Adhurimi - Kapitulli V. Mesha Hyjnore

[Albo]

Mesha Hyjnore

Mesha Hyjnore quhet gjithashtu Liturgjia Hyjnore. Fjala Liturgji, që do të thotë punë e përbashkët ose veprim i përbashkët, e shpreh më mirë e më qartë kuptimin dhe përmbajtjen e Meshës Hyjnore. Ajo është puna e përbashkët e Kishës Orthodhokse. Mesha Hyjnore është veprimi zyrtar i Kishës së mbledhur së bashku, si Populli i zgjedhur i Perëndisë. Fjala kishë, kupton një mbledhje ose bashkim të njerëzve të zgjedhur dhe të thirrur veç për të kryer një detyrë të caktuar.

Mesha Hyjnore është veprimi i përbashkët i të krishterëve orthodhoksë, të cilët mblidhen zyrtarisht për të formuar Kishën Orthodhokse. Ajo është veprimi i Kishës së mbledhur nga Perëndia, që kështu të jenë së bashku në një bashkësi, për të adhuruar, për të lutur, kënduar dhe dëgjuar Fjalën e Perëndisë, për të blatuar vetveten me falenderime në Krishtin tek Perëndia Atë dhe për të patur përvojën e gjallë të mbretërisë së përjetshme të Perëndisë, nëpërmjet Kungimit me të njëjtin Krisht, i Cili është i pranishëm në popullin e tij, me anë të Shpirtit të Shenjtë.

Mesha Hyjnore kryhet gjithmonë nga të krishterët orthodhoksë në Ditën e Zotit, që është e Diela, "dita mbas Sabatit", e cila simbolizon ditën e parë dhe të fundit të krijimit - ose siç quhet në Traditën e Shenjtë, dita e tetë - e Mbretërisë së Perëndisë. Kjo është dita e Ngjalljes së Krishtit nga të vdekurit, dita e gjyqit dhe e fitores së Perëndisë, e parathënë nga profetët, Dita e Zotit, që inaguron praninë dhe fuqinë e "mbretërisë së ardhshme", qysh tani, në jetën e botës së tashme.

Por, Mesha Hyjnore kremtohet gjithashtu nga Kisha edhe në ditët e festave të veçanta. Në manastiret dhe në disa katedrale e enori të mëdha, ajo kremtohet çdo ditë, me përjashtim të atyre të javës të Kreshmëve të Mëdha (Mesha ka karakter festiv, ndërsa Kreshmët kanë një karakter pendimtar e agjërimor dhe janë një përgatitje për të pritur Ngjalljen e Zotit, nëpërmjet kujtimit dhe vajtimit për mëkatin, i cili na ndan nga Perëndia).

Si një veprim i përbashkët i Popullit të Perëndisë, Mesha Hyjnore, në një bashkësi të krishterë orthodhokse mund të kremtohet vetëm një herë në ditë. Të gjithë anëtarët e Kishës duhet të mblidhen së bashku me priftin e tyre, në një vend dhe në një kohë. Këtu përfshihen, madje edhe fëmijët e vegjël dhe foshnjat, të cilët marrin pjesë plotësisht në Kungatën e Meshës Hyjnore, qysh nga dita e hyrjes së tyre në Kishë, nëpërmjet pagëzimit dhe mirosjes. Gjithmonë çdo njeri, gjithmonë së bashku. Kjo është shprehja tradicionale e Kishës Orthodhokse për Meshën Hyjnore.

Për shkak të karakterit të përbashkët, Mesha Hyjnore kurrë nuk mund të kryhet privatisht vetëm nga kleriku. Kurrë nuk mund të shërbehet vetëm për ndonjërin dhe jo për të tjerët, por gjithmonë për të gjithë. Ajo kurrë nuk mund të shërbehet thjesht për disa qëllime personale, të veçanta ose të kufizuara. Prandaj, ne kemi në Meshën Hyjnore disa lutje të veçanta për të sëmurët, të vdekurit, ose për disa qëllime specifike, por kurrë nuk kryhet një Meshë Hyjnore vetëm për individë privatë ose për qëllime dhe projekte të veçanta. Mesha Hyjnore kryhet gjithmonë "për të gjithë dhe për të gjitha".

Meqenëse Mesha Hyjnore është një akt zyrtar i lutjes, adhurimit, mësimit dhe Kungimit të të gjithë Kishës, në qiell dhe në tokë, ajo nuk duhet të shihet thjesht si një devocion ndërmjet shumë devocioneve, madje as si më i larti ose më i madhi. Mesha Hyjnore nuk është një veprim i një devotshmërie personale. Ajo nuk është një shërbesë lutjesh dhe nuk është thjesht një nga Misteret. Mesha Hyjnore është i vetmi mister i përbashkët i vetë qenies së Kishës vetë. Ajo është e vetmja shfaqje misterore e esencës së Kishës, si një Bashkësi e Perëndisë në qiell dhe në tokë. Mesha është e vetmja zbulesë unike misterore e Kishës, si Trupi mistik i Krishtit dhe si Nusja e Krishtit.

Si veprimi mistik qëndror i tërë Kishës, Mesha Hyjnore ka gjithmonë frymën e Ngjalljes. Ajo është gjithmonë shfaqja e Krishtit të Ngjallur tek populli i tij. Mesha Hyjnore është gjithmonë një zbritje e Shpirtit jetëbërës dhe një Kungim me Perëndinë Atë. Ajo nuk ka kurrë karakter zije ose pendimtar dhe nuk është kurrë shprehje e errësirës dhe vdekjes së kësaj bote. Ajo është gjithmonë shprehja dhe përvoja e jetës së përjetshme të Mbretërisë së Trinisë së Bekuar.

Mesha Hyjnore e kremtuar nga Kisha Orthodhokse, quhet Mesha e Shën Joan Gojartit. Kjo Meshë është pak më e shkurtër se ajo e quajtur Mesha e Shën Vasilit të Madh, e cila kryhet vetëm dhjetë herë gjatë vitit kishtar. Këto dy mesha e morën formën e tyre të tanishme ndoshta mbas shekullit të nëntë. Në formën siç i kemi sot, ato nuk janë krejtësisht ashtu siç u shkruan nga shenjtët, emrat e të cilëve mbajnë. Por, është fare e sigurtë, se lutjet eukaristike të secilës nga këto dy mesha, u formuluan në shekullin e katërt dhe të pestë, koha kur këta shenjtorë jetuan dhe punuan për Kishën.

Mesha Hyjnore ka dy pjesë kryesore. Pjesa e parë është mbledhja, e quajtur sinaksis. Kjo e ka origjinën në mbledhjet e sinagogave të Dhiatës së Vjetër dhe është e përqendruar në shpalljen dhe meditimin e Fjalës së Perëndisë. Pjesa e dytë e Meshës Hyjnore është flijimi eukaristik. Kjo e ka origjinën në adhurimin e tempullit të Dhiatës së Vjetër, në flijimet priftërore të Popullit të Perëndisë; dhe në ngjarjen qendrore shpëtimtare të Dhiatës së Vjetër, Pashkës.

Në Kishën e Dhiatës së Re, Jisu Krishti është Fjala e Gjallë e Perëndisë. Kështu, në pjesën e parë të Meshës Hyjnore, janë pikërisht ungjijtë e krishterë dhe shkrimet apostolike që shpallen e meditohen. Dhe në Kishën e Dhiatës së Re ngjarja shpëtimtare qendrore është flijimi i përsosur, i përjetshëm dhe i gjithmjaftueshëm i Jisu Krishtit, të vetmit Kryeprift të madh, i cili është gjithashtu Qengji i Perëndisë, i therur për shpëtimin e botës, Pashka e Re. Në Meshën Hyjnore besimtarët e krishterë marrin pjesë në vetëblatimin e vullnetshëm të Krishtit tek Ati, të kryer në kryq njëherë e përgjithmonë, me anë të fuqisë së Shpirtit të Shenjtë. Në dhe nëpërmjet këtij flijimi unik të Krishtit, besimtarët e krishterë marrin Kungimin e Shenjtë me Perëndinë.

Ka qenë për shekuj praktikë e Kishës, për t'i pranuar të gjithë në pjesën e parë të Meshës Hyjnore, ndërsa në pjesën e dytë vetëm ata që ishin bërë anëtarë të saj nëpërmjet Pagëzimit dhe Mirosjes. Personat e papagëzuar nuk lejoheshin as që të shikonin blatimin dhe marrjen e Kungatës së Shenjtë nga besimtarët e krishterë. Prandaj, pjesa e parë e Meshës Hyjnore filloi të quhej Mesha e katekumenëve ose Liturgjia e katekumenëve, d.m.th. mesha për ata që po marrin mësime për besën e krishterë, që të mund të bëheshin anëtarë të Kishës nëpërmjet Pagëzimit dhe Mirosjes. Gjithashtu, për arsye të dukshme, ajo filloi të quhet dhe Mesha e Fjalës ose Liturgjia e Fjalës. Pjesa e dytë e Meshës Hyjnore, filloi të quhet Mesha e Besnikëve ose Liturgjia e Besnikëve.

Ndonëse sot në Kishën Orthodhokse jo të krishterët orthodhoksë dhe madje edhe jo të krishterët, lejohen të jenë të pranishëm në Meshën e Besnikëve, përsëri, pjesëmarrja në Kungatën Hyjnore i lejohet vetëm anëtarëve të Kishës Orthodhokse, të cilët janë plotësisht të angazhuar në jetën dhe mësimet e Besimit Orthodhoks, të ruajtur, mësuar e praktikuar nga Kisha nëpër gjithë historinë e saj.

Në komentin e Meshës Hyjnore, që do të vijojë më poshtë, do ta përqendrojmë vëmendjen tonë se çfarë ndodh në Kishë gjatë "veprimit të përbashkët" të saj. Duke bërë këtë, ne do të përpiqemi të depërtojmë në kuptimin esencial dhe themelor që ka Mesha për njeriun, jetën dhe botën e tij. Kjo do të jetë një shkëputje e plotë prej interpretimit të Meshës Hyjnore, si një dramë të luajtur nga kleri dhe të "ndjekur" nga populli, në të cilën çdo pjesë është një aspekt i jetës dhe i veprës së Krishtit (p.sh., proskomidhia për Lindjen e Krishtit; hyrja e vogël për fillimin e shërbesës së tij publike, Ungjilli për predikimin e tij, hyrja e madhe për të Dielën e Dafinave etj.). Ky tip interpretimi i mëvonshëm i Meshës Hyjnore, është një shpikje, e cila është ndoshta interesante dhe frymëzuese për disa, por krejtësisht e huaj për kuptimin dhe qëllimin e vërtetë të Meshës Hyjnore në Kishën Orthodhokse.

[Albo]

Blata e Hyjëshme (Proskomidhia)

Përpara se të fillojë Mesha Hyjnore, prifti hyn në Kishë, duke thënë disa lutje të veçanta dhe më pas vishet me rrobat e meshimit.1 Pastaj, shkon në Tryezën e Blatimit për të përgatitur bukën dhe verën për Meshën Hyjnore. Kjo pjesë e liturgjisë quhet Blata e Hyjshme ose Proskomidhia, që do të thotë Përgatitje. Kjo formë e proskomidhisë që kemi sot ka mundësi të datojë qysh prej shekullit të XIV.

Në shërbesën e Blatës së Hyjshme prifti pret në fillim një kub të gjerë nga buka e meshës, e cila tradicionalisht quhet prosfora, që do të thotë blatim. Ky kub buke quhet Qengji dhe nënkupton Krishtin, "Bukën e jetës... që zbriti prej qiellit; Qengjin e Perëndisë që heq mëkatin e botës" Joani 6:32-35,1:29).

Gjatë kohës që prifti po pret Qengjin nga buka e meshës, ai thotë vargje nga profecia e Isaisë: U soll për therrje si dele... (Isaia 53:7-8). Ai e pret Qengjin në atë mënyrë që vula, me të cilën mesha është vulosur, të qëndrojë sipër dhe në qendër. Vula është një katror me simbolet e Jisu Krishtit (IC XC) në pjesën e sipërme dhe Fiton (NIKA) në pjesën e poshtme. Pastaj, Qengji kthehet përmbys dhe pritet në formën e kryqit, në mënyrë që të mund të ndahet lirisht në katër pjesë në kohën e Kungimit të Shenjtë. Prifti, gjithashtu, e shpon në mënyrë simbolike anën e djathtë që ka shkronjat NI me thikën e meshës, që tradicionalisht quhet shtizë, duke thënë fjalët nga Ungjilli i Joanit 19:34-35.

Mbasi ka derdhur verë të përzier me ujë në potir, prifti pastaj vendos një pjesë të vogël nga buka, në dhisk pranë Qengjit, në kujtim të Hyjlindëses. Pastaj, pjesë të vogla buke vihen në dhisk në kujtim të Kryengjëjve të shenjtë Mihal dhe Gavril, të Joan Pagëzorit, profetëve, apostujve, hierarkëve, martirëve, oshënarëve, anargjirëve dhe tërë të drejtëve. Përmendet veçmas shenjti i ditës dhe së fundi, një pjesë e vogël buke vendoset në dhisk për kujtim të shenjtit, meshën e të cilit po kremtojmë.

Gjithashtu, thërrime buke vendosen në dhisk për peshkopin e Kishës, për terë besnikët, të gjallë dhe të vdekur, duke i përmendur emrat e tyre.

Pastaj, prifti duke thënë vargje nga Psalmi 93 dhe nga psalme të tjerë, e mbulon dhiskun dhe potirin me disa mbulesa të veçanta, duke e temjanisur blatën. Së fundi, ai thotë lutjen e mëposhtme:

[b]O Perëndi, Perëndia ynë, që dërgove bukën qiellore, ushqimin e tërë botës, Zotin dhe Perëndinë tonë Jisu Krisht, si shpëtimtar, çlirimtar dhe mirëbërës, që na bekon dhe na shenjtëron; Ti vetë, beko këtë Paravënie dhe pranoje në altarin tënd të përmbiqiellshëm; kujto si i mirë dhe njeridashës, ata që i sollën dhe ata për të cilët i sollën; dhe ruajna të pastër në të kryerit e mistereve të tua hyjnore. Se i shenjtëruar dhe i lavdëruar është emri yt i nderuar dhe madhështor, i Atit, i Birit dhe i Shpirtit të Shenjtë, tani e përherë e në jetë të jetëve. Amin.

Përlëshimi i vogël dhe bekimi thuhen mbas kësaj lutje dhe kështu mbaron shërbesa e Blatës së Hyjshme.

Shërbesa e Blatës së Hyjshme është një zhvillim i vonë në historinë e Meshës Hyjnore. Ajo tregon bashkimin e tërë Kishës së Perëndisë në një bashkësi të madhe: Krishti, koka, së bashku me Hyjlindësen dhe me tërë pjesët e Trupit të Tij; ata, të cilët tashmë janë lavdëruar me Atë në prani të Atit, së bashku me tërë nxënësit besnikë në tokë. Blata e Hyjëshme e tregon qartë se liturgjia eukaristike është gjithmonë veprimi i tërë Kishës, me Jisu Krishtin si kokë dhe blatohet gjithnjë "për të gjithë dhe për të gjitha".


1. Këto rroba të veçanta quhen stoli.

[Albo]

E Bekuar është Mbretëria

Mbas shërbesës së Blatës së Hyjshme, prifti (ose dhiaku) temjanis altarin, ikonat dhe tërë Kishën. Në kohën që po temjanis altarin, ai thotë pa zë troparet që rrëfejnë plotësinë e pranisë së Krishtit në varr, në vdekje, në parajsë, në të djathtë të Atit: "Ti, i papërshkruar, që i mbush të gjitha". Ai, gjithashtu, thotë pa zë Psalmin 50: Mëshiromë, o Perëndi.

Pas temjanisjes, kleri lutet O Mbret Qiellor, duke lypur praninë e Shpirtit të Shenjtë. Ata thonë përshëndetjen engjëllore: Lavdi Perëndisë që është më të lartat dhe mbi dhenë paqe dhe ndër njerëzit mirëdashje. Pastaj hapet Dera e Bukur dhe Mesha fillon.

Thirrja e parë e Meshës Hyjnore zbulon çelësin e tërë kremtimit:

E bekuar është mbretëria e Atit, e Birit dhe e Shpirtit të Shenjtë, tani e përherë e në jetë të jetëve.

Me këto fjalë kremtuesi (personi që kryen Meshën, peshkopi ose prifti) lajmëron burimin dhe qëllimin e shërbesës hyjnore të Popullit të Perëndisë, përmbajtjen dhe përbërjen e vërtetë të tërë veprimit liturgjik. Eshtë Mbretëria e Perëndisë, e prurë në botë nga Jisu Krishti, Biri i Perëndisë, që mbretëron tashmë mistikërisht në nxënësit besnikë të Krishtit me anë të pranisë dhe fuqisë së Shpirtit të Shenjtë.

Mbretëria e Perëndisë është jeta e përjetshme në Kungim me Perëndinë dhe në bindjen plot dashuri ndaj vullnetit të Tij hyjnor. Eshtë jeta e bashkuar me Shën Trininë; jeta e jetuar drejt Atit, me anë të Birit, në Shpirtin e Shenjtë. Eshtë jeta, që Krishti iu dha njerëzve me anë të mishërimit, kryqëzimit, ngjalljes dhe lavdërimit të Tij. Eshtë jeta që duhet jetuar, që tani në këtë botë, nga Populli i Perëndisë.

Të bekosh Mbretërinë e Perëndisë, do të thotë ta duash atë si gjënë më të shtrenjtë. Populli i përgjigjet bekimit me fjalën Amin, që do të thotë Ashtu qoftë. Ky është pohimi solemn, i cili tregon se bekimi i Mbretërisë së Perëndisë është me të vërtetë i drejtë dhe i mirë. Ai është pohimi, që shpall zyrtarisht, se kjo Mbretëri është me të vërtetë për besimtarët "margaritari me vlerë të madhe", që mbasi e kanë gjetur njëherë, ata do ta duan dhe do t'i shërbejnë dhe do të dëshirojnë ta kenë përgjithmonë(Mat. 13:45-46).

Vetëm Mesha Hyjnore dhe misteret e shërbesat e tjera të Kishës, të cilat në fillim ishin integruar në kremtimin eukaristik, si Pagëzimi, Mirosja dhe Martesa, fillojnë me bekimin solemn të Mbretërisë së Perëndisë.

[Albo]

Lutja e Madhe

Mbas bekimit të Mbretërisë, thuhet Lutja e Madhe. Kjo lutje hap çdo shërbesë liturgjike të Kishës Orthodhokse, si edhe të gjitha misteret dhe shërbesat e veçanta. Kjo është lutja e Kishës, që përfshin gjithçka që bëhet për çdo njeri dhe për çdo gjë. Ajo përbëhet nga lutje të ndryshme të cilave populli i përgjigjët: Mëshiro o Zot.

Lutja e Madhe fillon me lutjet "me paqe" dhe "për paqen". Pastaj, njerëzit vazhdojnë të luten për shpëtimin e shpirtrave të tyre, për qëndrimin e mirë të Kishave të Perëndisë dhe për bashkimin e të gjithëve; për ata që hyjnë brenda në Kishë me shprestari dhe frikë Perëndie, për peshkopët, priftërinjtë, dhiakonët dhe tërë popullin në Kishë; për kombin e institucionet e tij, gjë për të cilën të gjithë janë të përgjegjshëm: presidentin, autoritetet civile dhe forcat e armatosura, për qytetin dhe vendin; për mot të mirë dhe begati të pemëve, për udhëtarët, të sëmurët, vuajtësit dhe robërit.

Së fundi, mbasi i kërkojnë Perëndisë shpëtimin nga çdo rrezik e nevojë, si edhe ndihmë për shpëtim, mëshirë dhe mbrojtje, populli kujton Hyjlindësen dhe tërë shenjtorët, duke i parashtruar vetveten dhe njëri tjetrin dhe tërë jetën e tyre Krishtit, Perëndisë së tyre.

Lutja e Madhe mbaron me një doksologji drejtuar Trinisë së Shenjtë, së cilës i përket tërë lavdia, nderimi e adhurimi, tani e përherë e në jetë të jetëve. Lutja mbyllet përsëri me Amin nga populli.

[Albo]

Antifonet

Mbas Litanisë së Madhe, këndohen vargje nga psalmet sipas rasteve të veçanta. Këto vargje nga psalmet janë quajtur antifone, sepse ato ishin dhe ngadonjëherë, ende janë kënduar në dy kore, secili duke iu përgjigjur antifonisht tjetrit. Në çdo Meshë Hyjnore ka tre antifone.

Historikisht, antifonet këndoheshin nga populli, në procesionin solemn drejt Kishës, ku Mesha Hyjnore e ditës do të kremtohej. Sot, ndonëse antifonet janë pjesë e shërbesës, ato akoma formojnë përgatitjen e gëzueshme për hyrjen në adhurimin e Krishtit, nëpërmjet Fjalës së Ungjillit dhe në blatimin dhe marrjen e Kungimit Hyjnor.

Normalisht, psalmet e kënduara si antifone në Meshën Hyjnore të Ditës së Zotit janë psalmet 103 dhe 146. Në ditë festash përdoren psalme të tjerë, që kanë lidhje me kremtimin e veçantë. Këtyre vargjeve nga psalmet iu shtohen edhe refrene, të cilët ndyshojnë sipas festave të ndyshme.

Mbas antifonit të dytë këndohet një hymn i krijuar nga perandori Justinian, O i Vetëmlindur Bir. Ai është një himn i besimit në hyjnishmërinë e Krishtit dhe në mishërimin, kryqëzimin dhe ngjalljen, si "një nga Shën Trinia", për shpëtimin e njerëzve.

Mbas dy antifoneve dhe këndimit të "O i Vetëmlinduri Bir", që i përkasin çdo Meshe Hyjnore, këndohet gjithashtu edhe një antifon i tretë. Në pjesën më të madhe të Kishave Orthodhokse, në të Diela të zakonshme këndohen si antifon i tretë Lumurimet nga Predikimi i Krishtit në Mal (Mat. 5:3-12). Lumurimet këndohen me refrene të marra nga fjalët që Kusari i Mirë tha në Kryq: Kujtona o Zot, kur të vish në Mbretërinë Tënde (Lluka 23:42). Në festa të ndryshme vargje të veçanta psalmesh, së bashku me këndimin e Përlëshores së ditës, formojnë antifonin e tretë të Meshës Hyjnore.

[Albo]

Hyrja e Vogël

Hyrja e Vogël bëhet gjatë këndimit të antifonit të tretë, qoftë ai Lumurimet apo Tropari i ditës. Hyrja e Vogël është procesioni solemn i klerit drejt altarit, i udhëhequr nga Ungjilli. Nëse po kremton një peshkop, ai zbret nga froni peshkopal ku po qëndron qysh nga fillimi i Meshës dhe rri në mes të soleas. Aty, atij i jepet Ungjilli.

Mbas thirrjes: Urtësi. Drejt!, kleri hyn nga Dera e Bukur, ndërsa të gjithë këndojnë Himnin e Hyrjes:

Ejani t'i falemi e t'i biem ndër këmbë Krishtit. Shpëtona, o i Bir' i Perëndisë, që u ngjalle së vdekurish, ne që të këndojmë, Aliluia.

Kur nuk është e Dielë, në vend të "që u ngjalle së vdekurish", thuhet "O i çuditshëm ndër shenjtorët".

Nëse meshon një peshkop ose më shumë se një prift, "Ejani t'i falemi" këndohet prej tyre në mes të Kishës, ndërsa psaltët përsërisin edhe njëherë "Shpëtona".

Hyrja e Vogël, është lëvizja e parë e rëndësishme e Meshës Hyjnore. Ajo përbën veprimin e parë liturgjik, që është mbledhja e besnikëve në një bashkësi të Kishës së Perëndisë. Hyrja e Vogël, është lëvizja e tërë Kishës, nëpërmjet Jisu Krishtit kreut të saj, në personin e kremtuesit, drejt altarit që simbolizon Mbretërinë e Perëndisë. Kjo lëvizje është bërë e mundur nga Ungjilli i Krishtit, i cili është Rruga për në Mbretërinë. Ajo mund të realizohet vetëm duke ndjekur Jisuin, Fjalën e Gjallë të Perëndisë në mish njerëzor (Joani 1:1-18). Nuk ka tjetër mënyrë për tek Perëndia Atë, përveçse me anë të Krishtit, Birit të Perëndisë (Joani 14:6). Nuk mund të ketë Kungim me Perëndinë Atë, përveçse nëpërmjet përmbushjes së porosive të Tij, të cilat janë dhënë nga Jisui dhe janë shpallur në fjalët e Ungjillit. Kështu pra, është Ungjilli i Krishtit, Birit dhe Fjalës së Perëndisë, që na çon ne në mbretërinë e Atit dhe në jetën e përjetshme të Trinisë së Shenjtë. Në këtë mbretëri hyjmë në Hyrjen e Vogël dhe gjatë Meshës Hyjnore, atë përjetojmë.

Teknikisht, Hyrja e Vogël nuk përfundon kur kleri hyn në Hierore dhe qëndron para altarit. Ajo përfundon vetëm me këndimin e Himnit Trishenjtor. Përpara se të këndohet Himni Trishenjtor këndohen tropari dhe shkurtorja e ditës.

Ndërsa këndohen këto himne, meshtari lutet para altarit për faljen e fajeve dhe të mëkateve të të gjithë asamblesë, që i gjithë populli të mund të bëhet i denjë nga Perëndia "që të qëndrojmë në këtë orë përpara lavdisë së altarit tënd të shenjtë dhe të të parashtrojmë adhurimin dhe lavdërimin qe kemi për detyrë ndaj Teje". Pastaj, fillon këndimi i Himnit Trishenjtor të engjëjve, të cilët e këndojnë papushim në praninë e Mbretërisë së Perëndisë. Shenjt Perëndi! Shenjt i Fuqishëm! Shenjt i Pavdekur! Mëshirona! (Isaia 6:1-5).

Ky version i Himnit Trishenjtor, është shumë i vjetër. Ai është një himn kushtuar Shën Trinisë, në praninë e të Cilit të krishterët e shohin vetveten në Meshë. Brenda pranisë se Mbretërisë së Perëndisë, njerëzit janë aftësuar nga Krishti dhe nga Shpirti i Shenjtë, të dëgjojnë, të kuptojnë dhe të bëjnë Fjalën e Perëndisë, e cila do t'iu lajmërohet atyre prej fronit të Atit.

[Albo]

Apostulli

Gjatë këndimit solemn të Himnit Trishenjtor drejtuar Trinisë së Shenjtë, Kleri shkon në Vendin e Lartë mbrapa altarit, duke bekuar Krishtin që "je mbi fronin e lavdisë së mbretërisë sate, ti që rri mbi kerubimet..." Pastaj, këndohet Apostulli i Meshës, zakonisht nga një laik, ose njëri nga këndonjësit (anagnost).

Këndimi, në gjuhën tradicionale të Kishës, është quajtur Apostull ose këndimi apostolik. Ai është quajtur kështu nga që këndimi merret nga Veprat e Apostujve ose nga letrat apostolike të Dhiatës së Re. I vetmi libër i Dhiatës së Re që nuk lexohet në shërbesat e Kishës Orthodhokse është Libri i Zbulesës, për shkak të karakterit të tij apokaliptik.

Kisha ka një seri të caktuar të këndimeve të Apostullit për çdo ditë të vitit, me përjashtim të ditëve të javës së Kreshmëve të Mëdha, kur Mesha Hyjnore nuk kremtohet. Gjithashtu ka këndime të caktuara për kremtime të veçanta të Kishës.

Përpara këndimit thuhet një varg i caktuar nga Psalltiri, i quajtur paravargu (greqisht prokimenon, që literalisht do të thotë "që shkon përpara"). Ky përgatit popullin të dëgjojë Fjalën e Perëndisë.

[Albo]

Ungjilli

Mbas këndimit të Apostullit prifti bekon këndonjësin dhe psaltët thonë tri herë Aliluia. Në disa Kisha Aliluiat shoqërohen me disa vargje nga Psalmet. Gjithashtu, në shumë Kisha Orthodhokse gjatë këndimit të Aliluiave temjaniset Ungjilli, ikonat, këndonjësi dhe tërë populli. Në disa Kisha të tjera temjanisin në heshtje gjatë këndimit të Apostullit. Temjanisja gjatë Aliluiave është më e përshtatshme, sepse temjanisja gjatë këndimit mund të tërheqë vëmendjen nga këndimi.

Aliluiat dhe temjanisja në këtë moment të Meshës Hyjnore tregojnë praninë e Perëndisë në Popullin e tij, vetë Ai duke i mësuar ata, me anë të Krishtit Fjalës dhe Shpirtit të Shenjtë (Joani 6:45). Perëndia është me njerëzit në Kishë, duke e zbuluar kështu në botë Vetveten dhe Vullnetin e Tij Hyjnor. Ungjilli është Lajmi i Mirë i Perëndisë për shpëtimin, sihariqi i tij zyrtar për njerëzimin.

Proklamimi i Ungjillit në Kishë është një veprim misteror. Ai është një formë e Kungimit të njeriut me Perëndinë. Ai është një element i misterit liturgjik, në të cilin dhe nëpërmjet të cilit Perëndia bashkohet me Popullin e Tij dhe Populli i Tij me Të.

Ashtu si për Apostullin edhe për Ungjillin janë caktuar pjesë të ndryshme këndimi për çdo ditë, si edhe për kremtime të ndryshme.

Mbas proklamimit të Fjalës së Perëndisë, nëpërmjet fjalëve të Ungjillit Hyjnor, bëhet predikimi. Në Traditën Orthodhokse, predikimi është një pjesë e rëndësishme e liturgjisë eukaristike dhe bën pjesë në karakterin e saj të përgjithshëm misteror.

[Albo]

Lutja e Gjerë

Mbas këndimeve nga Shkrimi i Shenjtë dhe predikimit, Liturgjia e Fjalës ose Liturgjia e Katekumenëve i afrohet mbarimit me të ashtuquajturën Lutja e Gjerë. Nëpërmjet kësaj Lutjeje populli lutet për nevojat e tij të veçanta, si dhe për nevojat e tërë Kishës, vendit dhe tërë botës.

Në këtë, lutjet nuk bëhen në përgjithësi, si në Lutjen e Madhe, por në mënyrë specifike, për tërë njerëzit që kanë nevojë për bekimet, ndihmën dhe udhëzimet e Perëndisë. Kështu, lutjet bëhen për të sëmurët, vuajtësit, nevojtarët dhe të fjeturit; si dhe për gjëra të veçanta, si ndihmë kombëtare, çlirim nga kërcënime të ndryshme etj. Gjithashtu, në këtë kohë bëhen lutje të veçanta falenderimi dhe lavdërimi, si përgjigje për bekimet e ndryshme të Perëndisë. Në fund, bëhen lutje dhe për "ata që sjellin pemë dhe bëjne punë të mira në këtë kishë të shenjtë".

Mbas mbarimit të Lutjes së Gjerë bëhet një lutje për katekumenët dhe pastaj ata përlëshohen prej Meshës Hyjnore. Meqenëse nuk janë të pagëzuar, ata nuk mund të blatojnë dhe të marrin dhuratat eukaristike. Në Kishën e vjetër tërë katekumenët, tërë ata që ishin në dënim për mëkatet e tyre, si dhe tërë ata që për arsye të ndryshme nuk mund të merrnin Kungatën, në këtë moment largoheshin nga Mesha.

Sot, përlëshimi i katekumenëve është i rëndësishëm vetëm teorikisht, meqenëse, ata që nuk marrin Kungatën, si dhe të papagëzuarit nuk largohen më si në Kishën e vjetër, por qëndrojnë në Liturgjinë e Besnikëve.

Mbas lutjes, ku i kërkohet Perëndisë që t'u mësojë katekumenëve Ungjillin e së Vërtetës dhe që t'i bashkojë me Kishën e Shenjtë dhe që "në kohën e duhur t'i bëjë të denjë për banjën e rilindjes, për ndjesën e mëkateve dhe për rrobën e mosprishjes" dhe mbas përlëshimit teorik të katekumenëve, thuhen dy lutje për besnikët, që janë tashmë anëtarë të Kishës, që Perëndia t'i dëgjojë lutjet e tyre dhe t'i bëjë ata të denjë që të blatojnë dhe të marrin dhuratat e Kungatës Hyjnore:

Bëna të aftë me fuqinë e Shpirtit tënd të Shenjtë, që pa faje dhe pengesa, të thërrasim me dëshminë e ndërgjegjes sonë të pastër, në çdo kohë dhe vend... ...jepu që të të adhurojnë gjithnjë me frikë dhe dashuri dhe të marrin pjesë në misteret e Tua të shenjta pa faj dhe pa dënim dhe të tregohen të denjë për mbretërinë tënde qiellore.

[Albo]

Hyrja e Madhe

Tani është koha për blatimin flijimor tek Perëndia. Dhe Perëndia pëlqen vetëm një blatim, Jisu Krishtin, Qengjin e Perëndisë, i Cili e blaton Vetveten përjetësisht tek Ati, për mëkatet e botës.

Në Krishtin njerëzit mund të blatojnë vetveten e njëri-tjetrin dhe tërë njerëzit e tërë botën tek Perëndia. Krishti ka bashkuar gjithçka tek Vetvetja dhe i ka marrë të gjitha mbi vete. Kështu, në të dhe me anë të tij, njerëzit mund të blatojnë gjithçka që ata janë e gjithçka që kanë, tek Perëndia Atë. Ata mund ta bëjnë këtë, sepse janë në Krishtin dhe kanë marrë Shpirtin e Shenjtë prej Tij.

Në këtë moment të Meshës Hyjnore, kremtuesi lutet për vetveten, duke rrëfyer padenjësinë e tij dhe duke pohuar që i vetmi Prift i Kishës është Jisui:

Se ti je blatuesi dhe i blatuari, Ai që pranon dhe që jep vetveten, o Krisht Perëndia ynë...

Prifti, pasi mbaron së thëni uratën e himnit Keruvik, temjanis Tryezën e Shenjtë, ikonat dhe popullin duke thënë pa zë, në qoftë se është e Dielë, "ne që pamë Ngjalljen", "ejani t'i falemi..." dhe psalmin 50. Ndërkohë, populli këndon Himnin Keruvik.

Ne që simbolizojmë mistikërisht keruvimet dhe i këndojmë Trinisë jetëbërëse himnin trishenjtor, le të largojmë prej nesh tërë kujdesin për jetën.

Dhuratat e bukës dhe verës, që qëndrojnë për Krishtin dhe në të, për të gjithë njerëzit dhe tërë krijimin e Perëndisë - për Jetën Vetë -, i blatohen tani Perëndisë. Ato mbarten në procesion solemn, nga Tryeza e Proskomidhisë, rrotull Kishës dhe nëpërmjet Derës së Bukur në altar. Ky procesion, është quajtur Hyrja e Madhe, për t'u dalluar nga Hyrja e Vogël, e cila është bërë më parë me Ungjillin.

Gjatë procesionit të Hyrjes së Madhe kremtuesi përsëri i lutet Perëndisë në emër të të gjithëve, me lutjen e Kusarit në Kryq: Kujtomë o Zot në Mbretërinë Tënde... Buka dhe vera vendosen mbi altar dhe populli përfundon Himnin Keruvik:

Që mbretin e të gjithave të presim, të pasuar padukurisht prej rreshtave engjëllore. Aliluia, Aliluia, Aliluia.

Himni Keruvik dhe vargjet meditative të kremtuesit janë një shtesë e vonëshme në Meshën Hyjnore. Ato u shtuan gjatë kohës perandorake të Bizantit, për të lartësuar veprimin themelor liturgjik të Blatimit, që është lëvizja e Kishës, e cila blaton vetveten tek Perëndia Atë, nëpërmjet Kreut të saj, Kryepriftit dhe Mbretit Jisu Krisht, i cili është Shërbëtori i Përvuajtur, Qengji i Perëndisë dhe Pashka e Re; flijimi i vetëm i mjaftueshëm, i cili është i përsosur, i plotë dhe krejtësisht i pranueshëm tek Ati.

Në blatimin liturgjik besnikët japin vetveten në flijim tek Perëndia së bashku me Krishtin. Ata e bëjnë këtë nëpërmjet Shpirtit të Shenjtë, meqenëse ata kanë vdekur dhe janë ngjallur me Krishtin në Pagëzim. Që veprimi liturgjik të jetë i pastër dhe i vërtetë, ai duhet të jetë shprehja e gjallë e vetëblatimit të vazhdueshëm dhe të plotë të Kishës tek Perëndia. Nëse ndonjë anëtar i Kishës nuk është në flijimin e vazhdueshëm me Krishtin tek Ati dhe nuk po "mbart kryqin e tij" me anë të fuqisë së Shpirtit, blatimi në Hyrjen e Madhe të Meshës Hyjnore bëhet për të një simbol shterpë dhe i zbrazët nga realiteti. Dhe, si i tillë, nuk është më një lëvizje drejt Perëndisë, por drejt gjyqit dhe dënimit.

Përsëri kemi një litani dhe thuhet një lutje, që Perëndia të jetë i mëshirshëm për shkak të flijimit të Krishtit dhe që të pranojë popullin e Tij dhe blatimin e tyre, megjithëse janë mëkatarë; dhe t'i denjësojë të sjellin dhurata e therore shpirtërore dhe të marrin Kungatën e Hyjshme:

O Zot, Perëndi i tërëfuqishëm, i vetmi i shenjtë, që pret therore lavdërimi prej atyre që të thërrasin me gjithë zemër, prano dhe lutjen e mëkatarëve dhe shpire në altarin tënd të shenjtë; dhe bëna të zotët të sjellim dhurata dhe therore shpirtërore për mëkatet tona dhe për fajet e popullit të bëra nga padija. Bëna të denjë të gjejmë hir përpara teje, që të bëhet e mirëpritur prej teje therorja jonë dhe Shpirti i mirë i hirit tënd të ngrerë tendën mbi ne dhe mbi këto dhurata që ndodhen përpara dhe mbi tërë popullin tënd.