Suzana Zisi

[Mciri]

Ndjemë... Falmë... Përqafomë...

Unë,
nuk të nderova me timin emër.
Është mbytur në lotin e fjalës,
“poetja jote brilante”, e fëmijërisë sime të vogël.
Unë thinjat t’i shtova baba,
gabime bëra sa desha.
Me rrudhat e tua shtrirë dashurisë,
qava e qesha...

Ndjemë baba!
Nuk dita të jem “pasqyra jote e madhe”,
shkëputur prej qiellit “sa një gogël”.
Falje, nuk kërkova kur “gënjeshtrat,
si qilim,
mbi besimin tënd i shtrova.
Kur vuajtjen dhe lodhjen tënde,
gotave të konjakut i harrova.

Sot,
kur netët e mia,
gdhihen mbi fytyrën e bijës sime të njomë,
kujtoj dridhjet e tëndes zemër.
Unë e di mirë baba,
ti kurrë nuk më ke mohuar,
e asnjëherë turpëruar prej timit emër...

Edhe pse rinisë tënde, pleqëri “çmenduria”
ime i dha,
Ndjemë!
Falmë!
Përqafomë...!

Unë të dua baba...

[Mciri]

Në dukje e thjeshtë

U përplasën një ditë në vjeshtë,
Ai dhe Ajo – puhizë, në dukje e thjeshtë,
Por, thellë-thellë, uragan...

Ai fluturoi.
Ajo u çmend.

Ai frymëron.
Ajo shpesh qan.

Por gjembat, ah gjembat...
Në zemër i mban.
Ashtu, në dukje, e thjeshtë.

Ishte,
Është,
Dhe ka për të mbetur, vjeshtë...

[Viola.V]

JAM I YTI…

Jam i yti...
Pëshpëritje që kaloi prej gojës,
mushkërisë,
kërthizës,
deri në fundbarkun tim.
Ish zgjim i vdekur shekuj më parë.
I dashurisë - rikthim.
“Jam i yti”,
ulërin dëshira për ta shuar flakën me zjarr.
Etjendezur, përpëlitesha në tëndin përqafim...
“Jam i yti?”
Jo!
Ti, nuk je veç Dielli im...
Rrezelëshuar, harlisur mbi ankthin - mallkim.
“Unë jam i yti...”
Ish ëndërr, makth, lojë e syve blu.
Zbret fundbarkut tim ëmbël.
Dhe, si klithmë lëshohet qiejve të tu.

Nga te gjitha poezite kjo me pelqeu me shume .

[EDLIN]

TE JESH... FJALE


Libri me poezi nga Suzana Zisi

Poetja e identifikon veten me fjalën për ti bërë të qartë lexuesit se, ato që ato shkruan nuk janë të rastesishme apo të kërkuara. Janë shpirti i saj, idetë, filozofia e saj, dhe jo vetëm të saj por te brezi, kohës, jetës, vendit te saj, të cilat ajo në mënyre krejt të natyrshme i mpleks, për të prodhuar në kudhren e talentit, poezi, zëra, fryme, ide, filozofi, ndjenjë, dashuri dhe jetë…

Libri hapet me poezinë “Një fjalë për ty”.

“Fjalë,
Thënë ashtu sic duhet,
Hieroglif që flet shumë…”

Kjo është hyrja e poezisë. Ndërsa mbyllja është kjo:

“Hieroglif i vogël që flet shumë
E gërme pas gërme bëhet poezi.
Rrënjët kapen fort tek unë.
Degët e heshtura të atyre që kurrë nuk i thashë,
Blerojnë tek ti…”

Tek këto vargje kemi dy figura poetike, dy metafora.
Eshtë nje dialog i përhershëm midis dy subjekteve: “rrenjet tek unë”, “degët tek ti”.
Eshtë ky një dialog i përhershëm për të gjetur pozitën e vet në hapësirë, për te gjetur edhe harmoninë me vetën.

Fjalë...
Thënë ashtu siç duhet.
Hieroglif që flet shumë.
Gërmë pas gërme bëhet varg.
Rrënjët kapen fort tek unë.
(Degët e heshtura,
të atyre që kurrë nuk i thashë,
blerojnë tek ti).
Agoninë,
që përtypin kukuvajkat rrugës,
Mos e prek!
Dimri e ngroh në muzgun e gjumit të tij…
Kur të thahen njomështirat degë,
trokit me grushta kraharorin tim.
Mund ta gjesh aty të strukur,
Atë që kurrë nuk njohu zgjim.
Shtrydhe, që të pikojë
etjen për një këngë të harruar,
apo thjesht, pikëllim…
Qumësht dëshirash,
mbetur nga shtatëzania e fundit me dritën,
Që…
çuditerisht,
kish shijen e dashurisë,
e, kurrë nuk pikoi kur duhej,
në “të zezën” e syve…
Kam frikë ti shfaqem hijes.
Veten, e mas me metrin e memecërisë...
Degë të njoma thyer nga era,
Si vargjet e mia këputen mëngjeseve të fjalës…
(Që duhet thëne së mbari,.jo së prapthi)
Hieroglif i vogël që flet shumë
e gërmë pas gërme, bëhet poezi…
Rrënjët kapen kaq fort tek unë.
Degët e heshtura,
të atyre që kurrë nuk i thashë
Blerojnë tek ti…


© Suzana Zisi

Pergezime Zana,bukur...

[Askusho]

DISA MENDIME PËR POEZINË E SUZANA ZISIT
(rreth vëllimit poetik: “Imazhet kanë ftohtë”, 2006.)


1. (omnia vincit amor*)

Në librin poetik të Suzana Zisit “Imazhet kanë ftohtë” është edhe poezia: “Në dukje e thjeshtë”:

U përplasën një ditë, në vjeshtë,
Ai dhe Ajo - puhizë, në dukje e thjeshtë,
Por thellë - thellë, uragan...

Ai fluturoi.
Ajo u çmend.

Ai frymëron.
Ajo shpesh qan.

Por gjembat, ah gjembat...
Në zemër i mban.
Ashtu, në dukje, e thjeshtë.

Ishte,
Është,
Dhe ka për të mbetur vjeshtë...

Suzana Zisi me këtë poezi (një akuarel i mrekullueshëm i ndjenjave njerëzore), duket sikur na ka hapur pakëz një dritare, diku në një kënd të braktisur të kopshtit tërë pemë e gjetherënie vjeshte, nga ku dallohen siluetat e dy të rinjve që konsumojnë dashurinë e tyre dhe njëkohësisht dramën e ndarjes, braktisjes që mbart “gjemba”, që megjithëse shpojnë e gjakosin, përçojnë kujtimin, atë kujtim ëmbëlndjellës e engjëllues, sa na bën të ndihemi paksa në faj, për fajin tonë të vetëm e të pafajshëm, se kemi qenë dëshmitarë rastësorë të një skene dashurie e ndarjeje të beftë.
Por siç na thotë një shprehje e vjetër popullore se: “dukeja gënjen (mashtron)”, ashtu edhe poetja Zisi na rrëfen se: .../U përplasën një ditë, në vjeshtë, .../Ai dhe Ajo - puhizë, në dukje e thjeshtë, /Por thellë - thellë, uragan /... . Me fjalë të thjeshta, tepër elegante, që mbartin emocion dhe befasi, duke i krahasuar në fillim të takimit të dashuruarit me puhizën, atë lëvizje ajri aq të lehtë, sa thua s’e ndien dhe më pas, kur dashuria e ëmbël rrjedh, ajo kthehet në uragan që të mbështjell e të shkul nga rrënjët duke të ta “shkundur” gjithë qenien.
S.Zisi na e sjell dashurinë dhe ndarjen me elementë të vjeshtës e natyrës si era, puhiza, gjembat, fluturimin, na e derdh në shpirt gjithë bukurinë në ngjitje e në zbritje të ndjenjës më të pastër e të hijshme njerëzore, duke i trajtuar në unitet të dyja si elementë të vjeshtës. Është një pikturim sa i zhdërvjelltë aq edhe i freskët, sa lirik aq edhe filozofik, sa i thjeshtë aq edhe i mirëfshehur brenda mjegullës së shpirtit, duke na shfaqur mendimin se ai që nuk gabon kurrë në jetë s’mund të quhet njeri: “errare humanum est**”.
Por a mund të quhet një dashuri e dështuar gabim?
Po, edhe jo, por mbi të gjitha një gjë mund të themi me bindje: se jeta mund të kuptohet e shijohet si një e tërë apo e plotë vetëm nga prova apo “gabime” të vogla: ab uno disce omnes***

2.( in absentia****)

Në librin me rreth 100 poezi të Suzana Zisit mund të veçojmë mes të tjerave poezitë: CRAZY (Me atë përqafimin e çmendur: .../Të jam lidhur e tëra pas trupit, në një /përqafim vdekjeprurës...! /); JAM NË MES TË PYLLIT (Me atë pritje horror: .../Koha, /ka vdekur në prag të së ardhmes. /E shkuara e uritur, lëmon dhëmbët. /) MË THËRRMOHEN FLETËT (Me pritjen të sendshpirtëzuar si libër: .../Kopertina, mbahet ende. /Brenda, më thërrmohen fletët. /); NATËN KUR TI FLIJE (Me atë xhelozinë e së dashurës për të dashurin: .../Natën, kur ti flije, t’u futa në shpirt, /Nga rruga, që vetëm unë di. /); UNË, TI, ANA MARIA... (Me atë brishtësi e bukuri vargu si foshnjë: .../Unë jam toka. /Ti - dielli. /); FJALA (.../Varur pasionesh, /nderur në mall, /) LULET (Sa jep njëra shpirtin, /ja ku lind një tjetër. /); NJË MËNGJES TJETËR ME ARGJIRON... (.../Hija jote e mëngjesit, /shtriqet përgjumshëm të më mbulojë. /); ANA MARI... (Me atë dashurinë e thellë mëmë-bijëz: .../Etjendezur, për të bukurën buzëqeshje, /Syve të tu, Ana Mari.); SHKRUAJ (Me atë shkrim aq mbireal: .../Shkruaj e shkruaj mbi lëkurë. /Mbijnë trishtueshëm pemë e lule. /); MUSHTI I LULEVJJESHTËS (Me atë dehje aq të veçantë të ndjenjave: .../Unë jam pëshpërimë /e stinës së ndezur. /Dehem duke pirë, honeve të trillit. /); NGJYRAT MBETEN TE NE... (Me ato figura aq piktorike: .../Syve të tu, u struk e kaltra, /E qyteti mbeti pa det. /E kuqja, u nder buzëve të puthjeve. /); NËN DHÉ (Me atë fund drithërues: .../Epitaf mbi varr, /sytë e tu të ftohtë. /); E MUROSUR QIEJVE... (Me atë pritje deri në murosje për dashurinë: .../Edhe pse sytë shpesh i drejtoj nga lindja /Perëndimet, më murosin këtu. /); e shumë të tjera...

3.(primum vivere, deinde philosophari*****)

Poezia së pari duhet jetuar, pastaj filozofuar dhe Suzana Zisi (1967), kësaj ia ka arritur më së miri, duke na futur edhe ne lexuesve në petkun e ndijimeve të saj, që na duken të vërteta, sepse kështu i perceptojmë e i ndijojmë ato.
Kur një poet ta bën aq të vërtetë edhe një të vetme poezi, sikur je duke e jetuar atë çast dhe thua me vete kështu mund ta shkruaja edhe unë, ajo është poezi. Poezinë e Suzanës në këtë libër mund ta ndijosh si një të tërë edhe pse e ndarë në pjesëza të vogla aty gjen një element bazë që e përshkon tejetej amalgamën poetike që është elementi erotik. Ky element jepet herë herë i vrullshëm, herë herë i qetë, herë në pritje, herë në ndarje, herë në ngjizje, herë në ngashërim, e herë në ekzaltim. Erotizmi është i ndërthurur ngjeshur me elementin lirik dhe atë filozofik në mënyrë organike duke u shkrirë natyralisht.
Poezia e Zisit të jep përshtypjen që në leximin e parë se kemi të bëjmë me një varg tepër sensual, lirik me nota të theksuara “të femërores” gjë që i jep autores një pasaportë apo identitet të veçantë ndër poeteshat tona më të mira. Një zë i tillë i ka munguar poezisë shqipe.
Si tipar dallues të poeteshës Zisi mund të veçojmë: “Pritjen...”, Pritjen për një dashuri të re, Pritjen për dashurinë e vjetër, për burrin që do, për mashkullin e dëshiruar, për ndjenjën që e përvëlon trup e shpirt, Pritje për ripërtëritjen e çasteve të kaluara magjishëm, por mbi të gjitha ajo na lë të kuptojmë se: “PËR DASHURINË E VËRTETË, PRITJA LE TË JETË NJË JETË”.
Duke marrë shkas nga arritjet e deritanishme të librave poetikë të Suzana Zisit dhe duke besuar fort në vlerat e saj, presim të na falë në të ardhmen edhe befasi të tjera.

Andi Meçaj
16/12/2011
------------------------------------------------------------
omnia vincit amor* - (lat. dashuria fiton mbi gjithçka.)
errare humanum est** - (lat. të gabosh është njerëzore.)
ab uno disce omnes*** - (lat. nga prova të vogla mund të kuptohet e tëra.)
in absentia**** - (lat. - në mungesë, (të dikujt apo diçkaje.)
primum vivere, deinde philosophari***** - (lat. së pari duhet të jetosh, pastaj të filozofosh.)

[[Perla]]

Dehu përjetësish me mua...

Edhe pse të ndiej gjarpërisht mbi lëkurë
duke depertuar thellë…thellë në asht,
Më mungon:
Si sharku - bariut në dimrin me borë,.
Si klorofili - pranverës së çmendur.
Si dielli – nudos, në verë.
Si gjethja e kuqe - vjeshtës…


I ulëras ekzistencës me klithma të çmendura pasioni…
Duke grricur shpirtin tim dhe tëndin,
Dashurinë që nuk mjafton as edhe për një “vakt’
në kupën e praruar të Zotit…

Shndërruar në “eliksir” jete,
Derdhem:
gojës ,
.......buzëve,
..............dëshirës,
.........................etjes…

Dehu përjetësish…me mua…

Por…bëje tani, tani…se
gjaku shpertheu kapilarët
dhe…
nisi rrugëtimin e vdekjes...


©SUZANA ZISI
Vellimi poetik “Te jesh…fjale”

[EDUARDI]

Te pershendes suzana... Urime te metejshme...