Jetëshkrime nga njerëz të mençur!

[Davius]

KOH, Robert



KOH Robert (1843-1910) mjek i shquar dhe bakteriolog gjerman, zbulues i bacilit të tuberkulozit

* Ishte mikroskopi që e shtyu për vrojtimin e mikrobeve. Kohu nuk i thoshte askujt për zbulimet e tij, deri sa të sigurohej mirë. Për arritjet e kërkimeve të tij i tha një mikut të vet profesor në Drezden, i cili nga ana e tij njoftoi patologun më të dëgjuar të qytetit. Ai mbeti aq i entuziazmuar, sa që u thirri me të madhe nxënësve dhe asistentëve:
- Ikni prej këtu, ju që doni t'ju mësoj unë! Vraponi në shtëpinë e Kohut, në qoftë se doni të mësoni diçka nga mjekësia.

* Kohu, ishte modest. Pavarësisht nga nderimet e mëdha që i bënin dhe nga fama e madhe që gëzonte ai mbeti gjithnjë i thjeshtë dhe kohëulur. Admiruesve të tij Kohu u thoshte shpesh:
- Doni të dini se cila është merita ime? Që linda dhe u mora me mjekësi në një kohë kur ari gjendej akoma i shpërndarë nëpër rrugë...në dispozicion të të parit pushtues.

* Kohu në rini ishte mjek i thjeshtë fshati dhe shumë i zënë me vizitat e të sëmurëve. Nuk do të mendonte kurrë për shkencën, në goftë se gruaja nuk do t'i kishte sjellë si shuratë për ditëlindje një mikroskop

[Davius]

KOREXHIO



KOREXHIO (1494-1534) piktor italian i epokës së Rilindjes

* Ky piktor i madh ishte shumë modest.Pikturonte tablotë dhe i shihte për pak gjë, sepse mendonte se nuk kishin ndonjë vlerë të madhe. Një ditë kur po shihte një tablo të Rafaelit, e vështroi gjatë dhe pastaj thirri i kënaqur:
- Epo, atëherë qenkam edhe unë piktor!

* Kur ishte një herë në Parma,Ticiani shkoi të shihte pikturat e Korexhios në katedrale. Ndërkohë iu afrua një murg dhe i tha se ato ishin të një piktori pa vlerë dhe se ishte vendosur që të prisheshin fare.
- Shiko këtu mor mik! - klithi Ticiani, - po të mos isha Tician, do të doja të isha Korexhio.

* Pikturat e katedrales së Parmës të pikturuara nga Korexhio nuk u pëlqyen nga priftërinjtë që e kishin urdhëruar megjithëse çmimii marrëveshjes ishte mjaft i ulët. Ata i dhanë vetëm gjysmën e çmimit që kishin përcaktuar në marrëveshje, më pak se dyqind lira dhe këto të gjitha në monedha bakri. Korexhio, që banonte nja dy kilometra larg Parmës mori në krahë atë barrë të rëndë.
Nga vapa e madhe dhe pesha që mbante djersiti shumë. Rrugës piu ujë të ftohtë në një burim. Kështu mori plevit, që për tri ditë e çoi në varr.

------------------
KORNEJ, Pjer



KORNEJ Pjer (1606-1684) tragjedian francez

* Gjatë provave të Berenicës të Kornejit aktori Baroni i kërkoi autorit që t'i shpjegonte kuptimin e katër vargjeve, të cilat i dukeshin të paqartë. - Po mos u bëni shumë merak, - i tha Korneji, - se dhe unë vetë nuk i kuptoj mirë. Ti recitoi ashtu siç janë, pa kuptuar asgjë dhe do të shohësh se publiku do t'i pëlqejë.

* Korneji ishte njeri i drojtur dhe shumë i pazoti në bisedë. Një princeshë, që kishte dashur shumë ta njihte, pas një bisede të gjatë me të tha:
- Ja një njeri, i cili duhet dëgjuar vetëm në teatër.

* Një mareshal i shquar francez, pasi pa pjesën Sertorio të Kornejit, pyeti:
- Po ku dreqin e ka studiuar kaq mirë artin ushtarak ky Korneji? Një mareshall tjetër i dëgjuar kur doli nga shfaqja e pjesës Otoni tha:
- Ky Korneji duhet të jetë mësuesi i mbretërve. Ndërsa një ministër i kohës së Kornejit tha se për të gjykuar për Otonin duhej një plate teatri plot me ministra shteti.

* Dikush i lexoi një kritiku vlerësimin për Kornejin. Ai i kërkoi edhe gjykimin e tij.
- Mirë i tha ai, po është shumë e gjatë. Unë do të isha i kënaqur të thoje: "Quhet Pjer Kornej'.
Tragjediani i madh Kornej, nuk fitoi shumë me krijimet e tij. Fitoi shumë më tepër me përkthimin

"Imitimi i Krishtit', që u ribotua tridhjetë e dy herë. Korneji atëherë thoshte:
- Nga kjo duket se zoti nuk është mosmirënjohës me ata që punojnë për të.

[Davius]

KROMUELL Oliver



KROMUELL Oliver (1599-1658) aktivist i shquar i revolucionit borgjez anglez të shek XVII



* Karli I, për të penguar valën e madhe të largimit të anglezëve për në Amerikë, nxorri një ligj sipas të cilit ndaloheshin kapitenët e anijeve të pranonin emigrantë që nuk ishin pajisur me dy palë këpucë. Kromuelli, që do të shkonte me anije në Boston, rastisi vetëm me këpucët që kishte veshur. Kapiteni e zbriti në tokë dhe nuk e mori me vete. Kështu mbreti mbajti në Angli atë që dhjetë vjet më vonë do t'i priste kokën në gijotinë.



* Trupat republikane ishin përballë me trupat e karlit I në ultësirën e Jorkut dhe lufta nuk po përfundonte mirë për republikanët. Kromuelli (atëherë ishte oficer i thjeshtë) po mjekonte një plagë që kishte marrë në krahun e djathtë. I hipi shpejt kalit për të vajtur në betejë dhe mjekut, që e këshilloi ta mbante plagën të lidhur, i tha:

- E, ç'më duhet krahu po humbëm betejën?

* Gjenerali Mançester, në krye të trupave në betejën e Jorkut, ishte futur në një drejtim të papërcaktuar. Kromuelli që e takoi atje i tha:

- Gjeneral e keni gabim, armiku është nga ana tjetër. Gjenerali e dëgjoi vërejtjen, ndryshoi drejtimin e trupave dhe arriti fitoren.



* Gjatë një beteje Kromuellin e lajmëruan se Ajërtoni, dhëndri i tij gjeneral që komandonte në krahun e djathtë, ishte plagosur rëndë dhe gjithë trupat e tij të frikësuar po largoheshin nga beteja. Atëherë Kromuelli tha:

- Po përveç vështirësive ç'do të presë në luftë ai që të fitojë. Kromuelli shkoi menjëherë në ndihmë të njerëzve të tij, arriti të bëj tërheqjen taktike dhe kështu ndërroi edhe fatin e betejës.



* Kur Kromuelli donte të niste ndonjë letër të rëndësishme që duhej mbajtur tepër sekret, u diktonte sekretarëve katër- pesë letra të ndryshme me të dhëna të kundërta dhe nuk u thoshte se cilën letër do të zgjidhte për të nisur. Në këtë mënyrë ai ruante sekretin e veprimeve të tij.



* Një ditë Kromuelli u tha disa miqve:

- Në të vërtetë shkon shumë larg vëtëm kur nuk e kupton se si shkon.

* Në kohën e Kromuellit urrehej aq shumë monarkia sa që thirrja. "Ardhtë mbretëria jote" u zëvendësua me: "Ardhtë Republika jote".



* Rikard Kromuelli që zëvendësoi në protektorat babain, Oliverin, ishte një njeri shpirtbutë, pa shumë ambicje dhe shpejt dha dorëheqjen.

Kur erdhën përsëri Stuartët në front, Rikardi deshi të bëjë një turne jashtë shtetit. Udhëtimin e nisi vetëm dhe përdori një emër të rremë. Rrugës e njohu një princ dhe nisi të bisedojë për fatin e atdheut. Princi tregoi admirim të madh për Kromuellin, të cilin e quajti trim, të guximshëm dhe me aftësi të jashtëzakonshme. Pastaj e pyeti:

- Po ç'bëhet me të birin e tij, i cili nuk diti të përfitojë as nga fati as nga krimet e të atit?

-1 biri, iu përgjigj Rikardi, - parapëlqeu më mirë të ikte se sa të mbante pushtetin me krime dhe me padrejtësi.

[Davius]

KRILLOV Ivan



KRILLOV Ivan (1768-1884) fabulist i dëgjuar dhe poet rus



* Kur i thanë se një pasanik kishte më shumë se gjashtë milionë rubla të ardhura në vit Krillovi thirri: Çfarë teprice! Ç'fyerje. Njolloj sikur unë të kisha hedhur krahëv mantel dhe ai të zgjatej njëzet metra mbrapa meje.

Poeti i madh Pushkin e pyeti njëherë se ç'mendonte për "I Godunovin". Krillovi u përgjigj:

- Një predikues kishte vërtetuar njëherë se çdo krijim i zotit : kulmi i përsosurisë? Prifti ia ktheu: "Midis kurrizove nuk ka asnjë jetë më gungaç se ti. Pra ti je gungaçi më i përsosur. Kështu edhe di jote është më e bukura në gjininë e saj."

* Në një darkë një njeri që fliste shumë tregoi këtë histori:

- Bujkërobërit e mi kanë kapur sot në Vollgë para shtëpisë sim

peshk shumë të madh. T'ju them të drejtën, ai ishte i gjatë prej kël

jam unë e deri...

Ende pa mbaruar mirë frazën, tregoi me dorë këndin e tryez« ishte ulur Krillovi. Në këtë çast Krillovi u ngjit shpejt në këmbë c tërhoq më një anë.

- Çfarë po bëni? - e pyeti dikush aty pranë.

- Po tërhiqem prapa për t'i bërë vend peshkut, - thirri poeti.

* Poeti Krillov ishte shumë i dhënë pas të ngrënit dhe kishte ore madh.

...Kur e ftoi një herë careshja Maria Fedorovna, nisi të haj< pangopur dhe nuk ktheu asnjë gjellë.

- Po të paktën mos prano vetëm një herë, - i pëshpëriti në vesh

që kishte pranë. Kështu do t'i japësh mundësi careshës, që të këmbëi

që ti të hash edhe më shumë.

- Po sikur të mos ngulmojë? - tha Krillovi, - duke vazhduar të ng

si i babëzitur.

[Davius]

KOLOMBI, Kristofor



KOLOMBI Kristofor (1451-1506) një nga udhëtarët më të shquar që zbuloi i pari Amerikën



* Kur Kolombi ishte djalosh i ri shkoi në Siena dhe u vendos në një dhomë modeste në rrugën Kamolia. Atje pranë banonte një vajzë shumë e bukur, të cilën e shikonte shpesh kur dilte nga kisha aty pranë. Shpejt u dashuruan me njëri - tjetrin. Kolombi ishte i varfër, kurse vajza i përkiste një prej shtëpive më të dëgjuara të Sienës, prandaj prindërit e saj e kundërshtuan këtë dashuri. Pas disa ditësh, Kolombi do të nisej. Ai u takua fshehurazi me vajzën në pragun e kishës dhe në çastin e ndarjes i tha:
-E dashur, shpejt do të marrësh lajme prej meje.
Lajmet nuk erdhën shpejt, por shumë vjet më vonë kur arriti në kishë një dhuratë tepër e çmuar: armët që ia kishin ngjeshur si admiral dhe mëkëmbës i mbretit të Spanjës në Botën e Re të zbuluar prej tij. Këto armë ndodhen edhe sot në kishën e Simës.

* I detyruar nga nevoja për ushqime Kolombi zbarkoi në Xhamajkë. Banorët e atjeshëm nuk deshën t'i jepnin asgjë dhe e kërcënuan që të largohej nga ishulli. Kolombi e dinte se atë mbrëmje do të kishte një eklips të hënës. Ai i mblodhi banorët e ishullit dhe tha se në qoftë se nuk do t'i bindeshim me besnikëri, ai do të bënte që të zhdukej hëna.Pas kësaj do të nisnin të këqijat e pafund për ta. Kur panë se në atë orë që u kishte thënë ai hëna u zhduk atyre u hyri frika dhe, duke u gjunjëzuar përpara Kolombit, iu lutën t'i falte se do t'i jepnin çfarë të donte. Dhe ashtu bënë vërtetë.

* Kristofor Kolombi fliste me shumë modesti për zbulimin e tij të madh. Një herë u tha disa zotërinjve në një drekë:
- Në të vërtetë ndërmarrja ime ishte një gjë fare e thjeshtë ashtu sikurse është e thjeshtë që të vësh edhe këtë vezë të rrijë drejt mbi tryezë. Provojeni njëherë se mund ta bëni lehtë.
Pjesëmarrësit provuan që ta vinin vezën të rrinte drejt, por më kot. Atëherë Knlombi e mori në duar, i ra fort tryezës sa e theu vezën në majë dhe e bëri që të rrijë drejt ashtu siç kishte thënë pak më parë. Pjesëmarrësit thanë se në atë mënyrë mund ta vendosnin edhe ata.
- Pikërisht, - u përgjigj Knlombi, - ju thoni se është e thjeshtë pasi më parë e patë se si e bëra unë.

[Davius]

ISAK, Njuton



ISAK Njuton (1642-1727) matematikan, fizikan dhe astronom anglez



* Një mbrëmje, kur Njutoni ishte në moshën njëzetetrevjeçare ishte ulur në kopshtin e të atit dhe po mendohej. Heshtjen e natës e prishi një mollë që i ra te këmbët. Kjo e futi në mendime të thella. Hëna shkëlqente në qiell. I riu pyeti veten se si ishte e mundur që hëna nuk binte poshtë siç ra kokrra e mollës. Kjo i dha shkas që ai të zbulojë ligjin e gravitacionit.





* Njutoni mbeti gjithë jetën beqar. Kur e pyeti një mik se si kishte ndodhur që ai nuk ishte martuar, ai u përgjigj:
- Nuk kam pasur asnjëherë kohë të mendoj për këtë punë.
- Si keni mundur të zbuloni sistemin e botës, - e pyetën Njutonin e madh.
- E kam zbuluar, u përgjigj ai, sepse kam menduar për të ditë e natë.





* E pyetën njëherë Njutonin sesi ishte e mundur që njeriu ecën sa herë që do dhe mund të lëvizë krahët dhe duart sipas dëshirës së tij. Njutoni tha se nuk dinte ta shpjegonte.Ata pastaj e pyetën prapë.
- Po mirë, ju që njihni kaq thellë ligjin e gravitacionit të planeteve, mund të na thoni të paktën, përse ata lëvizin në një drejtim dhe jo në kundërt?
- Nuk di asgjë, - u përgjigj Njutoni, pasi ishte menduar pak si gjatë nuk di asgjë për këtë, as për shumë gjëra të tjera. Nuk mund ta merr me mend se sa e madhe është padija jonë.



* Njutoni i madh nuk i donte shumë poetët. Njëherë ai i tha:
Ndaj poetëve parapëlqej këpuctarët, ata të paktën janë të dobishëm për shoqërinë.





* Perandorin e Kinës misionarët e tij e njohën me librin e Njutonit "Parimet". Ai i shfaqi mirënjohjen e tij me një letër që ia drejtonte thjesht: "Zotit Njuton, Evropë".
Dhe letra vajti në dorë të Njutonit.

[Davius]

IBSEN Henrik



IBSEN Henrik (1828-1906) dramaturg i dëgjuar norvegjez



* Dramaturgui shquar i bënte të gjitha gjërat vetë që të tjerët t'i shërbenin sa më pak.

- Ju vetë i lustroni këpucët? - e pyeti një ditë mikun e tij. Ai u përgjigj:

Je i përulur, shumë i përulur. Nuk duhet të lejoni të bëjnë të tjerët

ato gjëra që mund t'i bëjmë vetë. Lustroni këpucët, pastroni dhomën, ndizni zjarrin. Vetëm në këto kushte mund të quheni njeri i lirë dhe i zoti për çdo gjë. Mjerë ata që janë të detyruar të varen gjithnjë nga gruaja.





* Henrik Ibsen dashuronte të bijën e një prifti. Ai i shkroi asaj një letër të guximshme. I thoshte e do të shkonte në shtëpinë e saj në orën gjashtë. Në qoftë se nuk do ta gjente në atë orë nuk do t'i shkonte më në shtëpi. Në orën gjashtë vajti në shtëpinë e vajzës. Kamarierja i tha në emër të zonjushës që të priste disa minuta. Priti dy orë të mira dhe u bë gati që të largohej. Ndërkaq u duk vajza, që duke qeshur i tha:

- Më falni po desha të vë në provë durimin dhe dashurinë tuaj.





* Henrik Ibseni tregonte me kënaqësi një rast që i kishte ndodhur në Romë. Kur po kalonte një ditë në Rrugën Kombëtare i tërhoqi vëmendjen një shpallje e kuqe në mur. Përpara saj qëndronin shumë njerëz. Meqenëse nuk i kishte me vete syzat i tha njërit prej të pranishmëve. Ju lutem çfarë është shkruar në këtë shpallje? Dhe ai iu përgjigj qetë-qetë: Më vjen keq zotni i shquar po as unë nuk di të lexoj.

* Shkonte shpesh nëpër sallone por nuk fliste me askënd. Njëherë takoi një grua gjermane, që u paraqit si një admiruese e zjarrtë e Ibsenit. Ajo e pyeti:

- A mund të më thoni se çfarë keni dashur të tregoni me Per Gyntin?

Ata që ishin aty menduam se do të fyhej, kurse Ibseni menjëherë rregulloi mirë syzet, vështroi me habi zonjën dhe i tha me zë të ulët:

- E dashur zonjë. Kur shkrova Per Gyntin vetëm zoti dhe unë e dinim se ç'kuptim kishte vepra. Ndërsa sot unë ju betohem se nuk mbaj mend asgjë.



* Shfaqjet e para të dramave të Ibsenit patën në Norvegji një interes të dyfishtë; si vepra artistike dhe se autori në personazhet e tij kishte futur tipare dalluese të njerëzve të njohur. Ibseni mblidhte lëndë nga jeta për personazhet e tij dhe përdorte si modele miq dhe të njohur. Kur u shfaq drama "Shtyllat e shoqërisë", një i afërm i tij, besoi se kishte parë veten në një personazh të dramës. Me që ishte trajtuar shumë keq, shkoi te Ibseni për t'u ankuar për fyerjen. Ibseni qeshi me ironi dhe i tha ftohtë:

- E keni gabim. Një hajvan nuk mund të më shërbente si model për teatrin tim.






* Për herë të parë Ibseni shkoi në Kristiania me shpenzimet e tij për të shtypur tragjedinë "Katilina", por përfundimi ishte pa sukses. Aty kishte një mikun e vet dhe që të dy së bashku jetuan me ato pak të holla që kishin. Hanin vetëm njëherë në ditë, në darkë, dhe gjithnjë ushqime të thata dhe të lira.

Në kohën e drekës delnin nga shtëpia që qirramarrësit e tjerë të besonin se shkonin për të ngrënë në restorant. Pastaj ktheheshin dhe pinin nga një filxhan kafe.

Vetëm njëherë paguan një drekë të vërtetë me ushqime të ngrohta. Këtë e arritën duke shitur si letër ambalazhi kopjet e pashitura të "Katalinës".



* Nga rroga e vogël që merrte si shërbyes në farmaci Ibseni arriti të bëjë disa kursime. Me këto para u regjistrua në fakultetin e mjekësisë në Kristiania. Gjatë rrugës për në universitet u ndal në Skien, ku banonin të afërmit e tij. Ai i tha së motrës Edvigës se kishte shkruar dhe botuar disa vjersha.

- Ajo e pyeti se çdo të bëhej, përfundimisht, mjek apo poet.

- Dua, - i tha Ibseni - të arrij një qartesi maksimale në të vërejturit e

gjërave.

- Dhe pasi ta arrish këtë?

- Pastaj do të vdes, - i tha Ibseni.

* Kur doli "Shtëpia e Kukullës", drama u shfaq për njëzetepesë netë me radhë përpara publikut të emocionuar. Shikuesit kur dilnin nga teatri, nëpër rrugë dhë nëpër klube bënin diskutime të zjarrta për problemet që shtronte drama.

Zonjat e Kristianias në ftesat e drekave ose të mbledhjeve të ndryshme bënin shënime që të ftuarit të mos flisnin për "Shtëpinë e kukullës", sepse nuk mund të mbanin qetësinë e duhur.



* Kur Ibseni ishte në Romë, në koloninë norvegjeze të atij qyteti ndodhi një skandal. Një grua norvegjeze ishte ndarë nga burri, e kishte lënë atë me një fëmijë dhe kishte ikur me dashnorin.

Norvegjezët e Romës e kishin parë këtë gjest si një "faj kundër natyrës". Për këtë rast Ibseni tha: -Jo kundër natyrës po kundër zakoneve.

Gruaja që kishte braktisur burrin donte të takohej me Ibsenin, i cili e priti ftohtë.

- Megjithatë, - u mundua të shfajsohej zonja, - unë kam vepruar si

"Nora" juaj.

- Jo, - u përgjigj Ibseni, - Nora iku vetëm nga shtëpia.

* Ibseni banoi disa kohë në Munih të Bavierës. Pasditet i kalonte duke ndenjur në një kafene në qendër të qytetit. Prania e tij bënte që të shtoheshin shumë njerëz në lokal. Një ditë Ibseni u largua nga Muniku dhe në kafene shteruan klientët. Atëherë pronarit të lokalit i erdhi në kokë kjo ide; gjeti një aktor teatri që kishte trupin e Ibsenit, e veshi, i vuri në kokë një parukë që dukel krejtësisht si flokët e Ibsenit. Shumë shpejt kafeneja u mbush sërishmi me klientë. Një ditë erdhi prapë Ibseni dhe gjeti tek tryeza e tij e dikurshme një njeri që i ngjante atij.

Aktori e luajti rolin e tij në Munih shkoi për ta luajtur këtë rol edhe në Amerikë, dhe pati fat. Sipërmarrësi bëri një marrëveshje me të, që çdo mbrëmje kur të shfaqej ndonjë dramë e Ibsenit të ishte i pranishëm aty që të dukej sikur ishte autori. Ibseni i vërtetë kishte vdekur që pesë vjet më parë, kurse njeriu i rremë paraqitej në skenë pas thirrjeve entuziaste të shikuesve: "Të dalë autori".

* Një ditë një miku i tij e takoi në rrugë, ndërkohë që Ibseni po shihte me vëmendje të madhe disa shtëpi të reja të porsa ndërtuara.

- Si? - e pyeti miku, interesoheni edhe për arkitekturë?

- Po, kuptohet, - u përgjigj Ibseni, - arkitektura është profesioni im.

Po çfarë janë veprat e mia në qoftë se nuk janë krijime arkitektonike?



* Disa admirues të Ibsenit shikonin vazhdimisht mbi tryezën e tij të punës, pranë shishes së bojës, dy - tre mace dhe lepuj të vegjël prej bronxi.

- Ç'janë këto lodra fëmijësh? - pyesnin.

- Unë nuk shkruaj kurrë as edhe një rresht nga dramat e mia, - u

përgjigj Ibseni, - në qoftë se nuk mbaj përpara këto kafshë të vogla. Duket

e çuditshme por megjithatë është fakt. Në doni të dini se për çfarë më

shërbejnë, ky është një sekret që unë nuk mund ta them.

Dhe qeshte pa e prishur qetësinë.





* Ibseni kishte shumë miq si në rini, ashtu edhe kur u bë burrë.

Megjithatë shpesh thoshte:

- Miqtë janë një salltanet i kushtueshëm.



* Një botues dhe mik i Ibsenit pruri në shenjë nderimi pesë vëllime i letërsia për fëmijë. Disa kohë më vonë e takoi botuesin dhe e falnderoi dhuratën, duke i thënë që librat ishin shumë interesante.

- Si? I keni lexuar? - e pyeti i habitur botuesi.

- Të jesh i sigurtë, - u përgjigj Ibseni, - i kam lexuar dhe rilexuar. L

nuk e kam humbur ende shpirtin fëminor

[Davius]

IBANJEZ Blasko



IBANJEZ Blasko (1867-1928) shkrimtar i njohur spanjol



* Blasko Ibanjezi lexonte pa ndërprerje për katër orë rresht çdo ditë. Motoja e tij ishte : "Të gjitha ato që lexohen do të arrijnë; një herë në jetë, të jenë të dobishme".

Kur miqtë e tij ia vinin në dyshim këtë të vërtetë Ibanjezi thoshte: - Kur të bëja propagandë politike, për shumë kohë jetova në një fshat shumë të prapambetur. U mërzita shumë se nuk gjeja libra për të lexuar. Mësova më në fund se kishte edhe në këtë fshat një bibliotekë. Ajo i përkiste një gjenerali i cili kishte vepra ushtarake.

Atëherë fillova të lexoj ato libra që gjeta në bibliotekë. Kur plasi lufta unë isha në frontin francez. Atje më ftoi një gjeneral. Në tryezë ishin shumë oficerë të tjerë. Unë u bëra përshtypje të madhe oficerëve të pranishëm për kulturën time ushtarake. Mund të mburrem se i kam habitur oficerët francezë. Këtë e kam arritur vetëm me leximet e mia.

---------------------------------
ISOKRATI



ISOKRATI (436-338 p.e.r.) shkrimtar i Greqisë së Lashtë, autor i pamfleteve të shumta



* Isokrati ishte një herë për drekë te mbreti i Qipros Nikokreati i cili kishte mbledhur gjithë oborrin e tij. Me qënë se Isokrati nuk po merrë pjesë në bisedë, mbreti tha që të dëgjohej edhe zëri i tij.

- Çfarë dëshironi? - u përgjigj oratori, po ato që di unë, këtu nuk janë të stinës dhe ato që këtu janë të stinës unë nuk i di.

* Pyetën njëherë Isokratin se ç'ishte sipas tij gojtaria. Ai u përgjigj: - Eshtë arti për të bërë të mëdha gjërat e vogla dhe të vogla gjërat e mëdha.



* Një llafazan i madh donte të futej në shkollën e gojtarisë që drejtonte Isokrati. Isokrati i kërkoi dyfishin e parave që u kërkonte të tjerëve për mësimet që u jepte. Kur nxënësi llafazan i kërkoi arsyen e kësaj pagese, ai u përgjigj:

- Njëfish për të mësuar që të flasësh dhe pjesën tjetër për të mësuar që të heshtësh.

[Davius]

INGRES Zhan


INGRES Zhan (1780-1867) piktor i shquar francez në gjysmën e dyte të shekullit XI



* Një herë e shoqja po i tregonte një nxënësi të Ingresit jetën plot vuajtje që kishte bërë ky në vitet e para të karierës si piktor.

- Lëre atë kohë, - e ndërpreu Ingresi, - ç'të shtyn të kujtosh atë periuc

aq të dhimbshme.

- Jo, jo, më mirë të flas për të. Në mos tjetër do të shërbejë si: mësim për nxënësin tënd. Kut jetonim në Francë, - vijoi ajo, - ka ndodhur një herë që nuk kishim asnjë copë bukë në shtëpi dhe furrtari nuk doi të na jepte veresie. Kur pikturoi "Kushtimi i Luigjit XIII" nuk kishim : se të blenim një shkallë të vogël për të punuar pjesët e sipërme të tablo. U desh të vinim një karrike sipër tryezës dhe të punonte me kujdes që mos rrëzohej përdhe. Dhe kjo gjendje e keqe në familjen tonë zgjati një vjet. Kur ishim në kulmin e varfërisë, burrin tim e kërkuan në Lom dhe do të fitonte shumë po të vizatonte bardhë e zi. Ai nuk pranoi dhe une i dhashë të drejtë, nuk duhej të sakrifikonte idealin e tij për një cope bukë.






* Ingresi shkoi për të takuar perandorin, Napoleonin II.

- Shpejt! Shpejt! Dua të takohem me perandorin.

I thanë se nuk mund ta shqetësonte sepse ishte në mbledhjen e këshillit të ministrave. Dhe Ingresi ia priti:

- Çfarë këshilli! Çfarë ministrash! Unë jam Ingresi. Janë duke vrarë

Rafaelin. Është fjala për nderin e perandorisë.

I thoni perandorit të dalë pak jashtë dhe të flasë me mua.

U deshën shumë përpjekje për ta qetësuar dhe pastaj të merrej vesh ajo që kishte ndodhur. Drejtori i Luvrit kishte dhënë urdhër për të restauruar "Shën Mikelin" e Rafaelit. Tabloja ishte restauruar duke i hequr riparimet që i kishin bërë disa piktorë të paditur.

* Nxënësit e Ingresit paguanin një kuotë mujore për shpenzime ngrohjeje dhe për modelet.

- Midis atyre nxënësve ishte dhe Lefevrë, shumë i varfër, që jetonte

duke pikturuar dekore të ndryshme.

Lefevrë nuk u duk më në studio. Ingresi e takoi në rrugë dhe e pyeti për shkakun e mungesës së tij. Djali u skuq nga turpi. Më në fund mori guximin dhe tha:

- Duhet ta dini mjeshtër... nuk isha në rregull me pagesat... më duhet

të paguaj dy muaj për shpenzimet e studimit...

- Si? - thirri Ingresi, - po a e dini që duke folur kështu më fyeni? Mos

mendoni që unë jam ndonjë tregtar që i sheh me para këshillat e mia?

Qysh nesër do të kthehesh në studio dhe mjerë t'i po guxove të përmendësh
më çështje pagese. Ndryshe do të më bësh padrejtësi personale.

Lefevrë nuk u përgjigj fare, sytë i kishte të mbushur me lot.



* Nuk i donte fare lavdërimet, aq më pak nuk i duronte lajkat. Një herë një zotni, duke admiruar tablonë e tij, thirri:

- Vë bast se as edhe Rafaeli nuk ka arritur të bëjë një tablo kaq të bukur.

Ingresi nga zemërimi nisi të bërtasë:

- Nuk lejoj që të përmenden emra të njohur në lidhje me ndonjë nga punët e mia. Nuk lejoj që të më krahasojnë mua me atë njeri të shenjtë.

Në krahasim me kolosë të tillë unë jam një hiç, më pak se hiç.

Por pastaj pasi e mori ca veten vazhdoi:

- Në lidhje me bashkëkohësit... Oh, po, atëherë ndryshon puna! Atëherë nuk druhem të rri pranë kolosëve.



* Ingresi po sodiste në një cep të rrugës një murator që po i jepte njt dorë me furçë fasadës së ndërtesës.

-1 dashur mjeshtër, - i tha një koleg, çfarë po bën aty?

Dhe Ingresi i tregoi për muratorin.

- E shikoni? Ai merr çdo herë aq bojë sa i duhet dhe ia vesh murit m< një saktësi të habitshme. Asnjë pikë më shumë, asnjë pikë më pak. Duhe të mësojmë prej tij.



* Një ditë Ingresi shkoi në shtëpinë e një nxënësi të vet. Atje gjeti t< ulur në piano një vajzë të re që kishte përpara partiturat e Moxartit.

- Ah, - thirri, - ju pëlqeka edhe juve ky Rafaeli i dytë? Unë e adhuroj

Pastaj mori partitura në dorë dhe i mbuloi me të puthura.



* Ingresi e ndërpreu nxënësin e tij, sepse me një metër në dorë po masfc një statujë antike. Me inat të madh thirri:

- Klasikët e lashtë nuk maten! Ata ndjehen!



* Një nxënës i Ingresit e pa mësuesin e tij të plakur që rrinte kush e d prej sa kohe përpara portës së një muzeu. Nxënësi iu afrua dhe m dashamirësi i kujtoi se ishte ditë feste dhe muzeu nuk hapej.

Ingresi atëherë u zemërua shumë. Nxënësi, që deshi ta qetësonte pyeti.

- Po çfarë kërkon të bësh në muze?

- Të mësoj vizatim, - thirri Ingresi.



* Kishte mbushur tetëdhjetë e gjashtë vjeç kur një miku i tij e gjei duke kopjuar një vepër të Xhotos. Miku i habitur e pyeti se pse bënte kët punë.

- Për të mësuar, - i tha mjeshtri plak.

[Davius]

HAJNE, Henrik



HAJNE Henrik (1797-1856) poet përparimtar gjerman i realizmit kritik

* Në moshën nëntëmbëdhjetëvjeçare, Hajne i tregoi profesorit të tij të latinishtes një revistë me disa poezi, që mbanin si autor Frudhold Riesenharh. Hafne i tha se ky ishte miku i tij nga Hamburgu dhe se këto vargje sipas tij, vlenin shumë pak.
Këto poezi në të vërtetë ishin të Hajnes. Kur profesori e quajti autorin e këtyre vargjeve poet të madh, djaloshi iu hodh në qafë nga gëzimi.

* I vëllai e këshillonte Hajnen të shkruante me hekzametrin gjerman, që të imitonte elegjitë e famshme të Gëtes. Kur ia lexoi poezitë, i tha se prej hekzametrave të tij kishte vetëm pesë këmbë.
Hajne e grisi fletën dhe nuk tha asgjë. Disa ditë më vonë i tha të vëllait.
- Maks, sikur ta dije t'i se ç'ëndërr të tmerrshme kam parë mbrëmë. Ky hekzametri fatkeq me pesë këmbë m'u shfaq në ëndërr, duke çaluar dhe duke u ankuar. Nuk pranoi që të më falte, po të mos isha betuar që të mos shkruaja më në hekzametër për gjithë jetën.

* Një mik i vjetër i familjes e mërziste shumë poetin me biseda politike. Një ditë po shëtisnin të dy bashkë gjatë bregut të lumit. Miku nisi me bisedat e tij të zakonshme. Hajne i tregoi me gisht diçka që po lundronte përsipër ujit dhe i tha.
- Ju, që shikoni më mirë se unë, më thoni, ju lutem, se çfarë është ajo që po lundron atje poshtë?
- Një guralec, - u përgjigj rëndë tjetri.
- Idetë tuaja për politikën më janë dukur gjithnjë të reja dhe interesante, por do të më dukeshin edhe më të reja dhe interesante, po të mësoja prej jush se gurët lundrojnë.
Miku e mbylli gojën dhe nuk e bezdisi më me biseda politike.

* Një herë, Hajne po e pinte kafenë pranë një hoteli dhe po lexonte gazetën. Papritur plasi një shi i madh dhe lokali u mbush me disa anglezë, që nisën të bisedonin me zë të lartë dhe po bënin shumë zhurmë.
- Mbasi duroi një copë herë, Hajne u ngrit në këmbë, u afrua te grupi dhe pyeti me ton të druajtur dhe si i penduar:
- Më falni, ju lutem, mos i jap ndonjë çikë mërzi bisedës suaj, në qoftë se unë lexoj gazetën?

* Hajne ishte i zoti dhe me shpirt të madh sakrifice për të ndihmuar miqtë ose të afërmit. Po ta merrte vesh njeri atë që bënte për të tjerët, turpërohej sikur po bënte ndonjë të keqe.
- Kur në Paris plasi kolera. Hajneja, delikat dhe i druajtur siç ishte, pa menduar fare për rrezikun, shkonte nëpër lagjet më të fëlliqura dhe më të molepsura për t'i shërbyer njerzve.

* Kur e pyesnin se pse nuk ishte larguar edhe ai nga Parisi sikurse edhe shumë të tjerë, Hajneja përgjigjej:
- Nuk është për trimëri. Jua them me sinqeritet, kjo ka ndodhur më shumë nga përtacia.

* E pyetën Hajnen përse nuk ishte larguar nga Parisi që të kthehej në Gjermani. Ai u përgjigj:
- Me shumë kënaqësi do të kthehesha, por me kusht që më parë të më jenë dorëzuar të gjitha kështjellat gjermane.

* Hajne shoqërohej me njerëz demokratë, sensimonistë dhe republikanë dhe shpesh mbetej i zhgënjyer prej tyre.
- Më ka ndodhur si asaj pulës, që padashur ngrohu vezët e rosës dhe pastaj u habit, kur zogjtë e saj u lëshuan gjithë shend në ujë.

* Në një shtëpi ishin mbledhur disa miq. Një poet danez lexoi një tragjedi të tijën në gjermanisht, por me një theks të fortë danez.
Ishte i pranishëm edhe Hajneja dhe të gjithë prisnin me padurim mendimin e tij.
Ai tha:
- Nuk do të kisha, imagjinuar kurrë, se do ta kuptoja aq mirë gjuhën danze.

* Hajne ka lindur më 13 dhjetor 1799, por prindërit e regjistruan si të lindur më 1800 që ta shpëtonin nga shërbimi ushtarak, në kohën e mbretit të Prusisë. Prej këtij ndryshimi, përfitoi më vonë poeti për ta paraqitur veten një vit më të ri. Për këtë thoshte shpesh:
- Unë jam njeriu i parë i shekullit.

* Solomen Hajne e pyeti të nipin, Henrikun:
- Më thuaj pak se ti, një hiç, guxon të merresh me një mbret?
- Ke të drejtë, - iu përgjigj poeti me qetësi, - unë që nuk jam asgjë mund të bëj vargje, sepse ky është zanati im. Po ai që është mbret përse shkruan vargje? Eshtë një garë që bëhet në kushte të pabarabarta... dhe nuk mund ta duroj.

* Shpotitë e tij të ashpra i sollën Hajnes mjaft sfida dhe disa herë ai doli i mundur. Herë të tjera dilte nga situatat me zotësi të rrallë.
- Në qoftë se je i lodhur nga jeta, - i tha njërit prej këtyre provakatorëve, - nuk ke se ç`të bësh tjetër, veçse të varësh veten.

* Poezinë e tij të parë e shkroi në moshën dymbëdhjetë vjeç. Studionte gjithë ditën, madje edhe natën deri vonë. Dhoma, ku punonte, ishte shumë e ftohtë dhe djaloshi u sëmur. Pasi u shërua nisi prapë të punonte deri vonë dhe një plakë aty pranë i jepte qirinj për dritë.

* Hajne ishte ende i ri, kur u takua me Gëten për herë të parë. Edhe pse nuk ishte njeri i druajtur, u hutua aq shumë sa i tha vetëm këto fjalë:
- Në rrugën nga Jena për në Vajmar ka shumë kumbulla të mira.

* Një ditë, Maksi i tha të vëllait se donte edhe ai të shkruante vargje. Pastaj i lexoi disa prej tyre.
- Shkruaj në prozë i dashur Maks, - i tha poeti, kur i dëgjoi vargjet e të vëllait. - Vetëm një poet është fatkeqësi e mjaftueshme për një familje. Një ditë, një autor i kërkoi Hajnes mendimin për një libër që kishte shkruar.
- Dëgjo këtu, - i tha Hajne, - duke lexuar librin tuaj mua më zuri gjumi dhe duke fjetur, m'u bë në ëndërr sikur po lexoja prapë librin dhe mërzitja ishte kaq e madhe sa më bëri të zgjohem.
* Kur Hajnes i filloi sëmundja vdekjeprurëse, iu paralizuan gjymtyrët dhe disa muskuj të fytyrës.
- Nuk shkon më kështu, - thoshte pa hequr dorë nga shakatë.- Edhe buzët e mia janë paralizuar aq sa nuk jam në gjendje të jap një të puthur... Eshtë e pamundur të jetosh pa puthur.



* Edhe pse i sëmurë për vdekje,Hajne u thoshte miqve me shakao humbas shikimin, por si bilbili do të këndoj më mirë... Më vonë, kur iu keqësua gjendja dhe paraliza po nguroste muskujt e anës së djathtë të fytyrës, ai prapë nuk hiqte dorë nga humori: - Oh medet! Nuk mund të përtypem veçse nga një anë, nuk mund të qaj veçse me një sy. Nuk jam veçse një gjysmë njeriu. Nuk mund t'i pëlqej gratë veçse me anën e majtë. Tashmë, nuk do të kem më të drejtën të dua, vetëm se me gjysmën e zemrës. Kur u godit nga një paralizë e pjesshme, nuk i hapte dot sytë. Atëherë me gishta hapte qepallat dhe i thoshte të shoqes:
- Të lutem, hape pak perden e syve që të të admiroj.
Pastaj sëmundja e keqësoi më shumë dhe ai nuk mundi të ngrihej më nga shtrati deri sa vdiq. E shoqja, Matilda, e ndihmoi me vullnet të madh, por mjerisht nuk kishte lindur për infermiere.

* Njëherë, mjeku neurolog që e kuronte pasi e vizitoi tha se i sëmuri nuk ishte kuruar mirë. Matilda e zemëruar e nxori doktorin te porta dhe i këputi një pëllmbë turinjve.

* Për t'ia rregulluar shtratin, njëra nga infermieret e merrte në krah si fëmijë dhe e vendoste Hajnen në divan.
- Një ditë, kur ishte pranë tij edhe i vëllai, Maksi, ai i tha:
- Maks, kur të shkosh në Gjermani, mund t'u thuash bashkatdhetarëve tanë se në Paris më kanë mbajtur në pëllëmbë të dorës.

* I mbërthyer në shtrat prej vitesh dhe gjysmë i verbër, Hajne i shkruante shpesh nënës së tij plakë, në Hamburg, për ta siguruar për shëndetin e tij. Dhe kur gazetat gjermane shkruajtën se poeti ishte shumë
i sëmurë, ai e bëri nënën të besonte se lajmet për gjendjen e tij i përhapnin botuesit për spekulim.

* Hajne lëngoi në shtrat i sëmurë për disa vjet. Në mes të dhimbjeve u thoshte njerëzve:
- Gjendja ime ka edhe ndonjë përparësi. Ata që duan të më takojnë janë të sigurtë se më gjejnë në shtëpi.

* Mjeku i tij, kur po kontrollonte gjoksin, i tha: - Pa fshkëlleni. A mund të fishkëlleni?
- Oh, jo! - thirri poeti. - Nuk mund të fishkëllej, madje as edhe komeditë e Skribes.(Eugjen Skribe 1771-1816 komediograf i shquar francez).