Percudnimi i gjuhes ne shtypin e shkruar dhe pamor

[Dr Rieux]

Jo rralle here ndeshemi me perdorime krejt te panevojshme te fjaleve te huaja ne faqet dhe ekranet e shtypit ne Shqiperi. Them te panevojshme sepse shqipja i ka krejt natyrshem fjalet e barazvleshme te ketyre huazimeve. Prirja per perdorim te fjaleve te tilla mund te arsyetohet deri diku tek ajo e pjese e popullsise qe ndodhet jashte Shqiperise me trysnine e gjuhes se vendit ku jetojne. Por gazetaret, politikanet apo drejtuesit e shfaqjeve ne Shqiperi duket sikur e bejne kete gje per tu dukur nje shkalle ne larte, me te kulturuar, me te ditur apo me te mencur, ndonese per mua shfaqin thjesht mosdije dhe mendjemadhesi. Me ato pak njohuri sa kam une, ende ne shqip kemi shume fjale me rrenje te huaja, kryesisht turqisht apo latine, per te cilat nuk kemi zevendesime dhe ndaj jane bere pjese e pashkeputshme e gjuhes. Por perdorimet e rendomta te fjaleve te huaja qe kane pllakosur dhe jane bere te perditshme jane krejt te panevojshme dhe mbase jane dhe nje shprehje e humbjes se identitetit perballe trysnise kulturore qe vjen nga Evropa apo Azia. Ne kete teme ju ftoj qe te radhisim raste te tilla perdorimesh fjalesh te huaja nga gazetat/televizionet. Mundesisht citoni dhe emrin e burimit.
____________________________________________

Pra, mallkue njai bir Shqyptari,
qi këtë gjuhë të Perëndis',
trashigim, që na la i Pari,
trashigim s'ia len ai fmis;
edhe atij iu thaftë, po, goja,
që përbuzë këtë gjuhë hyjnore;
qi n'gjuhë t'huej, kur s'asht nevoja,
flet e t'veten e lèn mbas dore.

[Dr Rieux]

destruktim (Shekulli, 14 Maj 2005)
suicidim (Shekulli, 14 Maj 2005)
investigim (te gjitha, perdite)
agravim (??, ??)

[Dr Rieux]

Fjale te tjera te huaja qe perdoren shume shpesh

integrim
progres
hit
shou
lider
minimal
maksimal
subvencion
atribut
pozite
opozite
princip
kompromis
inaugurim

...

Rradha eshte aq e gjate sa si del fundi.

[[xeni]]

Dr. Rieux te pershendes dhe te pergezoj per temen.
Me shpresen per te marre pjese...Uroj qe forumistet te mos pertojne.

[Qerim]

SHQIPJA NË TRYSNI

As. Prof. Dr. ÇLIRIM BIDOLLARI

“Gjuha është tepër e rëndësishme për t’ua lënë vetëm gjuhëtarëve”
Heidegger


Nuk ka qenë e papritur që nga shtimi i kontakteve të shqipes me gjuhët e tjera në kuadrin e zgjerimit të funksionit informues të saj, të lindin probleme të natyrave të ndryshme. Këto probleme herë-herë kanë shkaktuar shqetësim tek shumë njerëz , një lloj shqetësimi i cili ka zënë vend edhe midis gjuhëtarësh. Sigurisht jo të gjithë e përcaktojnë problemin me të njëjtën shkallë “rëndësie”. Duke qenë specialistë të gjuhës, ata shfaqen më të matur, sepse e kuptojnë se deri ku mund të shkojë “rreziku”, dëmet e pasojat e këtyre dukurive. Duke njohur vlerat e qëndrueshme të shqipes, ata besojnë se ajo do të jetë në gjendje të përballojë trysninë e informacionit shumë të madh që duhet të transmetojë. Dhunimet që i bëhen asaj janë të një karakteri të tillë që mund të shmangen, sepse janë të lidhura me dy faktorë: me ngutin për ta dhënë informacionin sa më shpejt dhe me mungesën e profesionalizmit, që shprehet në mosnjohje të mirë sa të gjuhës nga e cila merret informacioni, aq edhe të gjuhës shqipe. Të përkthesh nuk do të thotë thjesht të mbartësh fjalë e struktura të një gjuhe në një gjuhë tjetër. Po të ishte kështu përkthimi do të ishte thjesht një mbartje tekstesh dhe jo ashtu siç është në të vërtetë, një rikrijim i tekstit.
Në garën e ndezur për ta dhënë informacionin sa më shpejt, dhjetëra stacione radiosh, kanalesh televizive, gazetash e revistash vrapojnë të jenë të parat. Informacionin nga gjuhë të huaja duan ta japin edhe me formulimin që ka ai në ato gjuhë, duke lënë mënjanë përmbajtjen e tij. Në të gjitha rastet pasaktësitë janë rezultat i ndikimit të gjuhëve të huaja ose i formulimit të mendimit nën ndikimin e leximeve në gjuhë të huaja. Për t’ia bërë të njohur publikut shqiptar të një kanali televiziv privat një informacion të marrë nga interneti në çastin që ai del si informacion i ri dhe folësit i kërkohet aty për aty, gazetari fillon të përkthejë nga interneti në mikrofon për teleshikuesit: [Në Serbi ka filluar rracionalizimi me tesera i ushqimit ]
Këtu është e qartë që pasaktësia në përdorimin e fjalëve racionalizim dhe tesër në vend të rracionim dhe triskë a tallon ka ardhur si rezultat i trysnisë së kohës, i ngutjes për ta dhënë informacionin sa më parë. Këtë e provon edhe ndreqja e këtij formulimi brenda disa sekondave dhe sjellja e tij në trajtën e duhur. E ndërsa shkelje të tilla të normës leksikore të shqipes, në kushte si ato që u përmendën më lart, mund të përligjen në të tjera kushte e veçanërisht në shtyp, ato duhet të shmangen patjetër. E nëse ato vijojnë të shfaqen dhe nuk kufizohen vetëm në përdorimin e fjalëve të huaja në vend të fjalëve të shqipes, ia vlen vërtet të shqetësohemi. Shtypi i përditshëm, por edhe revistat që të paktën janë të përjavshme, pra kanë një proces më të gjatë marrjeje dhe transmetimi të informacionit, kanë një diapazon aq të gjerë shmangiesh e pasaktësish sa që mund të vendosen në dy pole: nga pasaktësi faktike deri në shmangie nga format standarde. Është për të ardhur keq që pasaktësitë e llojit të parë, pra ato faktike, hasen në revista të përmuajshme, sepse në se nuk ka munguar koha, ka qenë e mangët kompetenca e shkruesit të artikullit.
Ja vetëm dy shembuj, të dy brenda një shkrimi:
Ka ndodhur dhjetë vjet më parë në Kosovë me rastin e 500-vjetorit të betejës së fushës së Mëllenjave, kur në të vërtetë është fjala për 600-vjetorin e kësaj beteje si edhe Kjo do të thotë që federata e trashëguar nga Tito, (dikur përbëhej nga 5 republika dhe dy provinca autonome) të reduktohet në dy të vetme: Serbi dhe Mali i Zi; (pasaktësia qëndron në numrin e republikave, i cili ka qenë 6 e jo 5).
Shkrimet janë marrë nga gazeta të huaja e nëse nuk janë gabime të rastësishme në numërim, nuk besojmë se janë të autorëve të huaj të shkrimeve, e edhe nëse do të ishin të tyre, përkthyesi i informuar duhej t’i kishe ndrequr. Si përfundim lexuesi është keqinformuar dhe faji mbetet i revistës në gjuhën shqipe. Aty ku shkruesit janë kompetentë, janë jo vetëm gazetarë apo analistë, por edhe kulturalisht e gjuhësisht profesionistë, mund të gjesh rëndom mënyra të shprehuri që jo vetëm pëlqehen, por edhe lënë mbresë, si: kështu forcohet procesi i afrimit të ndërvetshëm të njerëzve ose është bjerrakohëse që në këtë moment merren me analizën e të gjitha rrethanave, etj.
Ndikime të drejtpërdrejta të gjuhëve të tjera mbi shqipen, që krijojnë keqkuptime e madje edhe moskuptime, do të ishin për shembull: Ajo është gati të ndërrojë jetë për t’u pëlqyer fansave të vet (për një artiste të huaj ne TV privat). Këtu është marrë fjalë për fjalë një strukturë togfjalëshore e huaj (italiane), pa menduar që e njëjta strukturë në shqipe ka një kuptim krejt tjetër (të vdesë). Lexuesit i mbetet të mendojë për gatishmërinë e artistes për të vdekur për fansat e vet, kur fjala është thjesht për të ndërruar një mënyrë jetese a sjelljeje.
Nesër bëhet pranimi formal në NATO i Polonisë, Çekisë dhe Hungarisë. Në këtë fjali përkthimi i fjalëpërfjalshëm ka sjellë që kuptimi “zyrtar” i mbiemrit “formal” në gjuhë të tjera të mos përcaktohet si i tillë, sepse zhvendoset nga kuptimi që ka të bëjë me formën e diçkaje, që i përket formës ose me kuptimin që është sa për formë, që bëhet sa për t’u dukur, sa për sy e faqe, që mbështetet vetëm te forma dhe nuk merr parasysh përmbajtjen, që i jep rëndësi vetëm anës së jashtme; kur në të vërtetë është fjala për një pranim zyrtar,solemn.
Po kështu, përkthime të fjalëpërfjalshme janë edhe: ndaj mendimin tuaj në vend të kam të njëjtin mendim me ju; qëndrim jo partizan në vend të qëndrim i paanshëm; çfarë ju mungon? në vend të për çfarë ju ka marrë malli? aq më tepër kur kjo pyetje i drejtohet një djaloshi 13-vjeçar të dëbuar nga Kosova, të cilit në këto kushte i mungon shumëçka.
Një dukuri tjetër që ka të bëjë me ndikime gjuhësh të huaja, por me moskujdesje të folësve të shqipes, është ajo që do ta quanim jo vetëm thjesht mënjanim, por zhdukje, madje agresion a atentat kundër përemrit cili. Përemri pyetës kush, që po e zëvendëson atë plotësisht në çdo kontekst, në vend që të ndante me të funksionet sipas kuptimeve që kanë në fjali pyetëse për njerëz dhe për sende, po përdoret pa kriter dhe krejt në kundërshtim me kuptimin e tij si përemër pyetës për të pyetur për një njeri dhe në këtë kuptim është i ndërkëmbyeshëm me përemrin tjetër pyetës cili, që e zëvendëson atë plotësisht në numrin shumës. Por, në kundërshtim me kuptimet dhe sferat e përdorimit, që i përcakton atij uzusi dhe fjalori, ai përdoret edhe si mbiemër pyetës, edhe si fjalë pyetëse për sende, edhe në bashkëvajtje me emra në shumës.
Kështu thuhet e shkruhet rëndom: Kush është kushti që duhet të plotësojë Serbia për ndërprerjen e bombardimeve (ku ka vetëm një thyerje norme të përdorimit të këtij përemri vetëm për njerëz - pra do të duhej të ishte: cili është kushti që…)
Apo: Kush janë rrënjët e së djathtës në Shqipëri? (ku shkeljet e normës bëhen dy, duke i shtuar shkeljes në strukturën e parë edhe përdorimin e tij në shumës).
Shohim më tej : kush faktorë e përcaktojnë zgjidhjen e problemit të Kosovës? (ku dy shkeljeve të mëparshme u shtohet edhe një e tretë e pikërisht përdorimi i tij si mbiemër pyetës.
Një dukuri shqetësuese, që prek jo thjesht normën leksikore të përdorimit, është cënimi i normës stilistikore. Shqipja ka arritur të bëjë një diferencim pak a shumë të qartë stilistikor të mjeteve shprehëse të saj, madje ka krijuar edhe normën stilistikore, e cila është ende e brishtë e duhet mbrojtur. Por sot nëpër intervista gojore deputetësh e politikanësh, madje edhe në shkrime të tyre, kanë filluar të përdoren dendur huazime turke, të cilat prej kohësh janë diferencuar duke u margjinalizuar në ligjërimin bisedor. Pa u shqetësuar se po thyejnë një normë stilistike, deputetë, politikanë, analistë flasin e shkruajnë: Problemi është goxha i madh, kur norma stilistikore e shqipes ia mbyll rrugën e përdorimit në intervista e shkrime dhe e karakterizon si fjalë bisedore, që mund të zëvendësohej me sukses me ndajfoljet mjaft, shumë, tepër që i mbulojnë edhe tre shkallëzimet e cilësisë.
Po kështu flitet e shkruhet në materiale të regjistrave të ngritur:
“…Shqiptarët e Kosovës kanë pritur boll…” (në vend të: tepër, shumë, mjaft );
“…Tanket jugosllave janë shumë të javashtë në lëvizje…” (në vend të: të ngadaltë);
“…Çdo gjë mund të bëjë vaki…” në vend të: (mund të ndodhë);
“…Ata e kanë ndarë mendjen të rrinë në shtëpinë e tyre…” (për fshatarët e brezit kufitar në Kukës ) në vend të: e kanë vendosur në gjuhën e korrespondentit televiziv por që mund të hasej në të folmen e fshatarëve vetë;
“…Shtypi opozitar ia vesh fajin e trafikut të klandestinëve qeverisë…” (në vend të: e bën fajtore);
“… Qeveria nuk është në rregull në mbledhjen e taksës së solidaritetit…” (në vend të: s’është e aftë të mbledhë taksën e solidaritetit;
“…Ne jemi tolerantë, por ama nuk lejojmë që toleranca jonë të keqpërdoret…” (ku lidhëza bisedore ama, s’bën gjë tjetër veçse dublon lidhëzën tjetër por që nga kjo pikëpamje është neutrale);
“…S’kam asnjë merak për këtë (në vend të: nuk shqetësohem fare për këtë);
“…Nuk është ky as shkaku, as sebepi i vetëm…” (në vend të: pretekst, shkas, vjegë);
“…Zgjidhja është e kollajtë…” (në vend të: e lehtë);
“…Rreziku është zanati im…” (në vend të: profesioni im);
“…Duket ashiqare…” (në vend të: duket qartë);
“…Këtu s’bëhet llafi për shkelje procedurash…” (në vend të: s’bëhet fjalë);
“…Tokat shqiptare u bënë kurban për interesa të vendeve fqinje…” (në vend të: u sakrifikuan);
“…Fshesa greke për hatër të serbëve…” (turqizmi hatër arrin të ngjitet deri në titull shkrimi në gazetë).
Po të shtonim këtu edhe trysninë nga poshtë, pra nga ligjërimi bisedor edhe mbi normën drejtshqiptimore e gramatikore (morfologjike dhe sintaksore) mund të thonim se varianti standard i shqipes është duke përballuar, krahas ndikimit të gjuhëve të tjera edhe trysninë e variantit substandard të saj.


15/05/2005
KATEGORIA: Kulture

As. Prof. Dr. ÇLIRIM BIDOLLARI

“Gjuha është tepër e rëndësishme për t’ua lënë vetëm gjuhëtarëve”
Heidegger


Nuk ka qenë e papritur që nga shtimi i kontakteve të shqipes me gjuhët e tjera në kuadrin e zgjerimit të funksionit informues të saj, të lindin probleme të natyrave të ndryshme. Këto probleme herë-herë kanë shkaktuar shqetësim tek shumë njerëz , një lloj shqetësimi i cili ka zënë vend edhe midis gjuhëtarësh. Sigurisht jo të gjithë e përcaktojnë problemin me të njëjtën shkallë “rëndësie”. Duke qenë specialistë të gjuhës, ata shfaqen më të matur, sepse e kuptojnë se deri ku mund të shkojë “rreziku”, dëmet e pasojat e këtyre dukurive. Duke njohur vlerat e qëndrueshme të shqipes, ata besojnë se ajo do të jetë në gjendje të përballojë trysninë e informacionit shumë të madh që duhet të transmetojë. Dhunimet që i bëhen asaj janë të një karakteri të tillë që mund të shmangen, sepse janë të lidhura me dy faktorë: me ngutin për ta dhënë informacionin sa më shpejt dhe me mungesën e profesionalizmit, që shprehet në mosnjohje të mirë sa të gjuhës nga e cila merret informacioni, aq edhe të gjuhës shqipe. Të përkthesh nuk do të thotë thjesht të mbartësh fjalë e struktura të një gjuhe në një gjuhë tjetër. Po të ishte kështu përkthimi do të ishte thjesht një mbartje tekstesh dhe jo ashtu siç është në të vërtetë, një rikrijim i tekstit.
Në garën e ndezur për ta dhënë informacionin sa më shpejt, dhjetëra stacione radiosh, kanalesh televizive, gazetash e revistash vrapojnë të jenë të parat. Informacionin nga gjuhë të huaja duan ta japin edhe me formulimin që ka ai në ato gjuhë, duke lënë mënjanë përmbajtjen e tij. Në të gjitha rastet pasaktësitë janë rezultat i ndikimit të gjuhëve të huaja ose i formulimit të mendimit nën ndikimin e leximeve në gjuhë të huaja. Për t’ia bërë të njohur publikut shqiptar të një kanali televiziv privat një informacion të marrë nga interneti në çastin që ai del si informacion i ri dhe folësit i kërkohet aty për aty, gazetari fillon të përkthejë nga interneti në mikrofon për teleshikuesit: [Në Serbi ka filluar rracionalizimi me tesera i ushqimit ]
Këtu është e qartë që pasaktësia në përdorimin e fjalëve racionalizim dhe tesër në vend të rracionim dhe triskë a tallon ka ardhur si rezultat i trysnisë së kohës, i ngutjes për ta dhënë informacionin sa më parë. Këtë e provon edhe ndreqja e këtij formulimi brenda disa sekondave dhe sjellja e tij në trajtën e duhur. E ndërsa shkelje të tilla të normës leksikore të shqipes, në kushte si ato që u përmendën më lart, mund të përligjen në të tjera kushte e veçanërisht në shtyp, ato duhet të shmangen patjetër. E nëse ato vijojnë të shfaqen dhe nuk kufizohen vetëm në përdorimin e fjalëve të huaja në vend të fjalëve të shqipes, ia vlen vërtet të shqetësohemi. Shtypi i përditshëm, por edhe revistat që të paktën janë të përjavshme, pra kanë një proces më të gjatë marrjeje dhe transmetimi të informacionit, kanë një diapazon aq të gjerë shmangiesh e pasaktësish sa që mund të vendosen në dy pole: nga pasaktësi faktike deri në shmangie nga format standarde. Është për të ardhur keq që pasaktësitë e llojit të parë, pra ato faktike, hasen në revista të përmuajshme, sepse në se nuk ka munguar koha, ka qenë e mangët kompetenca e shkruesit të artikullit.
Ja vetëm dy shembuj, të dy brenda një shkrimi:
Ka ndodhur dhjetë vjet më parë në Kosovë me rastin e 500-vjetorit të betejës së fushës së Mëllenjave, kur në të vërtetë është fjala për 600-vjetorin e kësaj beteje si edhe Kjo do të thotë që federata e trashëguar nga Tito, (dikur përbëhej nga 5 republika dhe dy provinca autonome) të reduktohet në dy të vetme: Serbi dhe Mali i Zi; (pasaktësia qëndron në numrin e republikave, i cili ka qenë 6 e jo 5).
Shkrimet janë marrë nga gazeta të huaja e nëse nuk janë gabime të rastësishme në numërim, nuk besojmë se janë të autorëve të huaj të shkrimeve, e edhe nëse do të ishin të tyre, përkthyesi i informuar duhej t’i kishe ndrequr. Si përfundim lexuesi është keqinformuar dhe faji mbetet i revistës në gjuhën shqipe. Aty ku shkruesit janë kompetentë, janë jo vetëm gazetarë apo analistë, por edhe kulturalisht e gjuhësisht profesionistë, mund të gjesh rëndom mënyra të shprehuri që jo vetëm pëlqehen, por edhe lënë mbresë, si: kështu forcohet procesi i afrimit të ndërvetshëm të njerëzve ose është bjerrakohëse që në këtë moment merren me analizën e të gjitha rrethanave, etj.
Ndikime të drejtpërdrejta të gjuhëve të tjera mbi shqipen, që krijojnë keqkuptime e madje edhe moskuptime, do të ishin për shembull: Ajo është gati të ndërrojë jetë për t’u pëlqyer fansave të vet (për një artiste të huaj ne TV privat). Këtu është marrë fjalë për fjalë një strukturë togfjalëshore e huaj (italiane), pa menduar që e njëjta strukturë në shqipe ka një kuptim krejt tjetër (të vdesë). Lexuesit i mbetet të mendojë për gatishmërinë e artistes për të vdekur për fansat e vet, kur fjala është thjesht për të ndërruar një mënyrë jetese a sjelljeje.
Nesër bëhet pranimi formal në NATO i Polonisë, Çekisë dhe Hungarisë. Në këtë fjali përkthimi i fjalëpërfjalshëm ka sjellë që kuptimi “zyrtar” i mbiemrit “formal” në gjuhë të tjera të mos përcaktohet si i tillë, sepse zhvendoset nga kuptimi që ka të bëjë me formën e diçkaje, që i përket formës ose me kuptimin që është sa për formë, që bëhet sa për t’u dukur, sa për sy e faqe, që mbështetet vetëm te forma dhe nuk merr parasysh përmbajtjen, që i jep rëndësi vetëm anës së jashtme; kur në të vërtetë është fjala për një pranim zyrtar,solemn.
Po kështu, përkthime të fjalëpërfjalshme janë edhe: ndaj mendimin tuaj në vend të kam të njëjtin mendim me ju; qëndrim jo partizan në vend të qëndrim i paanshëm; çfarë ju mungon? në vend të për çfarë ju ka marrë malli? aq më tepër kur kjo pyetje i drejtohet një djaloshi 13-vjeçar të dëbuar nga Kosova, të cilit në këto kushte i mungon shumëçka.
Një dukuri tjetër që ka të bëjë me ndikime gjuhësh të huaja, por me moskujdesje të folësve të shqipes, është ajo që do ta quanim jo vetëm thjesht mënjanim, por zhdukje, madje agresion a atentat kundër përemrit cili. Përemri pyetës kush, që po e zëvendëson atë plotësisht në çdo kontekst, në vend që të ndante me të funksionet sipas kuptimeve që kanë në fjali pyetëse për njerëz dhe për sende, po përdoret pa kriter dhe krejt në kundërshtim me kuptimin e tij si përemër pyetës për të pyetur për një njeri dhe në këtë kuptim është i ndërkëmbyeshëm me përemrin tjetër pyetës cili, që e zëvendëson atë plotësisht në numrin shumës. Por, në kundërshtim me kuptimet dhe sferat e përdorimit, që i përcakton atij uzusi dhe fjalori, ai përdoret edhe si mbiemër pyetës, edhe si fjalë pyetëse për sende, edhe në bashkëvajtje me emra në shumës.
Kështu thuhet e shkruhet rëndom: Kush është kushti që duhet të plotësojë Serbia për ndërprerjen e bombardimeve (ku ka vetëm një thyerje norme të përdorimit të këtij përemri vetëm për njerëz - pra do të duhej të ishte: cili është kushti që…)
Apo: Kush janë rrënjët e së djathtës në Shqipëri? (ku shkeljet e normës bëhen dy, duke i shtuar shkeljes në strukturën e parë edhe përdorimin e tij në shumës).
Shohim më tej : kush faktorë e përcaktojnë zgjidhjen e problemit të Kosovës? (ku dy shkeljeve të mëparshme u shtohet edhe një e tretë e pikërisht përdorimi i tij si mbiemër pyetës.
Një dukuri shqetësuese, që prek jo thjesht normën leksikore të përdorimit, është cënimi i normës stilistikore. Shqipja ka arritur të bëjë një diferencim pak a shumë të qartë stilistikor të mjeteve shprehëse të saj, madje ka krijuar edhe normën stilistikore, e cila është ende e brishtë e duhet mbrojtur. Por sot nëpër intervista gojore deputetësh e politikanësh, madje edhe në shkrime të tyre, kanë filluar të përdoren dendur huazime turke, të cilat prej kohësh janë diferencuar duke u margjinalizuar në ligjërimin bisedor. Pa u shqetësuar se po thyejnë një normë stilistike, deputetë, politikanë, analistë flasin e shkruajnë: Problemi është goxha i madh, kur norma stilistikore e shqipes ia mbyll rrugën e përdorimit në intervista e shkrime dhe e karakterizon si fjalë bisedore, që mund të zëvendësohej me sukses me ndajfoljet mjaft, shumë, tepër që i mbulojnë edhe tre shkallëzimet e cilësisë.
Po kështu flitet e shkruhet në materiale të regjistrave të ngritur:
“…Shqiptarët e Kosovës kanë pritur boll…” (në vend të: tepër, shumë, mjaft );
“…Tanket jugosllave janë shumë të javashtë në lëvizje…” (në vend të: të ngadaltë);
“…Çdo gjë mund të bëjë vaki…” në vend të: (mund të ndodhë);
“…Ata e kanë ndarë mendjen të rrinë në shtëpinë e tyre…” (për fshatarët e brezit kufitar në Kukës ) në vend të: e kanë vendosur në gjuhën e korrespondentit televiziv por që mund të hasej në të folmen e fshatarëve vetë;
“…Shtypi opozitar ia vesh fajin e trafikut të klandestinëve qeverisë…” (në vend të: e bën fajtore);
“… Qeveria nuk është në rregull në mbledhjen e taksës së solidaritetit…” (në vend të: s’është e aftë të mbledhë taksën e solidaritetit;
“…Ne jemi tolerantë, por ama nuk lejojmë që toleranca jonë të keqpërdoret…” (ku lidhëza bisedore ama, s’bën gjë tjetër veçse dublon lidhëzën tjetër por që nga kjo pikëpamje është neutrale);
“…S’kam asnjë merak për këtë (në vend të: nuk shqetësohem fare për këtë);
“…Nuk është ky as shkaku, as sebepi i vetëm…” (në vend të: pretekst, shkas, vjegë);
“…Zgjidhja është e kollajtë…” (në vend të: e lehtë);
“…Rreziku është zanati im…” (në vend të: profesioni im);
“…Duket ashiqare…” (në vend të: duket qartë);
“…Këtu s’bëhet llafi për shkelje procedurash…” (në vend të: s’bëhet fjalë);
“…Tokat shqiptare u bënë kurban për interesa të vendeve fqinje…” (në vend të: u sakrifikuan);
“…Fshesa greke për hatër të serbëve…” (turqizmi hatër arrin të ngjitet deri në titull shkrimi në gazetë).
Po të shtonim këtu edhe trysninë nga poshtë, pra nga ligjërimi bisedor edhe mbi normën drejtshqiptimore e gramatikore (morfologjike dhe sintaksore) mund të thonim se varianti standard i shqipes është duke përballuar, krahas ndikimit të gjuhëve të tjera edhe trysninë e variantit substandard të saj.


15/05/2005
KATEGORIA: Kulture

[ArberXYZ]

Artikulli i mesiperm eshte marre nga gazeta "Shekulli"

[Dr Rieux]

Ne nje kahje te kundert, sot ne gazeten Shekulli hasa ne fjalen "topshporte" ne vend te "basketboll". Ndonese eshte e veshtire ta fusesh kete fjale apo te tjera si kjo ne gjuhen e perditshme, prape eshte nje shenje e mire dhe uroj te mos mbetet e vetmuar.

[ArberXYZ]

me ngrihen nervat kur thone "esenciale" ne vend te "thelbesore"

[Alket123]

Ne nje kahje te kundert, sot ne gazeten Shekulli hasa ne fjalen "topshporte" ne vend te "basketboll". Ndonese eshte e veshtire ta fusesh kete fjale apo te tjera si kjo ne gjuhen e perditshme, prape eshte nje shenje e mire dhe uroj te mos mbetet e vetmuar.

topshporte? aha. Basketboll,kompjuter,etj keto fjale je i detyruar te i huazosh.
Dollap Kallkan do jete tjera?

[ArberXYZ]

topshporte? aha. Basketboll,kompjuter,etj keto fjale je i detyruar te i huazosh.
Dollap Kallkan do jete tjera?

Disa fjale nuk jane te mundura qe te shqiperohen, pasi jane nderkombetare, dhe nje komb i vogel si i yni nuk mud te "rezistoje".

Fjalet tekonologjike jane pothuajse te pashqiperueshme.