Ramizi per Enverin..

[Brari]

gazeta.. Shekulli


--


Ramiz Alia: Enveri, protagonist i historisë


RAMIZ ALIA

MEMUARE
Pas një heshtjee relativisht të gjatë Ramiz Alia rikthehet publikisht në mbrojtje të figurës së Enver Hoxhës dhe Luftës Nacional-Çlirimtare. I thur lavdërime me rastin e 20-vjetorit të vdekjes dhe shpreh indinjatën e tij për refuzimin e dhënies së dëshmisë së veteranit të luftës ish-komandantit të përgjithshëm. Mohon gjithashtu që ish-udhëheqësi komunist të ketë humbur kthjelltësinë mendore në fund të jetës së tij

“E kam takuar dhe kam biseduar
me Enverin edhe një ditë para vdekjes”

“Është shkruar se Enveri vitet, sidomos muajt e fundit të jetës së tij, nuk ishte i kthjellët nga pikëpamja mendore. Kjo nuk është e vërtetë. E.Hoxha vuante nga diabeti qysh nga viti 1948, ndërsa nga shqetësimet kardiake që nga viti 1972, kur pësoi një infarkt. Që nga ajo kohë gjendja e tij ka ardhur duke u rënduar, por asnjëherë nuk iu shmang punës. Në fakt, nuk ka asnjë mbledhje të KQ të Partisë në të cilën të mos ketë marrë pjesë. Bile edhe mbledhjet e Byrosë Politike ose të Sekretariatit të KQ që janë bërë në mungesë të tij numërohen me gishta. Unë e kam takuar dhe kam biseduar me të edhe një ditë përpara se të vdiste.”

“Nuk mund të bëhet leckë lufta
se dikujt nuk i pëlqen Enver Hoxha”

“Veçse duhet thënë fort se një epokë e tërë historike dhe protagonisti i saj kryesor, Enver Hoxha, nuk mund të shuhen e të hidhen poshtë me gjykime të njëanshme dhe të nxitura nga motive personale. Një periudhë e tillë e historisë sonë, lufta që solli çlirimin e atdheut nga pushtuesit e huaj dhe përpjekjet e tërë popullit shqiptar për të ndërtuar e mbrojtur lirinë e pavarësinë e vendit nuk mund të bëhen leckë, sepse dikujt nuk i pëlqen Enver Hoxha. Një qëndrim i tillë nuk bën gjë tjetër veçse hedh baltë mbi historinë e gjithë kombit tonë.”

“Refuzimi i dëshmisë së veteranit,
absurditet i mentaliteteve antihistorike”

“Mentalitetet antihistorike e subjektive të çojnë deri në absurditete. I tillë ishte qëndrimi, kohët e fundit, i Ministrisë së Mbrojtjes lidhur me dhënien E.Hoxhës të dokumentit të Veteranit të Luftës NÇL. Eshtë e pakonceptueshme, por, mbi të gjitha, përbën një ofendim të madh ndaj të gjithë atyre që gjatë uftës u radhitën në repartet e ndryshme partizane dhe luftuan për çlirimin e vendit nga pushtuesit e huaj, që komandantit të tyre të përgjithshëm t’i refuzohet dëshmia e Veteranit të Luftës NÇL.”

Njëzet vjet më parë vdiq Enver Hoxha, nën udhëheqjen e të cilit Shqipëria u çlirua nga pushtuesit e huaj, fashistët italo-gjermanë, dhe më pas, për afro katër dekada drejtoi përpjekjet vigane të popullit tonë për të ndërtuar një shoqëri të përparuar dhe të begatë, të karakterizuar nga barazia dhe drejtësia shoqërore, mbështetur në idealet e socializmit.
Ndaj figurës së E.Hoxhës dhe veprës së tij sot ka qëndrime të ndryshme. Ka disa që as duan të dëgjojnë për E.Hoxhën, që veprimtarinë e tij si udhëheqës i luftës dhe i ndërtimit socialist e “pikturojnë” me ngjyrat më të zeza që mund të imagjinohen. Nuk kam ndërmend të polemizoj, as me ata që vijnë nga radhët e Ballit apo të Legalitetit që, si bashkëpuntorë të pushtuesit, u mundën gjatë kohës së luftës, apo me antikomunistë që në ditët e sotme janë të “modës”, as me ata që gjatë regjimit të kaluar janë persekutuar dhe burgosur, me të drejtë ose pa të drejtë. Secili ka motivet e veta personale, të cilat po i shprehin sa nëpër gazeta, aq edhe në emisione të ndryshme televizive.
Veçse duhet thënë fort se një epokë e tërë historike dhe protagonisti i saj kryesor Enver Hoxha, nuk mund të shuhen e të hidhen poshtë me gjykime të njëanshme dhe të nxitura nga motive personale. Një periudhë e tillë e historisë sonë, lufta që solli çlirimin e atdheut nga pushtuesit e huaj dhe përpjekjet e tërë popullit shqiptar për të ndërtuar e mbrojtur lirinë e pavarësinë e vendit nuk mund të bëhen leckë, sepse dikujt nuk i pëlqen Enver Hoxha. Një qëndrim i tillë nuk bën gjë tjetër veçse hedh baltë mbi historinë e gjithë kombit tonë.
Mentalitetet antihistorike e subjektive të çojnë deri në absurditete. I tillë ishte qëndrimi, kohët e fundit, i Ministrisë së Mbrojtjes lidhur me dhënien E.Hoxhës të dokumentit të Veteranit të Luftës NÇL. Eshtë e pakonceptueshme, por, mbi të gjitha, përbën një ofendim të madh ndaj të gjithë atyre që gjatë Luftës NÇL u radhitën në repartet e ndryshme partizane dhe luftuan për çlirimin e vendit nga pushtuesit e huaj, që komandantit të tyre të përgjithshëm t’i refuzohet dëshmia e Veteranit të Luftës.
Për Enver Hoxhën kam shkruar në librat që kam botuar, si edhe në shtypin e përditshëm. Besoj se Redaksia e gazetës “Shekulli” do ta plotësojë këtë shkrim, duke riprodhuar pjesë nga libri im “Duke biseduar për Shqipërinë ”, që është botuar si intervistë në vitin 2001.

Pyetje: Padyshim, personi që dominoi gjatë historisë së re të Shqipërisë ishte Enver Hoxha, udhëheqës i padiskutueshëm, i adhuruar deri në kult. Ju e keni njohur nga afër, bashkëpunuat me të dhe duket se gëzonit besimin e tij. Cili është sot mendimi juaj për Enver Hoxhën?

Përgjigje: Për pesë dekada E.Hoxha ka qenë udhëheqësi kryesor i Shqipërisë, i dashur dhe i respektuar nga masat e gjera të popullit. Ndokush thotë se ky qëndrim ishte i imponuar, se njerëzit "bënin" sikur e donin, kurse në realitet e kishin frikë, trembeshin prej tij. Kjo nuk është e vërtetë. Njerëzit e njohën Enver Hoxhën në kohët më të vështira, gjatë luftës për çlirimin e atdheut nga pushtuesit e huaj. Ata e njohën jo nëpërmjet shkrimeve, por e panë me sy në malet e Shqipërisë në krye të partizanëve, i hapën dyert e shtëpisë dhe i dhanë të hajë nga buka e tyre.
E.Hoxha ishte organizatori dhe udhëheqësi i Luftës NÇL, që u kurorëzua me çlirimin e vendit nga nazi-fashizmi. Ai hodhi themelet e shtetit të ri shqiptar dhe e udhëhoqi popullin në betejat e mëdha për ta nxjerrë vendin nga prapambetja shekullore e për të ndërtuar një të ardhme më të mirë. …
… E.Hoxha ishte i pajisur me një kulturë të gjerë. Ai i përkiste brezit që lidhte periudhën e Rilindjes sonë Kombëtare me kohët moderne. E.Hoxha lexonte shumë dhe tepër shpejt. Natyrisht, vendin kryesor e zinin librat historikë e politikë, kujtimet e njerëzve të shquar në botë, libra për sociologjinë e të tjerë. Ai kishte një kujtesë të jashtëzakonshme; mbante mend çdo gjë që ndeshte me interes në një libër, ashtu siç kujtonte njerëz dhe emra të atyre që kishte lexuar ose kishte takuar. Shpesh në bisedat që bënte, qoftë edhe për jetën partizane, mbante mend emrat e fshatarëve ku kishte ngrënë, të kuadrove që kishte takuar. Vetëm me datat e shifrat nuk e kishte mirë, i ngatërronte, duket se për ato nuk e lodhte mendjen. …
… Aktualisht kundërshtarët e tij, kur flasin për E.Hoxhën, e cilësojnë diktator, hakmarrës, që nuk ndalej përpara asgjëje, nëse rrezikohej pushteti i tij. Ata për t'u dhënë "vërtetësi" këtyre akuzave përmendin veçanërisht mungesat në fushën e demokracisë apo ekstremizmat që kanë ndodhur në zbatimin e luftës së klasave, qëndrimet e ashpra që janë mbajtur si ndaj kundërshtarëve të regjimit, ashtu edhe ndaj atyre udhëheqësve që në një mënyrë ose tjetër nuk kanë miratuar vijën e E.Hoxhës.
Eshtë e qartë se gjatë periudhës pesëdhjetëvjeçare të Shqipërisë së re janë bërë edhe gabime të ndryshme, si në fushën politike, ashtu edhe në atë ekonomike. E.Hoxha si udhëheqës kryesor i partisë dhe i shtetit, natyrisht për këto gabime mban edhe përgjegjësinë kryesore. Po kështu edhe përsa i përket dënimit ekstrem që u është dhënë disa kuadrove të larta të partisë, ose edhe për “mbylljen” e qëndrimet e ngurta në marrëdhëniet me botën e jashtme, ka ndikuar edhe vetë E.Hoxha, me "dyshimet" e tij dhe bindjen se Shqipërisë rreziqet i vijnë nga të huajt dhe komplotet e organizuara prej tyre.
… Është shkruar se Enveri vitet, sidomos muajt e fundit të jetës së tij, nuk ishte i kthjellët nga pikëpamja mendore. Kjo nuk është e vërtetë. E.Hoxha vuante nga diabeti qysh nga viti 1948, ndërsa nga shqetësimet kardiake që nga viti 1972, kur pësoi një infarkt. Që nga ajo kohë gjendja e tij ka ardhur duke u rënduar, por asnjëherë nuk iu shmang punës. Në fakt, nuk ka asnjë mbledhje të KQ të Partisë në të cilën të mos ketë marrë pjesë. Bile edhe mbledhjet e Byrosë Politike ose të Sekretariatit të KQ-së që janë bërë në mungesë të tij numërohen me gishta. Unë e kam takuar dhe kam biseduar me të edhe një ditë përpara se të vdiste.
E.Hoxha u shqua si burrë shteti e diplomat me urtësi të rrallë. Ai në bazën e politikës së jashtme të Shqipërisë së re vuri parimin e ruajtjes së sovranitetit të plotë kombëtar. Ai ngulte këmbë që Shqipëria të kishte zërin e vet në botë, që ajo t'u dilte drejtëpërdrejt zot interesave të saj, pa "kujdestarë", pa të tretë. Ai qysh në fillim ka udhëhequr luftën diplomatike për t'i siguruar shtetit të ri shqiptar një status të barabartë me shtetet e kombet që morën pjesë në koalicionin antifashist botëror.
E.Hoxha ishte kurdoherë i mirinformuar për çdo gjë që lidhej me politikën e jashtme. Ai lexonte mjaft libra që kishin të bënin me historinë e marrëdhënieve dhe me të drejtën ndërkombëtare, si dhe me zhvillimin e ngjarjeve në rajonet dhe "vatrat e nxehta" në botë. .. Padyshim, vëmendjen kryesore të tij e tërhiqnin zhvillimet që lidheshin më shumë me vendin tonë, si ngjarjet në Ballkan, në pellgun e Mesdheut dhe në Lindjen e Mesme. Për këto ai reflektonte, diskutonte vazhdimisht, nxirrte konkluzione dhe shkruante.

Pyetje: Interesimi i tij për ngjarjet ndërkombëtare duket nga pozicioni që ai merrte shpesh lidhur me temat e politikës së jashtme.

Përgjigje: E.Hoxha kishte një intuitë të veçantë. Ai ishte një takticien i përsosur. Karakteristikë e tij dalluese ishte aftësia për të reaguar me vendosmëri dhe në kohën e duhur ndaj ngjarjeve të veçanta. Ditën kur ushtria sovjetike ndërhyri me forcën e armëve në Çekosllovaki, në gusht të vitit 1968, Enveri, pa as më të voglin hezitim, e cilësoi këtë akt si një agresion të tipit fashist, si një veprim të rrezikshëm që mund të kërcënonte edhe lirinë e pavarësinë e Shqipërisë...
-Tani, -tha ai, -është koha që vendi ynë edhe de jure të largohet nga ky traktat ushtarak, që tashmë është shndërruar në traktat agresiv, njësoj si NATO-ja. Eshtë e vërtetë që de facto nuk bëjmë pjesë prej kohësh aty, sepse revizionistët na kanë përjashtuar, por aktualisht ne, nga ana jonë, duhet ta denoncojmë botërisht Traktatin e Varshavës dhe të shpallim largimin prej tij për të gjitha efektet.
Fusha tjetër për të cilën E.Hoxha tregonte interes të veçantë ishte ajo e kulturës. Ai diskutonte vazhdimisht dhe ka shkruar shumë për problemet që lidhen me këtë temë. Çdo njeri i paanshëm e ka të lehtë të konstatojë se te mendimi i E.Hoxhës për kulturën shkrihen pasioni i atdhetarit dhe kultura perëndimore me të cilën ishte formuar, me logjikën e rreptë të studiuesit marksist. E.Hoxha nga pikëpamja kulturore kishte orientim perëndimor, të fituar jo vetëm sepse studimet i kishte kryer në Francë, por sepse ndiqte përditë zhvillimet në fushën e kulturës, të letersisë e të artit në Perëndim. …
…E.Hoxha ishte partizan i pasionuar i trashëgimisë kulturore të së kaluarës sonë dhe të asaj botërore. Ai ishte armik i kozmopolitizmit, por edhe i ksenofobisë. Ruaj në shënimet e mia një bisedë, në të cilën ai thekson:
-Letërsia botërore është një thesar që është krijuar gjatë rrjedhës së epokave historike. Prandaj një pjesë e saj nuk u përshtatet kërkesave të sotme. Por, në kohën e vet, çdo vepër ka ndikuar në zhvillimin e shoqërisë. ... Prandaj e kaluara nuk duhet marrë "kallëp" e të hidhet poshtë me lehtësi, duke thënë se "e tërë kjo nuk vlen". Jo, çdo vepër duhet analizuar me kujdes duke pasur parasysh kohën kur është krijuar.
Kur sjell ndërmend që megjithë këtë në praktikën tonë artistike e letrare ka pasur "ngurtësi", ose "kufizime" apo "autocensurë", nuk mund të mos konkludoj se ato qëndrime në një pjesë të madhe kanë lidhje me paaftësinë e disa drejtuesve të partisë dhe të pushtetit, si dhe me oportunizmin e disa krijuesve, të cilët për të qenë "brenda", tregoheshin gjoja parimorë dhe impononin qëndrime sektare. Por nuk mund të mos vë në dukje se edhe E.Hoxha për këto shfaqje ka përgjegjësinë e vet. Nën presionin e situatave të krijuara ka ndodhur që E.Hoxha, në disa raste, ka qenë kontradiktor duke iu shmangur bindjeve të tij të brendshme.
Mendimi im është se E.Hoxha qëndron në radhën e personaliteteve më të shquara që ka nxjerrë nga gjiri i vet populli ynë. Pavarësisht se sot sundojnë pasionet dhe logjika e hakmarrjes antikomuniste, historia do t'i japë E.Hoxhës vendin që i përket. Ashtu siç nuk mund të mohohet Lufta NÇL e popullit tonë kundër fashizmit, nuk mund të errësohet e të shuhet emri dhe roli historik i E.Hoxhës në krijimin e përparimin e Shqipërisë së re.



09/04/2005

-------

[Brari]

Thote Ramizi mes tjerash:

“Është shkruar se Enveri vitet, sidomos muajt e fundit të jetës së tij, nuk ishte i kthjellët nga pikëpamja mendore. Kjo nuk është e vërtetë.

-


shum bukur..

Pra ishte i ndergjegjshem per te ditur se cbehej..e c'pasoja kishin brylat e tije ne plenume..
Tamam nje kanibal i vertete..

rrofsh Mizo..

do flasim prap..

...

[ademur]

Moderator.. mos e hiq kte teme sic e keni zakon qe i coni tek Gallata poshte shume shkrime interesante kinse ju ha palla per demokraci e e urreni komunizmin..
Lere temen ketu e te diskutojne njerzit me dinjitet..
Nuk cohet me zor lexuesi na halene poshte...por i lihet liri te debatoj per cdo gje aty ku eshte vendi..
Pra ceshtjet Historike do debatohen tek Historia..

qashtu..

--------

gazeta.. Shekulli


--


Ramiz Alia: Enveri, protagonist i historisë


RAMIZ ALIA

MEMUARE
Pas një heshtjee relativisht të gjatë Ramiz Alia rikthehet publikisht në mbrojtje të figurës së Enver Hoxhës dhe Luftës Nacional-Çlirimtare. I thur lavdërime me rastin e 20-vjetorit të vdekjes dhe shpreh indinjatën e tij për refuzimin e dhënies së dëshmisë së veteranit të luftës ish-komandantit të përgjithshëm. Mohon gjithashtu që ish-udhëheqësi komunist të ketë humbur kthjelltësinë mendore në fund të jetës së tij

“E kam takuar dhe kam biseduar
me Enverin edhe një ditë para vdekjes”

“Është shkruar se Enveri vitet, sidomos muajt e fundit të jetës së tij, nuk ishte i kthjellët nga pikëpamja mendore. Kjo nuk është e vërtetë. E.Hoxha vuante nga diabeti qysh nga viti 1948, ndërsa nga shqetësimet kardiake që nga viti 1972, kur pësoi një infarkt. Që nga ajo kohë gjendja e tij ka ardhur duke u rënduar, por asnjëherë nuk iu shmang punës. Në fakt, nuk ka asnjë mbledhje të KQ të Partisë në të cilën të mos ketë marrë pjesë. Bile edhe mbledhjet e Byrosë Politike ose të Sekretariatit të KQ që janë bërë në mungesë të tij numërohen me gishta. Unë e kam takuar dhe kam biseduar me të edhe një ditë përpara se të vdiste.”

“Nuk mund të bëhet leckë lufta
se dikujt nuk i pëlqen Enver Hoxha”

“Veçse duhet thënë fort se një epokë e tërë historike dhe protagonisti i saj kryesor, Enver Hoxha, nuk mund të shuhen e të hidhen poshtë me gjykime të njëanshme dhe të nxitura nga motive personale. Një periudhë e tillë e historisë sonë, lufta që solli çlirimin e atdheut nga pushtuesit e huaj dhe përpjekjet e tërë popullit shqiptar për të ndërtuar e mbrojtur lirinë e pavarësinë e vendit nuk mund të bëhen leckë, sepse dikujt nuk i pëlqen Enver Hoxha. Një qëndrim i tillë nuk bën gjë tjetër veçse hedh baltë mbi historinë e gjithë kombit tonë.”

“Refuzimi i dëshmisë së veteranit,
absurditet i mentaliteteve antihistorike”

“Mentalitetet antihistorike e subjektive të çojnë deri në absurditete. I tillë ishte qëndrimi, kohët e fundit, i Ministrisë së Mbrojtjes lidhur me dhënien E.Hoxhës të dokumentit të Veteranit të Luftës NÇL. Eshtë e pakonceptueshme, por, mbi të gjitha, përbën një ofendim të madh ndaj të gjithë atyre që gjatë uftës u radhitën në repartet e ndryshme partizane dhe luftuan për çlirimin e vendit nga pushtuesit e huaj, që komandantit të tyre të përgjithshëm t’i refuzohet dëshmia e Veteranit të Luftës NÇL.”

Njëzet vjet më parë vdiq Enver Hoxha, nën udhëheqjen e të cilit Shqipëria u çlirua nga pushtuesit e huaj, fashistët italo-gjermanë, dhe më pas, për afro katër dekada drejtoi përpjekjet vigane të popullit tonë për të ndërtuar një shoqëri të përparuar dhe të begatë, të karakterizuar nga barazia dhe drejtësia shoqërore, mbështetur në idealet e socializmit.
Ndaj figurës së E.Hoxhës dhe veprës së tij sot ka qëndrime të ndryshme. Ka disa që as duan të dëgjojnë për E.Hoxhën, që veprimtarinë e tij si udhëheqës i luftës dhe i ndërtimit socialist e “pikturojnë” me ngjyrat më të zeza që mund të imagjinohen. Nuk kam ndërmend të polemizoj, as me ata që vijnë nga radhët e Ballit apo të Legalitetit që, si bashkëpuntorë të pushtuesit, u mundën gjatë kohës së luftës, apo me antikomunistë që në ditët e sotme janë të “modës”, as me ata që gjatë regjimit të kaluar janë persekutuar dhe burgosur, me të drejtë ose pa të drejtë. Secili ka motivet e veta personale, të cilat po i shprehin sa nëpër gazeta, aq edhe në emisione të ndryshme televizive.
Veçse duhet thënë fort se një epokë e tërë historike dhe protagonisti i saj kryesor Enver Hoxha, nuk mund të shuhen e të hidhen poshtë me gjykime të njëanshme dhe të nxitura nga motive personale. Një periudhë e tillë e historisë sonë, lufta që solli çlirimin e atdheut nga pushtuesit e huaj dhe përpjekjet e tërë popullit shqiptar për të ndërtuar e mbrojtur lirinë e pavarësinë e vendit nuk mund të bëhen leckë, sepse dikujt nuk i pëlqen Enver Hoxha. Një qëndrim i tillë nuk bën gjë tjetër veçse hedh baltë mbi historinë e gjithë kombit tonë.
Mentalitetet antihistorike e subjektive të çojnë deri në absurditete. I tillë ishte qëndrimi, kohët e fundit, i Ministrisë së Mbrojtjes lidhur me dhënien E.Hoxhës të dokumentit të Veteranit të Luftës NÇL. Eshtë e pakonceptueshme, por, mbi të gjitha, përbën një ofendim të madh ndaj të gjithë atyre që gjatë Luftës NÇL u radhitën në repartet e ndryshme partizane dhe luftuan për çlirimin e vendit nga pushtuesit e huaj, që komandantit të tyre të përgjithshëm t’i refuzohet dëshmia e Veteranit të Luftës.
Për Enver Hoxhën kam shkruar në librat që kam botuar, si edhe në shtypin e përditshëm. Besoj se Redaksia e gazetës “Shekulli” do ta plotësojë këtë shkrim, duke riprodhuar pjesë nga libri im “Duke biseduar për Shqipërinë ”, që është botuar si intervistë në vitin 2001.

Pyetje: Padyshim, personi që dominoi gjatë historisë së re të Shqipërisë ishte Enver Hoxha, udhëheqës i padiskutueshëm, i adhuruar deri në kult. Ju e keni njohur nga afër, bashkëpunuat me të dhe duket se gëzonit besimin e tij. Cili është sot mendimi juaj për Enver Hoxhën?

Përgjigje: Për pesë dekada E.Hoxha ka qenë udhëheqësi kryesor i Shqipërisë, i dashur dhe i respektuar nga masat e gjera të popullit. Ndokush thotë se ky qëndrim ishte i imponuar, se njerëzit "bënin" sikur e donin, kurse në realitet e kishin frikë, trembeshin prej tij. Kjo nuk është e vërtetë. Njerëzit e njohën Enver Hoxhën në kohët më të vështira, gjatë luftës për çlirimin e atdheut nga pushtuesit e huaj. Ata e njohën jo nëpërmjet shkrimeve, por e panë me sy në malet e Shqipërisë në krye të partizanëve, i hapën dyert e shtëpisë dhe i dhanë të hajë nga buka e tyre.
E.Hoxha ishte organizatori dhe udhëheqësi i Luftës NÇL, që u kurorëzua me çlirimin e vendit nga nazi-fashizmi. Ai hodhi themelet e shtetit të ri shqiptar dhe e udhëhoqi popullin në betejat e mëdha për ta nxjerrë vendin nga prapambetja shekullore e për të ndërtuar një të ardhme më të mirë. …
… E.Hoxha ishte i pajisur me një kulturë të gjerë. Ai i përkiste brezit që lidhte periudhën e Rilindjes sonë Kombëtare me kohët moderne. E.Hoxha lexonte shumë dhe tepër shpejt. Natyrisht, vendin kryesor e zinin librat historikë e politikë, kujtimet e njerëzve të shquar në botë, libra për sociologjinë e të tjerë. Ai kishte një kujtesë të jashtëzakonshme; mbante mend çdo gjë që ndeshte me interes në një libër, ashtu siç kujtonte njerëz dhe emra të atyre që kishte lexuar ose kishte takuar. Shpesh në bisedat që bënte, qoftë edhe për jetën partizane, mbante mend emrat e fshatarëve ku kishte ngrënë, të kuadrove që kishte takuar. Vetëm me datat e shifrat nuk e kishte mirë, i ngatërronte, duket se për ato nuk e lodhte mendjen. …
… Aktualisht kundërshtarët e tij, kur flasin për E.Hoxhën, e cilësojnë diktator, hakmarrës, që nuk ndalej përpara asgjëje, nëse rrezikohej pushteti i tij. Ata për t'u dhënë "vërtetësi" këtyre akuzave përmendin veçanërisht mungesat në fushën e demokracisë apo ekstremizmat që kanë ndodhur në zbatimin e luftës së klasave, qëndrimet e ashpra që janë mbajtur si ndaj kundërshtarëve të regjimit, ashtu edhe ndaj atyre udhëheqësve që në një mënyrë ose tjetër nuk kanë miratuar vijën e E.Hoxhës.
Eshtë e qartë se gjatë periudhës pesëdhjetëvjeçare të Shqipërisë së re janë bërë edhe gabime të ndryshme, si në fushën politike, ashtu edhe në atë ekonomike. E.Hoxha si udhëheqës kryesor i partisë dhe i shtetit, natyrisht për këto gabime mban edhe përgjegjësinë kryesore. Po kështu edhe përsa i përket dënimit ekstrem që u është dhënë disa kuadrove të larta të partisë, ose edhe për “mbylljen” e qëndrimet e ngurta në marrëdhëniet me botën e jashtme, ka ndikuar edhe vetë E.Hoxha, me "dyshimet" e tij dhe bindjen se Shqipërisë rreziqet i vijnë nga të huajt dhe komplotet e organizuara prej tyre.
… Është shkruar se Enveri vitet, sidomos muajt e fundit të jetës së tij, nuk ishte i kthjellët nga pikëpamja mendore. Kjo nuk është e vërtetë. E.Hoxha vuante nga diabeti qysh nga viti 1948, ndërsa nga shqetësimet kardiake që nga viti 1972, kur pësoi një infarkt. Që nga ajo kohë gjendja e tij ka ardhur duke u rënduar, por asnjëherë nuk iu shmang punës. Në fakt, nuk ka asnjë mbledhje të KQ të Partisë në të cilën të mos ketë marrë pjesë. Bile edhe mbledhjet e Byrosë Politike ose të Sekretariatit të KQ-së që janë bërë në mungesë të tij numërohen me gishta. Unë e kam takuar dhe kam biseduar me të edhe një ditë përpara se të vdiste.
E.Hoxha u shqua si burrë shteti e diplomat me urtësi të rrallë. Ai në bazën e politikës së jashtme të Shqipërisë së re vuri parimin e ruajtjes së sovranitetit të plotë kombëtar. Ai ngulte këmbë që Shqipëria të kishte zërin e vet në botë, që ajo t'u dilte drejtëpërdrejt zot interesave të saj, pa "kujdestarë", pa të tretë. Ai qysh në fillim ka udhëhequr luftën diplomatike për t'i siguruar shtetit të ri shqiptar një status të barabartë me shtetet e kombet që morën pjesë në koalicionin antifashist botëror.
E.Hoxha ishte kurdoherë i mirinformuar për çdo gjë që lidhej me politikën e jashtme. Ai lexonte mjaft libra që kishin të bënin me historinë e marrëdhënieve dhe me të drejtën ndërkombëtare, si dhe me zhvillimin e ngjarjeve në rajonet dhe "vatrat e nxehta" në botë. .. Padyshim, vëmendjen kryesore të tij e tërhiqnin zhvillimet që lidheshin më shumë me vendin tonë, si ngjarjet në Ballkan, në pellgun e Mesdheut dhe në Lindjen e Mesme. Për këto ai reflektonte, diskutonte vazhdimisht, nxirrte konkluzione dhe shkruante.

Pyetje: Interesimi i tij për ngjarjet ndërkombëtare duket nga pozicioni që ai merrte shpesh lidhur me temat e politikës së jashtme.

Përgjigje: E.Hoxha kishte një intuitë të veçantë. Ai ishte një takticien i përsosur. Karakteristikë e tij dalluese ishte aftësia për të reaguar me vendosmëri dhe në kohën e duhur ndaj ngjarjeve të veçanta. Ditën kur ushtria sovjetike ndërhyri me forcën e armëve në Çekosllovaki, në gusht të vitit 1968, Enveri, pa as më të voglin hezitim, e cilësoi këtë akt si një agresion të tipit fashist, si një veprim të rrezikshëm që mund të kërcënonte edhe lirinë e pavarësinë e Shqipërisë...
-Tani, -tha ai, -është koha që vendi ynë edhe de jure të largohet nga ky traktat ushtarak, që tashmë është shndërruar në traktat agresiv, njësoj si NATO-ja. Eshtë e vërtetë që de facto nuk bëjmë pjesë prej kohësh aty, sepse revizionistët na kanë përjashtuar, por aktualisht ne, nga ana jonë, duhet ta denoncojmë botërisht Traktatin e Varshavës dhe të shpallim largimin prej tij për të gjitha efektet.
Fusha tjetër për të cilën E.Hoxha tregonte interes të veçantë ishte ajo e kulturës. Ai diskutonte vazhdimisht dhe ka shkruar shumë për problemet që lidhen me këtë temë. Çdo njeri i paanshëm e ka të lehtë të konstatojë se te mendimi i E.Hoxhës për kulturën shkrihen pasioni i atdhetarit dhe kultura perëndimore me të cilën ishte formuar, me logjikën e rreptë të studiuesit marksist. E.Hoxha nga pikëpamja kulturore kishte orientim perëndimor, të fituar jo vetëm sepse studimet i kishte kryer në Francë, por sepse ndiqte përditë zhvillimet në fushën e kulturës, të letersisë e të artit në Perëndim. …
…E.Hoxha ishte partizan i pasionuar i trashëgimisë kulturore të së kaluarës sonë dhe të asaj botërore. Ai ishte armik i kozmopolitizmit, por edhe i ksenofobisë. Ruaj në shënimet e mia një bisedë, në të cilën ai thekson:
-Letërsia botërore është një thesar që është krijuar gjatë rrjedhës së epokave historike. Prandaj një pjesë e saj nuk u përshtatet kërkesave të sotme. Por, në kohën e vet, çdo vepër ka ndikuar në zhvillimin e shoqërisë. ... Prandaj e kaluara nuk duhet marrë "kallëp" e të hidhet poshtë me lehtësi, duke thënë se "e tërë kjo nuk vlen". Jo, çdo vepër duhet analizuar me kujdes duke pasur parasysh kohën kur është krijuar.
Kur sjell ndërmend që megjithë këtë në praktikën tonë artistike e letrare ka pasur "ngurtësi", ose "kufizime" apo "autocensurë", nuk mund të mos konkludoj se ato qëndrime në një pjesë të madhe kanë lidhje me paaftësinë e disa drejtuesve të partisë dhe të pushtetit, si dhe me oportunizmin e disa krijuesve, të cilët për të qenë "brenda", tregoheshin gjoja parimorë dhe impononin qëndrime sektare. Por nuk mund të mos vë në dukje se edhe E.Hoxha për këto shfaqje ka përgjegjësinë e vet. Nën presionin e situatave të krijuara ka ndodhur që E.Hoxha, në disa raste, ka qenë kontradiktor duke iu shmangur bindjeve të tij të brendshme.
Mendimi im është se E.Hoxha qëndron në radhën e personaliteteve më të shquara që ka nxjerrë nga gjiri i vet populli ynë. Pavarësisht se sot sundojnë pasionet dhe logjika e hakmarrjes antikomuniste, historia do t'i japë E.Hoxhës vendin që i përket. Ashtu siç nuk mund të mohohet Lufta NÇL e popullit tonë kundër fashizmit, nuk mund të errësohet e të shuhet emri dhe roli historik i E.Hoxhës në krijimin e përparimin e Shqipërisë së re.



09/04/2005

-------

Secili ka Epokën e vet!Askush s`është i përhershëm,askush s`është i përsosur!Por ç`po bëjmë ne më të mirë për atëdheun Tonë se sa bëri Enveri?
Më duket se kemi sjellur shqipërinë në kohën e Principatave të mesjetës!

[Brari]

Mbas ramizit per enverin del sokoli per ramizin..

panorama

--

Për herë të parë, i biri i Enver Hoxhës, Sokoli, rrëfehet në emisionin "Zonë e Lirë" të gazetarit Arian Çani. Të pathënat mes viteve 1972-1985


Kur Enveri vendosi të zëvendësohej nga Ramiz Alia




Zoti Hoxha pa humbur kohë unë do të desha t’ju bëja disa pyetje, që lidhen me Enver Hoxhën. Më saktë për atë çfarë ka ndodhur në lidhje me të jo vetëm në vitet 84-85, kur ai si rezultat i sëmundjes do të linte jetën, por që në fillim kur i janë shfaqur simptomat e para të sëmundjes, pra në vitin 1972, kur ai do të goditej nga një parainfrakt në zemër. Që atëhere në jetën e tij janë shfaqur edhe disa goditje radhazi, çfarë bëri që udhëheqësit e tjerë të asaj kohe të ndikonin që ai të rrinte sa më larg problemeve dhe sa më larg shqetësimeve të realitetit.
Do të ishin me interes për publikun shumë të panjohura, që lidhen me figurën e babait tuaj për vetë faktin e se ju keni qenë edhe njeriu që keni ndarë apo diskutuar shumë probleme kokë më kokë me bababanë tuaj.

Zoti Sokol në lidhje me faktin, që kryesisht pas vitit 1984 në mungesë të Nexmijes ju keni qenë konfidenti i tij ne donim të dinim si përgjigje të parë se sa i izoluar ka qenë Enver Hoxha pas vitit 1972, pra pas goditjes së parë në zemër?
Në ‘72-shin babai im pati goditjen e parë të lehtë në zemër dhe në vitin 1974 ajo u përsërit më e fortë. Si rezultat i këtyre, natyrisht u përpilua një portokoll për lëvizjet fizike dhe aktivitetet e tië shoqërore. Ndërkohë në ato momente kishte filluar edhe ajo psikoza e sëmundjes, që tani zemra e tij konsiderohej si një bombë, që mund të plaste nga momenti në moment. Në këtë sens, filluan edhe kufizimet e lëvizjeve të tij, që do të thotë se mirinformimi mbi realitetin dhe prekja e problemeve nuk ishte më si më parë. Që prej asaj kohe, pra në vitet ‘72-‘74 informimi i tij bëhej vetëm prej informacioneve, që i vinin. Ato morën një rol thelbësor duke mos qenë e mundur që ai të prekte vetë gjërat operativisht në terren. Por kjo gjë u bë shumë e theksuar pas vdekjes së Hysni Kapos dhe sidomos më mbrapa pas vdekjes së Mehmet Shehut.

Pra në vitet 1972–1974 kur iu shfaq për herë të parë sëmundja, ka qenë momenti kur Enveri, pra babai juaj nuk i kontaktonte më njerëzit dhe nuk i merrte më informacionet si më parë?
Në qoftë se informacionet më parë i vinin në shumë drejtime, natyrisht edhe nga dy krahët kryesorë të tij siç ishin Hysni Kapo dhe Mehmet Shehu, por atë e gjeje të paktën edhe katër herë në muaj jashtë Tirane. Këto dalje i kishte në takime me popullin apo në aktivitete të tjera si në Pleniumet e partive në rrethe etj. Pra ishte në kontakt direkt me realitetin dhe bazën.

Pra, pas vitit 1974 ai nuk kishte mundësi t’i verifikonte të gjitha informacionet në terren apo jo?
Nuk kishte mundësi. Nuk është se pas ‘74-ës ai nuk lëvizi. Ai sërish lëvizte, por jo me atë intesitetin që kishte pasur më përpara.

Sokol, si e përjetoi ai vetë momentin pas goditjes së parë, sidomos pas vitit 1974?
Natyrisht edhe vetë ai e ndjente veten të izoluar fizikisht nga kontakti me njerëzit, por unë dua them se ai në vitet pasi Alia ishte zgjedhur president, nuk jam i qartë në data, por më duket se është viti ‘82, arriti ta perceptojë atë situatë pra situatën e vërtetë të mashtrimit dhe të manipulimit të jetës së vendit nga vetë Ramiz Alia.

Pra këtë ndërgjegjësim ai e arriti në vitet e fundit?
Në vitet e fundit.
Pra ju thoni që në vitin 1982, kur Ramiz Alia u zgjodh president ai filloi të dyshojë te Ramizi, që në fund të fundit ishte njeriu, që ishte përcaktuar apo piketuar nga vetë Enveri?
Ai u piketua në 82-shin.
Para se të shkojmë te viti ‘82 zoti Hoxha, dua të mbetemi te momenti pas vitit 1974, kur babai juaj pësoi goditjen e dytë në zemër. Nuk do të kalonte shumë kohë dhe nga sa dimë ne, të paktën nga ato që kemi lexuar në shtyp, ka versione sipas të cilave Enveri edhe pse ishte i sëmurë kishte arritur atë që pa lejen apo pa mendimin e tij nuk mund të bëhej asgjë në Shqipëri.

Unë dua të di mendimin tuaj zoti Hoxha, pasi ju jeni djali i tij, por keni qenë edhe shumë pranë tij. Pra a është e vërtetë zoti Hoxha, se pas vitit 1974 gjërat në Shqipëri mund të bëheshin edhe nga drejtime të tjera, jo shumë nën kontroll dhe nën vëmendjen e Enverit?
Pikërisht me disinformimin me aq sa ç’mundem unë të flas , do t’ju tregoj dy shembuj, natyrisht të ndryshëm nga njëri-tjetri.
Për shembull marrim rastin e tufëzimit. Rasti i tufëzimit si iniciativë ndoshta ishte iniciativë e mirë, sepse donte të ngushtonte dallimin e fshatit nga qyteti, por disinformacioni ishte në sensin që populli vetë është dakord dhe euforia partiake ishte shumë e madhe. Ky ishte një studim, që u bë nga Harilla Papajorgji, që punonte në Institutin e Marksizëm-Leninizmit në atë kohë, përkthyer ajo edhe nga disa skema sovjetike për tufëzimin, por që pastaj u institucionalizua nga Komiteti Qendror dhe nga Byroja. Unë di të them këtë, sepse edhe kam biseduar direkt për këtë çështje me babain tim. Ai gjithmonë dyzohej ndërmjet këtij mendimi kolegjial, që i ofrohej dhe faktit se si mund të bëjë një fshatar pa një lopë dhe pa një dhi.

Ju thoni që e thoshte vetë Enveri në atë kohë?
Po.

Jua ka thënë juve?
Ma ka thënë. Ma ka thënë shprehimisht.

Por si ka mundësi që e lejoi zoti Hoxha?
Sepse disinformacioni ishte aq i fortë. Informacioni që vinte nga rrethet fliste se si ishte pritur në rrethe ky orientim i Partisë. Ky informacion vinte nga shumë drejtime. Informacioni ishte i tillë që fshatarët e kanë pritur mirë këtë gjë dhe euforia kaloi jashtë cakut të duhur. Pamundësia për ta prekur vetë këtë situatë bëri që ai të ishte i dyzuar për këtë veprim. Por po të shikosh edhe vendimet, që u morën në atë kohë u bënë edhe diferencime midis zonave të ulëta dhe atyre të larta. Kjo ishte tamam në këtë sens që ai nuk ishte i bindur që kjo mund të kishte zbatim të mirë. Se në një anë është orientimi dhe ana tjetër është mënyra e zbatimit.

Por në të njëjtën kohë më thoni se nuk ishte i bindur dhe se këtë gjë jua ka thënë edhe juve që jeni dëshmitar. Por nga ana tjetër ai nuk kishte asnjë mundësi që ta frenonte këtë gjë?
Në qoftë se vendimi kolegjial dhe informacionet, që vinin tregonin që ky orientim i Partisë përkrahej nga poshtë, ai nuk mund t’i dilte kundër.
Ne mund të marrim edhe një rast tjetër, që është e kundërta e këtij shembulli si për shembull rasti i fesë.
Në rastin e fesë unë them se ishte një rast, që ai e prekte vetë situatën pavarësisht nga gjendja e tij shëndetësore.
Rasti i fesë me sa më kujtohet mua është menjëherë pas revolucionit kulturor në Kinë. Në atë kohë kishte edhe një orientim të tillë, që thoshte se feja është opium për popullin. Mbi bazën e këtij orientimi në fillim rinia durrsake dhe që më vonë mori hov në të gjitha rrethet, mori iniciativën për prishjen e kishave dhe xhamive. Por duke qenë se ai mundi ta zotërojë situatën doli dhe me ato që dihen dhe që janë të shkrojtura që u lëshua dhe orienimi që kishat dhe xhamitë janë vërtetë objekte kulti, por janë edhe objekte kulture dhe historike. Në praktikë nuk ndodhi që të mos prisheshin kishat dhe xhamitë, por ndodhi që kishat dhe xhamitë më kryesore nuk u prishën, sepse përndryshe ne nuk do të kishim asnjë kishë.

Ju thoni se Enveri në atë kohë është shprehur në ambjente të ngushta se kjo gjë nuk duhet të ndodhte?
Këtë orientim e ka të shkrojtur.

Ku është e shkruar?
Kjo patjetër është në arshiva, pasi në bazë të këtij udhëzimi u frenua prishja e kishave.
Zoti Sokol, të gjithë shqiptarët sa herë që i referohen atij sistemi thonë që Enveri prishi kishat dhe xhamitë.
Unë dua të marr një rast të freskët nga një intervistë që dha Sali Berisha këto kohët e fundit….,

Ku e ka dhënë këtë intervistë Berisha?
Më duket se te Klani, në emisionin “Opinion”. Ai ndërmjet të tjerash, kur iu kërkua të shpjegonte ato që ndodhën në 97-tën tha se nuk ka mundësi që njëshi t’i dijë të gjitha gjërat. Unë e kuptova shumë mirë se ashtu është, se nuk mundet që njëshi të dijë gjithçka. Por Berisha e tha këtë, kur e pësoi në kurrizin e tij.
Zoti Hoxha, unë jam kurioz të di se si mund të ndodhnin disiformimet, që i bënin Enverit pra babait tuaj, jo për ndonjë arsye të madhe thatë ju, por thjesht se donin të tregoheshin servilë dhe të tregoheshin sa më të zellshëm përballë udhëheqësit të Partisë. Gjithsesi një gjë më bën përshtypje. Mirë disa që arrinin dhe e disinformonin, por si ka mundësi që Enveri disinformohej pikërisht edhe kur në krahun e tië, pra në krahun e djathtë erdhi Ramiz Alia, i cili ishte edhe njeriu që e kishte mbështetur.

Pra si mundi që Ramizi ta lejonte një gjë të tillë?
Ramizi siç thamë u prezantua si suksesor, pra si pasardhës, nga vetë Enver Hoxha në vitin 1982 në një takim, që pati babai im me zgjedhësit siç bëheshin në atë kohë para zgjedhjeve për Kuvendin Popullor. U bë një takim në zonën e tij elektorale, që ishte andej, më duket nga Medreseja dhe aty, ai përveç fjalimit që mbajti e prezantoi atë si pasardhësin e tij. Në atë kohë ato takime natyrisht jepeshin edhe në televizion.
Mbaj mend mirë që kur është kthyer në shtëpi, kemi qenë të tre në studio, unë me bashkëshorten time dhe ai. Ai siç nuk e kishte shumë zakon na pyeti : Hë si ju duk takimi me zgjedhësit.
Natyrisht unë e ndjeva se ai donte një mendim për këtë gjë të re.
Aty Liliana ia tha troç: “Pse duhej kjo për Ramiz Alinë”.
Pra fjala ishte se çfarë ishte ky prezantim për të kur koha do ta sillte normalisht. Se është një pak e rëndë kur prezanton një pasardhës pasi kjo do të thotë se ky njeri edhe do të vdesë gjë që në atë kohë faktikisht ishte tabu.
Ai si dëgjoi Lilianën, me dhimbje na ka thënë: “Nuk kisha rrugë tjetër se shëndetit tim nuk i dihet dhe populli duhet përgatitur”. Këtë fjalë e mbaj mend shumë mirë.

Liliana i tha se pse duhej ta kishte bërë këtë zgjedhje për Ramiz Alinë?
Ajo saktësisht i tha se pse duhej ta bënte këtë gjë për Ramiz Alinë, sepse ishte një gjë jashtë kornizave normale.

Po Enveri si i tha?
I tha atë që të thashë se nuk kishte rrugë tjetër dhe populli duhej përgatitur.


vijon nesër





20 vjet më parë, pikërisht më 9 prill 1985 ka vdekur klinikisht Enver Hoxha, i cili për 50 vjet drejtoi me dorë të hekurt shtetin komunist. Tri ditë më pas, më 11 prill është dhënë lajmi publik për vdekjen e tij, i cili në ato momente shkaktoi një dhimbje mbarëpopullore.
Për këtë arsye, pikërisht mbrëmë në emisionin “Zonë e Lirë” në stacionin televiziv “TVA”, të drejtuar nga gazetari Arian Çani ishte i ftuar vetë djali i Enver Hoxhës, Sokol Hoxha. Ai ka qenë ndër të tjera edhe njeriu më i afërt për të atin (pas të ëmës, Nexhmijes), aq sa është ndodhur shumë herë pranë tij në biseda intime, madje edhe kur kishin të bënin me probleme madhore të vendit.
Një vit më parë, pikërisht në datën që përkujtonte vdekjen e Enver Hoxhës, po në atë studio të televizionit “TVA”, e shoqja e Sokolit, Liliana Hoxha zvilloi një bisedë të zgjeruar, të cilën gazeta “Panorama” e botoi të plotë. Duke parë interesimin e publikut për intervistën e Liliana Hoxhës të botuar një vit më parë, redaksia e gazetës vendosi që edhe sot ta vijojë botimin e intervistës së Sokolit, i cili del publikisht për herë të parë pas 15 vjetësh. Ai ndërmjet të tjerash në këtë 20-vjetor të vdekjes së të atit, Enver Hoxha, tregon detaje, të cilat nuk kanë qenë të njohura më parë. Flet për momentet e izolimit të Enverit pas viteve 72-74, kur i filluan simtomat e para të sëmundjes në zemër. Si keqinformohej ai nga bashkëpunëtorët e tij të ngushtë. Momenti i parë, që zgjodhi zëvendësin e tij dhe çfarë bisede është bërë në shtëpi, kur kishte prezantuar Ramiz Alinë si zëvendës direkt të tij, etj.



Karriera e Sokol Hoxhës

• Sokol Hoxha 54 vjeç.
• Është i martuar me Liliana Hoxhën.
• Ka dy fëmijë, Valbonën dhe Shpatin.
• Është diplomuar në vitin 1974 për Inxhinieri Elektronike.
• Nga viti 1974 deri në vitin 1981 ka punuar pranë qendrës elektronike në Istitutin e Mekanikës në Tiranë.
• Nga viti 1981 deri në vitin 1986 Sokol Hoxha ka qenë zëvendës drejtor i përgjithshëm i Postave dhe Telekomunikacionit.
• Nga viti 1986 deri në vitin 1990 ka qenë drejtor i përgjithshëm i Postave dhe Telekomunikacionit (Albtelekom)
• Është drejtori i parë i këtij institucioni, që ka mundësuar ndërlidhjen automatike me jashtë
• Nga viti 1990 deri në vitin 1998 ka qenë i papunë
• Në vitet 1998-2003 ka punuar si inxhinier pranë një firme private kompjuterash në Tiranë.
• Në atë kohë është larguar nga puna nën një presion të papritur siç shpreh ai vetë se nuk duhej të shkruante më kundër Ramiz Alisë ( të paktën kështu i është thënë në atë kohë)
• Nga viti 2003 e deri më sot vazhdon punën në një firmë të huaj brenda sektorit të tij profesional.



Nesër do të lexoni

Hipokrizia e Ramiz Alisë, kur tim eti i vinin informacionet e sheqerosura dhe çfarë bënte ai vetë, kur më vonë pasi kishte zëvendësuar Enverin gënjehej nga të njëjtit njerëz
Pse shpëtoi Ramizi pas festivalit të XI të këngës në Radio Televizion, kur në vend të tij e kanë pësuar Todi Lubonja dhe Fadil Paçrami. Si mund të gënjejë ai sot Todi Lubonjën të cilin e ka shok dhe pse nuk e arrin dot një gjë të tillë te Fadil Paçrami.
Si u arrit që Ramiz Alia të dilte pasardhës i Enverit. Byroja e kalkuluar nga vetë ai në mënyrë që Enveri të mos kishte zgjidhje tjetër
Marrëdhëniet e Enverit me Hysni Kapon para dhe pas vdekjes së tij dhe si u formulua versioni zyrtar pas lajmit të marrë nga Parisi




---

[Brari]

ki harilla eshte nga te paret mos i pari kambist qe dolli me thes me para para teatrit kukullave e shiste blente dallërs.. e dhrahmira..
pi.. semes.. kesi kopilash mbante dull m.uti afer e tjeret i kalbi ne spac..

[dardajan]

Jam dakort qe tema te tilla per historine te diskutohen ketu dhe jo ne vend tjeter prandaj dua te them disa gjera;


1- dikush ka thene qe cdo gje ka ne fillim lavdine me pas kritiken dhe me von historin qe i jep vendin e duhur.


2-prandaj e gjykoj shum te drejt qe ne kete moment te kritikojne te gjithe ata qe e kane njohur si njerin dhe tjerin sepse kjo eshte faza e kritikave pasi ajo e lavdise ka kaluar, kjo edhe per arsyen e thjeshte sepse nje dite do te vdesin dhe te vdekurit nuk mund te tregojne me.
biles jo vetem ata por dhe ne duhet ta kritikojme me fakte ate periudhe
sepse e kemi jetuar vete dhe brezat e rinj duhet te njohin lavdine dhe kritiken, pasi mbas nesh nuk ka kush te flase me per ate kohe, prandaj moderues mendoj se cdo shkrim do jete i vlefshem nje dite dhe faqet e ketij forumi mund ti shfletoj ndonje historian kur ne te mos jemi me.

3-Persa i perket asaj qe Enveri ishte i vetdijshem per cdo gje deri diten e fundit nuk e besoj dhe per kete sjell nje fakt te vogel por kuptim plote.

une e kam thene diku ne nje postim qe familja ime nuk ka patur asnjeher komunist por por ka patur njerez dhe miq qe kane punuar ne min e brendshme dhe drejtorine e dyte.
sqaroe ti braro ca ishte drejtoria e dyte se ka shum qe nuk e dine sidomos te rinjte.
dhe njeri prej tyre me inicialet S.L me ka shpruhur ne kofidence ne ate kohe qe Enveri kur kishte dale per shetitje ne lulishtet e bllokut i kishte bere nje xhest me pellembet e duarve tek veshet dhe me gjuhen jashte
ushtarit qe bente roje , dhe ky i fundit kete fakt ja shprehu komandantit te tij dhe shokeve ne garde por reagimi i gardisteve ishte biruce per ushtarin pasi ka cenuar rende figuren e komandantit . nese dikush don prova me pak kerkime mund te gjej ushtarin nese eshte ende gjalle.

DHE ju ftoj te shkruani sidomos me fakte qe dikujt ti vlejne neser.

[Brari]

drejtoria e dite ose e dyte quhej nje sektor i sigurimit te shtetit qe ruante ose mbronte udheheqjen e larte te partis punes dhe qeverise.. ose me mir me then.. enverin.. sepse kur enveri i kafshonte udhehqesit e tjere kjo drejtori jo qe nuk i ruante apo mbronte por perkundrazi... i zdrugonte.. me keq..
drejtori i saje ..legjendari.. llambi pecini.. nje super spiun me kualitete te jashtzakonshme ne profesion.. perfundoi vet ne birucat e sigurimit dhe pastaj mbasi e rropen dhe e trodhen mire.. ja futen nje plumb ..e vate si te tjeret ne te semes..

dardo.. qe ja ka bere me dore e llape ushtarit te gardes.. nuk tregon se kish humbur aftesine ki dulla inë... qe tu punonte qindin atyre qe mendja tij i thosh se nuk e duan aqë shumë..
Ne se Ramizi do thote se.. ai Dulla pra kish rrjedhur me kohe.. athere duhet Ramizi te pranoje se ne spastrimet e "pas rrjedhjes" autor e regjisor eshte Mizi..
Po kete nuku e ha Miz orizi.. por dhe kot nuk ja fut..

[Ermondo]

“Refuzimi i dëshmisë së veteranit,
absurditet i mentaliteteve antihistorike”

“Mentalitetet antihistorike e subjektive të çojnë deri në absurditete. I tillë ishte qëndrimi, kohët e fundit, i Ministrisë së Mbrojtjes lidhur me dhënien E.Hoxhës të dokumentit të Veteranit të Luftës NÇL. Eshtë e pakonceptueshme, por, mbi të gjitha, përbën një ofendim të madh ndaj të gjithë atyre që gjatë uftës u radhitën në repartet e ndryshme partizane dhe luftuan për çlirimin e vendit nga pushtuesit e huaj, që komandantit të tyre të përgjithshëm t’i refuzohet dëshmia e Veteranit të Luftës NÇL.”


ke degjuar gje gjermanet ti ta thirrin hitlerin hero

[Brari]

e i ngrati..ka qene i izoluar.. e nuku ka ditur gje cbenej ne popull..
Paska qene i rrethuar egersisht nga rrethimi imperialisto revizionist..
Po te bijte qe nuk kan qene ne cerdhe ne ato vite..por ne Universitete e drejtora ndermarrjesh.. pse nuku e cane rrethimin imporialisto ramizo-isto hekurano-Palist-lenkoist.. e ti thoshin..se jan qindra prifta burgjeve.. apo se nuk i del 30 lekshi per dit pune fshatereve as per buk thate..se vet buka e zeze bente dizet leka..
Po breket me se do i blinin.. po kepuc--kanatjere gjiz orizin me se do e blenin.. apo..he se vjedhin ata..e ja pra pse u gdhi Shqiperia ne 1989-90 me 2 meleon hajdute..


Gazeta Shqiptare ckruan..

--------


INTERVISTA/ Flet Ilir Hoxha: Babai klinikish t ivdekur që nga 9 prilli

"Lapidari i ushtarëve anglezë me mermerin e varrit të Enverit"


--------------------------------------------------------------------------------

Rezarta Delisula


Fillimi i vitit 1985 nisi për ish-udhëheqësin e shtetit Enver Hoxha me një festë të vogël familjare për 40-vjetorin e martesës me Nexhmijen, shoqen e luftës dhe të jetës. Pak ditë më vonë, më 17 janar, ai mëson se Teuta, nusja e Ilirit, lindi djalë, të cilit i vunë emrin Besmir. Ky ishte dhe gëzimi i fundit i Enver Hoxhës, i cili pas tre muajsh vdiq. Më 11 prill 2005 bëhen 20 vjet nga vdekja e udhëheqësit më jetëgjatë të shtetit shqiptar. Një datë që ka mbetur në memorjen e çdo shqiptari, edhe pse në të vërtetë nuk është krejtësisht e saktë. Në të vërtetë, Enver Hoxha ka vdekur klinikisht që në 9 prill, por një gjë e tillë u mbajt sekret deri në 11 prill. Po si kanë qenë vitet e fundit të tij, sëmundja, marrëdhëniet me Nexhmije Hoxhën … Të gjitha këto pyetje gjejnë përgjigje në intervistën e Ilir Hoxhës të dhënë për Gazetën Shqiptare. Djali i ish-udhëheqësit kujton momentet e tmerrshme të zhvarrosjes së të atit, si dhe paradoksin e çuditshëm: pllaka e varrit të Enver Hoxhës i është adaptuar memorialit të ushtarëve anglezë të rënë në Shqipëri gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Si kanë qenë marrëdhëniet mes prindërve tuaj?
Ata kanë pasur një mirëkuptim të përkryer, që të rrezatonte respekt dhe dashuri për prindërit, e që në të ardhmen u reflektuan në dashurinë e respektin për gruan time, Teutën, dhe fëmijët e mi. Nuk i kam parë asnjëherë të bënin fjalë me njëri-tjetrin. "Kontradiktat" i kam vënë re vetëm një herë të vetme.

Kur ka qenë ky rast?
Përkujdesja e mamasë ndaj babait në moshë të thyer ishte shtuar së tepërmi. Ai e dinte që mosha bënte të vetën, por nuk donte ta pranonte, se binte në kontradiktë me shpirtin. Babai punonte shumë, ndërsa mamaja i rrinte në kokë që të mos lodhej dhe i thoshte se edhe doktorët i kishin thënë të njëjtën gjë. Dhe babai iu kthye mamasë me zemërim: "Doktorët këtë punë kanë, s'dinë të thonë gjë tjetër". Kjo ishte e vetmja "kontradiktë", nëse mund të quhet e tillë.

Kur u sëmur babai për herë të parë?
Ka qenë fundi i vitit 1973, kur ai pësoi një infarkt dhe që atëherë vendosi të ndahet nga "shoku i ngushtë", duhani.

Pinte shumë duhan Enver Hoxha?
Babai e kishte nisur cigaren që kur shkoi në Francë dhe e ka pirë për 43 vjet radhazi. Më kujtohen shumë skena dhe ditari që mbante babai, ku shkruante edhe për cigaren. Kur erdhi Çu En Lai për vizitë në Shqipëri dhe e pa që babai pinte shumë cigare, i tha se duhej të pinte cigare kineze me duhan të denikotizuar dhe shumë shpejt i dërgoi disa kuti të rrumbullakëta teneqeje, që mbanin nga 50 cigare. Kur ne e kritikonim të mos pinte shumë se i bënte dëm për shëndetin, ai na thoshte me të qeshur: "Janë pa nikotinë, se ndryshe nuk do m'i kishte rekomanduar Çu En Lai". Kur babai la cigaren në vitin 1973 pas infarktit të parë, unë mora një letër dhe nisa t'i bëja disa kalkulime, dhe i thashë se ai në 43 vjet që pinte duhan, kishte pirë 52 kilometra cigare.

Ku ndodheshit ju kur mësuat goditjen e fortë që mori në zemër babai juaj?
Unë isha në punë. Ishte 9 prill. Me lajmëruan se babai ishte rëndë. Ataku në zemër i kishte rënë rreth orës 9 të mëngjesit dhe ai ra në koma duke pësuar vdekje klinike. Mamaja lajmëroi menjëherë mjekët, të cilët ishin të gatshëm për vetë gjendjen shëndetësore të tij. Edhe pas përpjekjeve të mjekëve, babai nuk doli më nga koma. Kur shkova ta shihja, e gjeta në shtratin e tij me plot aparatura rrotull. Një lëmsh m'u mblodh në grykë. E përkëdhela në kokë dhe i thashë se jam Lilo, por ai s'reagoi, edhe pse jam i sigurt që më ka ndier.

Sa zgjati kjo gjendje?
Kjo zgjati deri më 11 prill, rreth orës 2 të mëngjesit. Unë sapo kisha rënë pak mbi shtrat, me gjithë rroba, të pushoja, se kisha dy ditë pa gjumë. Më thërritën dhe shkova menjëherë në dhomën e tij. Zemra i kishte pushuar. E putha dhe dola. Ky ishte momenti më intim, pasi gjatë ceremonisë së varrimit nuk kisha më rast tjetër të rrija me të. U futa në dhomën time e qava për t'u çliruar. Më pas çdo gjë ishte publike. Ceremonia në Kuvendin Popullor, ceremonia në sheshin "Skënderbej", dhe më pas varrimi te Dëshmorët e Kombit.

Në vitin 1992, eshtrat e 10 zyrtarëve të lartë, përfshi edhe babanë tuaj, u zhvarrosën?
Ky ishte akti më makabër i mundshëm. Në fillim të majit, nga ora 21.00, ra dera. Një person i panjohur më dorëzoi një zarf nga Bashkia dhe më pas u zhduk. Brenda zarfit ishte një njoftim për ne që të nesërmen, në orën 6.00 të mëngjesit, duhej të paraqiteshim në varrezat publike të Sharrës, pasi do të bëhej rivarimi i Enver Hoxhës. Unë ndihesha vetëm. Nëna ishte në qeli. Pasi lajmërova vëllanë dhe Klemin, burrin e motrës, shkuam te Varrezat e Dëshmorëve. Nuk na lanë të futeshim brenda dhe natën e kaluam te dera e varrezave. Dëgjoheshin zhurmat e matrapikëve. Hapja e varreve përfundoi rreth orës 10 të mëngjesit.

Shkuat te arkivoli pasi e hapën?
Shkuam dhe u siguruam që babai ishte aty. Siç më thanë më vonë ata që hapën varret, u befasuan, pasi nuk ishte prishur fare dhe u ngjante si i gjallë. Ora ishte 11. Morëm arkivolin dhe e çuam në varrezat e Sharrës. Aty përsëri gjetëm 10 varre të hapura. Varret nuk kishin as pllaka çimentoje. Pas disa ditësh na u desh ta nxirrnim edhe një herë arkivolin dhe, pasi ia rregulluam me betonarme dhe e salduam, e vendosëm sërish aty. Nga jashtë menduam t'i bëjmë një varr të thjeshtë.

Kemi dëgjuar se pllaka e varrit të babait tuaj është përdorur në memorialin e ushtarëve anglezë të rënë në Shqipëri gjatë luftës?
Pasi regjimi i Berishës bëri aktin makabër të zhvarrosjes, vajta dhe u interesova për bllokun e mermerit të kuq dhe gërmat e emrit dhe numrat e viteve. Këtë e kishin bërë më parë edhe familjarët e të zhvarrosurve të parë. Pas një diskutimi bajat me drejtuesin e ndërmarrjes funerale, më thanë se ato s'mund të jepeshin. Pak vite më vonë, teksa kaloja në Parkun Kombëtar, më tërhoqi vëmendjen obelisku i ushtarëve anglezë të rënë në Shqipëri gjatë Luftës së Dytë Botërore. Kur iu afrova bllokut të mermerit, dallova dhe njoha se ai ishte mermeri i kuq i varrit të babait tim, madje kishin mbetur edhe shenjat e vrimave të montimit të gërmave. Eshtë ofezë për ushtarët anglezë që t'u vihet pllaka mermertë e një tjetër varri. Shteti shqiptar nuk duhet të bënte një gafë të tillë.


11 prill 1985, e gjithë Shqipëria zi e lot për vdekjen e udhëheqësit të hekurt

Duke gdhirë 11 prilli i vitit 1985, kryetarit më jetëgjatë të shtetit shqiptar, pas dy ditësh në koma, zemra i pushoi së funksionuari. Po atë mëngjes herët qytetarët mësuan lajmin e vdekjes së Enver Hoxhës. Zija pushtoi gjithë vendin. Për rreth pesë ditë radhazi homazhet vazhdonin në Presidencë. Para përcjelljes për në Varrezat e Dëshmorëve, në sheshin "Skënderbej" u zhvillua një miting, ndërsa sheshi u mbush plot e përplot. E gjithë Tirana dhe mijëra njerëz të ardhur nga rrethe të ndryshme të vendit shoqëruan kortezhin e pafund drejt banesës së fundit. Edhe pas kësaj vinin njerëz nga rrethe të tjera të vendit, duke i vendosur kurora me lule ish-udhëheqësit.

---

[Brari]

panorama

--

sokol hoxha
intervista

I biri i Enver Hoxhës rrëfen të panjohurat e jetës familjare të babait të tij


Sokol Hoxha: Përplasjet e babait tim me Mehmetin




vijon nga numri i kaluar



Zoti Sokol, a e priste vetë Enveri vdekjen e Hysniut, pra e dinte ai që Hysni Kapo ishte i sëmurë për vdekje?
Ai e priste një gjë të tillë, por gjithsesi, kur ndodhi i erdhi disi e befasishme.

Në ç’kuptim e thoni që edhe e priste, edhe i erdhi i befasishëm lajmi për vdekjen?
Në kuptimin që e priste sepse vetë Hysniu kishte një sëmundje të pashërueshme, por përshpejtimi i saj, d.m.th. vdekja i erdhi e befasishme, pra ishte shumë e shpejt. Unë mbaj mend që shqetësimet e tij filluan shumë shpejt. Nisja për në Paris u bë shumë shpejt. Në Paris u hap dhe u mbyll menjëherë, kur u pa se ishte një sëmundje e pashërueshme, por vdekja ishte e papritur dhe e befasishme.

Ç’doni të thoni me këtë zoti Hoxha?
Unë një shqetësim kisha ndjerë në thëniet e babait, që ishte ajo që ai u shpreh se dikush kishte përfituar nga kjo vdekje kaq e shpejtë dhe e befasishme.

Jua ka thënë Enveri?
Po.

Por nuk ka vënë gishtin se kush mund të jetë ky dikush?
Jo, nuk e ka vënë.

Pra, sonte këtu, edhe pse 20 vjet pas vdekjes së Enver Hoxhës nuk mund ta themi një gjë të tillë!?
Janë gjërat e tjera që rrodhën më pas, të cilat i japin shpjegim kësaj pune.
Meqë jemi pikërisht këtu zoti Hoxha se çfarë ndodhi më mbrapa, kur vetëm dy vjet pas vdekjes së Hysni Kapos, pra në vitin 1981 vdes dhe Mehmet Shehu. Pyetja ime zoti Hoxha, meqenëse është hera e parë që ju prononcoheni në ekran këto 15 vjet, ka të bëjë me mendimin tuaj nëse vdekja e Mehmet Shehut është vrasje apo vetëvrasje.
Padyshim vetëvrasje, por nën presion të fortë psikologjik.

Mund të ma shpjegoni se nga cili njeri vinte ky presion?
Ishte viti ’81, kur ndodhi ajo me Mehmet Shehun dhe unë di që një vit rresht babai nuk buzëqeshi. Ajo që ndodhi, atë e mërziti shumë. Pyetja e tij e vazhdueshme ka qenë se pse Mehmet Shehu e bëri këtë tragjedi kaq të madhe, kur edhe ai vetë e dinte që Enver Hoxha atë do ta falte, sepse nuk është se nuk kishin ndodhur dhe më përpara probleme me të dhe Enver Hoxha e kishte falur. Ka qenë p.sh nga koha e luftës, që ju duhet t’i keni lexuar që Mehmet Shehu ka vepruar nga gjaknxehtësia e tij, siç ka qenë një rast që ai ka pushkatuar 60 ballistë dhe në këtë rast natyrisht është kritikuar nga babai.

Që ka pushkatuar 60 vetë dhe vetëm është kritikuar!?
Po.
E bukur kjo! (Qesh).
Ka qenë një rast tjetër me djemtë e një fshati, kur është vrarë Bardhok Biba, ku ai ka bërë terror, por është falur nga babai. Prandaj çështja e fejesës ose edhe ajo e dualizmit në Byro, që ishin dy gjërat, për të cilat u kritikua nuk e justifikonin vetëvrasjen e Mehmetit. Edhe dualizmi i Mehmetit, që u trajtua në Byro nuk ishte në faktin e dualizmit personal të Mehmet Shehut ndaj Enver Hoxhës, por dualizëm bëhej nga familja e Mehmetit te familja e Enver Hoxhës, ose në këto strukturat e tjera siç ishte rasti i grupit të shoqërimit të Mehmetit ndaj grupit të shoqërimit të Enverit.

Më lejoni ta sqarojmë këtë detaj zoti Hoxha, pavarësisht se është i vogël në dukje, por për lexuesin është i rëndësishëm, pra ju thoni se nuk kishte një përplasje të Mehmetit me Enverin?
Jo. Atë nuk do ta bënte kurrë Mehmeti.

Pra qenë midis familjeve të tyre, midis bashkëshorteve?
Po, midis bashkëshorteve ka pasur.

Pra midis Nexhmies dhe Fiqiretit?
Po.

Si kanë qenë marrëdhëniet midis tyre?
Kanë qenë shumë të ftohta. Natyrisht ato vizitat mes nesh shkëmbeheshin, por ato kanë qenë të ftohta. Ishin thjesht qoka.

Pra nuk ishin si marrëdhëniet e Nexhmies me Vito Kapon?
Jo. Këtë dua të them.

Pse kjo gjë zoti Hoxha?
Fjala është se Mehmeti nuk bënte dualizëm ndaj Enverit, por familja e tij e bënte, në dash familja e në dash këto strukturat e tjera. Unë mund të them se këtë e bënin edhe djemtë. Unë kam pasur një rast me veten time dhe me djalin e madh të Mehmetit që ishte edhe ai inxhinier elektronik siç isha dhe unë.

Me Vladimirin?
Po, me Vladimirin. Ai kishte mbaruar më përpara se unë dhe punonte në uzinën e radio-televizorëve, pra ku prodhoheshin televizorët në Durrës dhe që ishte e vetmja qendër elektronike në atë kohë.
Unë mbarova në ‘74-ën dhe fillova punë në një grup të vogël elektronik siç quhej, i cili ishte brenda Institutit të Mekanikës. Kur vajta unë, ishin tre inxhinierë shumë të mirë, por njëri nga ata ishte inxhinier shumë i zoti dhe njihej që ishte inxhinier i zoti, madje edhe tani njihet shumë si inxinier i zoti. Ai ishte shef i grupit. Avash-avash ne dolëm nga ajo që merrej grupi, i cili, kur unë fillova punë, merrej vetëm me mirëmbajtjen e repetitorëve, por filluam të merreshim edhe me procese të ndryshme të automatizimit të industrisë ose dhe të bujqësisë. Me një fjalë, u krijua një farë rivaliteti i Durrësit me Tiranën. Nuk mund të themi i Vladimirit me mua, por i Durrësit me Tiranën.
Ku rivalitet nuk është se nuk u shfaq, sepse thërriteshim në mbledhje në Tiranë, se si do të ecte elektronika, ku shtroheshin ide dhe në të cilat merrte pjesë edhe Durrësi, edhe Tirana.
Por këtu nuk është puna te dukja e rivalitetit, sesa te fakti që ndodhi më mbrapa.
Ka qenë viti 1981, kur ne na njofton Ministria e Industrisë, nga e cila vareshim dhe na thuhet: “Në grupin tuaj vjen nga Durrësi shef Vladimiri ”.

Në ‘81-shin vdiq dhe Mehmet Shehu!?
Kjo duhet të ketë qenë disa muaj para. Por unë nuk kam qenë në atë qendër, kur vdiq Mehmeti, pasi kur erdhi Vladimiri unë u largova nga qendra dhe fillova punë në telekom.

Pra, në një farë mënyre kjo zbërthehet kështu, se djali i Mehmet Shehut vjen e bëhet shef i djalit të Enver Hoxhës?
Që mund të vinte në çdo vend në Tiranë nuk është se nuk kishte vend, por ai erdhi pikërisht në vendin që isha dhe unë. Mua ma kishin propozuar atë vend dhe nuk e kisha pranuar.

Ia thatë Enverit këtë gjë apo jo?
Natyrisht që ia thashë dhe nuk tha asnjë gjë. Nuk bëri asnjë koment, por natyrisht që unë e ndjeva që nuk i pëlqeu. Me sa mbaj mend tha vetëm një gjë të tillë:
“A u njoftua drejtori për këtë gjë”, nuk e mbaj mend mirë, por këtu e kishte fjalën. Flitej për drejtorin e Institutit nga vareshim ne. Unë i thashë që nuk e di, por më duket se jo.

Nuk tha asnjë gjë më shumë?
Jo. Në fakt, pas disa kohësh, më duket se pas një muaji, kur i thashë që më kanë propozuar që të filloj punë në postë-telekom si quhej atëhere, ai u ndje shumë i gëzuar dhe tha: “Shumë mirë se është një sektor shumë i gëzuar i jetës së vendit”. Me një fjalë e aprovoi me shumë kënaqësi.

Ju thoni që Enveri nuk e dha veten, po nëna?
Sinqerisht nuk kam bërë muhabet se deri sa Enveri nuk e dha veten, natyrisht edhe Nexhmia nuk e jepte veten.

Po Liliana?
Patjetër ndërmjet nesh ka pasur reagim.

U bë keq?
Nuk është fjala nëse u bë keq, pasi nuk është se unë kisha ndonjëherë ambicie se do të bëhesha ndonjëherë shef i Vladimirit, por rasti që thashë ishte shumë flagrant. Natyrisht këtë gjë e ka ditur edhe Mehmeti, pasi s’kishte si të mos e dinte një gjë të tillë, që djali i tij do të lëvizte nga Durrësi në Tiranë dhe pikërisht do të shkonte këtu.
Le të vijmë te rasti i fejesës së djalit të Mehmetit me vajzën e profesor Qazim Turdiut. Çfarë mund të thoni se si u përjetua mes jush ajo ndodhi, që mori përmasa të atilla.

Pra flas për momentin që Mehmeti kishte dhënë okejin, që djali i tij të martohej me vajzën e profesor Turdiut?
Dy të rinjtë ishin njohur vetë. Me sa di unë, Mehmeti e kishte pasur shumë merak martesën e djalit të dytë, se i kishte kaluar disi edhe koha. Pra, si prind ishte i shqetësuar për këtë gjë. Për tim atë, unë di të them këtë gjë, se ajo fejesë është bërë publike, kur ai shkoi për vizitë në shtëpinë e Mehmetit. Në shtëpinë, që ishte rikonstruktuar. Kur vajtën për vizitë aty, Mehmeti prezantoi nusen, duke thënë se kjo është e fejuara e Skënderit.

Ishte atje Silva?
Po. Solli kafet dhe qerazmat.
Natyrisht tim atë e përgëzoi pa u futur fare se kush ishte e ç’familje kishte etj, por e uruan, duke i thënë “Të trashëgohet”.

Edhe Nexhmia nuk kuptoi gjë?
Jo, edhe Nexhmia nuk është se kuptoi gjë, por kur u kthye në shtëpi që u hap ky muhabet, me sa mbaj mend unë, foli halla jonë Sania, që jetonte me ne pasi nuk ishte martuar. Ai muhabet filloi si zakonisht siç bëheshin muhabetet, se u tha që ishim te Mehmeti dhe na prezantuan dhe nusen e Skënderit, atje Sania tha që ajo është vajza e Turdiut. Por edhe ky mbiemër nuk është se i tërhoqi vëmendjen shumë, natyrisht mbiemrin Turdiu, tim atë e njihte sepse ishte professor i nderuar, e njihte pak a shumë edhe si familje, por që gjithsesi ishte nga ato familje, që megjithëse kishte një të kaluar jo shumë të mirë për atë kohë, Partia nuk i preku, por i la të bënin punën e tyre siç ishte edhe rasti i shumë mjekëve të aftë, por që nuk ishin të përlyer. Por pak më vonë me sa mbaj mend, halla tha: “Thonë se është dhe mbesa e Arshi Pipës”.

Pra emrin e Arshi Pipës e ka thënë Sanija?
Me sa më kujtohet po. Ai është vëllai i gruas së Turdiut dhe se ai ishte njeri aktiv kundër Shqipërisë në atë kohë.

Në ato momente, kur Sania tha këtë gjë, si reagoi Enveri?
U prish në fytyrë natyrisht.

Çfarë tha?
Nuk e mbaj mend.

Mos thoni që nuk e mbaj mend?
Jo, sinqerisht që nuk e mbaj mend saktësisht se si është shprehur, por që pashë se u bë keq. Nuk ishte e lehtë për të një ndodhi e tillë, kur krahu i tij i djathtë kishte lejuar një gjë kaq flagrante, në një kohë që vetë Mehmet Shehu ishte shumë i ashpër me këto gjëra.

Ç’ndodhi pas kësaj, se sigurisht Enveri nuk mund të rrinte pa ia thënë Mehmetit këtë gjë?
Sigurisht nuk mund të rrinte, por mua detaje të tilla nuk më kujtohen, pasi këto biseda ai i ka vazhduar të nesërmen dhe të pasnesërmen në zyrë, gjë që unë nuk kam qenë i pranishëm.

Por ju e dini të paktën reagimin e Mehmetit, pasi mësoi qëndrimin e Enverit?
Sigurisht që Mehmeti filloi të reagojë deri sa erdhi puna në Plenium, ku ai u shpjegoi anëtarëve të Byrosë dhe Pleniumit se pse e kishte bërë këtë veprim. Janë ato që dihen, duke u justifikuar nga dobësia për të birin etj., etj.
Pra fjala është se nuk ishte shkaku kjo fejesë, që ai shkoi në vetëvrasje. Ishte diçka më e madhe, që doli nga deponimet e mëvonshme që Mehmeti donte të helmonte Enver Hoxhën.

Nga deponimet e kujt?
Nga deponimet e së shoqes.
Zoti Hoxha, pavarësisht se jeni djali i Enver Hoxhës mund të mendoni se ato deponime kanë qenë si rezultat i dhunës së ushtruar mbi të shoqen e Mehmet Shehut, pasi është vështirë të mendosh për një grua që të thotë për burrin e vet se ai është spiun.
Jo të gjitha pasi vetë logjikat nuk të lënë të mendosh se ato deponime janë bërë nën presion. Pastaj për qënien e Mehmet Shehu agjent, kanë folur dhe dokumetet e vëna në dispozicion më pas.

Enveri vetë, çfarë ka thënë për këtë çështje të Mehmet Shehut, a ka thënë ai se ishte spiun?
Po, ishte spiun.
vijon nesër