Adhurimi - Kapitulli V. Mesha Hyjnore

[Albo]

Mesha Hyjnore

Mesha Hyjnore quhet gjithashtu Liturgjia Hyjnore. Fjala Liturgji, që do të thotë punë e përbashkët ose veprim i përbashkët, e shpreh më mirë e më qartë kuptimin dhe përmbajtjen e Meshës Hyjnore. Ajo është puna e përbashkët e Kishës Orthodhokse. Mesha Hyjnore është veprimi zyrtar i Kishës së mbledhur së bashku, si Populli i zgjedhur i Perëndisë. Fjala kishë, kupton një mbledhje ose bashkim të njerëzve të zgjedhur dhe të thirrur veç për të kryer një detyrë të caktuar.

Mesha Hyjnore është veprimi i përbashkët i të krishterëve orthodhoksë, të cilët mblidhen zyrtarisht për të formuar Kishën Orthodhokse. Ajo është veprimi i Kishës së mbledhur nga Perëndia, që kështu të jenë së bashku në një bashkësi, për të adhuruar, për të lutur, kënduar dhe dëgjuar Fjalën e Perëndisë, për të blatuar vetveten me falenderime në Krishtin tek Perëndia Atë dhe për të patur përvojën e gjallë të mbretërisë së përjetshme të Perëndisë, nëpërmjet Kungimit me të njëjtin Krisht, i Cili është i pranishëm në popullin e tij, me anë të Shpirtit të Shenjtë.

Mesha Hyjnore kryhet gjithmonë nga të krishterët orthodhoksë në Ditën e Zotit, që është e Diela, "dita mbas Sabatit", e cila simbolizon ditën e parë dhe të fundit të krijimit - ose siç quhet në Traditën e Shenjtë, dita e tetë - e Mbretërisë së Perëndisë. Kjo është dita e Ngjalljes së Krishtit nga të vdekurit, dita e gjyqit dhe e fitores së Perëndisë, e parathënë nga profetët, Dita e Zotit, që inaguron praninë dhe fuqinë e "mbretërisë së ardhshme", qysh tani, në jetën e botës së tashme.

Por, Mesha Hyjnore kremtohet gjithashtu nga Kisha edhe në ditët e festave të veçanta. Në manastiret dhe në disa katedrale e enori të mëdha, ajo kremtohet çdo ditë, me përjashtim të atyre të javës të Kreshmëve të Mëdha (Mesha ka karakter festiv, ndërsa Kreshmët kanë një karakter pendimtar e agjërimor dhe janë një përgatitje për të pritur Ngjalljen e Zotit, nëpërmjet kujtimit dhe vajtimit për mëkatin, i cili na ndan nga Perëndia).

Si një veprim i përbashkët i Popullit të Perëndisë, Mesha Hyjnore, në një bashkësi të krishterë orthodhokse mund të kremtohet vetëm një herë në ditë. Të gjithë anëtarët e Kishës duhet të mblidhen së bashku me priftin e tyre, në një vend dhe në një kohë. Këtu përfshihen, madje edhe fëmijët e vegjël dhe foshnjat, të cilët marrin pjesë plotësisht në Kungatën e Meshës Hyjnore, qysh nga dita e hyrjes së tyre në Kishë, nëpërmjet pagëzimit dhe mirosjes. Gjithmonë çdo njeri, gjithmonë së bashku. Kjo është shprehja tradicionale e Kishës Orthodhokse për Meshën Hyjnore.

Për shkak të karakterit të përbashkët, Mesha Hyjnore kurrë nuk mund të kryhet privatisht vetëm nga kleriku. Kurrë nuk mund të shërbehet vetëm për ndonjërin dhe jo për të tjerët, por gjithmonë për të gjithë. Ajo kurrë nuk mund të shërbehet thjesht për disa qëllime personale, të veçanta ose të kufizuara. Prandaj, ne kemi në Meshën Hyjnore disa lutje të veçanta për të sëmurët, të vdekurit, ose për disa qëllime specifike, por kurrë nuk kryhet një Meshë Hyjnore vetëm për individë privatë ose për qëllime dhe projekte të veçanta. Mesha Hyjnore kryhet gjithmonë "për të gjithë dhe për të gjitha".

Meqenëse Mesha Hyjnore është një akt zyrtar i lutjes, adhurimit, mësimit dhe Kungimit të të gjithë Kishës, në qiell dhe në tokë, ajo nuk duhet të shihet thjesht si një devocion ndërmjet shumë devocioneve, madje as si më i larti ose më i madhi. Mesha Hyjnore nuk është një veprim i një devotshmërie personale. Ajo nuk është një shërbesë lutjesh dhe nuk është thjesht një nga Misteret. Mesha Hyjnore është i vetmi mister i përbashkët i vetë qenies së Kishës vetë. Ajo është e vetmja shfaqje misterore e esencës së Kishës, si një Bashkësi e Perëndisë në qiell dhe në tokë. Mesha është e vetmja zbulesë unike misterore e Kishës, si Trupi mistik i Krishtit dhe si Nusja e Krishtit.

Si veprimi mistik qëndror i tërë Kishës, Mesha Hyjnore ka gjithmonë frymën e Ngjalljes. Ajo është gjithmonë shfaqja e Krishtit të Ngjallur tek populli i tij. Mesha Hyjnore është gjithmonë një zbritje e Shpirtit jetëbërës dhe një Kungim me Perëndinë Atë. Ajo nuk ka kurrë karakter zije ose pendimtar dhe nuk është kurrë shprehje e errësirës dhe vdekjes së kësaj bote. Ajo është gjithmonë shprehja dhe përvoja e jetës së përjetshme të Mbretërisë së Trinisë së Bekuar.

Mesha Hyjnore e kremtuar nga Kisha Orthodhokse, quhet Mesha e Shën Joan Gojartit. Kjo Meshë është pak më e shkurtër se ajo e quajtur Mesha e Shën Vasilit të Madh, e cila kryhet vetëm dhjetë herë gjatë vitit kishtar. Këto dy mesha e morën formën e tyre të tanishme ndoshta mbas shekullit të nëntë. Në formën siç i kemi sot, ato nuk janë krejtësisht ashtu siç u shkruan nga shenjtët, emrat e të cilëve mbajnë. Por, është fare e sigurtë, se lutjet eukaristike të secilës nga këto dy mesha, u formuluan në shekullin e katërt dhe të pestë, koha kur këta shenjtorë jetuan dhe punuan për Kishën.

Mesha Hyjnore ka dy pjesë kryesore. Pjesa e parë është mbledhja, e quajtur sinaksis. Kjo e ka origjinën në mbledhjet e sinagogave të Dhiatës së Vjetër dhe është e përqendruar në shpalljen dhe meditimin e Fjalës së Perëndisë. Pjesa e dytë e Meshës Hyjnore është flijimi eukaristik. Kjo e ka origjinën në adhurimin e tempullit të Dhiatës së Vjetër, në flijimet priftërore të Popullit të Perëndisë; dhe në ngjarjen qendrore shpëtimtare të Dhiatës së Vjetër, Pashkës.

Në Kishën e Dhiatës së Re, Jisu Krishti është Fjala e Gjallë e Perëndisë. Kështu, në pjesën e parë të Meshës Hyjnore, janë pikërisht ungjijtë e krishterë dhe shkrimet apostolike që shpallen e meditohen. Dhe në Kishën e Dhiatës së Re ngjarja shpëtimtare qendrore është flijimi i përsosur, i përjetshëm dhe i gjithmjaftueshëm i Jisu Krishtit, të vetmit Kryeprift të madh, i cili është gjithashtu Qengji i Perëndisë, i therur për shpëtimin e botës, Pashka e Re. Në Meshën Hyjnore besimtarët e krishterë marrin pjesë në vetëblatimin e vullnetshëm të Krishtit tek Ati, të kryer në kryq njëherë e përgjithmonë, me anë të fuqisë së Shpirtit të Shenjtë. Në dhe nëpërmjet këtij flijimi unik të Krishtit, besimtarët e krishterë marrin Kungimin e Shenjtë me Perëndinë.

Ka qenë për shekuj praktikë e Kishës, për t'i pranuar të gjithë në pjesën e parë të Meshës Hyjnore, ndërsa në pjesën e dytë vetëm ata që ishin bërë anëtarë të saj nëpërmjet Pagëzimit dhe Mirosjes. Personat e papagëzuar nuk lejoheshin as që të shikonin blatimin dhe marrjen e Kungatës së Shenjtë nga besimtarët e krishterë. Prandaj, pjesa e parë e Meshës Hyjnore filloi të quhej Mesha e katekumenëve ose Liturgjia e katekumenëve, d.m.th. mesha për ata që po marrin mësime për besën e krishterë, që të mund të bëheshin anëtarë të Kishës nëpërmjet Pagëzimit dhe Mirosjes. Gjithashtu, për arsye të dukshme, ajo filloi të quhet dhe Mesha e Fjalës ose Liturgjia e Fjalës. Pjesa e dytë e Meshës Hyjnore, filloi të quhet Mesha e Besnikëve ose Liturgjia e Besnikëve.

Ndonëse sot në Kishën Orthodhokse jo të krishterët orthodhoksë dhe madje edhe jo të krishterët, lejohen të jenë të pranishëm në Meshën e Besnikëve, përsëri, pjesëmarrja në Kungatën Hyjnore i lejohet vetëm anëtarëve të Kishës Orthodhokse, të cilët janë plotësisht të angazhuar në jetën dhe mësimet e Besimit Orthodhoks, të ruajtur, mësuar e praktikuar nga Kisha nëpër gjithë historinë e saj.

Në komentin e Meshës Hyjnore, që do të vijojë më poshtë, do ta përqendrojmë vëmendjen tonë se çfarë ndodh në Kishë gjatë "veprimit të përbashkët" të saj. Duke bërë këtë, ne do të përpiqemi të depërtojmë në kuptimin esencial dhe themelor që ka Mesha për njeriun, jetën dhe botën e tij. Kjo do të jetë një shkëputje e plotë prej interpretimit të Meshës Hyjnore, si një dramë të luajtur nga kleri dhe të "ndjekur" nga populli, në të cilën çdo pjesë është një aspekt i jetës dhe i veprës së Krishtit (p.sh., proskomidhia për Lindjen e Krishtit; hyrja e vogël për fillimin e shërbesës së tij publike, Ungjilli për predikimin e tij, hyrja e madhe për të Dielën e Dafinave etj.). Ky tip interpretimi i mëvonshëm i Meshës Hyjnore, është një shpikje, e cila është ndoshta interesante dhe frymëzuese për disa, por krejtësisht e huaj për kuptimin dhe qëllimin e vërtetë të Meshës Hyjnore në Kishën Orthodhokse.

[Albo]

Blata e Hyjëshme (Proskomidhia)

Përpara se të fillojë Mesha Hyjnore, prifti hyn në Kishë, duke thënë disa lutje të veçanta dhe më pas vishet me rrobat e meshimit.1 Pastaj, shkon në Tryezën e Blatimit për të përgatitur bukën dhe verën për Meshën Hyjnore. Kjo pjesë e liturgjisë quhet Blata e Hyjshme ose Proskomidhia, që do të thotë Përgatitje. Kjo formë e proskomidhisë që kemi sot ka mundësi të datojë qysh prej shekullit të XIV.

Në shërbesën e Blatës së Hyjshme prifti pret në fillim një kub të gjerë nga buka e meshës, e cila tradicionalisht quhet prosfora, që do të thotë blatim. Ky kub buke quhet Qengji dhe nënkupton Krishtin, "Bukën e jetës... që zbriti prej qiellit; Qengjin e Perëndisë që heq mëkatin e botës" Joani 6:32-35,1:29).

Gjatë kohës që prifti po pret Qengjin nga buka e meshës, ai thotë vargje nga profecia e Isaisë: U soll për therrje si dele... (Isaia 53:7-8). Ai e pret Qengjin në atë mënyrë që vula, me të cilën mesha është vulosur, të qëndrojë sipër dhe në qendër. Vula është një katror me simbolet e Jisu Krishtit (IC XC) në pjesën e sipërme dhe Fiton (NIKA) në pjesën e poshtme. Pastaj, Qengji kthehet përmbys dhe pritet në formën e kryqit, në mënyrë që të mund të ndahet lirisht në katër pjesë në kohën e Kungimit të Shenjtë. Prifti, gjithashtu, e shpon në mënyrë simbolike anën e djathtë që ka shkronjat NI me thikën e meshës, që tradicionalisht quhet shtizë, duke thënë fjalët nga Ungjilli i Joanit 19:34-35.

Mbasi ka derdhur verë të përzier me ujë në potir, prifti pastaj vendos një pjesë të vogël nga buka, në dhisk pranë Qengjit, në kujtim të Hyjlindëses. Pastaj, pjesë të vogla buke vihen në dhisk në kujtim të Kryengjëjve të shenjtë Mihal dhe Gavril, të Joan Pagëzorit, profetëve, apostujve, hierarkëve, martirëve, oshënarëve, anargjirëve dhe tërë të drejtëve. Përmendet veçmas shenjti i ditës dhe së fundi, një pjesë e vogël buke vendoset në dhisk për kujtim të shenjtit, meshën e të cilit po kremtojmë.

Gjithashtu, thërrime buke vendosen në dhisk për peshkopin e Kishës, për terë besnikët, të gjallë dhe të vdekur, duke i përmendur emrat e tyre.

Pastaj, prifti duke thënë vargje nga Psalmi 93 dhe nga psalme të tjerë, e mbulon dhiskun dhe potirin me disa mbulesa të veçanta, duke e temjanisur blatën. Së fundi, ai thotë lutjen e mëposhtme:

[b]O Perëndi, Perëndia ynë, që dërgove bukën qiellore, ushqimin e tërë botës, Zotin dhe Perëndinë tonë Jisu Krisht, si shpëtimtar, çlirimtar dhe mirëbërës, që na bekon dhe na shenjtëron; Ti vetë, beko këtë Paravënie dhe pranoje në altarin tënd të përmbiqiellshëm; kujto si i mirë dhe njeridashës, ata që i sollën dhe ata për të cilët i sollën; dhe ruajna të pastër në të kryerit e mistereve të tua hyjnore. Se i shenjtëruar dhe i lavdëruar është emri yt i nderuar dhe madhështor, i Atit, i Birit dhe i Shpirtit të Shenjtë, tani e përherë e në jetë të jetëve. Amin.

Përlëshimi i vogël dhe bekimi thuhen mbas kësaj lutje dhe kështu mbaron shërbesa e Blatës së Hyjshme.

Shërbesa e Blatës së Hyjshme është një zhvillim i vonë në historinë e Meshës Hyjnore. Ajo tregon bashkimin e tërë Kishës së Perëndisë në një bashkësi të madhe: Krishti, koka, së bashku me Hyjlindësen dhe me tërë pjesët e Trupit të Tij; ata, të cilët tashmë janë lavdëruar me Atë në prani të Atit, së bashku me tërë nxënësit besnikë në tokë. Blata e Hyjëshme e tregon qartë se liturgjia eukaristike është gjithmonë veprimi i tërë Kishës, me Jisu Krishtin si kokë dhe blatohet gjithnjë "për të gjithë dhe për të gjitha".


1. Këto rroba të veçanta quhen stoli.

[Albo]

E Bekuar është Mbretëria

Mbas shërbesës së Blatës së Hyjshme, prifti (ose dhiaku) temjanis altarin, ikonat dhe tërë Kishën. Në kohën që po temjanis altarin, ai thotë pa zë troparet që rrëfejnë plotësinë e pranisë së Krishtit në varr, në vdekje, në parajsë, në të djathtë të Atit: "Ti, i papërshkruar, që i mbush të gjitha". Ai, gjithashtu, thotë pa zë Psalmin 50: Mëshiromë, o Perëndi.

Pas temjanisjes, kleri lutet O Mbret Qiellor, duke lypur praninë e Shpirtit të Shenjtë. Ata thonë përshëndetjen engjëllore: Lavdi Perëndisë që është më të lartat dhe mbi dhenë paqe dhe ndër njerëzit mirëdashje. Pastaj hapet Dera e Bukur dhe Mesha fillon.

Thirrja e parë e Meshës Hyjnore zbulon çelësin e tërë kremtimit:

E bekuar është mbretëria e Atit, e Birit dhe e Shpirtit të Shenjtë, tani e përherë e në jetë të jetëve.

Me këto fjalë kremtuesi (personi që kryen Meshën, peshkopi ose prifti) lajmëron burimin dhe qëllimin e shërbesës hyjnore të Popullit të Perëndisë, përmbajtjen dhe përbërjen e vërtetë të tërë veprimit liturgjik. Eshtë Mbretëria e Perëndisë, e prurë në botë nga Jisu Krishti, Biri i Perëndisë, që mbretëron tashmë mistikërisht në nxënësit besnikë të Krishtit me anë të pranisë dhe fuqisë së Shpirtit të Shenjtë.

Mbretëria e Perëndisë është jeta e përjetshme në Kungim me Perëndinë dhe në bindjen plot dashuri ndaj vullnetit të Tij hyjnor. Eshtë jeta e bashkuar me Shën Trininë; jeta e jetuar drejt Atit, me anë të Birit, në Shpirtin e Shenjtë. Eshtë jeta, që Krishti iu dha njerëzve me anë të mishërimit, kryqëzimit, ngjalljes dhe lavdërimit të Tij. Eshtë jeta që duhet jetuar, që tani në këtë botë, nga Populli i Perëndisë.

Të bekosh Mbretërinë e Perëndisë, do të thotë ta duash atë si gjënë më të shtrenjtë. Populli i përgjigjet bekimit me fjalën Amin, që do të thotë Ashtu qoftë. Ky është pohimi solemn, i cili tregon se bekimi i Mbretërisë së Perëndisë është me të vërtetë i drejtë dhe i mirë. Ai është pohimi, që shpall zyrtarisht, se kjo Mbretëri është me të vërtetë për besimtarët "margaritari me vlerë të madhe", që mbasi e kanë gjetur njëherë, ata do ta duan dhe do t'i shërbejnë dhe do të dëshirojnë ta kenë përgjithmonë(Mat. 13:45-46).

Vetëm Mesha Hyjnore dhe misteret e shërbesat e tjera të Kishës, të cilat në fillim ishin integruar në kremtimin eukaristik, si Pagëzimi, Mirosja dhe Martesa, fillojnë me bekimin solemn të Mbretërisë së Perëndisë.

[Albo]

Lutja e Madhe

Mbas bekimit të Mbretërisë, thuhet Lutja e Madhe. Kjo lutje hap çdo shërbesë liturgjike të Kishës Orthodhokse, si edhe të gjitha misteret dhe shërbesat e veçanta. Kjo është lutja e Kishës, që përfshin gjithçka që bëhet për çdo njeri dhe për çdo gjë. Ajo përbëhet nga lutje të ndryshme të cilave populli i përgjigjët: Mëshiro o Zot.

Lutja e Madhe fillon me lutjet "me paqe" dhe "për paqen". Pastaj, njerëzit vazhdojnë të luten për shpëtimin e shpirtrave të tyre, për qëndrimin e mirë të Kishave të Perëndisë dhe për bashkimin e të gjithëve; për ata që hyjnë brenda në Kishë me shprestari dhe frikë Perëndie, për peshkopët, priftërinjtë, dhiakonët dhe tërë popullin në Kishë; për kombin e institucionet e tij, gjë për të cilën të gjithë janë të përgjegjshëm: presidentin, autoritetet civile dhe forcat e armatosura, për qytetin dhe vendin; për mot të mirë dhe begati të pemëve, për udhëtarët, të sëmurët, vuajtësit dhe robërit.

Së fundi, mbasi i kërkojnë Perëndisë shpëtimin nga çdo rrezik e nevojë, si edhe ndihmë për shpëtim, mëshirë dhe mbrojtje, populli kujton Hyjlindësen dhe tërë shenjtorët, duke i parashtruar vetveten dhe njëri tjetrin dhe tërë jetën e tyre Krishtit, Perëndisë së tyre.

Lutja e Madhe mbaron me një doksologji drejtuar Trinisë së Shenjtë, së cilës i përket tërë lavdia, nderimi e adhurimi, tani e përherë e në jetë të jetëve. Lutja mbyllet përsëri me Amin nga populli.

[Albo]

Antifonet

Mbas Litanisë së Madhe, këndohen vargje nga psalmet sipas rasteve të veçanta. Këto vargje nga psalmet janë quajtur antifone, sepse ato ishin dhe ngadonjëherë, ende janë kënduar në dy kore, secili duke iu përgjigjur antifonisht tjetrit. Në çdo Meshë Hyjnore ka tre antifone.

Historikisht, antifonet këndoheshin nga populli, në procesionin solemn drejt Kishës, ku Mesha Hyjnore e ditës do të kremtohej. Sot, ndonëse antifonet janë pjesë e shërbesës, ato akoma formojnë përgatitjen e gëzueshme për hyrjen në adhurimin e Krishtit, nëpërmjet Fjalës së Ungjillit dhe në blatimin dhe marrjen e Kungimit Hyjnor.

Normalisht, psalmet e kënduara si antifone në Meshën Hyjnore të Ditës së Zotit janë psalmet 103 dhe 146. Në ditë festash përdoren psalme të tjerë, që kanë lidhje me kremtimin e veçantë. Këtyre vargjeve nga psalmet iu shtohen edhe refrene, të cilët ndyshojnë sipas festave të ndyshme.

Mbas antifonit të dytë këndohet një hymn i krijuar nga perandori Justinian, O i Vetëmlindur Bir. Ai është një himn i besimit në hyjnishmërinë e Krishtit dhe në mishërimin, kryqëzimin dhe ngjalljen, si "një nga Shën Trinia", për shpëtimin e njerëzve.

Mbas dy antifoneve dhe këndimit të "O i Vetëmlinduri Bir", që i përkasin çdo Meshe Hyjnore, këndohet gjithashtu edhe një antifon i tretë. Në pjesën më të madhe të Kishave Orthodhokse, në të Diela të zakonshme këndohen si antifon i tretë Lumurimet nga Predikimi i Krishtit në Mal (Mat. 5:3-12). Lumurimet këndohen me refrene të marra nga fjalët që Kusari i Mirë tha në Kryq: Kujtona o Zot, kur të vish në Mbretërinë Tënde (Lluka 23:42). Në festa të ndryshme vargje të veçanta psalmesh, së bashku me këndimin e Përlëshores së ditës, formojnë antifonin e tretë të Meshës Hyjnore.

[Albo]

Hyrja e Vogël

Hyrja e Vogël bëhet gjatë këndimit të antifonit të tretë, qoftë ai Lumurimet apo Tropari i ditës. Hyrja e Vogël është procesioni solemn i klerit drejt altarit, i udhëhequr nga Ungjilli. Nëse po kremton një peshkop, ai zbret nga froni peshkopal ku po qëndron qysh nga fillimi i Meshës dhe rri në mes të soleas. Aty, atij i jepet Ungjilli.

Mbas thirrjes: Urtësi. Drejt!, kleri hyn nga Dera e Bukur, ndërsa të gjithë këndojnë Himnin e Hyrjes:

Ejani t'i falemi e t'i biem ndër këmbë Krishtit. Shpëtona, o i Bir' i Perëndisë, që u ngjalle së vdekurish, ne që të këndojmë, Aliluia.

Kur nuk është e Dielë, në vend të "që u ngjalle së vdekurish", thuhet "O i çuditshëm ndër shenjtorët".

Nëse meshon një peshkop ose më shumë se një prift, "Ejani t'i falemi" këndohet prej tyre në mes të Kishës, ndërsa psaltët përsërisin edhe njëherë "Shpëtona".

Hyrja e Vogël, është lëvizja e parë e rëndësishme e Meshës Hyjnore. Ajo përbën veprimin e parë liturgjik, që është mbledhja e besnikëve në një bashkësi të Kishës së Perëndisë. Hyrja e Vogël, është lëvizja e tërë Kishës, nëpërmjet Jisu Krishtit kreut të saj, në personin e kremtuesit, drejt altarit që simbolizon Mbretërinë e Perëndisë. Kjo lëvizje është bërë e mundur nga Ungjilli i Krishtit, i cili është Rruga për në Mbretërinë. Ajo mund të realizohet vetëm duke ndjekur Jisuin, Fjalën e Gjallë të Perëndisë në mish njerëzor (Joani 1:1-18). Nuk ka tjetër mënyrë për tek Perëndia Atë, përveçse me anë të Krishtit, Birit të Perëndisë (Joani 14:6). Nuk mund të ketë Kungim me Perëndinë Atë, përveçse nëpërmjet përmbushjes së porosive të Tij, të cilat janë dhënë nga Jisui dhe janë shpallur në fjalët e Ungjillit. Kështu pra, është Ungjilli i Krishtit, Birit dhe Fjalës së Perëndisë, që na çon ne në mbretërinë e Atit dhe në jetën e përjetshme të Trinisë së Shenjtë. Në këtë mbretëri hyjmë në Hyrjen e Vogël dhe gjatë Meshës Hyjnore, atë përjetojmë.

Teknikisht, Hyrja e Vogël nuk përfundon kur kleri hyn në Hierore dhe qëndron para altarit. Ajo përfundon vetëm me këndimin e Himnit Trishenjtor. Përpara se të këndohet Himni Trishenjtor këndohen tropari dhe shkurtorja e ditës.

Ndërsa këndohen këto himne, meshtari lutet para altarit për faljen e fajeve dhe të mëkateve të të gjithë asamblesë, që i gjithë populli të mund të bëhet i denjë nga Perëndia "që të qëndrojmë në këtë orë përpara lavdisë së altarit tënd të shenjtë dhe të të parashtrojmë adhurimin dhe lavdërimin qe kemi për detyrë ndaj Teje". Pastaj, fillon këndimi i Himnit Trishenjtor të engjëjve, të cilët e këndojnë papushim në praninë e Mbretërisë së Perëndisë. Shenjt Perëndi! Shenjt i Fuqishëm! Shenjt i Pavdekur! Mëshirona! (Isaia 6:1-5).

Ky version i Himnit Trishenjtor, është shumë i vjetër. Ai është një himn kushtuar Shën Trinisë, në praninë e të Cilit të krishterët e shohin vetveten në Meshë. Brenda pranisë se Mbretërisë së Perëndisë, njerëzit janë aftësuar nga Krishti dhe nga Shpirti i Shenjtë, të dëgjojnë, të kuptojnë dhe të bëjnë Fjalën e Perëndisë, e cila do t'iu lajmërohet atyre prej fronit të Atit.

[Albo]

Apostulli

Gjatë këndimit solemn të Himnit Trishenjtor drejtuar Trinisë së Shenjtë, Kleri shkon në Vendin e Lartë mbrapa altarit, duke bekuar Krishtin që "je mbi fronin e lavdisë së mbretërisë sate, ti që rri mbi kerubimet..." Pastaj, këndohet Apostulli i Meshës, zakonisht nga një laik, ose njëri nga këndonjësit (anagnost).

Këndimi, në gjuhën tradicionale të Kishës, është quajtur Apostull ose këndimi apostolik. Ai është quajtur kështu nga që këndimi merret nga Veprat e Apostujve ose nga letrat apostolike të Dhiatës së Re. I vetmi libër i Dhiatës së Re që nuk lexohet në shërbesat e Kishës Orthodhokse është Libri i Zbulesës, për shkak të karakterit të tij apokaliptik.

Kisha ka një seri të caktuar të këndimeve të Apostullit për çdo ditë të vitit, me përjashtim të ditëve të javës së Kreshmëve të Mëdha, kur Mesha Hyjnore nuk kremtohet. Gjithashtu ka këndime të caktuara për kremtime të veçanta të Kishës.

Përpara këndimit thuhet një varg i caktuar nga Psalltiri, i quajtur paravargu (greqisht prokimenon, që literalisht do të thotë "që shkon përpara"). Ky përgatit popullin të dëgjojë Fjalën e Perëndisë.

[Albo]

Ungjilli

Mbas këndimit të Apostullit prifti bekon këndonjësin dhe psaltët thonë tri herë Aliluia. Në disa Kisha Aliluiat shoqërohen me disa vargje nga Psalmet. Gjithashtu, në shumë Kisha Orthodhokse gjatë këndimit të Aliluiave temjaniset Ungjilli, ikonat, këndonjësi dhe tërë populli. Në disa Kisha të tjera temjanisin në heshtje gjatë këndimit të Apostullit. Temjanisja gjatë Aliluiave është më e përshtatshme, sepse temjanisja gjatë këndimit mund të tërheqë vëmendjen nga këndimi.

Aliluiat dhe temjanisja në këtë moment të Meshës Hyjnore tregojnë praninë e Perëndisë në Popullin e tij, vetë Ai duke i mësuar ata, me anë të Krishtit Fjalës dhe Shpirtit të Shenjtë (Joani 6:45). Perëndia është me njerëzit në Kishë, duke e zbuluar kështu në botë Vetveten dhe Vullnetin e Tij Hyjnor. Ungjilli është Lajmi i Mirë i Perëndisë për shpëtimin, sihariqi i tij zyrtar për njerëzimin.

Proklamimi i Ungjillit në Kishë është një veprim misteror. Ai është një formë e Kungimit të njeriut me Perëndinë. Ai është një element i misterit liturgjik, në të cilin dhe nëpërmjet të cilit Perëndia bashkohet me Popullin e Tij dhe Populli i Tij me Të.

Ashtu si për Apostullin edhe për Ungjillin janë caktuar pjesë të ndryshme këndimi për çdo ditë, si edhe për kremtime të ndryshme.

Mbas proklamimit të Fjalës së Perëndisë, nëpërmjet fjalëve të Ungjillit Hyjnor, bëhet predikimi. Në Traditën Orthodhokse, predikimi është një pjesë e rëndësishme e liturgjisë eukaristike dhe bën pjesë në karakterin e saj të përgjithshëm misteror.

[Albo]

Lutja e Gjerë

Mbas këndimeve nga Shkrimi i Shenjtë dhe predikimit, Liturgjia e Fjalës ose Liturgjia e Katekumenëve i afrohet mbarimit me të ashtuquajturën Lutja e Gjerë. Nëpërmjet kësaj Lutjeje populli lutet për nevojat e tij të veçanta, si dhe për nevojat e tërë Kishës, vendit dhe tërë botës.

Në këtë, lutjet nuk bëhen në përgjithësi, si në Lutjen e Madhe, por në mënyrë specifike, për tërë njerëzit që kanë nevojë për bekimet, ndihmën dhe udhëzimet e Perëndisë. Kështu, lutjet bëhen për të sëmurët, vuajtësit, nevojtarët dhe të fjeturit; si dhe për gjëra të veçanta, si ndihmë kombëtare, çlirim nga kërcënime të ndryshme etj. Gjithashtu, në këtë kohë bëhen lutje të veçanta falenderimi dhe lavdërimi, si përgjigje për bekimet e ndryshme të Perëndisë. Në fund, bëhen lutje dhe për "ata që sjellin pemë dhe bëjne punë të mira në këtë kishë të shenjtë".

Mbas mbarimit të Lutjes së Gjerë bëhet një lutje për katekumenët dhe pastaj ata përlëshohen prej Meshës Hyjnore. Meqenëse nuk janë të pagëzuar, ata nuk mund të blatojnë dhe të marrin dhuratat eukaristike. Në Kishën e vjetër tërë katekumenët, tërë ata që ishin në dënim për mëkatet e tyre, si dhe tërë ata që për arsye të ndryshme nuk mund të merrnin Kungatën, në këtë moment largoheshin nga Mesha.

Sot, përlëshimi i katekumenëve është i rëndësishëm vetëm teorikisht, meqenëse, ata që nuk marrin Kungatën, si dhe të papagëzuarit nuk largohen më si në Kishën e vjetër, por qëndrojnë në Liturgjinë e Besnikëve.

Mbas lutjes, ku i kërkohet Perëndisë që t'u mësojë katekumenëve Ungjillin e së Vërtetës dhe që t'i bashkojë me Kishën e Shenjtë dhe që "në kohën e duhur t'i bëjë të denjë për banjën e rilindjes, për ndjesën e mëkateve dhe për rrobën e mosprishjes" dhe mbas përlëshimit teorik të katekumenëve, thuhen dy lutje për besnikët, që janë tashmë anëtarë të Kishës, që Perëndia t'i dëgjojë lutjet e tyre dhe t'i bëjë ata të denjë që të blatojnë dhe të marrin dhuratat e Kungatës Hyjnore:

Bëna të aftë me fuqinë e Shpirtit tënd të Shenjtë, që pa faje dhe pengesa, të thërrasim me dëshminë e ndërgjegjes sonë të pastër, në çdo kohë dhe vend... ...jepu që të të adhurojnë gjithnjë me frikë dhe dashuri dhe të marrin pjesë në misteret e Tua të shenjta pa faj dhe pa dënim dhe të tregohen të denjë për mbretërinë tënde qiellore.

[Albo]

Hyrja e Madhe

Tani është koha për blatimin flijimor tek Perëndia. Dhe Perëndia pëlqen vetëm një blatim, Jisu Krishtin, Qengjin e Perëndisë, i Cili e blaton Vetveten përjetësisht tek Ati, për mëkatet e botës.

Në Krishtin njerëzit mund të blatojnë vetveten e njëri-tjetrin dhe tërë njerëzit e tërë botën tek Perëndia. Krishti ka bashkuar gjithçka tek Vetvetja dhe i ka marrë të gjitha mbi vete. Kështu, në të dhe me anë të tij, njerëzit mund të blatojnë gjithçka që ata janë e gjithçka që kanë, tek Perëndia Atë. Ata mund ta bëjnë këtë, sepse janë në Krishtin dhe kanë marrë Shpirtin e Shenjtë prej Tij.

Në këtë moment të Meshës Hyjnore, kremtuesi lutet për vetveten, duke rrëfyer padenjësinë e tij dhe duke pohuar që i vetmi Prift i Kishës është Jisui:

Se ti je blatuesi dhe i blatuari, Ai që pranon dhe që jep vetveten, o Krisht Perëndia ynë...

Prifti, pasi mbaron së thëni uratën e himnit Keruvik, temjanis Tryezën e Shenjtë, ikonat dhe popullin duke thënë pa zë, në qoftë se është e Dielë, "ne që pamë Ngjalljen", "ejani t'i falemi..." dhe psalmin 50. Ndërkohë, populli këndon Himnin Keruvik.

Ne që simbolizojmë mistikërisht keruvimet dhe i këndojmë Trinisë jetëbërëse himnin trishenjtor, le të largojmë prej nesh tërë kujdesin për jetën.

Dhuratat e bukës dhe verës, që qëndrojnë për Krishtin dhe në të, për të gjithë njerëzit dhe tërë krijimin e Perëndisë - për Jetën Vetë -, i blatohen tani Perëndisë. Ato mbarten në procesion solemn, nga Tryeza e Proskomidhisë, rrotull Kishës dhe nëpërmjet Derës së Bukur në altar. Ky procesion, është quajtur Hyrja e Madhe, për t'u dalluar nga Hyrja e Vogël, e cila është bërë më parë me Ungjillin.

Gjatë procesionit të Hyrjes së Madhe kremtuesi përsëri i lutet Perëndisë në emër të të gjithëve, me lutjen e Kusarit në Kryq: Kujtomë o Zot në Mbretërinë Tënde... Buka dhe vera vendosen mbi altar dhe populli përfundon Himnin Keruvik:

Që mbretin e të gjithave të presim, të pasuar padukurisht prej rreshtave engjëllore. Aliluia, Aliluia, Aliluia.

Himni Keruvik dhe vargjet meditative të kremtuesit janë një shtesë e vonëshme në Meshën Hyjnore. Ato u shtuan gjatë kohës perandorake të Bizantit, për të lartësuar veprimin themelor liturgjik të Blatimit, që është lëvizja e Kishës, e cila blaton vetveten tek Perëndia Atë, nëpërmjet Kreut të saj, Kryepriftit dhe Mbretit Jisu Krisht, i cili është Shërbëtori i Përvuajtur, Qengji i Perëndisë dhe Pashka e Re; flijimi i vetëm i mjaftueshëm, i cili është i përsosur, i plotë dhe krejtësisht i pranueshëm tek Ati.

Në blatimin liturgjik besnikët japin vetveten në flijim tek Perëndia së bashku me Krishtin. Ata e bëjnë këtë nëpërmjet Shpirtit të Shenjtë, meqenëse ata kanë vdekur dhe janë ngjallur me Krishtin në Pagëzim. Që veprimi liturgjik të jetë i pastër dhe i vërtetë, ai duhet të jetë shprehja e gjallë e vetëblatimit të vazhdueshëm dhe të plotë të Kishës tek Perëndia. Nëse ndonjë anëtar i Kishës nuk është në flijimin e vazhdueshëm me Krishtin tek Ati dhe nuk po "mbart kryqin e tij" me anë të fuqisë së Shpirtit, blatimi në Hyrjen e Madhe të Meshës Hyjnore bëhet për të një simbol shterpë dhe i zbrazët nga realiteti. Dhe, si i tillë, nuk është më një lëvizje drejt Perëndisë, por drejt gjyqit dhe dënimit.

Përsëri kemi një litani dhe thuhet një lutje, që Perëndia të jetë i mëshirshëm për shkak të flijimit të Krishtit dhe që të pranojë popullin e Tij dhe blatimin e tyre, megjithëse janë mëkatarë; dhe t'i denjësojë të sjellin dhurata e therore shpirtërore dhe të marrin Kungatën e Hyjshme:

O Zot, Perëndi i tërëfuqishëm, i vetmi i shenjtë, që pret therore lavdërimi prej atyre që të thërrasin me gjithë zemër, prano dhe lutjen e mëkatarëve dhe shpire në altarin tënd të shenjtë; dhe bëna të zotët të sjellim dhurata dhe therore shpirtërore për mëkatet tona dhe për fajet e popullit të bëra nga padija. Bëna të denjë të gjejmë hir përpara teje, që të bëhet e mirëpritur prej teje therorja jonë dhe Shpirti i mirë i hirit tënd të ngrerë tendën mbi ne dhe mbi këto dhurata që ndodhen përpara dhe mbi tërë popullin tënd.

[Albo]

Dashuri dhe Besë

Përpara se Mesha Hyjnore të vazhdojë më tej, dy kushte duhet të plotësohen nga besnikët. Ato janë shprehjet solemne të dashurisë dhe besës, të cilat janë themelore për jetën e krishterë dhe pa të cilat, nuk mund të ketë vetëblatim dhe Kungim me Perëndinë. Prandaj, në këtë kohë bëhet thirrja nga altari: Le të duam njëri tjetrin, që të rrëfejmë me një mendje... Dhe populli besimtar vazhdon frazën... Atin e Birin edhe Shpirtin e Shenjtë, Trininë e njëqenshme e të pandarë.

Dashuria është themeli i jetës. Kjo është e vërteta themelore e krishtërimit. Pa dashuri nuk mund të ketë jetë, nuk mund të ketë të vërtetë dhe as Kungim me Perëndinë, sepse Perëndia është Dashuri (I Joani 4:8,16). Kështu na mëson Jisu Krishti, që tërë Ligji i Dhiatës së Vjetër dhe Profetët varen në dy urdhrimet e mëdha të dashurisë për Perëndinë dhe për njerëzit dhe ai na ka dhënë edhe "udhëzimin e tij të ri", që nxënësit duhet ta duan njëri-tjetrin "sikundër unë ju kam dashur ju" (Joani 13:34).

Në Meshën Hyjnore, të krishterët thirren vazhdimisht në dashuri. Shprehja e jashtme e kësaj dashurie, në liturgji është puthja e paqes e bërë nga klerikët, e cila në kohët e shkuara bëhej dhe nga besnikët. Pa këtë dashuri Mesha nuk mund të vazhdojë.

Mbas thirrjes së dashurisë, thuhet Simboli i Besimit. Sinjali tradicional për recitimin e Simbolit të Besimit është thirrja: Dyert! Dyert! me urtësi, le të vemë re. Dyert, për të cilat flitet këtu, janë dyert e ndërtesës së Kishës dhe jo dyert e ikonostasit, meqenëse kjo është një thirrje për t'u siguruar se të gjithë katekumenët dhe jo-kungimtarët, janë larguar nga Kisha dhe tani askush nuk mund të hyjë apo të largohet nga Mesha. Arsyeja historike e kësaj thirrje gjatë Meshës Hyjnore nuk është vetëm që të mbahet rregulli në Kishë, por që Simboli i Besimit të thuhej vetëm nga ata, të cilët tashmë e kishin thënë në pagëzim dhe vazhdojnë ta rrëfejnë atë brenda jetës së Kishës.

Recitimi i Simbolit të Besimit në Meshën Hyjnore është njohja zyrtare dhe pranimi e pohimi i Pagëzimit, Mirosjes dhe të qenurit anëtar i Trupit të Krishtit, nga çdo anëtar i Kishës. Recitimi i Simbolit të Besimit është e vetmja pjesë në Meshë, me përjashtim të pohimit të ngjashëm të besimit para Kungimit, ku përdoret veta e parë njëjës Unë. Gjatë gjithë Meshës bashkësia lutet në shumës, Ne. Vetëm këtu çdo person rrëfen për vetveten besimin e tij personal: Unë besoj.

Asnjë person nuk mund të besojë për një tjetër. Secili duhet të besojë për veten e tij. Një person që beson në Perëndinë, Krishtin, në Shpirtin e Shenjtë, në Kishën, Pagëzimin dhe në jetën e përjetshme, shkurt, një person që pohon dhe pranon anëtarësinë në Kishë nëpërmjet Pagëzimit, ai mund të marrë pjesë në Meshën Hyjnore. Një person që nuk mund ta bëjë këtë, nuk mund të marrë pjesë në Meshë. Ai nuk mund të marrë pjesë në të, sepse ky besim është një kërkesë e domosdoshme për anëtarët e Kishës Orthodhokse, që të marrin pjesë në Meshën Hyjnore. Pa këtë besim Mesha nuk mund të vazhdojë më tej. Me të dhe me njohjen zyrtare të tij në thënien e Simbolit të Besimit, veprimi liturgjik vazhdon më tej.

Eshtë zakon, që gjatë thënies së Simbolit të Besimit, kleri tund Ajrin përmbi Dhuratat e Shenjta, duke thënë dhe ai Simbolin e Besimit. Kjo përkundje ishte një akt nderimi ndaj perandorëve tokësorë në periudhën Bizantine. Më vonë, u përdor në Meshë si akt nderimi ndaj "dhuratave" të Mbretit Qiellor në mes të popullit të Tij, të cilat janë Ungjilli dhe dhuratat eukaristike.

[Albo]

Anafora

Tani fillon pjesa e Meshës Hyjnore e cila quhet Anafora, që do të thotë ngritje lart, lartësim. Në këtë kohë, dhuratat e bukës dhe të verës që janë blatuar në altar, ngrihen lart nga altari drejt Perëndisë Atit dhe marrin shenjtërimin hyjnor nga Shpirti i Shenjtë, i cili vjen t'i ndryshojë ato në Trupin dhe Gjakun e Krishtit.

Forma e përgjithshme e Anaforës është rituali paskal i Dhiatës së Vjetër, por tani i përmbushur dhe i përsosur në Dhiatën e Re dhe të përjetshme të Perëndisë me njerëzit, në personin dhe veprën e Jisu Krishtit, Mesias, "Qengjit tonë të Pashkës që është flijuar" (I Korinthianët 4:7; shih gjithashtu Hebrejtë 5:10). Kështu, Anafora fillon:

Le të qëndrojmë mirë, le të qëndrojmë me frikë, le të kemi kujdes, që të blatojmë me paqe theroren e shenjtë.

Populli përgjigjet: Mëshirë paqeje, therore lavdërimi.

Therorja e Shenjtë është Krishti, Biri i Perëndisë, i cili u bë Biri i Njeriut, që të blatojë vetveten tek Ati i tij, për jetën e botës. Në personin e tij, Jisui është blatimi paqësor i përsosur, i cili është i vetmi që sjell mëshirën pajtuese të Perëndisë. Ky është padyshim kuptimi i shprehjes mëshirë paqeje, i cili ka qenë për vite një burim ngatërrese për njerëzit e të gjitha gjuhëve liturgjike.

Për më tepër, për të qenë blatimi paqësor i përsosur, Jisui është, gjithashtu, e vetmja therore lavdërimi e përshtatshme dhe e mjaftueshme që njerëzit mund t'i blatojnë Perëndisë. Nuk ka ndonjë gjë tjetër tek njerezit, që mund të krahasohet me hijshmërinë e Perëndisë. Nuk ka asgjë tjetër me të cilën njerëzit denjësisht mund të lavdërojnë e falenderojnë Krijuesin. Kështu do të ishte edhe sikur njerëzit të mos ishin mëkatarë. Prandaj, vetë Perëndia i pajisi njerëzit me theroren e lavdërimit më të përkryer. Biri i Perëndisë u bë vërtetësisht njerëzor, që personat njerëzorë të mund të kenë një prej natyrës së tyre plotësisht të përshtatshëm për hyjshmërinë dhe hirshmërinë e Perëndisë. Dhe ky është Krishti, therorja e lavdërimit.

Kështu, tek Krishti çdo gjë është e mbaruar dhe e përmbushur. Në të është përmbushur tërë sistemi flijimor i Dhiatës së Vjetër, i cili është në vetvete imazhi i përpjekjes universale të njerëzimit për t'u denjësuar tek Perëndia. Tërë blatimet e mundshme janë trupëzuar dhe përkryer në blatimin e Krishtit në kryq. Ai është blatimi për paqen, pajtimin dhe faljen. Ai është therorja për lutjen, falenderimin dhe lavdërimin. Në të janë falur tërë mëkatet e fajet e njerëzimit. Në të janë përmbushur tërë aspiratat pozitive të njerëzimit. Në të dhe vetëm në të janë prurë në një Kungim të Shenjtë të tëra rrugët e njerëzimit për tek Perëndia dhe të Perëndisë tek njerëzimi. Vetëm nëpërmjet tij, njerëzit kanë hyrje tek Ati nëpër një Frymë të vetme (Efesianët 2:18; Gjithashtu Joani 14, II Korinthianët 5, Kolosianët 1).

Tani kremtuesi i adresohet popullit me bekimin Trinisor të Apostull Pavlit (II Korinthianët 13:14). Kjo është një përshëndetje e krishterë më e përpunuar se sa thjesht Paqe (Shalom) e Dhiatës së Vjetër:

Hiri i Zotit tonë Jisu Krisht dhe dashuria e Perëndisë Atit dhe Kungimi i Shpirtit të Shenjtë, qoftë me ju të gjithë.

Dhe populli përgjigjet: Dhe në shpirtin tënd.

Hiri i Krishtit vjen në fillim. Në këtë hir përmbahet plotësia e dashurisë së Perëndisë dhe Kungimi (bashkëpërjetimi, pjesëmarrja), i Shpirtit të Shenjtë. Kremtuesi ia afron tërë këtë derdhje të bollshme të jetës së brendshme të Shën Trinisë Popullit të Perëndisë. Dhe ata i përgjigjen me lutjen që kjo "plotësi e Perëndisë" të jetë gjithashtu dhe me shpirtin e tij.

Dialogu eukaristik vazhdon:

Le t'i ngremë lart zemrat!
I kemi te Zoti!

Le ta falenderojmë Zotin!
I ka hie dhe është e drejtë.

Kur njerëzit në Krishtin, i ngrenë lart dhuratat eukaristike, ata ngrenë lart gjithashtu zemrat e tyre. Në Shkrimin e Shenjtë zemra e njeriut qëndron për tërë qenien dhe jetën e tij. Kështu, në Anafora, siç edhe Apostull Pavli thotë, tërë njeriu është ngritur lart në atë mbretëri, ku Krishti tashmë rri në të djathtën e Perëndisë.

Nëse ju jeni ngjallur me Krishtin, kërkoni ato që janë lart, ku Krishti rri në të djathtë të Perëndisë. Kini ndër mend gjërat që janë lart, jo ato që janë mbi tokë, sepse ju keni vdekur dhe jeta juaj është fshehur bashkë me Krishtin në Perëndinë (Kolosianët 3:1-3).

Mënyra për të ngritur lart veten tek Perëndia është nëpërmjet falenderimit. Fjala eukaristi në
greqisht do të thotë falenderim. Mesha Hyjnore eukaristike është kryesisht veprimi i ngritjes lart të zemrave dhe falenderimit të Perëndisë, për gjithçka që ka bërë për njeriun dhe botën, në Krishtin dhe në Shpirtin e Shenjtë: krijimin, shpëtimin dhe lavdërimin e përjetshëm.

Mëkati fillestar i njeriut, burimi i të gjitha halleve të tij, prishjes dhe vdekjes, është dështimi i tij për të falenderuar Perëndinë. Restaurimi i Kungimit me Perëndinë dhe me tërë krijimin në Të, bëhet nëpërmjet falenderimit në Krishtin. Jisui është i vetmi njeri, me të vërtetë mirënjohës, i përunjur dhe i bindur tek Perëndia. Në të, si në të vetmin Bir të Dashur të Perëndisë dhe në vetmin Adam të përsosur, të gjithë njerëzit mund të ngrenë lart zemrat dhe të falenderojnë Zotin:

"Sepse... një i vetëm është ndërmjetësi ndërmjet Perëndisë dhe njerëzve, Njeriu Krisht Jisu, që dha veten si pagim për të gjithë... (I Timotheu 2:5-6).

Mbas ngritjes lart të zemrave dhe falenderimit ndaj Perëndisë, prifti thotë lutjen e Anaforës së shenjtë:

Të ka hije dhe është e drejtë të të himnojmë, të të bekojmë, të të falenderojmë, të të falemi në çdo vend të zotërimit tënd. Se ti je Perëndi, që s'mund të të shprehim, që s'mund të të kuptojmë; qe je i padukshëm, që s'të arrin mendja jonë, që je gjithnjë, që je i njëjti. Ti dhe Biri yt i vetëmlindur dhe Shpirti yt i Shenjtë. Ti nga e mosqena në të qenët na solle; dhe kur ramë na ngrite përsëri; dhe nuk pushove së bëri çdo gjë, gjersa na shpure lart në qiell dhe na fale mbretërinë tënde të ardhshme. Për të gjitha këto të falenderojmë Ty dhe Birin tënd të vetëmlindur dhe Shpirtin tënd të Shenjtë, për të gjitha ato që dimë dhe ato që s'dimë, për mirëbërësitë e dukshme dhe të padukshme që na janë bërë. Të falenderojmë dhe për këtë meshë, që denjove t'a pranosh nga duart tona, ndonëse qëndrojnë pranë teje mijëra kryeengjëj dhe dhjetëra mijëra engjëj, keruvimet dhe serafimet me gjashtë krahë, me shumë sy, që qëndrojnë në erë, që fluturojnë, duke kënduar himnin triumfal, duke britur, duke thirrur dhe duke thënë:

Shenjt, Shenjt, Shenjt, Zoti Sabaoth, qielli e dheu janë plot me lavdinë tënde: Hosana Ti më të lartat. I bekuar është ai që vjen në emrin e Zotit. Hosana Ti në më të lartat!

Në këtë pikë të Meshës Hyjnore, falenderimi i njeriut ndaj Perëndisë Atit, për gjithçka që ai ka bërë në Krishtin dhe Frymën, arrin kulmin e tij. Njeriu në Perëndinë i kujton të gjitha gjërat dhe është mirënjohës ndaj Perëndisë. Përkujtimi dhe falenderimi i tij e çon atë në praninë e Mbretërisë, tek Froni i Atit, duke kënduar Himnin Trishenjtor së bashku me koret e engjëjve (Isaia 6:1-5).

Nëpërmjet Krishtit dhe Shpirtit të Shenjtë, njeriu i besës transportohet në frymë, për të qenë me Zotin e tij. Kufizimet e kësaj jete janë lënë mbrapa nëpërmjet përkujtimit mirënjohës të Krishtit dhe të shpëtimit të kryer nga ai. Kështu, lutja eukaristike vazhdon duke e përqëndruar tërë vëmendjen në atë Njeri dhe në atë natë, në të cilën Biri Hyjnor dha vetveten si ushqim për besnikët, duke e blatuar vetveten si therore për jetën e botës.

Edhe ne, o Zot njeridashës, bashkë me këto fuqi të lumura, thërresim e themi: I shenjtë dhe i terëshenjtë je, Ti dhe Biri yt i vetëmlindur dhe Shpirti yt i Shenjtë. I shenjtë dhe i tërëshenjtë je dhe madhështore është lavdia jote; Ti që e deshe botën tënde, aq sa edhe Birin tënd të vetëmlindur e dhe, që çdo njeri që beson tek ai të mos humbasë po të këtë jetë të amëshuar; i cili erdhi dhe plotësoi gjithë misionin hyjnor për ne, natën që dorëzohej ose më mirë dorëzonte veten e Tij për jetën e botës, si mori bukën në duart e Tij të shenjta, të pacënuara dhe të papërlyera, si falenderoi dhe e bekoi, e shenjtëroi, e theu dhe ua dha nxënësve dhe Apostujve të Tij të shenjtë, duke thënë:

Merrni, hani, ky është trupi im, që thyhet për juve për ndjesën e mëkateve. Amin.

Gjithashtu dhe potirin pas darkës, duke thënë:

Pini prej këtij të gjithë, ky është Gjaku im i Dhiatës së Re, që derdhet për juve dhe për shumë, për ndjesen e mëkateve. Amin.

Duke kujtuar, pra, këtë porosi shpëtimtare dhe gjithë sa janë bërë për ne, kryqin, varrin, ngjalljen e triditshme, të ngjiturit në qiejt, të ndenjurit në të djathtë, ardhjen e dytë të lavdëruar.

Të tuat nga të tuat, Ty të blatojmë nga të gjitha dhe për të gjitha!

Ndërsa kremtuesi intonon fjalët e fundit, të cilat shpallin se gjithçka që është blatuar tek Ati është e tija - sepse çdo krijesë dhe tërë krijimi janë të Tij, së bashku me Birin e Tij të Dashur dhe me Shpirtin e Shenjtë, të cilët janë të pakrijuar dhe hyjnorë - dhuratat eukaristike janë ngritur dhe lartësuar drejt qiejve. Kjo është shenjë që besnikët janë lartësuar së bashku me Zotin e tyre në Mbretërinë e Perëndisë.

Sepse, Krishti nuk hyri në shenjtërore të bëra me dorë... por në vetë qiellin, për të dalë tani përpara Perendise për ne... ne jemi shenjtëruar nëpërmjet blatimit të trupit të Jisu Krishtit, që u bë një herë e për të gjithë... sepse kur Krishti dha për gjithnjë një flijim të vetëm për mëkatet, ndenji në të djathtë të Perëndisë... sepse me një blatim të vetëm, ai i bëri të përsosur përgjithnjë, ata që shenjtërohen (Hebrejtë 9:24; 10: 10-14).

Tani, qiejtë e dheu janë përzier në një dhe janë mbushur me lavdinë e Perëndisë. Kohët e kaluara dhe ato të ardhshme janë bashkuar në një. Nata, darka, kryqi, varri, ngjallja, ngjitja, mbretëria e ardhshme... të gjitha janë të shkrira së bashku në momentin eukaristik të Meshës Hyjnore. Njeriu është me Perëndinë në një Kungim Hyjnor që nuk është "i kësaj bote". Tërë kufijtë e kohës dhe të hapësirës janë thyer. Muret e ndarjes janë shembur krejtësisht. Mëkatet e njeriut janë falur në Krishtin, janë larë papastërtitë e tij dhe është shëruar prishja e tij. Natyra e tij e vdekshme është restauruar në përjetësinë me Perëndinë dhe njerishmëria e tij e krijuar, është mbushur me Hyjnishmërinë e Pakrijuar të Trinisë së Tërëshenjtë. Tani ka mbetur vetëm të vuloset ky veprim me thirrjen e Shpirtit të Perëndisë.

[Albo]

Epiklisis (Thirrja e Shpirtit të Shenjtë)

Mbas ngritjes lart të dhuratave eukaristike tek Ati, kremtuesi i Meshës Hyjnore lutet që Shpirti i Shenjtë të zbresë mbi ato dhe mbi gjithë popullin dhe të ndryshojë (ose siç thuhet në Meshën e Shën Vasilit të tregojë) bukën dhe verën e blatuar në kujtim të Krishtit, në Trupin dhe Gjakun e Zotit.

Lutja për zbritjen e Shpirtit të Shenjtë është konsideruar nga Kisha Orthodhokse si një pjesë themelore e Meshës Hyjnore. Ajo është quajtur thirrja (greqisht epiklisis, që do të thotë të thërrasësh mbi_diçka).

Kisha Orthodhokse beson, siç edhe lutet, që Shpirti i Shenjtë është gjithmonë "kudo dhe i mbush të gjitha". Thirrja e Shpirtit Shenjtë në Meshën Hyjnore është pohimi solemn që gjithçka në jetë, e cila është pozitive dhe e mirë, është kryer nga Shpirti i Perëndisë. Krijimi, shpëtimi, lavdërimi i përjetshëm; tërë vepra e Perëndisë në bërjen dhe shpëtimin e botës, është kryer me anë të fuqisë së Shpirtit të Shenjtë. Ai zbriti e banoi në Jisuin duke e bërë atë Krisht. Me anë të tij, Krishti u mishërua nga Virgjëresha Mari. Ai e udhëhoqi Krishtin në kryq si një Therore e pafajshme dhe e ngjalli së vdekurish si një Fitimtar triumfues.

Ai garanton banimin e Perëndisë tek njerëzit në Kungimin e Shenjtë të Kishës dhe në jetën e Mbretërisë së ardhshme.

Të blatojmë këtë therore shpirtërore e të pagjakshme dhe lypim prej Teje, të lutemi e të përulemi; dërgo Shpirtin tënd të Shenjtë mbi ne dhe mbi këto Dhurata që ndodhen përpara.
Dhe bëjë këtë Bukë, Trup të çmuar të Krishtit tënd.
Dhe atë që është në këtë Potir, bëje Gjak të çmuar të Krishtit tënd.
Duke i ndryshuar me anën e Shpirtit tënd të Shenjtë.
Që të bëhen për ata që kungohen, gatishmëri shpirti, ndjesë mëkatesh, Kungim i Shpirtit tënd të Shenjtë, përmbushje të mbretërisë së qiejve, paraqitje pa ndrojtje përpara Teje, jo për gjykim a për dënim.

[Albo]

Përkujtimet

Kungata e Hyjnuar blatohet në kujtim të Krishtit. "Bëjeni këtë për kujtimin tim." Duke përkujtuar Krishtin dhe duke i blatuar të gjitha gjërat tek Perëndia, në dhe nëpërmjet tij, Kisha është e mbushur me praninë e Shpirtit të Shenjtë. Në Meshën Hyjnore Shpirti i Shenjtë zbret "mbi ne dhe mbi dhuratat e blatuara". Gjithçka mbushet me Mbretërinë e Perëndisë. Në Mbretërinë e Perëndisë asgjë nuk harrohet. Gjithçka kujtohet dhe bëhet e gjallë. Kështu, në këtë moment të Meshës Hyjnore besnikët duke kujtuar Krishtin, përkujtojnë të gjithë njerëzit dhe të gjitha gjërat në të, veçanërisht nënën e Krishtit, Hyjlindësen e Shenjtë, si dhe të gjithë shenjtorët.

Eshtë e rëndësishme të theksohet këtu, që, meqenëse Mesha Hyjnore është prania dhe fuqia reale e ngjarjes shpëtimtare unike të Krishtit për popullin e tij, në tërë aspektet dhe elementet e shumta të saj, ajo blatohet gjithmonë për të gjithë ata të cilët kanë nevojë për të shpëtuar. Kështu, therorja liturgjike blatohet për Marinë dhe tërë shenjtorët, si dhe për tërë Kishën dhe tërë universin e krijimit të Perëndisë.

Gjithashtu, po të blatojmë këtë therore shpirtërore edhe për ata që janë prehur me besë, stërgjyshërit, etërit, patrikët, profetët, apostujt, predikuesit, ungjillëzuesit, martirët, konfesorët, asketët dhe për çdo shpirt të drejtë që ka ndruar jetë me besë.

Veçan për të Tërëshenjtën, të pacënuarën, të përmbibekuarën, të lavdëruarën, Zonjën tonë Hyjlindëse dhe gjithmonë Virgjërën Mari.

Ndërsa kori këndon një himn për Hyjlindësen, i cili ndryshon gjatë vitit kishtar, sipas kremtimeve të ndryshme, kremtuesi temjanis dhuratat e shenjtëruara dhe vazhdon t'i kërkojë Perëndisë të kujtojë Shën Joan Pagëzorin, shenjtin e ditës, besnikët e parafjetur, tërë Kishën dhe tërë botën. Pastaj kujtohet peshkopi i Kishës dhe populli i përfundon përkujtimet me fjalët: Dhe të gjithë e të gjitha.

Pastaj vazhdohet me lutje për qytetin, vendin, udhëtonjësit, vuajtësit, robërit, bamirësit e Kishës, për ata "që kujtojnë të varfërit" dhe për tërë popullin. Gjithashtu, në këtë pikë të Meshës mund të kujtohen me emër personat që kanë nevojë për mëshirë të veçantë nga Perëndia.

Në Meshën e Shën Vasilit, e cila në përgjithësi është më e gjatë dhe më e detajuar se kjo e Shën Joan Gojartit, përkujtimet janë shumë specifike dhe të shumta.

Eshtë e nevojshme të kujtojmë përsëri, që përkujtimi në Kishën Orthodhokse dhe në veçanti kujtimi i Perëndisë dhe prej Perëndisë, ka një kuptim të veçantë. Sipas besimit orthodhoks, shprehur dhe zbuluar në Shkrimin e Shenjtë dhe në Meshë, kujtimi hyjnor, do të thotë lavdi dhe jetë, ndërsa harresa hyjnore do të thotë prishje e vdekje. Në Krishtin, Perëndia kujton njeriun dhe botën e tij.

Duke kujtuar Krishtin, njeriu kujton Perëndinë dhe Mbretërinë e Tij. Kështu, përkujtimet në Meshën Hyjnore janë në vetvete një formë e Kungimit të gjallë ndërmjet qiellit dhe tokës.

[Albo]

Ati Ynë

Mbas përkujtimeve, populli i lutet Perëndisë që t'i lejojë ata ta adhurojnë atë "me një gojë dhe me një zemër". Pastaj, prifti bekon popullin që të jenë me të "mëshirat e Perëndisë së Madhe dhe Shpëtimtarit Jisu Krisht"; dhe "mbasi kujtuam gjithë shenjtorët" thuhet një litani, në të cilën i kërkohet Perëndisë që t'i marrë dhuratat eukaristike "në altarin e tij qiellor" dhe "të na dërgojë si shpërblim hirin e tij hyjnor dhe dhuratën e Shpirtit të Shenjtë."

Duke e mbaruar litaninë me lutjen për "bashkimin e besës dhe Kungimin e Shpirtit të Shenjtë", besnikët ia parashtrojnë jetët e tyre Krishtit, duke i kërkuar që "pa ndrojtje dhe pa dënim të guxojmë të theresim Atë, Ty Perëndinë qiellor e të themi: "Ati ynë që je në qiejt..."

Në Dhiatën e Vjetër, Populli i Perëndisë nuk guxonte t'i drejtohej Perëndisë në lutje me emrin intim Atë. Vetëm në Krishtin dhe për shkak të Krishtit njeriu mund ta ketë këtë guxim. Vetëm të krishterët mund ta përdorin me vend Lutjen Zotërore, e cila iu mësua atyre nga Biri i Perëndisë. Vetëm ata që kanë vdekur dhe janë ngjallur me Krishtin në Pagëzim dhe kanë marrë fuqinë të bëhen bij të Perëndisë, me anë të Shpirtit të Shenjtë në Mirosje, janë të aftë t'i afrohen Perëndisë së Gjithpushtetshëm si Atit të tyre (Joani 1:12; Mattheu 6:9; Romanët 8:14; Galatianët 4:4).

Në Kishën e vjetër, Lutja Zotërore u mësohej njerëzve vetëm mbasi ata ishin bërë anëtarë të Kishës nëpërmjet pagëzimit dhe mirosjes. Pikërisht, para marrjes së Kungatës së Shenjtë "për faljen e mëkateve, Kungimin e Shpirtit të Shenjtë dhe për trashëgimin e Mbretërisë së qiejve", besnikët, të cilët janë bërë bijtë e Perëndisë në Krishtin dhe në Shpirtin, ushtrojnë dhuratën e tyre të birërisë në Shpëtimtarin. Ata guxojnë t'i luten Perëndisë si Atit të tyre.

[Albo]

Kungimi

Mbas lutjes Ati ynë, bijtë e Perëndisë marrin Kungatën e Shenjtë. Kremtuesi i jep paqen e Krishtit popullit dhe me kryet e ulura luten së bashku, që të jenë të denjë të marrin pjesë në Kungatën e Shenjtë. Kremtuesi lutet që Vetë Krishti të denjojë të na japë Trupin dhe Gjakun e Tij.

Vër re, o Zot Jisu Krisht, Perëndia ynë, nga banesa jote e shenjtë dhe nga froni i lavdisë së mbretërisë sate dhe eja të na shenjtërosh, Ti që rri lart bashkë me Atin dhe që je këtu padukurisht bashkë me ne. Dhe me dorën tënde të fuqishme denjo të na japësh Trupin tënd të pacënuar dhe Gjakun tënd të çmuar dhe me anën tonë gjithë popullit.

Pastaj, Qengji i Shenjtëruar ngrihet me thirjen: Të shenjtat, të shenjtëve. Populli përgjigjet: Një është Shenjt, një është Zot, Jisu Krishti, për lavdi të Perëndisë Atit. Amin. Prifti e copëton Qengjin në katër pjesë, sipas mënyrës që ishte prerë në Proskomidhi. Një pjesë e bukës së shenjtëruar (IS) vendoset në Potir së bashku me një kupë uji të nxehtë që simbolizon karakterin e gjallë të Krishtit të Ngjallur, trupi dhe shpirti i të cilit janë bashkuar dhe mbushur me Shpirtin e Shenjtë, në jetën e lavdëruar të Mbretërisë së Perëndisë.

Pastaj kleri merr Kungatën nga buka (XC) dhe pi verë prej Potirit të shenjtë. Ndërsa kleri po merr Kungimin, populli këndon disa vargje Kungimore të veçanta, të cilat ndryshojnë sipas kremtimit. Ata mund të këndojnë edhe himne dhe tropare të tjerë, sipas kremtimeve dhe sidomos kur Kungimi i klerikëve zgjat shumë.

Besnikët e marrin Kungatën e Shenjtë në një lugë të posaçme. Atyre iu jepet buka e shenjtëruar (NIKA) dhe vera e shenjtëruar. Kungimi i besnikëve bëhet gjithmonë nga dhuratat e blatuara dhe të shenjtëruara të asaj Meshe të Shenjtë. Kungata e Shenjtë nuk merret kurrë nga ndonjë "rezervë." Siç e kemi përmendur, të gjithë ata që janë anëtarë të Kishës nëpërmjet mistereve të Pagëzimit dhe të Mirosjes, duke përfshirë dhe foshnjet, mund të marrin pjesë në Kungatën e Shenjtë.

Gjatë marrjes së Kungimit populli këndon: Në darkën tënde mistike, o Bir i Perëndisë merrmë sot pjesëtar... Kurse gjatë periudhës së Pashkës këndojnë: Kungoni Trupin e Krishtit, shijoni prej burimit të pavdekshëm. Aliluia. Në përgjithësi, më përpara se të merret Kungimi, thuhet lutja e mëposhtme nga të gjithë. Ky është akti personal i besës së secilit ndaj Krishtit dhe ndaj Mistereve të Shenjta të Kishës së tij.

Besoj, o Zot dhe pohoj se Ti je me të vërtetë Krishti, i Biri i Perëndisë së gjallë, që erdhe në botë të shpëtosh mëkatarët, nga të cilët i pari jam unë (Shih I Timotheu 1:15).

Gjithashtu, besoj se ky është vetë Trupi yt i pacënuar dhe ky është vetë Gjaku yt i çmuar. Të lutem pra, mëshiromë dhe falmi fajet...

Dhe bëmë të denjë që të marr pjesë pa dënim në Misteret e tua të pacënuara, për ndjesën e mëkateve dhe për jetën e amëshuar.

Në darkën tënde mistike, o Bir i Perëndisë, merrmë sot pjesëtar; se nuk do t'ua them armiqve të tu misterin; nuk do të jap të puthur si Juda; por duke të pohuar si kusari thërres: kujtomë, o Zot, në mbretërinë tënde.

O Zot, njeridashës, Zoti Jisu Krisht, Perëndia im, të mos jenë për dënimin tim këto të shenjtat mbasi jam i padenjë, por për pastrim dhe shenjtërim të shpirtit dhe trupit dhe për sigurim të jetës dhe mbretërisë së ardhshme.

[Albo]

Falenderimi

Mbas Kungimit të popullit, prifti i bekon ata me fjalët: O Zot, shpëto popullin tënd e beko trashëgimin tënd. Populli përgjigjet duke kënduar.

Pamë dritën e vërtetë, morëm frymën qiellore, gjetëm besën e vërtetë, duke iu falur Trinisë së pandarë, se ajo na shpëtoi.

Pastaj, prifti i bekon ata me Potirin, në të cilin ndodhen akoma dhuratat e pamarra, të cilat i çon në Proskomidhi, ku dhiaku ose prifti më i ri mbaron gjithçka që ka mbetur në potir.

Pastaj thuhet një litani falenderimi ndaj Zotit, i cili e ka bekuar popullin e tij të marrë pjesë në "misteret e pavdekshme dhe qiellore." Lutjet, gjithashtu, i kërkojnë Perëndisë, që t'ia ruajë tërë ditën "të përsosur, të shenjtë, me paqe dhe të pamëkatshme", që nëpërmjet marrjes së Kungatës së Shenjtë Perëndia të "na tregojë rrugën e drejtë, të na forcojë ne të gjithëve me frikën e tij, të na ruajë jetën, të na sigurojë hapat..."

Lutjet dhe këngët që pasojnë Kungatën e Shenjtë në Meshën Hyjnore, si çdo pjesë tjetër e shërbesës së shenjtë, presupozojnë që të gjithë anëtarët e Kishës janë pjesëmarrës në misterin eukaristik dhe po marrin dhuratat e Trupit dhe Gjakut të Krishtit. Blatimi, Anafora, Epiklisis, Përkujtimet, Ati ynë dhe vetë Kungimi, pohojnë pjesëmarrjen aktive të të gjithë besnikëve.

Kështu pra, prej teksteve të Meshës Hyjnore, është e qartë se marrja e Kungatës Hyjnore nga ana e popullit, është një pjesë normale dhe e rregullt e liturgjisë dhe e jetës së krishterë. Kungimi nuk është rezervuar vetëm për ditë apo periudha të veçanta, por duhet të bëhet plot lutje e kujdes në çdo kohë kur kremtohet Mesha Hyjnore.

Mund të ndodhë gjithashtu, që jo të gjithë anëtarët janë përgatitur të marrin Kungatën Hyjnore. Madje është e arsyeshme që kjo do të ndodhë shpesh, duke pasur parasysh kushtet e tanishme të jetës dhe numrin e madh të njerëzve që janë të krishterë vetëm nga emri. Megjithatë, duhet thënë me forcë dhe pa asnjë dyshim e rezervim, se lutjet, himnet dhe veprimet e Meshës Hyjnore të Kishës Orthodhokse, presupozojnë pjesëmarrjen e rregullt të të gjithë të krishterëve orthodhoksë në Kungimin e Shenjtë; dhe mosmarrja pjesë e besnikëve në Misteret e Shenjta të Krishtit, do të thotë ta zhveshësh Meshën Hyjnore nga qëllimi dhe kuptimi i saj themelor.

[Albo]

Bekimi dhe Përlëshimi

Mbas falenderimit të Perëndisë për dhuratën e Kungatës së Shenjtë, kremtuesi i thotë popullit: Me paqe le të shkojmë. Ata i përgjigjen me fja-lët: Në emrin e Zotit.

Prifti del tek Dera e Bukur dhe para ikonës së Krishtit thotë lutjen e fundit, që quhet lutja e amvonës, në të cilën prifti i kërkon Perëndisë bekimin dhe paqen për të gjithë popullin e tij, Kishën dhe botën. Në këtë lutje besimtarët pohojnë gjithashtu, së bashku me Apostullin Jakov "Se çdo dhënie e mirë dhe çdo dhuratë e përsosur, zbret që lartazi prej teje, Atit të dritave" (Jakov 1:17). Mbas kësaj lutjeje, e cila i jep Perëndisë "lavdi, falenderim dhe adhurim", populli këndon tre herë: Emri i Zotit qoftë i bekuar, që tani e gjer më jetët.

Në këtë pikë, prifti normalisht bën lajmërimet e ndryshme, përshëndet popullin dhe i jep bekimin e tij personal. Bekimi përfundimtar i Meshës Hyjnore thuhet mbas thirrjes së lavdisë së Krishtit si "Perëndia jonë dhe shpresa jonë".

Bekimi përfundimtar liturgjik, është bekimi i Krishtit. Në Ditën e Zotit (e Diela) bekimi fillon gjithmonë me referimin për ngjalljen e tij së vdekurish. Në ditë të tjera, referimi mund të jetë në disa aspekte shpëtimtare të veprës dhe personit të Zotit. Në këtë bekim përfundimtar, thirret mbi popullin mëshira dhe shpëtimi i Krishtit, Zotit Njeridashës, me ndërmjetimet e Hyjlindëses dhe gjithmonë Virgjëreshës Mari dhe me lutjet e gjithë shenjtorëve të ditës, të shenjtit, Meshën e së cilit kremtojmë, shenjtin e Kishës dhe sidomos shenjtët e nderuar nga Kisha lokale.

Mbas bekimit përfundimtar popullit i ndahen pjesët e bukës, nga të cilat u morrën dhuratat eukaristike në fillim të Meshës. Kjo bukë quhet naforë ose Antidhoron, që do të thotë "në vend të dhuratës," meqenëse fillimisht jepej tek ata që nuk kishin marrë Kungatën. Sot i jepet të gjithëve.

Përlëshimi në Meshën Hyjnore është një akt liturgjik dhe misteror, siç është dhe akti fillestar i mbledhjes së popullit në Kishë. Ky është hapi përfundimtar i tërë lëvizjes së liturgjisë. Në përlëshimin prej mbledhjes liturgjike, Populli i Perëndisë urdhërohet të shkojë me paqe në botë, për të dhënë dëshmi për Mbretërinë e Perëndisë, në të cilën ata ishin pjesëmarrës në liturgjinë e Kishës. Ata janë urdhëruar që të marrin gjithçka që ata kanë parë, dëgjuar dhe përjetuar brenda Kishës dhe ta bëjnë atë të gjallë në personat e tyre brenda jetës së botës. Vetëm në këtë mënyrë, prania e fuqia e Mbretërisë së Perëndisë, e cila nuk është e "kësaj bote", mund të shtrihet jashtë Kishës dhe në jetët e njerëzve.

Ata që kanë parë Dritën e Vërtetë, që kanë marrë Frymën Qiellore, që kanë gjetur Besën e Vërtetë në liturgjinë e Kishës; ata që kanë marrë misteret e shenjta, hyjnore, të pavdekshme dhe jetëbërëse të Krishtit, bëhen të aftë të bëjnë lëçitjen dhe të japin dëshminë, që u bë dhe u dha nga apostujt dhe nga të gjithë të krishterët e vërtetë, të çdo kohe dhe çdo brezi. Kjo është arsyeja që ekziston Kisha e Perëndisë dhe Mesha Hyjnore.