablo të Rubensit në një kishë të Avernës. lu afrua një i panjohur dhe i kërkoi mendimin për pikturën. Preti e lavdëroi shumë, ndërsa i panjohuri e kritikoi ashpër. Kjo skenë vazhdoi gjatë. Piktori italian u fut thellë në argumente për të mbrojtur Rubensin:
- Unë kam ardhur enkas nga Anversa për t'i bërë vizitë këtij piktori. I panjohuri e shoqëroi për t'i treguar shtëpinë e artistit të madh. Kur
arritën atje e përqafoi Pretin dhe i tha:
- Rubensi, që ju e mbrojtët aq mirë, jam unë.


* Një ditë te Rubensi u paraqit një alkimist, që i premtoi gjysmën e fitimeve në qoftë se dëshironte të merrte pjesë me një shumë të caktuar të hollash pqër të kerkuar gurin filosofal.
Njëzet vjet më parë, - u përgjigj Rubensi, - do të kishin mundur të binim dakord, por unë tashmë e kam gjetur gurin filosofal dhe unë nuk nevojë ta kërkoj.
Dhe duke i treguar penelat i tha:
- Ja guri im filosofal.


* Piktori Kornelio Skut ishte një prej kritikëve dhe armiqve më të egër të Rubensit. Megjithatë Rubensi kur e mori vesh se Skuti kishte mbetur pa punë e vuante nga uria, shkoi vetë dhe u kujdes për ta mbajtur me bukë.


* Rubensi ishte njeri shumë i aftë, fliste shtatë gjuhë, njihte mirë poetët më të mëdhenj të Evropës, madje kishte bërë njëfarë antologjie me pjesët më të-mira. Prej tyre ai frymëzohej. Kur pikturonte, atij i lexonin me zë faqe nga historia ose tregime të ndryshme. Ishte edhe diplomat i aftë dhe merrte vesh nga shkencat ekonomike e politike. Markezi Spinola, që e njihte nga afër, thoshte se Rubensi kishte aq shumë vlera dhe aftësi të ndryshme si intelektual saqë ajo më e vogla ishte aftësia e tij si piktor.


* Rubensi rridhte nga një familje fisnike dhe kishte ndrikull një konteshë e cila e donte shumë, dhe kishte shprehur dëshirën që ai të bëhej ambasador. E ëma, përkundrazi donte ta bënte gjeneral. Kontesha, ndrikulla e tij, e mbante Pierin e vogël në shtëpinë e saj dhe për ta dëfryer e rrethonte fëmijën me të gjitha llojet e lodrave. Një ditë Pieri u zhduk papritur. Shërbëtorët e konteshës e kërkuan fëmijën në çdo qoshe të pallatit. Më në fund e gjetën duke pikturuar me penelat e një piktori që punonte në katin përdhes të pallatit.
Këto ishin prirjet e para të Rubensit të vogël.


* Një prsonalitet i dëgjuar i rekomandoi Rubensit një djalë të ri që ta merrte në studion e tij.
- Në mos tjetër, - i tha Rubensit, - ai mund t'ju ndihmojë për të pikturuar qiellin dhe sfodet.
- Si? Ky djalë që po ma rekomandoni di të bëjë qiellin dhe sfondet? Dërgomani sa më shpejt dhe unë do të marr jo si nxënës por si mjeshtër, sepse prej shumë kohësh po mundohem të arrij të pikturoj qiejt dhe sfondet.

[Davius]

RUBINSHTAJN, Grigor


RUBINSHTAJN Grigor (1830 - 1894) muzikant rus, një prej muzikantëve më të mëdhenj të shekullit




* Ishte me origjinë hebraike. Rubinshtajni për veten e tij thoshte: - Për hebrejtë jam i krishter dhe për krishterët jam hebre. Për gjermanët jam rus dhe për rusët jam gjerman. Për modernistët jam klasik i mërzitshëm dhe për klasikët jam muzikant i së ardhmes. Më së fundi nuk jam as mish as peshk dhe asnjë nuk më do.


* Rubinshtajni çohej në mëngjes në orën tetë, pinte një filxhan me çaj, lexonte gazetat dhe pastaj binte prapë për të fjetur. Ishte i pazoti që të blente sende për shtëpi dhe nuk hynte kurrë nëpër dyqane. I jepte rrobaqepësit një palë rroba të vjetra dhe sipas tyre bënte rrobat e reja, pa marrë masë e pa provë. Gjatë gjithë vitit vishte rrobat e verës edhe kur bënte shumë ftohtë, nuk e hiqte kurrë peliçen përpara tridhjetë prillit edhe në qoftë se ngrohej moti. I binte shpesh të fikët madje edhe kur ndiente erën e gjalpit të ndenjur. Ishte shumë supersticioz. Ditën që do të jepte koncert ishte shumë i preokupuar. Në Petërbug mori me qira një shtëpi që kishte numrin trembëdhjetë. Kur u kujtua për këtë pati parandjenjë të kobshme, përgatiti testamentin dhe një vit më vonë vdiq.
Rubinshtajni u kthye në Rusi pas një largimi të gjatë. Meqenëse kishte humbur pasaportën gjeti vështirësi në kufi nga policia ruse, e cila nuk e lejonte të hynte.
- Ju thoni që jeni muzikant, - i tha kryetari i policisë kufitare, - po unë nuk ju besoj. Kini mirësinë të jepni prova për aftësitë tuaja përpara zotit Çenok, nëpunësit tim, që merr vesh nga muzika. Dhe Rubinshtajni u gjend përpara një pianoje të vjetër e të shkatërruar dhe para një zotnie që dukej të ishte Çenoku. Gjithë zemërim Rubinshtajni u lëshua në tastierë dhe nisi të godasë fort si me çekan sa duhej sikur do ta coptonte. Çenoku i emocionuar në një moment thirri:
- Nuk ka dyshim se ju jeni një muzikant i vërtetë, ashtu sikurse e thoni dhe vetë.
Pas kësaj prove ai e kaloi kufirin.

[Davius]

RUSO, Zhan Zhak



Ruso Zhan Zhak (1712 -1778) filozof dhe shkrimtar i shquar francez



* Pranë shtëpisë së Rusoit banonte një i pasur mendjemadh që kishte shumë dekorata, midis tyre edhe Kordonin e Kuq. Ai kishte edhe shumë të drejta fisnikërie, të drejtën e gjahut, që ishte privilegj vetëm për fisnikët. Njëherë një lepur i parkut të një fisniku shkoi në kopshtin e vogël të Rusoit. Ai e kapi lepurin pa shumë zor. Fisniku e paditi filozofin. Atëherë Rusoi i shkroi një letër ku i kërkonte falje dhe të cilën e përfundonte kështu: "Kam shumë respekt për lepujt e zotërisë suaj, por që tani e tutje, për t'i dalluar nga të tjerët, ju lutem t'u vini në bisht një kordon të kuq".
Një jezuit e pyeti Zhan Zhak Rusonë sesi kishte arritur të shkruante çdo gjë me pasion të zjarrtë.
- E thjeshtë, - iu përgjigj Rusoi, - unë nuk kam shkruar veçse atë që kam menduar dhe kam ndjerë.


* Një ditë një vajzë e re, i bëri këtë pyetje Rusoit:
- Si mund ta bëj të lumtur një burrë?
Autori i "Kontratës shoqërore"1) nuk foli, mori një fletë të bardhë dhe shkroi:
"Bukuria= 0; aftësia për amvisë = 0; edukata, kultura, pasuria = 0; zemërmirësia = I".
Zonjusha e lexoi dhe u habit.
- Po, a flisni seriozisht, ju lutem? - thirri ajo.
- Në të vërtetë, - u përgjigj filozofi, - kur një femër nuk ka tjetër veç zemrës së mirë ajo vlen një pikë.
Kur është dhe e hirshme dhe e pasur, vlen plus një zero, që është baraz me dhjetë dhe në qoftë se ka edhe të dhëna të tjera, vlera e saj shkon në njëqind dhe njëmijë. Por pa cilësitë e shpirtit të gjitha të tjerat nuk kanë asnjë rëndësi.
Sadiun e burgosën turqit, e bënë skllav, pastaj e detyruan, të punonte si argat. Ky e pëlqeu si njeri dhe i dha të bijën për grua. Po e shoqja e Sadiut ishte një grua e ashpër, e fortë dhe prepotente. Pas një grindjeje midis dy bashkëshortëve gruaja i tha Sadiut:
- Nuk të kujtohet që babai im të bleu për dhjetë xekine? Dhe Sadiu iu përgjigj:
- Është e vërtetë, po pastaj më shiti prapë për njëqind!
Dhe në qoftë se në fillim isha skllav i një burri, tashti jam skllav i një gruaje.
Filozofin Zhak Zhan Ruso e sulmoi qeni i një fisniku dhe e rrëzoi për tokë. Kur i zoti i qenit e mori vesh i dërgoi një prej sekretarëve të vet për t'i kërkuar falje dhe për të pyetur se ç'kërkonte për dëmshpërblim.
- Ta mbani këtej e tutje qenin me rrip në qafë, - u përgjigj filozofi.


* Zhan Zhak Rusoi u ftua për drekë te një poet, të cilit iu desh ta mbante vetë gjallë të gjithë bisedën, sepse skush nga të pranishmit nuk nxori
asnjë fjalë.
Për të ngacmuar Rusonë poeti thirri që ta dëgjonte mirë:
- Sa vështirë është të bësh të flasë një ari!
- Eshtë e vështirë, - u përgjigj Rusoi, - është më vështirë të flasë në ari sesa një papagall.


* Fjalët e fundit që tha Rusoi para se të vdiste ishin: - Hapni dritaren që të shoh edhe njëherë diellin!

[Davius]

QEZAR, Gai Jul



QEZAR Gai Jul (100 - 44 p.e.r.) perandor romak, një prej veprimtarëve më të mëdhenj politikë të Romës së lashtë, strateg, ushtarak, shkrimtar dhe orator



* Qezari shkoi në Spanjë si zëvendëskonsull, dhe u ndal për të pushuar në një fshat të Pirenejve. Miqve të tij, që talleshin me këtë vend të vogël Qezari gjithë seriozitet u tha:
- E megjithatë unë do të dëshiroja më tepër të isha magjistrat i parë në këtë fshat se i dytë në Romë.


* Kur Qezari zbarkoi në Kadik pa një shtatore të Aleksandrit të Madh. Kur e vështroi nxori një psherëtimë të thellë dhe u hidhërua. E pyetën e përse qante dhe ai u përgjigj:
- Qaj sepse në moshën time Aleksandri kishte nënshtruar gjysmën e
botës.


* Qezari i ri deshi të shkojë në Rodi për të studiuar retorikë te mjeshtri i famshëm Apolloni. Gjatë udhëtimit në det e kapën piratët që i kërkuan njëzet talenta për ta liruar. Qezari menjëherë qeshi dhe u tha:
- Njëzet talenta! Po për cilin më keni marrë? Po a e dini që do t'ju jap të paktën pesëdhjetë?
Gjatë gjithë kohës që ishte në duart e tyre, sillej me ta ashpër sikur të ishin skllevërit e tij, madje i kërcënoi se një ditë do t'i kryqëzonte të gjithë. Sapo u lirua prej tyre mblodhi një flotë, i ndoqi, i kapi dhe i kryqëzoi të gjithë.


* Gjatë një marshimi Qezarin e zuri një furtunë e madhe. Bashkë me shpurën e tij u vendos në një kasolle të varfër fshatari që ishte aq e vogël sa mund të mbante brenda vetëm një njeri. Atëherë Qezari
tha:
- Vendet e nderuara të lëshohen vetëm për më të mëdhenjtë, kurse
vendet më të nevojshme për më të sëmurët.
Atë natë në kasolle fjeti miku i tij Oppio, që ishte i sëmurë dhe vetë Qezari fjeti jashtë në qiell të hapët.
Jul Qezari në betejat e rrezikshme vepronte me shumë shkathtësi, sepse ishte kushti i parë i suksesit. Ai shkoi në Pont, sulmoi Farnaçin, të birin e Mitridatit1' dhe e mundi që në betejën e parë. Miqve të tij ua përshkroi me një letër me tri fjalë të famshme: Veni, vini, vici (erdha, pashë, fitova).


* -1 thanë Katonit se Qezari rrinte gjithë kohën i menduar.
Kur e pyetën Katonin për këtë qëndrim të Qezarit, u përgjigj:
- Ai studion gjakftohtë dhe mendon gjatë që të përmbysë republikën.
Kur Kamilio e liroi Romën nga galët qyteti u betua se do të ruante për të ardhmen një thesar. Ky thesar nuk u prek asnjëherë,as edhe për nevojat më të mëdha, siç qe rasti në luftërat kundër Piros dhe Hanibalit. Por Qezari për të luftuar kundër Pompeut e mori duke thënë:
- Unë do ta liroj Romën nga betimi i saj. Në sajë të veprës time sot nuk ka më galë!
Qezari ishte i vetmi që gjatë udhëtimit e diktonte letërkëmbimin duke ecur në kalë. Nganjëherë arrinte të diktonte edhe katër letra në një kohë dhe mbante në punë njëkohësisht shtatë sekretarë.
Disa nga trupat e Qezarit u hodhën në sulm dhe gjetën një qëndresë më të madhe nga se pandehej. Ata ia mbathën këmbëve dhe u kthyen në fushë nga ishin nisur. Qezari i pa të shpartalluar dhe në tërheqje, ndaj vrapoi drejt tyre, mori flamurin nga duart e flamurtarit dhe u thirri:
- Ju keni gabuar miqtë e mi! Jo nga ajo anë, por nga ana tjetër duhet të kishit kaluar. Dhe vetë u vu në krye të trupave.
Kur Qezari përparoi me ushtrinë e tij në brigjet e lumit Rubikon, qëndroi gjatë duke psherëtirë dhe duke menduar para se të kaloiite.
U kthye nga oficerët e tij dhe u tha:
- Në qoftë se unë nuk e kaloj këtë lumë të vogël me ushtrinë time, jam i humbur dhe në qoftë se e kaloj do t'i bëj shumë vetë të palumtur. Mbeti disa minuta ende në mëdyshje dhe pastaj u lëshua në ujë duke thirrur: - Zaret u hodhën!


* Kur Qezari hyri fitimtar në Romë, romakët u turbulluan aq shumë sa që nuk dinin ç'të bënin. Vetëm Meteli e kundërshtoi vullnetin e tij dhe nuk pranoi të dorëzonte thesarin e shtetit. Atëherë Qezari e kërcënoi me
vdekje dhe i tha:
- Mos harro se për mua është më e lehtë të bëj se sa të them. Kështu
Meteli u detyrua të përulej përpara urdhrave të Qezarit.


* Në betejën e Farsalës1' Qezari humbi vetëm dyqind njerëz, kurse Pompeu pesëmbëdhjetë mijë. Atëherë Qezari mori frymë thellë dhe tha: - E kërkuan vetë. Më vunë në kushte të atilla që duhej të fitoja patjetër, ndryshe do të kisha marrë fund.


* Romakët adhuronin një hyjneshë misterioze, të quajtur Bona Dea. Për nder të saj çdo vit kremtohej festa në shtëpinë e Pretorit ku merrnin pjesë të gjitha gratë më të dëgjuara të Romës. Njëherë qëlloi të ishte Qezari pretor dhe festa u bë në shtëpinë e tij. Festën e kryesoi e shoqja Pompeia. Klodi i dashuri i Pompeias, deshi të merrte pjesë i veshur si grua, mirëpo e zbuluan dhe e kapën. Të nesërmen Qezari e ndau të shoqen. Kur u bë proçesi i Klodit, për habinë e të gjithëve Qezari në gjyq mbajti anën e tij. Gjyqëtarët e pyetën sesi ishte e mundur që ta quante Klodin të pafajshëm kur kërkonte të ndante gruan?
- Sepse, - u përgjigj Qezari, - nuk mjafton që gruaja e Qezarit të jetë e pafajshme, ajo nuk duhet të jetë as edhe e dyshimtë. bibliotekë pa një zonjë, të quajturën Livia Gnea, të shoqen e pretorit Gnea, që interesohej të merrte të dhëna nga një vepër e një shkrimtari grek. lu afrua dhe e pyeti se çfarë po bënte.
- Studioj, - u përgjigj gruaja.
- Po burri yt ku është?
Livia u përgjigj se nuk e dinte.
- Nuk e di? - thirri Qezari. Si? Po çfarë grua je ti, shko shpejt kërkoje dhe gjeje. Ik, rri me të dhe mendo për të bërë fëmijë, sepse një grua e mirë, nuk duhet të mendojë tjetër vetëm se të lindë fëmijë për republikën.
Qysh atëherë Qezari urdhëroi që të ndalohej hyrja e grave në bibliotekë.


* Miqtë e tij më të afërm i thanë Qezarit se diçka po kurdisej kundër tij, prandaj duhet të ishte i kujdesshëm dhe të ruhej. Ai u përgjigj:
- Më mirë të vdesësh njëherë, se sa të rrish gjithë jetën me frikën e vdekjes.
Në vigjilje të ditës kur komplotistët ishin përgatitur për ta vrarë Qezarin ishte shtruar një drekë në shtëpinë e Mark Lepidit. Të pranishmit po diskutonin se kush ishte vdekja më e bukur. Qezari që po firmoste disa dekrete dha mendimin i pari duke thirrur:
- Ajo më e papritura.
Të gjithë komplotistët u lëshuan kundër Qezarit dhe e qëlluan nga të gjithë anët. Megjithatë ai u nbrojt heroikisht. Kur pa që drejt tij po vinte Bruti ,me shpatë të zhveshur, të cilin ai e donte si djalin e tij, e lëshoi menjëherë veten, nuk bëri asnjë qëndresë dhe tha: "Edhe ti Brut, biri im?" Pastaj ra për tokë i shpuar nga njëzetëetre goditje shpatash.

[Davius]

PASTËR, Lui



PASTËR Lui (1822-1895) kimist dhe bakteriolog i shquar francez

* Pastëri kishte ngarkuar një nga rojet e kolegjit që ta zgjonte çdo mëngjes në orën katër për të studiuar.
Roja shkonte çdo mëngjes për ta zgjuar dhe i thoshte:
- Përjashta, Zoti Pastër, duhet të hidhet tej demoni i dembelizmit. Po të mos zgjohej, roja kishte urdhër ta tundte dhe t'ia hiqte batanijet.

* Që të merrte diplomën Pastëri shkoi në Paris për t'u diplomuar në një pension të lagjes latine. Me qenë se kjo dosje kishte nam të keq për jetën e shthurrur që bënin studentët, prindërit, veçanërisht e ëma, u shqetësuan shumë.
Pastëri i qetësoi duke u thënë:
- Kur ka gjak nën thonjtë, këtu lejohet me zemër të pastër dhe të drejtë si në çdo vend tjetër. Le të ndërrojë shtëpi ai që nuk di ç`është vullneti.



* Mjeku i shquar Klaudio Bernard të cilit i shërbente Pastëri, po ankohej një herë se askush nuk jepte gjak.
- Dikur gjaku rridhte rrëke nëpër spitale. Tashti nuk mund të gjesh një pikë gjaku, edhe sikur ta paguash sa frëngu pulën. Pardie më duhej pak gjak për eksperiment në laborator dhe nuk di çfarë do të kisha bërë sikur të mos më kishte dhënë asistenti im, Pastëri, që më gëzoi aq shumë. Për mua sakrifica e tij ishte shumë e madhe, kurse ai m'u përgjigj: "Oh, jo, doktor! Unë do të jap gjithnjë gjak dhe me gjakun tim do të ujit lulet e kopshtit".
* Pastëri ende i ri, dhe pothuaj i panjohur, megjithëse kishte bërë disa zbulime të rëndësishme, u martua me të bijën e një profesori të Strasburgut, ku ai jepte mësim. Kjo ishte një martesë e lumtur.
Shumë vjet më vonë një prej nxënësve të tij thoshte:
- Zonja Pastër e donte burrin e saj deri në atë pikë sa ta kuptonte vlerën e punës së tij.

* Kur Pastëri mësoi për tmerret që kishin bërë gjermanët gjatë pushtimit të territorit francez në kohën e luftës franko-prusiane i dërgoi fakultetit të universitetit të Bonit pergamenin, me të cilin e kishin bërë disa vjet më parë doktor "homoris Cause" në mjekësi. Bashkë me të dërgoi edhe një letër ku thuhej:
"Në qoftë se shkenca nuk ka atdhe, shkencëtari ka vetëm një".

* Në kohën e pushtimit prusian të Francës shkencëtarët italianë i ofruan Pastërit strehim në Milano, ku do t'i gjenin edhe një katedër kimie me të githa pajisjet laboratorike.
Pastëri nuk e pranoi ftesën duke thënë: "Do të më dukej se do të bëja një krim po të meritoja dënimin e dezertorit dhe të braktisja atdheun tim në çastin e fatkeqësisë, për të kërkuar diku tjetër një trajtim që atdheu im nuk mund të më bëjë sepse ka rënë në fatkeqësi."

* Një shoqëri i ofroi një milion franga Pastërit për monopolin e vaksinës së kafshëve. Ai nuk pranoi.
- Kjo vaksinë është një dhuratë që dua t'ua jap të gjithë bujqve. I dituri nuk ka tjetër vlerësim më të madh, veç atij që të zbulojë të vërtetën.

* Pastëri u ftua në oborrin e Napoleonit III që të mbante një konferencë për qarkullimin e gjakut. Meqenëse i duhej pak gjak që ta vërente në mikroskop, princesha Evgjeni shpoi gishtin për ti dhënë gjak.
Pastëri, ashtu i përqëndruar në demostrimin e tij, i tha se parapëlqente gjakun e bretkosës.
Të nesërmen sollën në dhomën e tij një thes me bretkosa të gjalla.Pastëri, ashtu i hutuar siç ishte, u largua dhe i harroi bretkosat në dhomë. Dhomën e tij të nesërmen e mori një princeshë e re e huaj. Në mes të natës ajo u zgjua nga një zhurmë e çuditshme, ndezi dritën dhe menjëherë uluriu. Shërbëtorja u ngrit menjëherë shkoi në dhomë dhe e gjeti princeshën të tmerruar në mes bretkocave që hidheshin përpjetë nga të gjitha anët.

* Napoleoni III e pyeti njëherë Pastërin se pse nuk i kishte shfrytëzuar për fitime të mëdha zbulimet e tij, të cilat i kishin bërë të pasura krahina të tëra. Pastëri iu përgjigj me krenari:
- Sepse për ne shkencëtarët do të ishte një gjë shumë e pandershme.

[Davius]

PERIKLIU



PERIKLIU (499-429 p.e.r.) burrë shteti, udhëheqës i shtetit demokratik të Athinës në epokën e lulëzimit të saj më të lartë

* Kundërshtarin politik të Perikliut,Tuqididin, e pyeti njëherë mbreti i Spartës, se kush nga të dy ishte më i fortë në gojtari dhe në luftë. Tuqididi u përgjigj:
- Po të luftoj unë me Perikliun e mund dhe e shtrij për tokë, ndërsa kur të ngrihet ai do të dijë të tregojë me të tillë elokuencë sikur të ishte ai fituesi që më ka mundur mua. Të gjithë të pranishmit do ta besojnë, edhe pse e kanë parë me sytë e tyre të kundërtën.
* Perikliu bëri ndërtime publike madhështore në Athinë.Atje punuan artistët më të shquar të kohës nën drejtimin e Fidias. Qytetarëve të Athinës u dukej se Perikliu kishte shpenzuar pa masë për të zbukuruar qytetin. Gjatë një mbledhjeje ai u kritikua shumë. Perikliu qetë- qetë u përgjigj;
- Po mirë. Në qoftë se ju duket që unë kam shpenzuar shumë nga fondi publik, atëherë do t'i paguaj vetë të gjitha shpenzimet e mia.
Kjo bëri shumë përshtypje dhe qytetarët e Athmës nuk e përmendën më çështjen e shpenzimeve.

* Një mbledhje zgjati deri natën vonë nga një fjalim i gjatë i Perikliut. Një qytetar fare i panjohur, që kishte një çështje personale kundër athinasit të madh, ia ndërpreu me ashpërsi fjalën disa herë. Kur mbaroi fjalimin e ndoqi prapa deri në shtëpi duke e sharë dhe duke e kërcënuar. Perikliu nuk e prishi fare qetësinë, madje nuk i hodhi asnjë shikim për ta parë. Kur arriti te pragu i shtëpisë iu drejtua shërbëtorëve që po e shoqëronin me pishtarë në dorë:
- Shoqërojeni me pishtarë këtë njeri deri në shtëpinë e tij. Kjo ishte hakmarrja e Perikliut ndaj këtij njeriu.

* Perikliu ishte nisur me anijet e tij të luftës për një ekspeditë të vështirë kundër anijeve të Samos. Një eklips i diellit i shqetësoi shumë ushtarët dhe detarët. Për t'i bindur ata se nuk kishte asnjë të jashtëzakonshme dhe të rrczikshme nga errësimi i papritur i diellit, thirri personelin e shërbimit të anijes dhe në sytë e të gjithëve i hodhi mantelin e tij në kokë një detari.
- Sheh tashti? - e pyeti.
Tjetri u përgjigj se nuk shihte. Pastaj Perikliu i tha: - Ke frikë?
- Jo, se është manteli juaj që nuk më lejon të shoh.
- Atëherë çfarë ndryshimi ka midis kësaj dhe asaj që ju habit aq shumë?!



* Kur Perikliu ishte në shtratin e vdekjes të gjithë miqtë e kishin rrethuar dhe flisnin për punët e mira që kishte bërë për atdheun dhe për cilësitë pozitive të karakterit te tij.
Dikush lavdëronte madhështinë e ndërtimeve që ishin bërë me urdhrin e tij, dikush paqen dhe sigurinë e madhe të Athinës, dhe dikush tjetër ndihmat për të varfërit.
Perikliu duke dëgjuar këto lavde, u ngrit dhe tha:
- Ka edhe një gjë tjetër që unë mburrem më shumë.
Dhe kjo është se për shkakun tim asnjë nuk ka mbajtur zi në Athinë.

[Davius]

PAGANINI, Nikola



PAGANINI Nikola (1784-1840) violinist virtuoz dhe kompozitor italian



* Në Ferrara të Italisë këndoi valltarja Palerini. Ajo zëvendësoi një këngëtar që nuk ishte bërë gati për të dalë në skenë. Publiku nuk e pëlqeu fare dhe shfaqi pakënaqësinë me zhumë të madhe duke fërshëlluar. Pas saj e kishte rëdhën për të dalë në skenë Paganini, i cili, për t'u hakmarrë për fërshëllimat që iu bënë Palerinit, në fillim imitoi ulërimat dhe çjerrjet e disa kafshëve. Më në fund nisi të imitonte edhe palljen e gomarit. Pas kësaj ngjarjeje Paganini nuk shkoi më në Ferrara për të dhënë koncert.


* Paganini mërzitej shumë kur e ftonin për drekë apo për darkë, sepse duhej të luante disa pjesë për të kënaqur të ftuarit.
Atyre që i thoshnin "Hajde për drekë por mos harro violinën", ai i përgjigjej:
Violina ime nuk ha kurrë jashtë shtëpisë.


* Kur Pagani ishte në Paris për të dhënë koncert, një mbrëmje iu afrua një karrocë dhe e pyeti karrocierin se sa kushtonte një rrugë për të vajtur në sallën ku do të jepej koncerti.
- Njëzet franga, - u përgjigj ai.
- Shumë shtrenjtë qenkan karrocat këtu në Paris, - tha mjeshtri.
- I dashur zotni - ia ktheu karrocieri, që e kishte njohur, - kur fiton katër mijë franga për të luajtur vetëm me një tel të violinës njëzet franga paguhen lehtë.
Paganini heshti dhe hipi në karrocë. Kur zbriti, pa tarifën, sipas së cilës karrocierit për atë rrugë i takonin dy lira, ia dha të dy lirat dhe i tha:
- Të tetëmbëdbjetë të tjerat do t'i jap kur të më çosh me karrocën me një rrotë.


* Një pianist po mburrej se në koncertet e tij kishte aq shumë dëgjues, sa që mbusheshin edhe korridoret.
- Kjo nuk është asgjë, i tha Paganini, - në koncertet e mia ka aq shumë njërëz aq që unë jam i detyruar të rri më këmbë.


* Gjatë qëndrimit të tij të shkurtër në Milano, Paganini po shëtiste nëpër një rrugë të parëndësishme duke mbajtur violinën e tij të mrekullueshme nën sqetull. Kur ndjeu erën e peshkut të skuqur, u drejtua nga restoranti aty pranë. Pronari i doli përpara dhe e shtyu me përçmim. Ai i tregoi një tabelë mbi portë ku shkruhej: "Ndalohet hyrja për muzikantët shetitës".


* Për interpretimin e mrekullueshëm të Paganinit u krijuan legjenda të tëra... Thonin, për shembull, se ai kishte qenë i dënuar me burg të rëndë për vrasje dhe i ishte kushtuar magjisë për të fituar zanatin e djallit.
Kjo legjendë u mor në atë kohë prej shumë njerëzve si e vërtetë. Disa prej tyre pohonin se e kishin parë me sytë e tyre kur Paganini ekzekutonte dhe djalli i mbante harkun.

* Kur ishte dhjetë vjeç Paganinin e dërgoi i ati në Parma pranë profesorit të famshëm Aleksandër Rola për të marrë mësime në violinë. Kur profesori e dëgjoi fëmijën tek luante një koncert të vështirë të kompozuar prej tij, i
tha:
- Në qoftë se ke ardhur për të mësuar, unë nuk kam se ç'farë të të mësoj.


* Megjithëse e quanin koprac Paganini ishte shumë i gatshëm që t'i ndihmonte të gjithë ata që ishin në hall. Është shumë e njohur bujaria e tij për Berliozin, i cili kur ishte i panjohur nuk kishte asnjë dysh për të jetuar. Kur doli për të dhënë koncert ishte edhe Paganini, i cili e kuptoi se ç'gjeni në muzikë ishte Berliozi. Kur u ngjit në skenë për ta uruar, u ul në gjunjë te këmbët e tij dhe i tha se ai ishte mbreti i të gjithë muzikantëven që ishin gjallë.


* Mbreti Karli i Lumtur në vitin 1825 ishte në një koncert të Paganinit. Dëgjoi një pjesë që i la të gjithë të mahnitur dhe me anë të shambëllanëve e porositi artistin që ta përsëriste pjesën. Ftesës së sovranit artisti i madh iu përgjigj:
- Paganini nuk përsërit!
Për këtë përgjigje Paganini u përjashtua për dy vjet nga shtetet e mbretërisë së Karlit.


* Paganini takoi në rrugë një djalë të vogël e të varfër, që i binte violinës. lu afrua, e pyeti dhe mësoi se ai i binte violinës për të siguruar ushqimin e nënës së tij të sëmurë dhe të dy motrave të vogla që kishte në shtëpi. Paganini u mallëngjye shumë, e mori në dorë instrumentin dhe nisi t'i binte në mes të njerëzve që grumbulloheshin nga të katër anët për të dëgjuar violinistin e famshëm. Shumë shpejt u mblodh një turmë e madhe përreth violinistit. Kur mbaroi së rëni violinës në kapelën e tij u grumbulluan shumë monedha, të cilat ia la djalit të vogël.

[Davius]

PASKAL, Piazho


PASKAL Piazho (1623-1662) mat.ematikan, fizikan dhe filozof i njohur francez


* Piazho Paskali ishte fëmijë i mrekullueshëm. Babai i tij kishte miqësi me shumë shkencëtarë. Piazhoja i vogël rrinte dhe dëgjonte kur ata bisedonin. I ati kërkoi ta mënjanonte prej këtyre, por çdo gjë ishte e kotë. Djali i vogël, që ishte atëherë vetëm dymbëdhjetë vjeç, arriti të vërtetonte teoremën e 32- të të Euklidit^ dhe po gjente të 33- ën. I ati i çoi punët e djalit te një gjeometër i cili mbeti i habitur.


* Në moshën gjashtëmbëdhjetë vjeç Piazho botoi një traktat mbi seksionet e konit, të cilin ia dërgoi Lajbnicit. Atij nuk i besohej që kjo ishte puna e një nxënësi gjashtëmbëdhjetë vjeçar.


* Kur e pyetën Bozuenë se cila ishte vepra që ai do të donte ta kishte shkruar vetë, oratori i madh u përgjigj:
"Letrat e Provincës"2) të Paskalit.
"Letrat e Provincës" është shkruar kundër jezuitëve. Një jezuit që donte të tallej me Paskalin, duke folur me Bualonë, e pyeti kritikun e madh në se ishte e vërtetë, sikurse thuhej, që Paskali punonte si këpucar.
- Nuke di, - u përgjigj Bualoja - nëse Paskali bën ose nuk bën këpucë. Di vetëm se me "Letrat e Provincës" ka bërë një palë këpucë, që juve ju rrinë shumë mirë në këmbë.



* Një mik i foli Paskalit për një njeri që ishte sa i ngjallur aq edhe idiot. Aitha:
- Nuk e kuptoj sesi mund të jetë kaq i shëndoshë dhe kaq kafshë?
- Kjo provon, - vuri në dukje Paskali, - që një trup mund të ketë shumë volum dhe pak kapacitet.

Për ata që thonin : "libri im", "komenti im", "historia ime", Paskali vinte në dukje:
- Do të bënin më mirë të thonin "libri ynë", "komenti ynë", "historia jonë", me qenë se në veprat e tyre ka më shumë gjëra të mira prej të tjerëve sesa prej vetes së tyre.



* PASKUINO është nofka popullore e një shtatoreje të lashtë në Romë. Përballë saj gjendej një shtatore tjetër me emrin Marforio. Që nga fundi i shek. XV u bë zakon t'u atribuohen epigrame të kripura nëpërmjet dialogut imagjinar që bëhej midis Paskuinos dhe Marforios.
Paskuino shfreu shumë kundër Papa Aleksandrit VI Borxhia^ me këto vargje latine: "Sektus Tarquinius, Sektus Nero et iste. Semper sub Sektis perdita Roma fuit", që do të përktheheshin kështu: "Tarkuini i gjashtë", Neroni i gjashtë dhe sot e kësaj dite një i gjashtë. Nën të gjashtët Romën gjithnjë e ka ngrënë dreqi".


* Kundër Papa Julit II luftëdashësit, Paskuino, duke aluduar për Jul Qesarin, la këtë epigram: "Juli është në Romë.
Po çfarë mungon? O zot, dërgona një Brut, sepse sa herë që është një Jul në Romë, ajo është në rrezik".

* Kur vdiq Papa Luani X në Romë u hap fjala se atij nuk i ishin bërë ceremonitë solemne fetare. Paskuino nxori epigramin : "Në qoftë se doni të dini pse Luanit nuk iu bënë solemnitetet fetare të vdekjes, kjo ndodhi sepse ai i kishte shitur ato".
Kështu aludohet për shitjen e indulgjencave, për të cilat Luteri e kishte qortuar Papën.
Ishte hapur fjala se Sisto Kuinto i kishte pasur borxh një jul (monedhë me vlerë njëzetepesë qindarka) një këpucarri. Kur u bë papë, për mirënjohje, bëri peshkop të birin e këpucarit. Marforio pyeti: - Paskuino, sa vlejnë peshkopët në ditët e sotme?
Dhe Paskuini ia ktheu menjëherë:
- Si, nuk e di? Po ç'të vlejnë më? Një jul copa!



* Papa Klementi XI ishte nga Urbinoja1' dhe gjithnjë dërgonte vepra arti nga Roma në qytetin e tij. Marforio e pyeti Paskuinon: - Paskuino, çfarë po bën ndonjë gjë? -1 bëj roje Romës se mos e dërgojnë në Urbino.


* Napoleon Bonaparti kur hyri në Romë, i zhveshi muzetë dhe kishat nga veprat e artit dhe i dërgoi në Paris. Atëherë Marforio pyeti:
- Është e vërtetë Paskuino që të gjithë francezët janë hajdutë?
- Jo të gjithë, - u përgjigj Paskuino, - por "buona parte".
Në kohën e Napoleonit Roma vuajti shumë nga mungesa e ushqimeve dhe sidomos e vajit për gjellë. Marforio pyeti Paskuinon për këtë çështje dhe ai u përgjigj:
- Miku im, Napoleoni e ka harxhuar të gjithë vajin për të lyer mbretër dhe për të fërguar republika.



* Pas restaurimit të monarkisë së Luigjit të XVII në Francë, poshtë shtatores së Paskuinos, u zhvillua kjo bisedë imagjinare midis Paës dhe mbretit të Francës:
- Si është e mundur shenjtëri që keni konsakruar uzurpatorin?
- Eh more biri im, po juve nuk ishit? - i tha Papa.
- Por o at i shenjtë, duhet ta dini që unë mbretëroj ilegalisht me hirin e zotit edhe kur nuk jam.
- Po biri im i dashur, ju duhet ta dini se si Papë jam i pagabueshëm dhe kam gjithnjë të drejtë edhe kur bëj padrejtësi.



* Pas rënies së Republikës romake më 12 shtator 1850, poshtë shtatores së Paskuinos u gjet i afishuar shkrimi i mëposhtëm që merrej me dy kuptime. Njëri kuptim në qoftë se lexohej si dy pjesë të ndara dhe tjetri në qoftë se lexohej rresht për rresht sikur të ishte një pjesë e tërë:



* Papa Leoni XII kishte shkaktuar aq shumë pakënaqësi në popull, sa kur vdiq gjithandej u bënë festa të mëdha. Me këtë rast Paskuino kishte nxjerrë një kartelë ku shkruhej:
"Ai që gjen një njeri që ka qarë për vdekjen e Leonit XII, ta sjellë në kishën e priftërinjve jezuitë dhe do të marrë bakshish njëqind skude.

[Davius]

PASTA, Xhudita


PASTA Xhudita (1798-1865) këngëtare e shquar italiane


* Zemra e saj e madhe ishte mësuesi i vërtetë i Xhuditës në artin dramatik. Kur po shëtiste në Trieste gjatë bregut, iu afrua një vajzë e varfër katër a pesë vjeçe dhe kërkoi lëmoshë për nënën e saj të verbër. Këngëtarja e madhe nuk e mbajti dot veten dhe ia shkrepi të qarit pa pushim. Pastaj i dha vajzës gjithçka kishte me vete, para dhe xhevahire. Atyre që e shoqëronin u tha:
- Fëmija më ka kërkuar lëmoshë në mënyrë të madhërishme. Me vështrimin e parë unë pashë fatkeqësinë e nënës së saj, mjerimin e shtëpisë së tyre, mungesën e veshjes, të ftohtët. Unë do të isha një artiste e madhe po të arrija në interpretim një theks të tillë dramatik si të kësaj fëmije.


* Herën e parë kur këndoi në Paris asnjë nuk i kushtoi vëmendje dhe u prit shumë ftohtë. Më vonë Franca e pagoi gjobën e asaj ftohtësie, duke e rrethuar këngëtaren me një entuziazëm të pashembullt. Aktori i shquar Talma donte të shihte shfaqjen e operës Tankredi të Rosinit, ku ajo luante me mjeshtëri të rrallë, jo vetëm si këngëtare por edhe si aktore. Talma mbeti i shastisur nga ky interpretim dhe deshi të njihej me Paskën. Njëherë në praninë e saj ai tha:
- Zonjë, ju keni arritur idealin që unë më kot për shumë vjet kam kërkuar me aq zell ta arrij.


* Në mbrëmjen e 2 tetorit 1834 këngëtarja e shquar Xhudita Pasta këndonte në teatrin e përgjithshëm të Bolonjës. Posa nisi pjesën e madhërishme Kasta Diva ra një tërmet i fortë që bëri të dridhej në mënyrë të tmerrshme gjithë teatri. Asnjë nga dëgjuesit nuk lëvizi nga vendi. Si pushoi tërmeti dhe u qetësua gjendja, Pasta filloi të këndojë një melodi të ëmbël dhe dhjetë minuta më vonë të gjithë e harruan frikën e tërmetit.