Filozofët, jeta dhe veprat e tyre!

[Davius]

BERNSHTAJN, Eduard



BERNSHTAJN, Eduard (BERNSTE-IN, Eduard), politikan dhe teoricien gjerm. (1850-1932). Teoricien socialdemokrat revizionist i njohur, i cili në filozofi ishte eklektik. U përpoq, pa ndonjë sukses të veçantë, të «pajton-te» marksizmin dhe Kantin dhe theksonte veçanërisht nevojën e heqjes së dialektikës nga filozofia marksiste, ngase është iluzion themelor dhe «i kobshëm» i Marksit meqë nuk mundi të lirohej deri në fund nga «mbeturina e kundërthënies diatektike të Hegelit». (Premisat e socializmit...) Tezat e tij dhe sidomos qendrimet reformiste mbi kalimin e qetë në socializëm i kri-tikuan ashpër V. I. Lenini, G. V. Ple-hanovi dhe R. Luksemburgu.



Veprat kryesore: Ferdinand Lasa-lle (1891); Die Voraussetzungen des Sozialismus und die Aufgaben der So-zialdemokratie (1899); Pretpostavke socijalizma i zadaci socialdemokracije (1958); Zur Geschichte und Theorie des Sozialismus (1901).

[Davius]

BERNAR, Silvestris


BERNAR, Silvestris (BERNARD Silvestris), përkatësisht Bernari nga Turi, filozof franc. (rreth 1150). E identifikon nusin me logosin e krishterë, me shpirtin botëror dhe shpirtin e shenjtë. Idetë që gjenden në mendje janë formae exemplares të universalieve, dhe njëkohësisht edhe themelet e para dhe shkaqet e realitetit. Gjithë natyra, madje edhe njeriu janë krijuar nëpërmjet veprimit të nusit. Disa hulumtues pohojnë se është autor i studimit «De mundi universitate sive Megacosmus et Microcosmus», kurse disa të tjerë ia atribuojnë Bernarit nga Shartrëzi.

-----------------------------------------
BERNARI Shartrias



BERNARI Shartrias (BERNARD, Chartres ) filozof franc. (vdiq rreth 1127). Është skolastik - platonist për të cilin universaliet janë ide të amshueshme sikurse është perëndia. Format individuale janë prototipa të ideve të amshueshme dhe u takojnë sendeve dhe ideve. Në disa teza të veta ai u përpoq të pajtonte Platonin me Aristotelin.

-------------------------------------------

[Davius]

BERNARI, Klervoas



BERNARI, Klervoas (BERNARD, Clairvauxa), filozof dhe teolog franc. (1091-1153). Një nga përfaqësuesit më të rëndësishëm të mistikës mesjetare, personalitet me influencë në oborrin e papës Inoçenti II dhe armik i Abelarit. Me vetë faktin se Abelari pohon se Platoni është i krishterë, ai vetë provon më së miri se është pagan. Abelari, sipas tij, gjithashtu i zvogëlon meritat e fesë së krishterë kur pohon se arsyeja njerëzore mund të kuptojë plotësisht perëndinë. Mirëpo, Bernari i shenjtë, shenjtëria e të cilit si konstaton në mënyrë spirituoze Raseli - «nuk ishte e mjaftueshme për ta bërë inteligjent» gabimisht e interpretoi Abelarin, kështu që akuzat e tij edhe nga aspekti i krishterë janë të dështuara. Duke kundërshtuar ashpër çdo racionalizëm, B. nga Klervoa pohonte se çdo njohje që nuk i shërben fesë në realitet është vetëm «një kureshtje e turpshme». Premisat themelore të intuitës mistike janë thjeshtësia dhe dashuria ndaj perëndisë. Shkalla më e lartë e njohjes është ekstaza që paraqet «detyrën e plotë», «Unin», shkrirje me perëndinë.



Veprat kryesore: Capitula hacre sum Petri Abaelardi; De contemitu mundi; De gradibus humilitatis (botu-ar në Paris në vitin 1839, botim i Ma-billonit.)

--------------------------------
BERNAJS, Paul



BERNAJS, Paul (BERNAYS, Paul), filozof zvic. (1888-). Profesor i Universitetit të Cyrihut dhe të Gëtingenit. Më shumë u mor me problemet e logjikës dhe të themeleve filozofike të shkencave natyrore dhe të matematikës. Redaktoi (së bashku me G. Bashëlarin dhe F. Gonsetin) revistën e njohur filozfike internacionale «Dialectica».



Veprat kryesore: Grvndlagen der Mathematik (së bashku me D. Hilbertin, 2 vëll. 1934-1939); Axiomatic Set Theory (së bashku me A.A. Fraenke-lin, 1958).

[Davius]

BERNAJS, Paul



BERNAJS, Paul (BERNAYS, Paul), filozof zvic. (1888-). Profesor i Universitetit të Cyrihut dhe të Gëtingenit. Më shumë u mor me problemet e logjikës dhe të themeleve filozofike të shkencave natyrore dhe të matematikës. Redaktoi (së bashku me G. Bashëlarin dhe F. Gonsetin) revistën e njohur filozfike internacionale «Dialectica».



Veprat kryesore: Grvndlagen der Mathematik (së bashku me D. Hilbertin, 2 vëll. 1934-1939); Axiomatic Set Theory (së bashku me A.A. Fraenke-lin, 1958).
-------------------------------------
BERLOT, Dushko


BERLOT, Dushko (BERLOT, Dusko), shkrimtar filozofie (Vërgorac, më 1930-). Nga viti 1954 profesor i gjimnazit, kurse nga viti 1960 ligjëron filozofinë dhe sociologjinë në Akademinë Pedagogjike të Rijekës. Është marksist dhe përveç veprës kryesore mbi Fojer-bahun, është autor edhe i një varg artikujve të dalluar (midis të tjerëve edhe studimi mjaft i madh për filozofinë e A. Lëfevrit)



rKryevepra: Djelokrug i domet Feuerbachove kritike religije (1975);

[Davius]

BERLINGER, Rudolf



BERLINGER, Rudolf (BERLINGER Rudolf), filozof gjerm. (1907-). Profesor në Vyrcburg. Merret me studimin e traditës filozofike të periudhës së hershme të krishterë (sidomos të Augustinit) dhe të mesjetës, por edhe me një varg temash aktuale filozofike. Në librin Vepër e lirisë konsideron sesi vetëm duket se liria në lojën e forcave krijuese të njeriut nuk mund të zhvillohet më. Këtë çështje e shqyrton para së gjithash lidhur me fenomenin e artit dhe të teknikës.



Veprat kryesore: Das Nichts und der Tod(954); Das Werk der Freihe-it (1959); Augustins dialogische Me-taphysik(96); Vom Anfang des Phi-losophierens (1965); Është botues edhe i serisë Die Quellen der Philo-sophie.
--------------------------------------------------------------------------
BERLIN, Ajzijah



BERLIN, Ajzijah (BERLIN, Isaiah), filozof angl. (1909-). U shkollua në shkollën e Shën Palit dhe Corpus Christi College në Oksford. Profesor në Oksford nga viti 1939. Kryesisht merret me problemet e filozofisë së historisë, dhe gjithashtu përpiqet të interpretojë veprën e Marksit dhe të Mozes Hesit.



Veprat kryesore: Karl Marx (1939); Historical Inevitability (954); The Age of Enlihghtenment (1956); Two Cocepts of Liberty (1958); The Life and Opinion of Moses Hess (1959);

[Davius]

BERKLI, Xhorxh



BERKLI, Xhorxh (BERKELEY, George), filozof angl. (1685-1753). Në vitin 1707 u bë magjistër i teologjisë, më 1713 kapelan dhe shpesh udhëtoi në Francë dhe në Itali. Nga viti 1729 deri 1731 si misionar përhapi krishterimin në Amerikë, kurse në vitin 1734 u bë ipeshkëv në Klouni. Në vitin 1752 u tërhoq nga jeta publike dhe një vit më vonë vdiq në Oksford. Të gjitha punimet e veta më të rëndësishme dhe më origjinale i kreu derisa ishte akoma relativisht i ri. Mund të thuhet se çdo gjë që shkroi pas moshë së vet njëzetetetëvjeçare nuk përmbajnë ndonjë vlerë të madhe.



Si një nga përfaqësuesit më tipikë të idealizmit subjektiv, B. filozofinë e vet, e fillon paradoksalisht, me pohime radikale empirike, kështu që për të përvoja-sikurse edhe për shumë materialistë siç janë për shembull Loku është bazë e tërë diturisë. Por për B. edhe vetë të ashtuquajturat objekte të jashtme nuk janë gjë tjetër veçse grumbuj të ndijimeve tona dhe të ideve ndijore, kështu që nuk ekzistojnë objekte ose çfarëdo substancë materiale jashtë shpirtit tonë. Për më tepër, objektet dhe përgjithësisht bota e jashtme ekziston vetëm nëse perceptohen. «Ka ekzistuar ndonjë erë, domethënë dikush e ka nuhatur atë; ka ekzistuar ndonjë tingull, domethënë se dikush e ka dëgjuar; ka qenë ndonjë ngjyrë ose formë - janë perceptuar nëpërmjet të pamit ose të prekurit. Kjo është krejt ajo që mund të kuptoj lidhur me këto dhe shprehjet e ngjashme. Sepse ajo që thuhet për ekzistimin absolut të sendeve jo të menduara, pavarësisht nga fakti se a perceptohen, kjo duket plotësisht e pakuptueshme. E s s e i tyre është p e r c i -p i, dhe nuk është e mundur që ato të kenë ndonjë ekzistencë jashtë shpirtrave ose sendeve të menduara që i perceptojnë». (Shqyrtim mbi parimet e njohjes njerëzore).



Në Dialogët ndërtmjet Hilasit dhe Filonusit, Hilasi përfaqëson arsyen e shëndoshë shkencërisht të formuar, ndërsa Filonusi është pikërisht vetë Berkli. Filonusi pohon se «realiteti i sendeve ndijore qëndron në faktin se janë të perceptuara», përkundër Hilasit që mendon se «të ekzistosh do të thotë një gjë, kurse të jesh i perceptuar diçka tjetër». Por B. me anën e Filonusit tregon sesi të gjitha fenomenet ndijore janë të natyrës mentale dhe konkludon sesi pohimi «se çdo objekt ndijor i drejtpërdrejtë dhe kjo do të thotë çdo ide ose kombinim idesh duhet të ekzistojë në një substancë e cila nuk mendon, ose e cila është jashtë çdo shpirti, është vetvetiu një kontradiktë e qartë».



Idetë ndijore, ndërkaq, nuk varen nga ne por i nxit, si thotë B., perëndia. Andaj idetë ndijore janë shumë më të forta dhe më të qendrueshme nga idetë e refleksionit dhe të imagjinatës, të cilat i prodhon arbitrarisht shpirti ynë. Sendet reale edhe nuk janë gjë tjetër veçse ide ndijore, kështu që ekzistimi i materies jashtë dhe pavarësi-sht nga këto ide të cilat i shkakton perëndia në ne, është vetëm një trillim i filozofive «të çuditshme», blasfemuese dhe ateiste. Madje edhe në qoftë se teza mbi likuidimin e materies nuk është vërtetuar logjikisht, do të duhej që të gjithë miqtë e «diturisë, të paqes dhe të religjionit» të synonin që të bëhet kështu. B. ndërkaq nuk proklamoi vetëm doktrinën mbi realitetin e nocioneve abstrakte si një nga mashtrimet më të çuditshme nga të gjitha mashtrimet e metafizikës, por njësoj sikurse nominalistët mesjetarë mohoi fare ekzistimin e ideve abstrakte në vetë shpirtin. Iluzioni mbi këtë lind pikërisht nga shënimi i fjalëve. Mirëpo çdo përpjekje që të mendohet vetëm në mënyrë abstrakte, zhduket në perceptimin ndijor që mbetet përmbajtje e veprimtarisë shpirtërore. Nocionet abstrakte, pra, janë fiksione shkollore; në vepimtarinë e njëmendtë mendore ekzistojnë vetëm perceptimet e veçanta, kurse disa për shkak të ngjashmërisë me rastin e të shënuarit mund të përfaqësojnë të tjerat që janë të ngjashme me to. Pikërisht nocioneve matematikore u takon një kuptim i tillë reprezentativ.



Idealizmi subjektiv i Berklit drejtohet nga fanatizmi religjioz dhe nevoja e luftës kundër tezave ateiste të cilat gjithnjë e më shumë depërtqjnë në frymën evropiane të kohës së tij. I menduar në mënyrë konsekuente, ky idealizëm - ndonëse ipeshkvi Berkli u përpoq t'i shmangte këtij dhe bile edhe ta mohonte - përfundoi në solipsizëm. Pavarësisht, pra, nga disa konstatime lucide para së gjithash kur është fjala për paraqitjen jokonsekuente të Lokut lidhur me tezat e të ashtuquajturave kualitete primare dhe sekondare dhe pavarësisht nga fakti se shumë autorë (p.sh. Harisi) edhe sot pohojnë për pamohueshmërinë e argumenteve të Berklit filozofia e Berklit në esencë mbetet një përpjekje origjinale i mbrotjes së pozitave joorigjinale dhe të kota filozofike dhe religjioze. Një kritikë të caktuar të këtyre pozitave shoqërore dhe ideore në tërësi e dha Lenini në veprën Materia-liztni dhe empiriokriticizmi.



Veprat kryesore: An Essay Towar-ds a New Theory of Vision (1709); A Treatise concering the Principles of Human (1709); Three Dialogues bet-ween Hylas and Philonuous (1713); Alciphron or the Minute Philosopher (1732); Siris, a Chain of Philosophical Reflexions and Inquiries (1744).

[Davius]

BERK, Edmund



BERK, Edmund (BURKE, Edmund), filozof dhe politikan angl. (1729 -1797). Për nga doktrinat politike është konservator; ishte ithtar i teorisë mbi balancimin e forcave që është arritur nëpërmjet zhvillimit historik dhe nga kjo pozitë kritikoi ashpër edhe revolu-cionin francez. Çrregullimet në shoqëri sjellin, sipas tij, medoemos diktatu-rën e një njeriu. Si filozof është më i rëndësishëm për shqyrtimet e tij nga fusha e estetikës. Estetikën e themeloi në baza psikologjike dhe sensualiste dhe qysh para Kantit u përpoq të dallonte të bukurën nga e madhërishmja. B. konsideronte se sfera sensuale në përgjitësi në jetë dhe sidomos në art, është më vendimtare dhe më e rëndësishme se sfera e arsyes. Në këtë drejtim tërë procesin estetik e reduktoi në pasion. Pikërisht për shkak se funksioni estetik vepron drejtpërdrejt, është i domosdoshëm supozimi se këtë e kryen impulsi, instinkti, që është plotësisht i pavarur nga çfarëdo meditim, pra edhe nga arsyeja. Me rastin e shfaqjesa së bukurisë jo vetëm që nuk ka arsyetim, por, për më tepër as vullnet. Dashuria që shkaktohet drejtpërdrejt nga bukuria, është identike si fenomen me nxehtësinë që e shkakton zjarri.

Andaj me kuptimin e të bukurit nuk mund të nënkuptohet asgjë që në vete përmban varg ose proporcion. Dhe ndonëse konsideronte se arsye e vetme e drejtë përse për shembull poezia ka një ndikim të tillë në të gjithë njerëzit vetëm interesi për pasion edhe tek ne dhe të tjerët, B. nuk është imun nga shumë karakterizime objektive të bukurisë të cilat shpesh janë nën nivelin e estetikes së kohës së tij. Kështu B. i shqyrton shumë cilësitë natyrore të cilat duhet t'i përmbajë në vete objekti, bukuria e të ctlit mund të ndihet me shqisa: objekti duhet të jetë relativisht i vogël, i lëmuar, në disa pjesë i ndryshëm dhe këto pjesë duhet të gër-shetohen, objekti duhet të ketë «struk-turë delikate pa kurrfarë force të duk-shme përdorimi», duhet të ketë ngjyra të gjalla por jo edhe shumë të forta dhe të ndritshme etj. Ndikoi mjaft në shumë estetë në Gjermani (në Mendelsonin, në Lesingun, në Kantin dhe në Shilerin).



Veprat kryesore: A Philosophical Inquiry into the Origin of Our Ideas on theSublim and Beautiful(n56); A Vindication of Natural Society (1756); Reflections on the Revolution in France(1790).

[Davius]

BERGSON, Anri



BERGSON, Anri (BERGSON, Hen-ri), filozof franc. (1859-1941). Pas studimit të filozofisë, shtatë vjet shërbeu si profesor në provincë. Në vitin 1900 bëhet profesor në Collëge de France në Paris, kurse në vitin 1914 anëtar i Akademisë Franceze të Shkencave. Ishte jashtëzakonisht i popullarizuar në Francë për shkak të stilit spirituoz dhe elegant plot metafora dhe paradokse si dhe për shkak të origjinalitetit të tezave filozofike, kështu etnri i tij u bë shpejt i njohur në tërë botën. Në vitin 1927 mori Shpërblimin Nobel.



Intenca themelore e intuicionizmit të Bergsonit është të provuarit e faktit se përkundër njohjes racionale, shkencore, njohjes e cila në abstraksionin e saj kuantitativ-mekanik mund të provohet të zbatohet vetëm në atë që është e vdekur, inorganike - kundërvihet njohja e vërtetë filpzofike. Njohja e tillë bazohet në instinktin e caktuar, në simpatinë specifike intelektuale dhe me të, drejtpërdrejt dhe në mënyrë intuitive njihet, për më tepër, përjetohet realiteti i gjallë i vërtetë, i cili është zhvillim i vazhdueshëm, një vijimësi krijuese reale (durëe). Mësimi i tij mbi vijimësinë është i qenësishëm për kuptimin e tërë pozicionit të Bergsonit. Vijimësia lidh të kaluarën dhe të tanishmen në një tërësi or-ganike, ku ekziston të përshkuarit reciprok dhe ndërrimi i pandërprerë.



Vijimësia është ndryshim i vazhdueshëm. Nuk ekziston gjendje shpirtërore që do të ishte identike me veten, por çdo moment sjell diçka të re. Së këtejmi vijimësia është njëkohësisht edhe të krijuarit e pareshtur të së resë, dhe kjo në të vërtetë është edhe e vetmja kohë e vërtetë. Dhe derisa një kohë e tillë është esencë e vetë realitetit, hapësira është një iluzion i rëndomtë. Realiteti i vërtetë është një zhvillim i vazhdueshëm, një energji absolute, një aktivitet i përhershëm, një formim, një evolucion krijues ose vetë jeta. Në esencë jeta krijuese është një proces i atillë, në të cilin zhvillimi rrjedh nga instinkti i parë me anën e impulsit jetësor (ëlan vital) deri te proceset e larta shpirtërore. Sipas Berfsonit, jetën nuk mund ta shpjegojë kurrfarë materie e vdekur, por edhe vetë materia duhet të kuptohet si ngecje në evolucionin krijues, si energji e dobësuar, e mortshme. Intelekti, ratio, të cilin qytetërimi bashkëkohor po përpiqet ta vendosë në piedestalin e vlerës më të lartë, i shërben vetëm jetës praktike dhe kurrsesi njohjes së realitetit të vërtet, për të cilin instinkti është shumë më i përshtatshëm dhe më i afërm sesa arsyeja. Intelekti, «i atillë çfarë del nga duart e natyrës ka për objekt të vet kryesor një trup të fortë inorganik». Ai mund të krijojë një ide të qartë vetëm mbi atë që është e diskontinuar dhe e palëvizshme. Mirëpo, me këtë ai nuk kënaqet: «Mendjemadhe e pashërushme, arsyeja jonë përfytyron se posedon sipas origjinës ose sipas së drejtës që ka pushtuar, të rrënjosura ose të fituara, të gjitha ele-mentet e qenësishme të së vërtetës.



Ndërkaq, atje ku pranon se nuk e njeh objektin që paraqitet para saj, ajo beson se padijenia e saj është e lidhur vetëm me pyetjen: cila nga kategoritë e mëparshme të saj i përgjigjen objektit të ri? Në cilin sirtar, të gatshëm për t'u hapur, do ta fusim? Në çfarë rrobash tashmë të prera, do ta veshim?... Histpria e filozofisë na tregon për konfliktin e amshueshëm të sistemit, për pamundësinë që ta veshim definitivisht realitetin në këto rroba të gatshme të cilat quhen nocio-ne tona të gatshme». (Evolucioni krijues).



Duke izoluar disa momente «të vijimësisë reale», në mënyrë artificiale i stabilizojmë dhe fiksojmë, duke i hipostazuar në nocionet tona. Kjo mund të bëhet për shkak të disa nevojave konkrete, për arsye të veprimit -kurse armë e këtij veprimi - por jo edhe i njohjes - është trupi, përkatësisht truri. Në teorinë e tij mbi kujtesën, B. për më tepër do ta ndajë kujtesën e pastër - e cila është vetë esenca e shpirtit - nga truri të cilit i atribuon kujtesën praktike motorike. Në veprën e tij Mbi të qeshurit Bergsoni pohon se komikja është diçka mekanike, automatike, e ngurtësuar, e shartuar në të gjallën, kurse lind kur njerëzit të grumbulluar në grupe e përqëndrojnë tërë vëmendjen vetëm në njërin prej tyre «duke frenuar ndjeshmërinë e vet dhe duke përdorur vetëm arsyen e vet». Interesante janë studimet e Bergsonit edhe mbi problemet e tjera specifike të estetikës dhe të psikologjisë.



Bergsoni konsideronte se individualitetin e sendeve dhe të qenies nuk e vërejmë atëherë kur në pikëpamje materiale një vrojtim i tillë nuk është i dobishëm. Syri ynë nuk e kupton vetë invidiualitetin, domethënë për shembull harmoninë plotësisht origjinale të formës dhe të ngjyrës, por vetëm disa cilësi më të dukshme të cilat do të na lehtësojnë dallimin praktik. Ne, pra, nuk i shohim vetë sendet, por më shpesh kufizohemi në faktin se lexojmë etiketat të cilat janë ngjitur në to. Në këtë drejtim, ne vazhdimisht sillemi midis komunikimeve dhe simboleve dhe nuk tregojmë ndonjë nevojë për t'i njohur të gjitha fenomenet në individualitetin e tyre. Pikërisht për këtë arsye në art perceptimi nuk lidhet me nevojën. Artisti i takon artit sipas njerës nga shqisat e veta, dhe së këtejmi edhe specializimet janë sipas dispozicioneve. Artisti i cili për shembull lidhet për ngjyrat dhe format e do ngjyrën për shkak të ngjyrës, formën për shkak të formës, dhe kështu do të ketë mundësi që jetën e brendshme të sendeve ta tejshohë npërmjet formave dhe ngjyrave të tyre. Me këtë na privon nga paragjykimet që janë bërë pengesë ndërmjet syrit tonë dhe realitetit. Duke hequr velin e etiketave, të shablloneve dhe të paragjykimeve, artisti do të na zbulojë natyrën në origjinalitetin e saj, do ta zbulojë jetën e vërtetë të saj. Andaj arti në tërësi edhe nuk ka detyrë tjetër veçse të «heqë simbolet praktikisht të dobishme, ko-munikimet konvencionale ose në aspektin shoqëror komunikimet shoqërore të pranuara, pastaj çdo gjë që pengon të vëzhguarit e realitetit për të na sjellë sy më sy para vetë realitetit».



Virtuoz i fjalëve, stilist i kualitetit të parë, me ndikim të jashtëzakonshëm - si reformator i metafizikës tashmë të braktisur - në tërë një gjeneratë të intelektualëve francezë, koncepcioni filozofik i Bergsonit pas vdekjes së tij megjithatë relativisht shpejt ra në hijen e koncepteve të reja ekzistencialiste edhe brenda vetë filozofisë qytetare. Shkathtësia brilante e penës së tij dhe e të zgjedhurit me kujdes dhe në mënyrë të rafinuar të fjalëve (la belle parole bergsonienne) nuk mundi t'i fshihte kundërthëniet ima-nente të tërë sistemit të tij si dhe të çdo sistemi iracionalist: duke u përpjekur të futët në thelbin e irracionales, ai prapëseprapë u detyrua të shpjegonte nëpërmjet kategorive tradicionale mendimin e tij intuitiv dhe kështu në realitet qysh më parë t'i bënte vetvetes të pamundshme premisen elementare të pikënisjes së tij dhe të tërë ndërmarrjes filozofike vetjake.



Veprat kryesore: Essai sur les donnëes immëdiates de la conscience (1889); Matiëre et Memoire (1897);Le Rire (1900); Introduction a la metaphysique(903); L'evolution crëatrice ( 1907); La perception du changement (1911); Durrëe et simultaneite (1922); Les deux sources de la morale et de la religion (932),

[Davius]

BERIGAR, Klod



BERIGAR, Klod Zhilërme (BERI-GARD, Claude Gillermet), filozof franc. (1578-1663). Përkundër Aristotelit zhvilloi mësimin se substanca përbëhet nga atomet që kanë formën e sferës. Është i afert edhe me Anaksagorën, mirëpo konsideronte se nuk ka hapësirë të zbrazët dhe se lëvizja sajohet nëpërmjet stuhisë në të cilën çdo trup zë drejtpërdrejt vendin e të mëparshmit.



Veprat kryesore: Dubitationes in dialogos Galilaei pro Terrae immobi-litate (1632); Circulus Pisanus. De ve-teri et Peripatetica Philosophia (1643).

----------------------------------------------
BERGMAN, Gustav



BERGMAN, Gustav (BERGMANN, Gustav), filozof amer. me origjinë austriake (1906 -). Në fillim ishte anëtar i Rrethit të Vienës, por së shpejti distancohet nga shumë teza të orientimit filozofik logjiko-pozitivist. Sistematikisht merret me problemet logjike dhe epistemologjike si dhe me çështjet e filozofisë së shkencës. Është një nga redaktorët e revistës së njohur amerikane Philosophy of Science.



Veprat kryesore: Metaphysics and Logical Positivism (1954); Philosophy of Science (1957); Meaning and Existence (1960); Logic and Realitv (1964); Realism: A Critique of Brentano and Meinong ( 1 967).

[Davius]

BERGER, Johan Erih


BERGER, Johan Erih (BERGER, Johann Erich), filozof gjerm. (1772-1833). Profesor i astronomisë dhe më vonë i filozofisë në Kilë. Në fillim ishte nën ndikimin e Shelingut, kurse më vonë të Hegelit. Vepra e tij Paraqitja niozoflke e harmonisë së gjithësisë është plot me tablo romantike dhe panteiste («Të gjitha shpirtrat pushojnë në një, kurse një në të gjithë»). Konsideronte se mendimet tona janë gjithashtu të zhvilluara dhe të varura reciprokisht sikurse edhe sendet. Algjebres së numrave i përgjigjet algjebra e ideve. Sipas dukurisë së jashtme të saj, natyra, sipas Bergerit, është materiale, kurse sipas esencës së saj është shpirtërore.



Veprat kryesore: Philosophische Darstellung der Harmonien des Wel-talls (1808); Allgemeine Grundzuge zur Wissenschaft (4 vëll. 1817-1827).

--------------------------------------------
BERANZHEU, Turas


BERANZHEU Turas (BËRANGER de Tours), filozof dhe teolog franc. (998-1088). Në interpretimet e veta të disa dogmave kishtare mbështetet në arsye kundër autoriteteve, andaj u sulmua nga kisha dhe dy herë u detyrua të përgënjeshtrojë tezat e veta.



Beranzheu konsideronte se arsyeja njerëzore, si shëmbëlltyrë e perëndisë në ne, është udhërrëfyese më e mirë për gjurmimin e së vërtetës, ndërsa së vërtetës duhet t'i nënshtrohet patjetër edhe autoriteti rnë i madh. U përpoq nëpërmjet elementeve racionale dhe tezave filozofike të shpjegonte transsupstancën simbolike dhe kështu u akuzua për herezi në koncilin në Versajë(1060), nëTur(1054)dhe në Paris (1059).



Kryevepra: De sacra Coena.