Roli i qeverisë në ekonominë e shtetit

[edspace]

Ekonomia është sigurisht një nga sistemet më të rëndësishme të një shoqërie që ndikon jetën e çdo individi, që nga më të pasurit, deri tek punëtorët e thjeshtë, që nga fuqia, lluksi e deri tek rrobat e trupit, buka e gojës.

Njerëzimi ka jetuar në sisteme të ndryshme ekonomike, por asnjëherë nuk është ndërtuar një sistem i qëndrueshëm dhe i përshtatshëm për të gjithë individët e një shoqërie. Sot përmendet shpesh efekti i globalizimit, por nuk është e vështirë të shikosh se ka ndryshime themelore në ekonominë e çdo shteti.

Lindin pyetjet:
Cili do të ishte sistemi më i mirë ekonomik për mirëqënien e të gjithë pjesëtarëve të një shoqërie? Një sistem i mirë duhet të jetë i fortë, i qëndrueshëm dhe sigurisht i realizueshëm brënda mundësive dhe kushteve të një vendi Evropian/Perëndimor.

Çfarë roli duhet të luajë qeveria në ekonominë e vendit? A jeni dakort me ideologjinë "Laissez-fair" që thotë se qeveria duhet të jetë sa më liberale dhe që ekonomia vetëqeveriset nga tregu i lirë? A do të plotësonte ekonomia e tregut të gjitha përgjegjësitë që ka qeveria ndaj shoqërisë?

Si përfundim, cili shtet mendoni se ka arritur sistemin më të mirë ekonomik-shoqëror?

[PrInCiPiEl]

Monopoli ... është problem ... që do rregullim të caktuar!

[friendlyboy1]

Roli i shtetit duhet te jet minimal ne jeten e njerzve te nej shoqerie. Qeveria duhet te ket si detyr te perfaqsoj shtetin ne hapsiren nderkombtare, te ruaj integritetin(domethen te ket nje ushtri), te ruaj rendin dhe te mirmbaj infrastrukturen. Keto jan te vetmet gjera qe nje shtet i suksesshem duhet te bej dhe asgje me pak e asgje me shum. Laises fair eshte e vetmja menyr qe zhvillon ekonomin. Eshte e vertet qe fillimisht krijon te pasur dhe te varfer por me von pasuria arrin te shperndahet deri ne pjesen me te varfer te popullsis.
Vendi qe ka arritur sistemin me te mir ekonomiko-shoqeror eshte Hong_Kongu, ekonomia e lir e tregut, taksat minimale, nderhyrja minimale apo jo egzistente e burokracis ne jeten e njerzve qe jetojn atije e ka ber kete ven nje zgjedhje ideale per cdo investues.

[PrInCiPiEl]

Çmimin social të monopolit ?
- Efikasiteti dhe drejtësia ?

Majkrosofti ?
Nah...no way(out!)!

[Toro]

Monopoli ... është problem ... që do rregullim të caktuar!

Perse? Perse duhet te caktoje nje burokrat nga zyra e ministrise sesa lloje kompanish duhet te ekzistojne ne nje territor te caktuar te ekonomise? Pse duhet ta caktoje nje individ apo qeveria dhe jo tregu?

[ILovePejaa]

Edspace keni ber një pune mjaft te mire me hapjen e kësaj teme.
Unë jam pjesërisht libertarian dhe konservator (classical liberal). Qeveria e çdo shteti jo vetëm qe nuk duhet te ndërhy ne sferën ekonomike te një shoqërie, por qeveria, gjithashtu, nuk duhet te imponoj taksa ne te ardhurat e një personit (no income taxes); une mendoj qe qeveria duhet te vendose taksa ne shitblerje. Përveç disa gjerave qe friendlyboy i ka cekur me lart, unë besoj se qeveria e një shteti gjithashtu duhet te zhvilloj sistemin e edukimit, te krijoj besim tek pale te cilët janë duke ber biznes, dhe te krijoje një ambient për aktivitete kulturore d.m.th te krijoj libraria, muze, parqe publike, etj qe bizneset e ndryshme nuk janë te interesuara te krijojnë pasi qe këto gjera nuk janë fitimprurës.

Unë siç thash me larte jam pjesërisht përkrahës i kësaj ide sepse kjo ide krijon, gjithashtu, klasa te varfra dhe shume te pasura. Gjithashtu, problemi tjetër qendrore tek monopoli, dhe siç e dimë, sistemi ekonomik i tilla është i karakterizuar me cikle te zhvillimit te lart dhe mos zhvillimit. Sipas Laissez-fair, tregjet do te korrektojnë veten e tyre pas një periudhe. Kur njerëzit janë te papune për një periudhe deri d.m.th sa tregjet te korrektojnë veten e tyre, atëherë te gjithë mund te “jemi te vdekur” siç thotë John Keynes.
CPE është një ide tjetër qe ndoshta do te zëvendëson sistemin e tanishëm – kjo është vetëm një provokim nga ana ime.

Për Toro: Sepse unë besoj qe një peshk i madhe mund te ha një peshk te vogël, dhe gjithashtu, unë mendoj qe cilësia e produkteve te një kompani nuk mund te jeni te kualitetit te lart pasi qe mundon ndenja për “luftim” ne treg.

Çka mendoni për këto bashkime te korporatave qe bëhen ditëve te fundit?
Sa Bill Gates sistemi i tanishëm i ka krijuar?

Sinqerisht,
ILovePejaa

[Toro]

Fjale te thena nga presidente amerikane nder vite, ne lidhje me nderhyrjen e qeverise ne ekonomi.

"Asgje ne bote nuk eshte me e lehte sesa shpenzimi i fondeve publike. Duket se nuk i takojne askujt. Deshira per shperdorim eshte shume e madhe qe tia besosh dikujt"

"Ndofta nje nga arritjet me te rendesishme te administrates time ka qene qe te shohe punen e saj (dhe mos nderhyje ne ekonomi)"
President Calvin Coolidge ( 1923-1929)
P.S. Ne fund te presidences se tij, Kulixh si ithtar i "laisse faire" i dha ekonomise amerikane nje rritje duke mos nderhyre ne te dhe duke ulur taksat. Nga 12% e prodhimit boteror ne 1920, ne 1929 SHBA arriti te kapte 34% te prodhimit boteror. Papunesia ne 1926....Me pak se 1%!!!!

"Do ti mbajme duart e qeverise federale larg cdo perpjekjeje per te rregulluar rritjen e dritherave ne shkalle kombetare dhe te shkojme drejt principit te vjeter qe cdo fermer eshte zot ne farmen e vet dhe mund te beje cfare te doje, te mbjelle cfare te doje si ne kohet e vjetra, ne cdo sasi dhe ta shesi kur te doje?"
President Franklin Delano Roosevelt ( FDR) (1933-1945)
P.S.2
Fjalet e mesiperme, jane thene nga presidenti amerikan Ruzvelt, kur Gjyqi Suprem i SHBA nxorri si jokushtetuese programin e tij mbi bujqesine. Si pasoje e krijimit te Administrates Amerikane te Agrikultures ( AAA), rezultati i kerkuar per rimekembjen e bujqesise nepermjet nderhyrjes qeveritare, jo vetem qe nuk u arrit, por ne te kunderten, AAA ka qene pergjegjese per rritjen e papunesise dhe lenien e rreth 2 milione amerikane pa pune ne vitet 1935-1938.

Nje tjeter menyre kontrolli te qeverise qe FDR futi ne ekonomi ishte dhe krijimi i sindikatave te organizuara ( bashkimeve profesionale). Vetem ne 50 vjecarin e fundit sindikatat i kane kushtuar ekonomise amerikane 50 triliarde dollare (=50 mije miliarde dollare). Vertet punetoret e sindikalizuar kane rroga 15% me te larta sesa koleget e tyre pa sindikata, por ekonomia ne pergjithesi eshte 30-40% me e vogel sesa ne mungese te sindikatave.
Ne vitet 1860-1890, vetem 3 % e punetoreve amerikane ishin te sindikalizuar, megjithate rritja e rrogave reale ne keto vite ishte 50% krahasuar me dekadat e kaluara dhe ne vitet 1890-1914 u rriten dhe 37% te tjera. Punetoret amerikane te ketyre viteve ishin shume me mire ekonomikisht sesa koleget e tyre evropiane qe ishin shume me teper te sindikalizuar.

"Kendveshtrimi i qeverise per ekonomine mund te permblidhet ne disa fjali te shkurtra: Nese leviz, taksoje. Nese vazhdon te levize, kontrolloje. Nese pushon se levizuri, financoje."

"Qeveria nuk eshte zgjidhja e problemeve tona. Qeveria ESHTE PROBLEMI!"

"Fjalet me te tmerrshme ne gjuhen angleze jane :"Jam nga qeveria dhe jam ketu qe tju ndihmoj"
President Ronald Reagan (1981-1989)
Regani mbahet si ai qe uli shpenzimet e kota te buxhetit federal dhe uli taksat. Si pasoje ekonomia amerikane u rrit ndjeshem ne vitet '80.

Arsyeja e vertete perse Gjermania e rimorri veten aq shpejt pas LIIB dhe u kthye nga nje ekonomi e shkatarruar plotesisht ne nje wirtschaftwunder( mrekulli ekonomike):

"Ne vendosem dhe rifutem rregullat e vjetra te ekonomise se lire te tregut, rregullat e "laissez-faire". Ne anulluam praktikisht te gjitha kontrollet mbi huate, cmimet dhe rrogat dhe i zevendesuam ato me nje mekanizem cmimesh te kontrolluar kryesisht nga paraja"
Ludwig Erhard, ministri gjerman i ekonomise pas LIIB.

[Toro]

Për Toro: Sepse unë besoj qe një peshk i madhe mund te ha një peshk te vogël, dhe gjithashtu, unë mendoj qe cilësia e produkteve te një kompani nuk mund te jeni te kualitetit te lart pasi qe mundon ndenja për “luftim” ne treg.

Çka mendoni për këto bashkime te korporatave qe bëhen ditëve te fundit?
Sa Bill Gates sistemi i tanishëm i ka krijuar?

Sinqerisht,
ILovePejaa

Po te pergigjem me nje perkthim te shpejte dhe fragment nga libri " The politically incorrect guide to American History" te profesorit Thomas Woods jr.

Shpjegim per fjalen "predatory pricing"= praktika e uljes se cmimeve nen kosto perkohesisht per te eliminuar konkurrentet dhe per te vendosur monopole.

"Miti i "predatory pricing"

Nje nga menyrat qe bizneset e medha jane pasuruar dhe shfrytezuar klientet e tyre ishte dhe "predatory pricing". Sipas kesaj praktike, bizneset e medha mund te perdorin truke ekonomike duke eliminuar konkurrentet nepermjet ofertes se mallrave me cmime jashtezakonisht te ulta. Ato kane mundesi te durojne humbjet e perkohesishme derisa te heqin qafe konkurrentet. Kur konkurrentet eliminohen, ato mund te arrijme monopolin dhe ti ngrene perseri cmimet.
Ato qe mesuesi i shkolles se mesme nuk ju thote eshte se literatura serioze qe te vertetoje kete praktike nuk ekziston. Ekonomisti i Universitetit te Cikagos, Xhorxh Stigler ka shkuar deri atje sa te deklaroje se " Sot do te ishte e turpshme ne nivel profesional qe ta sjellesh kete argument". Nje nga problemet e "predatory pricing" eshte se eshte e pamundur te gjesh nje shembull aktual. Profesori antitrust Dominik Armentano, duke studiuar nje sere ceshtjesh se rendesishme kunder monopoleve ne shekullin e njezete, aktualisht nuk mund te gjente nje! Ka shume shembuj te dyqaneve te medha te ofrojne cmime shume te ulta, por fitimet e tyre kolosale qe supozohet se mund te bejne kur kane fushen e veprimit te gjithen per veten e tyre eshte thjesht nje mith....

.....Nje firme qe ka monopolin, sipas perkufizimit standart, ka fitime ekonomike duke ulur prodhimin dhe ngritjen artificiale te kerkeses per te arritur ngritjen e cmimeve.Por industrite ne te cilat monopoli ishte sic supozohet problem as e ulen prodhimin, as i ngriten cmimet. Gjate viteve 1880, per shembull , prodhimi i industrive "monopolistike" u rrit 7 here me shpejt sesa ekonomia ne pergjithesi. Dhe cmimet e ketyre industrive rane me shpejt sesa 7% i uljes se cmimeve ne te gjithe ekonomine.
Keshtu pra si rezultat i "predatory pricing", cmimet e lendeve te para ne vitet 1880-1890 rane 58% ai i celikut, 22% ai i sheqerit dhe 20% ai i zinkut....
Megjithese Xhon D. Rokfeler i Standart Oil eshte akuzuar se ka bere "predatory pricing", profesoret te ndershem ndaluan duke bere akuza te tilla pas botimit klasit te artikullit ne Gazeten e Ligjit dhe Ekonimise, te autorit Xhon MekXhi ne 1958. Rokfeleri arriti ne ate pozicion , sipas MekXhi, duke bashkuar dhe blere konkurrentet e tij, jo duke bere "predatory pricing'. Ne te kunderten Standart Oil, punesonte manaxheret dhe pronaret e firmave qe kishte blere, deri dhe i bente dhe aksionere ne Standart Oil. Nese keta manaxhere dhe pronare do te ishin trajtuar keq, ata do te ishin punonjes te padeshiruar. "Ish rivale te viktimizuar" shkruan MekXhi, "mund te presesh te jene punetore te padeshiruar dhe aksionere qe krijojne telashe.".....
....Por megjithe sherbimin e madh qe Rokfeleri i beri konsumatoreve amerikane dhe bizneseve ( te cilat tani mund te prodhonin mallrat e tyre me cmime me te uleta), qeveria federale levizi drejt shperberjes se Standart Oil gjate presidences se Tedi Ruzveltit. Por ne kohen qe qeveria federale shperberi Standart Oil ne 1911, cmimi i aksionit te kompanise ne burse kishte rene 25% si rezultat i konkurrimit normal te tregut. Akoma dhe historiani i te Majtes se Re, Gabriel Kolko shenon se duke filluar nga 1899, Standart Oil "kishte hyre ne nje faze te renies progresive ne kontrollin e saj te industrise se naftes , nje renie qe ishte pershpejtuar por jo e filluar nga shperberja"......

..........Gjykatesi i Gjyqit Suprem te SHBA Robert Xhekson, tha duke qene nje nga drejtuesit e Divizionit Antitrust i Departamentit te Drejtesise se "eshte e pamundur per nje avokat qe te cilesoje se cili veprim i nje biznesi mund te cilesohet si i ligjshem nga Gjyqet. Kjo situate eshte e turpshme per biznesmenet te cilet duan tu binden ligjeve dhe oficereve qeveritare te cilat duan te vendosin ligjet". Kryetari i Bankes Federale Alen Grinspan e denoi legjistraturen antitrust ( antimonopol) kater dekada me pare duke thene:
Duhen te kesh dhunti te jashtezakonshme per te mbajtur ne dore 50% te tregut ne nje ekonomi te tregut te lire. Duhet te kesh mundesi rendimentative te pazakonshme, gjykim te pagabuar dhe perpjekje te pafund per te permiresuar mallin dhe tekniken e prodhimit te tij. Nje kompani e rralle qe eshte e mundur te kete pjese ne treg per nje kohe kaq te gjate me vite apo dekada e ben duke rritur rendimentin produktiv dhe duhet lavderuar, jo denuar......"
.........Por mania antimonopol shkonte akoma me tej. Shkaterroi firmen ajrore PanAmerikan duke e ndaluar te kete fluturime kombetare , duke e privuar nga i ahstuquajturi "trafiku ushqyes" per fluturimet e tij nderkombetare. IBM u ngacmua per 13 vjet sepse kishte 65% te tregut ne SHBA. Ne kohen qe qeveria federale dha doreheqjen nga ndjekja e kompanise, kjo e fundit ishte mundur nga konkurrentet. Duke filluar nga 1937, General Motors adoptoi nje politike si kompani qe te mos kapte ne dy dekadat e mevoshme me teper se 45% te tregut te shitjes se automobilave nga frika e persekutimit antimonopol. Disa eksperte thone se kjo vetepermbajtje e General Motors shpjegon se perse amerikanet humben nje sasi te madhe te tregut te makinave tek industrite gjermane dhe japoneze, ne gjysmen e dyte te shekullit......"

Fragmentet jane marre nga faqet 93- 107.

Keshtu pra ILP. Monopole ne nje ekonomi te lire te tregut te lire eshte e pamundur te ekzistojne. I vetmi monopol ne keto raste eshte qeveria! Shembull sot ne SHBA eshte WalMart, supermarket e medhenj qe shesin mallra te lire dhe punesojne jo pak po rreth 1,3 milion amerikane. Qyteti i Nju Jorkut, deri me sot e ndalon Walmartin te hapi dyqan ne Nju Jork nga frika se " do te coje ne falimentim bizneset e vogla". Keto biznese te vogla vec jane te lira te me rrjepin mua si konsumator ( banor i Nju Jorkut) duke me shitur sa frengu pulen nje mall qe ne Walmart eshte 30% deri 60% me i lire! Kush eshte monopol ne kete rast?

Gjithe te mirat
Toro

[edspace]

ILovePeja,

Jam dakort me paragrafin e dytë që ke shkruar. Nqs qeveria heq dorë nga kontrolli i ekonomisë, atëherë në të njëjtën kohë heq dorë edhe nga kujdesi për punëtorët, të papunësuarit, të sëmurët, të varfërit. Prandaj, është e domosdoshme që qeveria të vendosë taksa, të kontrollojë çmimet, e të marrë hapat e duhur që fitimi ekonomik të jetë i dukshëm tek të gjitha shtresat e popullatës.

Në një shoqëri demokratike qeveria zgjidhet nga zgjedhjet e lira dhe vota e të gjithë personave, qofshin të pasur a të varfër, ka të njëjtën peshë. Nqs i pasuri e jep votën për një qeveri që do t'i rrisë fitimet e biznesit, i varfri e jep votën për atë qeveri që do t'i ofrojë kushte më të mira pune, do ta ndihmojë të ushqejë familjen e do t'i edukojë fëmijët. Vota e të gjithë qytetarëve është e barabartë, prandaj qeveria ka detyrime ndaj të varfrit po aq sa ka detyrime ndaj të pasurit. Në fakt, qeveria ka detyrim ndaj shumicës, e mqns ka më shumë të varfër, atëherë qeveria duhet të ketë si prioritet të ndihmojë klasën e atyre që vuajnë, sesa klasën e atyre që jetojnë në lluks.


Toro,

Mqns e ke filluar me presidentët, të kujtoj se Tomas Xheferson, një nga baballarët e kushtetutës Amerikane ka qënë ndër të parët që ka parë rrezikun e bizneseve të mëdha dhe monopoleve dhe ka këmbëngulur që në ligjin e të drejtave të njeriut ("bill of rights") të futej edhe mbrojtja ndaj monopoleve dhe bizneseve të mëdha. Për fat të keq kjo nuk u miratua. Në fillim të shekullit 19, kur Xhefersoni u bë president u krijua një nga korporatat e para bankare dhe u pa menjëherë rreziku i korrupsionit, sidomos kur banka filloi të merrej me politikë. Ëndrra e Xhefersonit ishte që qeveria të kishte kontroll minimal mbi të drejtat e individëve, por të kishte kontroll të plotë mbi çdo lloj institucioni me qëllim që fuqia të ishte gjithmonë tek njerëzit, e jo tek korporatat, monopolet, e interesat e institucioneve private.

Në lidhje me Presidentin Kullixh, të kujtoj se në muajt e fundit të presidencës së tij ndodhi depresioni i madh ("The great Depression") që zgjati plot 10 vjet. Gjatë kësaj kohe pothuajse të gjitha institucionet financiare falimentuan, papunësia arriti kulmin e njerëzit nuk kishin as bukë për të ngrënë. Sipas analistëve, dy nga arsyet pse ndodhi depresioni ishin: (1) mungesa e qeverisë për të përmirësuar ekonominë, dhe (2) niveli i pabarazisë midis të pasurve dhe të varfërve, bosave të firmave dhe punëtorëve të thjeshtë. Pra, kur qeveria nuk ndërhyn, fuqia bie në dorën e një grupi të vogël njerëzish që kontrollojnë edhe drejtimin e ekonomisë. Sa më e përqëndruar është fuqia blerëse, aq më delikat është tregu dhe ekonomia.

Me ç'kam lexuar unë, Presidenti Frenklid D. Ruzvelt konsiderohet si një nga Presidentët më të mirë që ka patur Amerika. Ndërhyrja e tij për të rregulluar ekonominë e nxorrën Amerikën nga depresioni dhe e përgatitën atë për luftën e dytë botërore. Ruzvelti firmosi me dhjetra programe për të ndihmuar fermerët, për të hapur punë, për të ndihmuar njerëzit e thjeshtë. Programi i sigurimeve shoqërore (social security) që ka qënë një nga programet më të suksesshme të Amerikës është filluar pikërisht nga Ruzvelt. Puna e tij për të rikthyer fuqinë tek njerëzit e për të bërë zapt bankat e bizneset e mëdha i fitoi atij mandatin e dytë si President. Ligjet e fuqizuar nga Ruzvelti e stabilizuan ekonominë për dekada të tëra, deri sa Presidenti Regan me shokë ndoqën metodikën "laissez-fair" dhe e rikthyen ekonominë në duart e bizneseve. Që prej asaj kohe e deri më sot, pabarazia midis bosave të kompanive dhe punëtorëve ka qënë gjithnjë në rritje. Fuqia e madhe në duart e korporatave ka eliminuar sindikatat dhe bashkë me to janë zvogëluar gjithnjë e më shumë benefitet e vendit të punës.

Të kujtoj këtu se qëllimi i sindikatave nuk është vetëm rritja e rrogës por edhe sigurimi i vendit të punës, përkufizimi i orëve të punës, kushtet e ambjentit të punës, të drejtat e punëtorëve për të bërë greva, sigurimi i shërbimeve mjekësore, numri i ditëve pushim, etj. A do t'i zëvëndësoje të gjitha këto më lart për një rrogë 4-5% më të lartë?

Në lidhje me Ludwig Erhard, ai trashëgoi një ekonomi gjermane që kontrollohej nga ligjet e ushtrisë dhe kjo sigurisht që ishte e kontrolluar në ekstrem. Ne krahasim me kontrollin ushtarak, edhe me konservatorët duken si liberalë. Erhard mund të ketë ndjekur sistemin liberal për të rimëkëmbur ekonominë, por në të njëjtën kohë ai krijoi edhe sistemin e tregut shoqëror (social market) që e vlerëson rritjen e ekonomike jo vetëm mbi fitimet financiare por edhe mbi përmirësimin e kushteve të punës dhe mirëqënien e shoqërisë. Ky është edhe sistemi ekonomik që ka patur më shumë sukses në disa nga vendet Evropiane. Edhe njëherë dua të theksoj se suksesi nuk matet vetëm me të ardhurat e ekonomisë, por edhe me mirëqënien e pjesëtarëve të asaj ekonomie.


Sa për monopolet, nga më të njohurit është sigurisht Microsoft. Nuk di që Microsoft të ketë shkelur ndonjë rregull dhe paratë në përgjithësi i ka fituar me "djersë". Megjithatë, a mund të imagjinosh dot fuqinë që Microsoft zotëron, jo vetëm në industrinë e kompjuterave, por edhe nga vetë kapitali. Mund të themi pa dyshim se Microsoft, IBM, e shumë korporata të tjera ndërkombëtare janë më të fuqishme se disa vende të vogla si Shqipëria. A mund të imagjinosh dot se sa kokë politikanësh mund të blejë Microsoft? Këtu po flas për kokë politikanësh Amerikanë, se politikanët e vendeve të vogla i marrin nëpër këmbë.

Florian Krasniqi (anëtar i UÇK-së) me shokë, kanë dalë në dokumentar duke shkruar çeqe për fushatën e Xhon Kerrit me qëllim që Kerri të pranonte pavarësinë e Kosovës kur të zgjidhej President. Kur Floriani, një emigrant Shqiptar, mund të ketë këtë ndikim tek një politikan, mendo tani sa çeqe mund të shkruaj Microsoft për këta politikanë. Mendo tani sa çeqe mund të ketë shkruar Rokfeler për biznesin e tij. Mos harro se familja e Rokfeler edhe sot ka anëtarë në kongresin Amerikan. Në fakt, është për tu çuditur se si shumica e politikanëve jo vetëm që janë milionerë, por janë edhe trashëgimtarët e familjeve më të njohura të biznesit.

Nuk u futa fare tek manipulimet e tregut sepse mjafton të shikosh ndikimin që korporatat e monopolet kanë mbi vetë qeverinë. Pra, rreziku qëndron se tani nuk është më qeveria që kontrollon ekonominë, por ekonomia që kontrollon qeverinë. E kush lufton këtu për klasën punëtore? A interesohet njeri për kushtet e punëtorëve, për Amerikanët që ngelen pa punë e zëvëndësohen me punëtorë Meksikanë, Indonezianë, Kinezë? Sa punëtorë kanë sigurime shëndetësore? Çfarë ka ndodhur me ëndrrën e Xhefersonit që njeriu të jetë i lirë nga korporatat? Vallë sa artikuj të WallMart janë prodhuar në Amerikë?

Siç e shikon, ideologjia liberale ka patur ndikim negativ në mirëqënien e shoqërisë. Shteti është kthyer tani në një lodër të ekonomisë dhe pakicës që kanë. Ndërkaq të gjitha shërbimet elementare që duhet të gëzojë çdo njeri, janë katandisur në privilegje. Po flas këtu për shëndetësinë, arsimin, ndihmën sociale, pensionet, që Amerika krahasohet shumë keq me vendet Evropiane.

E vetmja arsye e vlefshme që shoh për ideologjinë liberale dhe neo-liberale është zaptimi i tregut botëror. Nqs Amerika do kontrollonte ekonominë e korporatat, atëherë do ngriheshin korporatat Evropiane që do shfrytëzonin tregun botëror e do ishin më të fuqishme. Kjo nuk mund të lejohet për një superfuqi, prandaj nga frika se dikush tjetër do dilte më parë, qeveritarët Amerikanë zgjodhën të sakrifikonin mirëqënien e qytetarëve Amerikanë, për të udhëhequr ekonominë botërore.

[Toro]

Per Edspace,
Cfare shkaktoi Depresionin e madh te 1929 eshte nje ceshtje e komplikuar. Te majtet dhe qendristet akuzojne kapitalizmin dhe ciklet e tij te renies dhe te ngritjes se ekonomise se tregut. Por kjo renie dhe ngritje nuk eshte e domosdoshme si pasoje e vete ekonomise se tregut, por mund te shkaktohet dhe nga faktore te tjere. Keshtu psh, ishte banka qendrore ( Federal Reserve) -nje institucion JO I TREGUT ajo qe shkaktoi renien e burses ne tetor 1929.
Mos harro nje sektor i ekonomise amerikane, bujqesia, ishte perhapur jashtezakonisht shume. Shume me teper nga c'mund te kete llogjike ne nje ekonomi. Fermeret ishin shtuar jashtezakonisht gjate LIB, kur prodhimi ne Evrope ishte nderprere. Do te ishte e paarsyeshme qe te rrinte ne te njejten madhesi, kur ne Evrope filloi prodhimi i mallrave bujqesore. Njerezit duhet te kalonin ne sektore te tjere qe te prodhonin mallra qe nevojiteshin.
Fakt eshte se gjate depresionit te madh, sipas shkollareve te majte , duhet te prisje qe njerezit mos te kishin fuqi blerese per te blere mjete te komsumit te perditshem. Por ne fakt ishin industrite e renda ato qe vuajten me teper dhe cuan me teper te papune neper rruge.

Sa per Ruzveltin, namin ka se nxorri SHBA nga depresioni i madh. Programet e tij shoqerore dhe programet per punet publike, thjesht merrnin para nga nje xhep( e atyre qe kishin) per ti futur ne xhepin tjeter ( e atyre qe nuk kishin). Ky nuk eshte kapitalizem, por socializem! Teoria e pabarazise dhe e qeverise qe do te vendosi "drejtesine" eshte qesharake. Po te ishte ashtu imponohej rroga minimale 100$ ne ore per te gjithe dhe zgjidhej problemi. Por nje politike e tille do te sillte papunesi te madhe!

Programet e Ruzveletit, qe i kish filluar Huveri me pare, thjesht e zgjaten akoma me teper depresionin. Duke shkaterruar dritherat ( qe te krijohej kerkese e madhe ne treg) nderkohe qe njerezit vuanin urie e kaloi krizen Ruzvelti? Duke paguar fermeret qe te mos prodhojne asgje e kaloi krizen? Ne 1933 u therren 6 milione derra dhe U VARROSEN, qe te ngrihej cmimi i mishit! Politike e bukur per te ndihmuar te pangrenet!

Apo duke blere votat me punet qe hapte atje ku nuk nevojiteshin e kaloi krizen Ruzvelti? Nese neper librat shkollore permendet vetem Niksoni si manipulues votash, Ruzvelti ka qene pionieri i kesaj politike.
Papunesi u zvogelua ne 1941, kur ne fuqi hyri mobilizimi ushtarak. Ne forcat e armatosura kishin hyre 22% e fuqise punetore ekzistuese. Keshtu hiqet papunesia?
Gjate luftes njerezit i kishin xhepat plot me leke, ne kohen e Ruzveltit, por sepse kishte krijuar ky i fundit programe sociale, por sepse ishte E NDALUAR te blije makina, shtepi, mallra elektroshtepiake( prodhimi i tyre ishte ndaluar nga qeveria), deri dhe cokollata, sheqeri e benzina ishin me tollon! Ky pra nuk eshte prosperitet!

Depresioni iku pas LIIB kur paqartesia qe kishin bizneset pas vdekjes se Ruzveltit. Gjate viteve te Ruzveltit, per cdo dollar qe investohej, nese nxirrje fitim, qeveria te merrte 75 cente si takse. Po te mos kishe fitim humbje 100%. Shumica e investitoreve preferuan ti mbajne parate neper banka! Te palevizura! Ky ishte Ruzvelti!

Kaq shkurt se nuk kam me teper kohe!