Jetëshkrime nga njerëz të mençur!

[Davius]

SENS, San



SENS San (1835 - 1921) Pianist dhe kompozitor francez



* San Sens ishte modest dhe tallej me ata që i bënin lajka. Një ditë një miku i tij organist i tha: - Lum ju mjeshtër që po lini një vepër të pavdekshme. ,
- Dhe cila, - pyeti menjëherë kopozitori, - nga e gjithë muzika ime do ta kalojë provën e shekujve?
- Henriku VI".
- Mirë e ke, ashtu është, edhe unë jam me ju, - i tha kompozitori. Po nga e gjithë opera, cila është ajo pjesë që nuk do të harrohet lehtë?
- Aria e baritonit në aktin e tretë.
- Oh! Mrekulli këtë kam edhe unë në mend. Atëherë nga pjesa që do të jetë e përjetshme a mund të më këndosh diçka?
Organisti, që nuk mund t'i shmangej kërkesës së mjeshtrit, e këndoi arien.
Sen Sansi ia plasi të qeshurit dhe i shpjegoi organistit: Ajo që këndove ishte një pjesë nga "Hugenotët".


* Sen Sansi tregonte se me dëshirën e vet ishte treguar vetëm njëherë mendjemadh gjatë gjithë jetës së tij. Hyri në sallon ku të gjithë të pranishmit po diskutonin me pasion të veçantë për muzikën. Polemika ishte ashpërsuar shumë dhe i kishte kaluar kufijtë e mirësjelljes ndërmjet dy palëve. Njëra palë mbronte Vagnerin, kurse tjetra ishte kundër tij. Ata ishin nxehur shumë saqë po kalonin në fyerje.
- E po mirë, ja të pyesim Sen Sansin, - thanë kundërshtarët. Ti për kë je, për Vagnerin apo për Gunonë?
- Unë jam për Sen Sansin, - u përgjigj ai duke qeshur. Atëherë të gjithë u turrën atij.
- Kështu, - përfundoi mjeshtri, - arrita t'i pajtoj të gjithë me njëri-tjetrin dhe t'i vë kundër meje.


* Një kompozitor i ri kompozoi një kantatë. Kur do të ekzekutohej autori thirri në shfaqje Sen Sansin e shquar për t'i dhënë mendim. Pasi mbaroi koncerti, autori i ri u afrua te mjeshtri i vjetër dhe e pyeti gjithë ankth se Çfarë mendonte.
- Mirë, mirë! - tha Sen Sansi, - e keni kryer etapën e parë të karrierës suaj muzikore. Tashti do të duhet... tashti do të duhet...
- Çfarë do të më duhet? Thuaje mjeshtër të lutem pa lavdërime. Epo mirë pra, tashti ty të duhet të fillosh të studiosh muzikë.

[Davius]

SIES, Emanuel Jozef



SIES Emanuel Jozef (1748 -1836) publicist dhe politikan, një prej udhëheqësve të Revolucionit Francez




* Një muaj pas 18 brymerit Bonaparti, Sies dhe Rozhe Duko^ ishin përpara komisionit legjislativ ku do të zgjidheshin konsujt. Të gjithë besonin se konsulli i parë do të ishte Siesi, sepse ishte më i vjetri, kishte bërë vepra të mira dhe vlerësohej si më i miri dhe personaliteti politik më i aftë.
Në çastin e votimit gjenerali i ri u ngrit në këmbë, hodhi tej kutinë e votimit dhe tha:
- Po ç'duhet kutia e votimit dhe votimi? I takon Siesit, udhëheqësit tonë, që të caktohet Konsull i parë. Ajo që do të bëjë ai, do të jetë më e mira.
Siesi e kuptoi rrengun që po luante Bonaparti, por i mashtruar nga befasia dhe "ndershmëria" e tij, nuk votoi për veten, por për Bonapartin. Kështu Bonaparti shpëtoi nga një kundërshtar i rrezikshëm.


* Pati një periudhë që ai pothuaj u tërhoq fare nga jeta politike. Shkonte në mbledhjet e Asamblesë, por nuk u ngjit asnjëherë në tribunë për të folur. Miraboja thoshte:
- Heshtje e Siesit është një fatkeqësi për shoqërinë franceze.


* Siesi, i cili ishte deputet i Konventës, mori pjesë në debatin e proçesit gjyqësor të Luigjit XVI. Gjatë votimit secili prej deputetëve në fletën e votimit shtoi nga një frazë, kur i erdhi radha, u ngrit e tha:
- Me vdekje, pa koment!

[Davius]

SKOT, Valter



SKOT Valter (1771 - 1832) shkrimtar anglez



* Skoti nuk bënte kurrë ndonjë plan për romanet e tij.
- E mbarova mbrëmë në darkë një kapitull të romanit. Nesër në mëngjes duhet ta filloj një roman tjetër të ri dhe nuk kam asnjë ide sesi do të mbarojë ngjarja. Jam si një i humbur në një vend të panjohur. Dhe ajo që më pëlqen është që ta mbaj sa më interesant dhe dëfryes kapitullin që jam duke shkruar, çfarë mbetet ia lë fatit.
Atij që i thoshte për rrezikun e kësaj ecurie ai i përgjigjej:
- E di edhe unë, po liria e veprimit është më e shtrenjtë se çdo gjë tjetër. Më duket se në qoftë se e shkel më përpara rrugën, nuk do të ketë më diell në'truallin tim.
Nganjherë e humbas shpresën se do të dal nga gjendja ku jam zhytur. Atëherë,në vend që të vras mendjen për të gjetur zgjidhjen futem në shtrat. Fle me kënaqësi dhe të nesërmen në mëngjes në ora shtatë më vjen ideja menjëherë.
Skoti nuk i duronte dot lajkat dhe zemërohej shumë me miqtë, të cilët e krahasonin me Shekspirin.
- Ç'budallenj, - thërriste ai, - po unë nuk jam i denjë as për të zgjidhur lidhëset e këpucëve të Shekspirit.

* Skoti në moshën pesëdhjetë vjeç humbi papritur gjithë pasurinë e tij. Ai uli kokën por nuk e përkuli kurrizin. Një mikut të vet i tha me thjeshtësi të madhe:
- Dora që po të shtrij është ajo e një leckamani. Jam i shkatërruar krejtësisht. Më ka mbetur tashmë pena ime dhe me të do të bëj një jetë tjetër duke punuar si kafshë.
Të nesërmen e fatkeqësisë së madhe iu shtrua punës dhe shkroi gjithë ditën.
- Mirupafshim,pavarësi e dashur. Mirupafshim shetitjet e mia të ëmbla, mëngjese me kokën plot ide të gëzuara, - thoshte ai.
Ky qe i vetmi kujtim i përmallshëm.



* Skoti shkroi romane edhe në momentet më kritike të jetës së tij, edhe kur nuk mund të shkruante me dorën e vet ai i diktonte sekretarëvve të tij. Lejdlou, një prej sekretarëve të tij tregonte se kur romancieri i shquar gjendej në krevat me dhimbje të mëdha, ai i kishte diktuar disa faqe dëfryese dhe të gëzuara të një romani, ku përzihej humori i hollë i pëesonazheve të tregimit me klithmat e dhimbjes që i dilnin nga vuajtjet e shumta.


* E shoqja e Skotit nuk ishte në lartësinë e ndjenjave poetike të bashkëshortit. Kur të dy shkuan për të bërë një shëtitje në fshat, kaluan nëpër një livadh ku po kullosnin disa dele.
- Ah! - thirri Valter Skoti i emocionuar, - sa të bukura që janë! Poetët që në moshë më të njomë e kanë ndjerë dashurinë për këto
krijesa kaq shumë të dhembshura, - u përgjigj zonja Skot - veçanërisht të pjekur me salcë mendre.


* Kur mbushi pesëdhjetë e dy vjeç romancieri i madh u kujtua se kishte bërë një gabim të pafalshëm. Ai nuk kishte mbajtur ditar shënimesh për jetën e tij.
- Kam humbur kështu, - thoshte ai, - kujtimin e shumë gjërave interesante dhe kam privuar familjen time nga shumë të dhëna për jetën time dhe të njerëzve që kam njohur.
Megjithëse me vonesë ai çdo ditë nisi të shkruajë të gjitha aventurat e jetës së tij deri dhe gjërat më të vogla të ditës, madje edhe cigaret që tymoste, gotat që pinte, kohën që humbiste kur kërkonte bocat e shtypit dhe syzet. Këto kujtime më vonë u botuan.


* Një admiruese e re dhe e bukur iu lut Skotit që t'i jepte një tufë nga flokët e tij të zes, por ai tashmë ishte plakur.
Megjithatë ai pranoi që në vend të tufëzës së flokëve t'i jepte një të puthur. Kjo marrëveshje u realizua me kënaqësinë e të dy palëve.
Kur do të shkonte në Londër, romancieri i shquar shqetësohej se do të udhëtonte me karrocë ku do të rrinte gjithë ditën i shtrënguar dhe pa lëvizur nga që vendet ishin të ngushta. Atëherë për të udhëtuar më rehat dërgoi shërbëtorin që të siguronte dy vende në karrocë. Kur u paraqit te karrocieri për t'u nisur ai i kishte siguruar dy vënde, njërin brenda dhe tjetrin jashtë te karrocieri

[Davius]

SPINOZA, Benedikt



SPINOZA Benedikt (1632 - 1677) filozof materialist holandez, një nga përfaqësuesit më të shquar të racionalizmit


* Spinoza ishte i sjellshëm dhe i qetë. Ai nuk e lëshonte kurrë veten dhe nuk rrëmbehej nga zemërimi. Gjithë kohën pothuaj rrinte i mbyllur në dhomën e tij dhe për t'u qetësuar nga studimi kërkonte merimanga në mur dhe t'i vinte të luftonin njëra me tjetrën.


* Kur princi i Kondës pushtoi Holandën, takoi Spinozën dhe i dha mundësinë të vendosej në Francë, ku do t'i jepte një pension të mirë, por me kusht që veprat e tij të ardhshme t'ia kushtonte mbretit. Atëherë Spinoza tha:
- Unë nuk kam asnjë dëshirë që t'ia kushtoj veprat e mia mbretit të Francës.

[Davius]

STEFENSON, Xhorxh



STEFENSON Xhorxh (1781 -1848) inxhinier i shquar anglez, konstruktor i të parës linjë hekurudhore dhe shpikës i lokomotivës




* Stefansoni ishte punëtor i thjeshtë në një minierë qymyrguri ku merrte shpërblim të vogël sa për të mbajtur gruan dhe fëmijët. Në orët e lira punonte si rrobaqepës vjetërsirash dhe si sahatçi për shokët e tij të punës. Kur mbaronte me këto lloj punësh, i futej studimit dhe ishte shumë i dhënë pas mekanikës. Në minierë kur u prish një pompë uji dhe asnjë nga inxhinierët e saj nuk kishte në gjendje të rregullonte, Stefensoni e mori përsipër dhe, për habinë e të gjithëve, arriti ta rregullonte. Atëherë pronari i minierës e bëri inxhinier. Në atë kohë transporti i mineralit bëhej me vagonë të vegjël mbi rrota druri që tërhiqeshin me kuaj. Stefansoni mendoi t'i zëvendësonte me rrota prej hekuri dhe zbuloi rrugën e hekurt. Pak më vonë shpiku edhe lokomotivën. Lokomotiva e parë ishte një makinë e rëndë, jo e bukur por që lëvizte lehtë.Një koleg i tij inxhinier në provën e parë qeshi, por Stefensoni pa u fyer i tha:
- Unë jam i kënaqur. Pamjen nuk e kam të hijshme por ama ajo lëviz. Për tashti kaq më mjafton.


* Rrugët e para hekurudhore dhe trenat e parë nuk i pritën mirë. Trenat e parë nuk ishin komodë. Atëherë Teofil Gotje shkroi një artikull, që jo shumë vjet më vonë u duk i çuditshëm. Shkrimtari i shquar vinte në dukje se hekurudha ishte një lodër fëmijësh dhe pa ashjë të ardhme. "Do të na duhet të shembim malet, të sjellim në nivel terrenin, më në fund të bëjmë rnrekullira të paarritshme prej njeriut. Ai përmëndte edhe se në vagon ka shumë tym qymyri. Shumë shpejt ata do të katandisen në një karrocë".

[Davius]

STENDAL


STENDAL (1743 - 1842) shkrimtar i madh francez



* Stendali ishte aq i lidhur me epokën e Napoleonit dhe krejt i trullosur idetë e kohës sa që kur ra Napoleoni atij iu duk vetja i humbur sikur të ishte përmbysur bota.
- Francezët, - thoshte ai, - dhanë dorëheqjen më 1814. Për të ashtuquajturin "stil i bukur" Stendeki thoshte:
- Përpara se të nis të shkruaj një roman, unë lexoj disa dhjetëra faqe nga kodi civil.


* Në Romë, kur ishte në moshën njëzetedyvjeçare si oficer i Napoleonit, Stendali pati shumë sukses me femrat. Kur erdhi tridhjet vjet më vonë, me flokë të bardhë e me bark të madh, ai i tha mikut të tij:
- Medet, sa kanë ndryshuar zakonet. Gratë e reja sot e kanë ndryshuar dhe paraqiten si të virtytshme. Nënat e tyre ishin më simpatike dhe më të sjellshme.
Miku i vuri në dukje se ishte ai që kishte ndryshuar. Stendali thoshte:
- Një peisazh i bukur më zgjon përfytyrimin e një harpe që tingëllon në shpirtin tim.
Në të vërtetë ishte fare i paditur për teknikën muzikore dhe kjo e dëshpëronte pa masë.
- Fati e ka thënë që unë t'i vë notat nëpër shkronjat, që janë tingujt e
shpirtit tim.


* Te kushëriri i tij Darus, Stendali kaloi disa vjet të adoleshencës së tij. Shumë vjet më vonë, Daruja gjeti në një librari një vëllim të Stendalit dhe e pyeti se sa kushtonte.
- Dyzet franga, - u përgjigj ai, - mbasi është fjala për një libër që është mbaruar.
Daruja u habit dhe pastaj thirri:
- Po si është e mundur një gjë e tillë, që një fëmijë injorant e i trashë si krap të ketë arritur të shkruajë një libër që kushton dyzet franga?


* Stendali si oficer i ri i ushtrisë së Napoleonit ishte në rreshtat e parë të frontit. Komandanti i tij, një kapiten i shquar i kohës, e pyeti në se kishte frikë. Atëherë Stendali doli nga rreshti, eci me guxim përpara, u vendos në radhën e parë të topave dhe qëndroi atje pa lëvizur për një kohë të gjatë përpara zjarrit të armikut.

[Davius]

STENLI, Xhon



STENLI Xhon (1841 -1904) zbuluesi i Afrikës



* Stenli kur po shëtiste me mikun e tij, arriti te porti i lumit Ohajo. Atje një fëmijë po rrokulliste një fuçi të madhe e të rëndë drejt molit.
- E sheh? - i tha Stenli mikut të tij, - edhe unë po në këtë vend e në moshën e tij kam bërë po atë punë që po bën ai.
Edhe unë kam punuar që nga mëngjezi në mbrëmje në një magazinë të errët.


* Një mbrëmje në Afrikë Stenli i tregonte mikut të tij se një person i rangut të lartë nuk kishte dashur t'i jepte as edhe një gisht, kur e takoi për herë të parë.
- Herën e dytë, - vazhdoi Stenli, - më dha dy gishta, pastaj mbas kthimit tim nga kongoja më dha tre. Më në fund më dha gjith dorën por vetëm kur u bind se nuk isha ai që kisha qenë më parë.


* Në moshë të pjekur Stenli hyri në dhomën e Komuneve, por ai nuk kishte prirje për t'u marrë me politikë. Rregullorja e ndërlikuar e atij organi e shqetësonte.
- E sheh? i thoshte njëmiku, në qoftë se dua të flas për një çështje më duhet të kërkoj leje kryetarit, mirëpo përpara se të arrij të marr fjalën, dy ose tre deputetë kanë kërkuar fjalën dhe janë aq të shumta budallallëqet që flasin sa që mua më ikën dëshira për të folur.


* Edhe në kohën kur ishte i paralizuar nga sëmundja, Stenli e ruajti qetësinë shpirtërore dhe durimin. Ai shpresonte të shërohej shpejt. Një mikut, që kishte ardhur për t'a parë, i tha: - Ja ku më ke dhe po pres fjalën tënde: "Çohu të dalim për shëtitje".

[Davius]

SHALJAPIN, Fjodor



SHALJAPIN Fjodor (1873 - 1938) Këngëtar i shquar rus me famë botërore



* Ëndrra fëminore e Shaljapinit ishte që të kishte një pianoforte, por kjo nuk ishte e lehtë.
Kjo u realizua kur i zoti i shtëpisë vuri në llotari një pianoforte të vjetër. Prindët e këngëtarit të ardhshëm blenë një biletë llotarie edhe me të fituan pianon.
Shaljapini u gëzua shumë kur mësoi ti binte këtij instrumenti. Por pianoforten ia mbyllën me çelës sepse prindët e ndaluan ta prekte se mos prishej.
Pianofortja për ca kohë u përdor si shtrat për djaloshin që më parë flinte përdhe, pastaj ajo u shit.


* Pasioni për teatrin i lindi Shaljapinit të ri kur shikonte kllounet nëpër panaire.
Djaloshit ata iu dukën të mbinatyrshëm, sepse nxirrnin nga trupi i tyre avuj djerse.
Shaljapini i vogël nuk e kuptonte se kjo djersë vinte nga lodhja e mundimshme për të nxjerrë bukën e përditshme.


* Këngëtari i famshëm, kur ishte në Amerikë shqetësohej kur në mëngjes shihte në mur të shkruar me të kuqe, këtë shënim:
"Posta gjendet në kartelën tuaj". Kjo donte të thoshte se tne postë kishte ardhur diçka në adresë të tij.
- Gjithçka është e mrekullueshme, - thoshte ai - por ky qytetërim është i tmerrshëm, është i egër. Nuk mundem t'i bëj serenatë damës së zemrës, sepse ajo banon në katin e 24-1.


* Shaljapini vendosi që udhëtimin nga Parisi në Gjenevë ta bënte me automobilin e tij.
Kur arriti në kufi u kujtua se kishte harruar pasaportën. Funksionari zviceran e lejoi të kalonte. Në kthim xhandari francez e mbajti në arrest deri sa t'i jepte udhëzime qendra. Të gjitha lutjet e artistit shkuan kot. Xhandari i kërkoi për të njëzetën herë emrin e tij.
- Ju pretendoni të jeni pra ai, që këndoni në disqe këngën lundërtarëve të VoUgës?
- Pikërisht, - u përgjigj Shaljapini.
- E po mirë, këndojeni atë këngë dhe unë do të shoh nëse jeni me të vërtetë ai apo jo.
Pas disa ditëve që rrinte në burg, aktori i shquar këndoi me gjithë shpirt. Funksionari i kufirit, tundi kokën dhe tha:
- Po... po...më pëlqeu shumë. Këngëtar mjaft i mirë. Ka mundësi që të jesh edhe Shaljapini! Këtë radhë po ju lejoj të takoni.


* Një herë Shaljapini do të shkonte nga Parisi në Londër për të dhënë një koncert. I hipi trenit ekspres Paris - Bolonjë me gjithë bagazhin e tij. Rrugës i ra ndërmend se atë ditë nuk ishte e premte, sikurse kishte besuar ai, por e enjte. U kujtua se atë ditë kishte një takim shumë të rëndësishëm në Paris dhe mosparaqitja i sillte dëm të madh. Ç'të bënte? I ra ziles së alarmit në vagon dhe ndaloi të gjithë trenin. Pagoi;gjobën pastaj gjeti një automobil dhe në Paris shkoi në kohën e takimit që kishte lënë. Por atje nuk kishte me vete dokumentet e nevojshme. Ato ishin në bagazhin e tij, të cilin e kishte lënë në tren.
Për të siguruar bukën e gojës, në kahën e rinisë së vet Shaljapini këndonte nëpër shtëpitë e pasura, kur merrte me vete edhe disa shokë që e shoqëronin në këngë. Repertori i tyre ishte shumë i kufizuar, megjithatë i kënaqnin kërkesat e zotërinjve. Një herë u ftuan që të këndonin si grup te nje fisnik i pasur fshati, i cili do t'u jepte gjashtë rubla po të këndonin këngën "Lulet e kaltra të stepës". Shaljapini dhe shokët e tij as e dinin dhe as e kishin dëgjuar ndonjëherë këtë këngë. Ata nuk donin që edhe t'u iknin nga duart gjashtë rublat që u premtoheshin.
Shaljapini u tha shokëve që ta shoqëronin sa më mirë. Ai hapi një libër muzike dhe gjoja po lexonte. Nisi të këndojë duke sajuar aty për aty një tekst që i përshtatej idesë që kishin për stepën dhe për lulet e kaltra. I zoti i shtëpisë e kuptoi mirë lojën e tyre, qeshi me të madhe dhe u pagoi të gjashtë rublat për këtë shfaqje komike dhe të improvizuar.

[Davius]

SHELL, Persi



SHELL Persi (1792 -1822) poet anglez i romantizmit revolucionar



* Shelli zhytej shumë në botën e brendshme të mendimeve dhe të artit të tij. Ai kujdesej fare pak për trupin dhe për jetën materiale në përgjithësi. Kur merrej me punët e tij shpesh harronte edhe të hante. Kur e thërrisnin për drekë thoshte:
- Si? Nuk kemi ngrënë ende drekë?
Ai hante shumë'dhe ushqehej kryesisht me qumësht dhe me bukë.
Një ditë një mik e gjeti poetin duke zgjidhur një trastë me monedha, që e kishte sjellë nga Livornoja. Shelli i derdhi të gjitha monedhat në qilim, i ndau në dy pjesë dhe i tha së shoqes:
- Kjo gjysmë do të duhet për shpenzimet e shtëpisë.
Pastaj mori gjysmën tjetër dhe e ndau në dy pjesë të tjera, njërën prej këtyre pjesëve ia dha gruas dhe i tha:
- Kjo është për ty dhe kjo që mbetet është për mua. Dhe i shtoi diçka në vesh. Ajo më vonë i tregoi mikut që kishte ardhur në shtëpi:
- Pjesën e tij do t'ia jepte të varfërit Tom Meavin, që kishte nevojë të shkonte në Napoli dhe nuk kishte asnjë kacidhe në xhep.

[Davius]

SHILER, Fridih



SHILER Fridih (1759 - 1805) poet dhe dramaturg i shquar gjerman



* Shileri ishte miku i Gëtes, të cilin e adhuronte shumë. Për të ai thoshte:,
- Unë e ndiej veten që jam asgjë përpara tij. Po dhe Gëtja kishte një admirim të thellë për Shilerin.
- Ai është plot madhështi në çdo gjë që bën. Është njësoj madhështor si në tryezën e çajit, ashtu edhe në Këshillin e shtetit, - thoshte Gëtja për Shilerin.


* Në vitet e rinisë Shileri kompozonte pjesë muzike të ndryshme që i luante në harpë. Fqinji i tij, i cili nuk e'donte muzikën, i tha për t'u tallur:
- Zoti Shiler, ju interpretoni si Davidi, por jo dhe aq mirë.
- Dhe ju flisni si Solemoni1', - iu përgjigj Shileri, - po jo edhe aq me mençuri.


* Në gusht të vitit 1792 Konventa franceze, në shenjë nderimi per Shilerin, autorin e Vilhelm Telit, donte t'i jepte qytetarinë franceze,- por nuk dihej se për çfarë gabimi dekreti u bë në emrin e Xhiles. Pas kësaj Shileri mundi të nderohej zyrtarisht vetëm pas pesë vjetësh.
Kur duka Karl August i Vajmarit e bëri fisnik, Shile'ri nuk e çmoi aq shumë këtë nderim. Ai ishte më mirënjohës ndaj dukeshës e cila i kishte dhuruar një servis kafeje prej argjendi.
- Ja, i tha ai, poeti nuk duhet të shpërblehen veçse me dhurata të tilla.


* Kur Shileri ishte rëndë në shtrat, erdhi ta takonte një mik. Ai e pyeti se si ishte:
- Gjithnjë e më i qetë, - u përgjigj Shileri, para se të vdiste. Tani po i kuptoj më së fundi shumë gjëra që më parë më dukeshin të errëta.