Viti 2005, 600 vjetori i lindjes së Gjergj Kastriot - Skënderbeut

[Albo]

Sot 539 vjetori i vdekjes së Heroit tonë Kombëtar

Botohet pema gjenealogjike e pasardhësve të Skënderbeut

Plot 539 vjet më parë, më 17 janar 1468, në moshën 63-vjeçare vdiq Heroi ynë Kombëtar, Gjergj Kastrioti Skënderbeu. Gjergj Kastrioti Skënderbeu, Heroi Kombëtar i shqiptarëve, ka hyrë prej kohësh në radhët e atyre personaliteteve të shquara të shekujve të kaluar, për të cilët historiografia evropiane nuk ka reshtur kurrë së shkruari për ta. Kjo edhe për shkak se Heroi ynë Kombëtar ishte një nga pengesat kryesorë të ndalimit të invazionit të turqve drejt Evropës. Në përvjetorin e vdekjes së tij, gazeta "Tirana Observer" boton pemën gjenealogjike të Skënderbeut, që nga i ati i tij, Gjon Kastrioti, e deri te pasardhësit e fundit që jetojnë sot në Itali.

Pasardhësit
Djali i vetëm i Skënderbeut, Gjoni ose Xhovani, siç i thonë në Itali, pas vdekjes së të atit, ende i ri, jetoi në domenin e vetë mbi Gargano e më pas, nga 1485, kur lulëzon qyteti i Shën Pjetrit në Galatina në tokën e Otrantos, vendoset atje, ka titullin dukë, duke i shtuar dhe atë të kontit të Soletos. Ai u martua me Irena Brankoviç Paleologu, pasardhësja e fundit e familjes perandorake të Bizantit dhe patën shumë fëmijë, mes të cilëve Konstandinin, peshkop në Insernia, Ferdinandin, që qeveriste domenin feudal të Kastriotëve dhe Marien, grua e kulturuar që njihte shkëlqyer letërsinë greke e latine. Ferdinandi u martua me Adriana Acquaviva-n, vajzën e dukës së Nardosë, patën shumë fëmijë si Erinën, Pardon, Akilin e Xhovanin. (Gjonin)…, me titullin baron dhe nga kjo degë familjare pati pasardhës deri në fund të vitit 1700. Ndërsa nga Akil Kastrioti rrjedh dega tjetër familjare e Kastriotëve, të cilët u shpërngulën në Napoli në vitet 1700 dhe janë atje deri në ditët tona. Biri i Pardos, Konstandini, shpërngul rezidencën e vetë në Copertino. Ndërsa në fund të viteve 1600 Aleksandër Kastrioti Skënderbeu u shpërngul në Leçe, pasardhësit e të cilit jetuan atje deri në vitin 1700.

Trashëgimtarët e fundit
Nga mesi i viteve 1800, më i madhi i fëmijëve të kësaj linje familjare, një tjetër Aleksandër, u shpërngul në Ruffano, Leçe, ku është dhe sot rezidenca princërore e Kastriotëve të Skënderbeut. Përfaqësuesit e tanishëm të kësaj linje familjare janë Alessandro Castriota Scanderbeg, mjek në Romë dhe i vëllai i tij, Guilio, jurist i administratës.

Instituti i Historisë përkujton Skënderbeun

Me rastin e 539-vjetorit të vdekjes së Heroit tonë Kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu, Instituti i Historisë organizon sot në orën 11 në sallën e konferencave të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë një sesionin përkujtimor. Në këtë sesion do flasin historianët më të mirënjohur të vendit. Gjithashtu me rëndësi është edhe botimi i librit "Skënderbeu dhe Evropa", ku do të përfshihen referatet e mbajtura në konferencën ndërkombëtare që u zhvillua në dhjetor 2005 me rastin e 600-vjetorit të lindjes së Skënderbeut. Rreth librit do të diskutojnë studiuesit Kasëm Biçoku dhe Dritan Egro.

[GL_Branch]

Tasim Aliaj sjell në shqip botimin më të fundit për Heroin tonë Kombëtar

Autor i librit është italiani Gennaro Francione


Ky libër lindi me ftesën e një botuesi të vogël e të madh italian: Kostanzo D’Agostini.
Është botuesi që pati kurajën të më botonte romanin: “Një mijë e jo më një mijë” më 1988. Kur të gjithë të ashtuquajtur botues të mëdhenj – të vegjël e refuzuan.Botuesi D’Agostini është një ndër forcat tërheqëse të kulturës editoriale italiane që dha edhe një herë një goditje emocionante.
Dua ta falënderoj pasi më ka stimuluar të zbuloj këtë hero e të shkruaj mbi historinë e Shqipërisë, bërë mitike nga Gjergj Kastrioti Skënderbeu, thënë ndryshe Kont Gjergji, siç e quante zakonisht bashkëvendësi im, Alfonsi V, mbret i Napolit, i Sicilisë e i Aragonës.

E pranoj se në fillim kërkimi ishte i mundimshëm. Kishte pak material në qarkullim, por më pas u ndesha në dy libra të gjetura njëkohësisht falë internetit, në Bibliotekën e të Rinjve në Romë dhe u nisa.

U nisa sa me thënë. Fillimisht isha në krizë. Shestoja një roman historik si ai i Domineddrakulës, voivoda i Valakias, bashkëkohës i Skënderbeut e që kishin ngjashmëri. Pikërisht në atë kohë hedhja në letër e kësaj vepre po kalohej në shtyp nga D’Agostini. Epo mirë, epoka ishte e njëjtë, ngjarjet e personazhet po ashtu, të ngjashëm, për këto më dukej se bëja një vepër përsëritëse, duke krijuar një roman të ri, që ka si personazh princin Kastriot.

Është fatkeqësi për një shkrimtar të vërtetë kur vë re se përsërit. Për të kënaqur mikun tim jam sforcuar, duke fluturuar hijshëm në kërkim të një çelësi. I shpreha dyshimet e mija dhe ai: “Unë nuk i vë pengesa fantazisë tënde. Ti je artisti”.

Në një çast të parë desha të bëj një vepër poetike, por kuvendimi më dukej i vështirë e i vjetruar.

Duke lexuar në internet mbi bashkësitë e ndryshme shqiptare në Italinë Jugore, pasardhës të drejtpërdrejtë të Kastriotit, hasa në një ritual dimri mbi ringjalljen e të vdekurve, që do të rrinin me të afërmit për një javë të tërë.

Ishte goditja e fundit. Ja rruga: dramaturgjia me ritualin e futjes në teatër për të nxjerrë nga hijet të përherëgjelbrin Skënderbej. Çështja ishte e re, më entuziazmonte dhe loja ishte bërë. Heroi është i pavdekshëm dhe duhet të rilindë përherë. Si në romanin historik të Domineddrakulës, Vladi ringjallet si vampir në saje të operacioneve alkimike të bëra në gjak. Këtu simbolikisht Skënderbeu rilind falë dashurisë përkujtimore tradicionale të breznive të ardhshme që nuk e harrojnë dhe luten për daljen e tij nga bota e përtejme.

Megjithatë ishte i nevojshëm rindërtimi i historisë së Kastriotit e, ndërkohë që veproja, duke marrë shënime aty-këtu, më lindi një tjetër ide, të krijoja një seri studimesh monografike: historia e Skënderbeut dhe mrekullitë e strategjisë së tij nën dritën e artit të gueriljes së mjeshtrit kinez Sun Tzu (Shkruar mbi 2500 vjet përpara, “Arti i luftës” nga San Tzu është konsideruar përherë si një kulm i trajtimit të taktikës ushtarake.

Adoptuar nga strategë e politikanë që i detyrohet fatit të vet në tejkalimin e mendimit ushtarak nga von Klauseviç: arti i vërtetë i luftës qëndron në fitoren e konfliktit përpara se të nisë; në një luftë është fitimtar jo përherë kush ka përparësinë numerike e të mjeteve, por ai që duke ndjekur strategji të tërthorta, të papritura dhe jo ortodokse, shndërron përparësitë e armikut në humbje dhe kufizimet e tij në pika force.

Aplikimi konkret i këtyre parimeve të lashta strategjike në çdo kontekst në të cilin është në fuqi një garë, e kanë bërë traktatin e Sun Tzu-së një pikë të rëndësishme referimi për shumë e shumë studime e shkolla të menaxhimit e të marketingut).

Gennaro Francione



Përcjellja e botimit

Kjo hyrje e shkurtër pason ftesën bujare nga autori dhe nga botuesi, të cilët i falënderojmë sinqerisht për iniciativën e lavdërueshme për t’i dedikuar më të famshmit të paraardhësve tanë një libër që me plot të drejtë, pasuron përmbledhjen bibliografike tashmë të dendur në emrin e tij.

Nëpërmjet rindërtimit të përpiktë të jetës e të veprës së heroit shqiptar, tregimi merr shtat, i rrjedhshëm e tërheq aq sa lexuesi nuk mundet, deri në fund të librit, të shkëpusë vëmendjen, aq e ngjeshur është vazhdimësia e ngjarjeve që pasojnë e rrjedhin mbi vargmalin ballkanik, e shpesh edhe këtej Adriatikut, midis 1443, vit mitik i ripushtimit të Krujës, e deri më 1468, kur bie dita e trishtuar e vdekjes së princit shqiptar.

Në sfond mbetet karakteri modern dhe largpamësia e veprës politiko-ushtarake të Skënderbeut, vizioni i tij mbi shtetin unik, fryt i parakohshëm i sektarizmit feudal, lufta e tij ekstreme e fitimtare për mbrojtjen e vetëvendosjes së popujve e të sovranitetit tokësor, parime mbi të cilat frymëzohet edhe sot e kësaj dite e drejta ndërkombëtare.

Por në vijën më të përgjithshme, në rrjedhën e ndërlikuar të ngjarjeve në fushat ushtarake të përfunduara me sukses kundër ushtrive të fuqishme të pushtuesit, nuk është vështirë të kuptosh rolin vendimtar që ka luajtur Vendi i Shqiponjave dhe udhëheqësi i tij i pakrahasueshëm në ngjarjet italiane të shekullit XV, temë mbi të cilën ndoshta ka munguar thellimi i duhur nga ana e historiografisë zyrtare.

Ndihma ushtarake e dhënë në shumë raste nga Princi i Shqipërisë Mbretërisë së Napolit, sidomos në favor të Ferrante Aragonës kjo edhe në kujtim të lidhjes së vjetër të miqësisë me të atin, mbretin Alfons, sigurisht ishte vendimtare për derën aragonase, e zilepsur nga feudalët lokalë, që nga ana e vet nxitej nga dëshira për fitoren e Anzhuinëve.

Por kjo është edhe dëshmi e një projekti më të madh aleancash, të cilat Skënderbeu besonte deri në fund se duhej t’i realizonte, falë shërbimeve të mira të papatit për të organizuar një front të gjerë antiosman. Ai që kishte ditur të ndryshonte kursin e historisë së Shqipërisë së tij, duke riparë flamurin shqiptar mbi kështjellën stërgjyshore të Krujës, i propozonte botës perëndimore, si mbrojtës i padiskutueshëm i vlerave të qytetërimit të krishterë e, në fakt, garonte të përziente invazionet e përsëritura të turqve përtej Ballkanit, të siguronte një periudhë të gjatë qëndrueshmërie e stabiliteti për Evropën dhe Italinë e Rilindjes.

Ja pra, sipas mendimit tonë, ky libër, i kompletuar me një nënfletë skenari të një vepre të çmuar teatrale, që përfshihet si një pjesë e rëndësishme në bibliografinë e larmishme mbi heroin shqiptar e mbi ngjarjet sfilitëse shqiptare, ka si përfundim një kuptim të fortë historik e politik. Sepse, duke rikujtuar ndërmarrjet ushtarake legjendare të Skënderbeut, i zgjidhet përfundimisht një haraç pas vdekjes Vendit të Shqiponjave dhe kryetrimit të vet historik, me të cilin shqiptarët e të gjitha fraksioneve janë të një mendimi, në mënyrë të pazgjidhshme.

Dhe kontribuon kështu në përhapjen e historisë shqiptare në Itali, duke përfaqësuar një vlerësim të vogël, por kuptimplotë të mirënjohjes për atë që ka bërë populli shqiptar, shumë shekuj pas nesh, për ruajtjen e stabilitetit politik në Itali, po ashtu dhe për afirmimin e vlerave të kulturës perëndimore. E nëse nga historia duhet të nxjerrim ndonjë mësim, ai sigurisht duhet të pritet me gjasa nga bashkëpërcaktimet e ndërsjellta të solidaritetit që duhet të gjallërojë ecjen e popujve të lidhur nga një miqësi e vjetër dhe e sprovuar.

Libri i Françonit ndihmon këtë lexim të historisë së dy popujve në një kohë kaq delikate, kur Vendi i Shqiponjave troket në portat e Bashkimit Evropian me shpresë që të gjejë kryefjalë nxitëse nga i njëjti shpirt solidar siç ishte shtytëse veprimtaria ushtarake e Skënderbeut dhe drejtpërsëdrejti i vlefshëm kundërshtimi i pushtimit osman i Shqipërisë e i tërë Evropës.

E, ndoshta, si kurrë ndonjëherë në këtë çast, në të cilin aktualiteti na rezervon një spektakël të trishtueshëm të pasojave të një lufte tragjike, tingëllon në veshët tanë si ogur i mirë ajo profeci e thjeshtë, e nënkuptuar tashmë në pyetjen e Skënderbeut që duke dhënë shpirt, siç lexohet në mbyllje të dramës, është aq inkurajuese për heroin tonë: “Më thuaj mjeshtër shortar: Do të fitojmë ndonjëherë një paqe të vërtetë në të cilën myslimanët, të krishterët dhe besimtarët e çdo riti do të heqin dorë nga përdorimi i forcës për të zgjidhur më së fundi çdo mosmarrëveshje?”

Alessandro e Guido Castriota Scanderbeg D’Albania

E Marte 27 shkurt 2007 (nga Koha Jone)

[GL_Branch]

Paris-Londër, i hapin dyert heroit

Alma Mile
02-03-2007 (shekulli)

I njohur tashmë jo vetëm prej famës, por edhe imazhit. Brenda këtij viti pritet që në dy kryeqytete të mëdha evropiane, në Paris e në Londër, të vendosen monumente të Heroit Kombëtar, Gjergj Kastriot Skënderbeut. Me kërkesën e komuniteteve shqiptare atje, në Londër do të vendoset një bust-portret, punë e skulptorit Artan Peqini, ndërsa në Paris, vepra e plotë e Janaq Paços "Skënderbeu mbi kalë", që ndodhet në Krujë e Prishtinë. Konkurset që përcaktuan punët fituese u zhvilluan gjatë vitit të kaluar nga Galeria Kombëtare e Arteve me urdhër të Ministrit të Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve.

Tradicional për londinezët

Ka pamje heroike, hundë shkabë, mjekërderdhur e me përkrenaren dybrirëshe. Një pamje e tillë nuk ka si të mos tërheqë vëmendjen qoftë edhe të londinezit më indiferent. Me kërkesë të komunitetit shqiptar në Londër, në një nga rrugët e kryeqytetit anglez do të vendoset së shpejti një bust monumental i Skënderbeut.

Vepra është gati. Imazhi që u është krijuar shqiptarëve prej shekujsh është respektuar në maksimum. Autori i veprës është skulptori Artan Peqini, i cili prej kohësh e ka nxjerrë nga duart veprën në allçi. "Është një portret, realizimi i të cilit nuk ka qenë edhe aq i thjeshtë. Kur vjen fjala për portretin e Skënderbeut, të gjithë ne skulptorët stepemi, sepse të gjithë kanë në mendje portretin e realizuar me mjeshtëri nga Odhise Paskali. Duhet krijuar diçka ndryshe nga ky portret, por në të njëjtën kohë në përputhje me imazhin që të gjithë kanë për Skënderbeun prej historisë, apo letërsisë", - tregon Peqini. Vepra është e përmasave modeste, e lartë deri në 1 metër (100 x 70 x 60) dhe tashmë ka përfunduar edhe fazën e fundit të realizimit, derdhjen në bronz, pranë ndërmarrjes së derdhjes së veprave të artit. Për realizimin e këtij busti, të kërkuar me ngulm nga një shoqatë shqiptare në Londër, e quajtur "Eagle Club" u zhvillua edhe një konkurs rreth 9 muaj më parë. Konkursi u organizua ngaGaleria Kombëtare e Arteve. Lajmi nuk u bë publik, por qarkulloi vetëm në qarqet artistike. Pas paraqitjes së boceteve, një komision i përbërë nga Rubens Shima, Genc Përmeti e Ylli Drishti, shpalli si fituese veprën e Peqinit në datën 7 korrik të vitit të shkuar. "Si skulptor mundohem të mos anashkaloj asnjë konkurs", - thotë Peqini. Kryetari i komisionit, Rubens Shima, thotë se për të marrë pjesë në konkurs u ftuan disa artistë, të cilët kishin punuar edhe më parë mbi figurën e Skënderbeut. Sipas tij, punët e paraqitura ishin shumë cilësore, por u vendos për portretin e Peqinit, pasi "ka një ekspresion dhe plastikë, që krijon qartë fizionominë e heroit kombëtar". Përkrenarja gjithashtu është një "pasaportë" për figurën e heroit. Shpërblimi për skulptorin fitues është modest, 1.2 milionë lekë (të vjetra), ndërkohë që vetë vepra, sipas Peqinit, sigurisht kushton më shumë, duke pasur parasysh derdhjen në bronz, që është një proces i kushtueshëm.

Figura e plotë

Kloni i tretë i Paços në Paris

Nuk mund të jetë më monumental se kaq. Bashkëkombasit në Francë duhet të jenë të lumtur që në një nga sheshet e Parisit, heroi i zemrës do të shfaqet me gjithë madhështinë e vet. Është i hipur mbi kalë, ka parzmore, përkrenare edhe shpatë madje. Me kërkesë të komunitetit shqiptar në Francë, në bashkëpunim me Bashkinë e Parisit, një komision i ngritur me urdhër të ministrit të Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve, vendosi që vepra monumentale e skulptorit Janaq Paço, kushtuar Heroit Kombëtar, Skënderbeut, të vendoset në një nga sheshet e kryeqendrës franceze. Sipas kryetarit të komisionit, Rubens Shima, (të tjerë anëtarë ishin Ferid Hudhri dhe Suzana Varvarica Kuka) bëhet fjalë për të njëjtin monument që ndodhet në Krujë prej vitit 1959 dhe që u vendos edhe në Prishtinë disa vite më parë. Sipas Shimës, duke qenë se konkurset për realizimin e veprave të tilla janë të kushtueshme, u përdor një praktikë, që përdoret edhe në vende të tjera të Evropës, pra bërjen e një kopjeje të një vepre të caktuar dhe zhvendosjen e saj në kryeqytete të ndryshme. "Ishim në dilemë mes Skënderbeut të Tiranës dhe atij të Krujës dhe në fund vendosëm për veprën e Paços, një figurë e plotë e heroit, që arrin deri në 12 metra e lartë", - thotë Rubens Shima. Gjithçka është vendosur në maj të vitit të shkuar, edhe pse pak ditë më parë Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sporteve e paraqiti vendosjen e monumentit të Skënderbeut në Francë si një projekt të ri që do të realizohet gjatë këtij viti. Skënderbeu i Paços pritet të vendoset në Paris, menjëherë sa Bashkia e atjeshme të vendosë për sheshin ku do të ngrihet monumenti. "Kemi kërkuar që të tregohet një vëmendje e veçantë për përzgjedhjen e vendit dhe pozicionit ku do të vendoset monumenti. Ai ka një këndvështrim ndryshe nga të tjerët dhe nëse pozicioni nuk është i menduar mirë, atëherë vepra duket e mangët", - vazhdon Shima, duke sjellë rastin e monumentit të vendosur në Prishtinë, i cili për shkak të vendosjes e ka humbur madhështinë e tij. Monumenti i Prishtinës do të kujtohet nga të gjithë, jo vetëm për pritjen që iu bë nga shqiptarët e Kosovës, por edhe incidentit të ndodhur me veprën. Gjatë zhvendosjes heroit iu thye shpata dhe përkrenarja, të cilat sigurisht që u restauruan menjëherë.


Link:
http://shekulli.com.al/news/53/ARTIC...007-03-02.html

[skampin]

plus kesaj qe ju thye shpata dhe perkrenarja por ne Prishtine dalin edhe ca shites ambulante mu perpara bustit dhe shesin gjera a thua se Skenderbeu ka qene tregetar,hajde patriotizem hajde.
Urime per plotesimin e nismave te larte permendura nga komuniteti Shqiptar ne Londer dhe Paris.Lavdi te perjeteshme heroit tone kombetar GERGJ KASTRIOT SKENDERBEU

[GL_Branch]

Skënderbeu, historia në gravurë

Prezantohet në Prishtinë vepra e rrallë e Skënder Blakajt


Skënderbeu vazhdon të mbetet personazhi më intrigues për studiuesit. Librat me emrin e tij tashmë gjenden nëpër të gjitha bibliotekat e Evropës. E pikërisht për ta sjellë më afër atë që është shkruar dhe thënë për Heroin tonë Kombëtar ka menduar studiuesi nga Kosova, Skënder Blakaj. Ai i ka përmbledhur disa nga gravurat e panjohura në një libër të cilësisë së lartë dhe voluminoz, të titulluar thjesht "Skënderbeu". Kritika në Prishtinë e ka pritur me interes botimin e Blakajt. Shyqyri Nimani, një nga profesorët më të njohur të Universitetit të Prishtinës, tha se "kjo është një vepër monumentale për studiuesit". Ai shpjegoi disa nga gravurat më interesante, që për herë të parë do t‘i ketë në dorë edhe lexuesi shqiptar. Autor i tyre është një nga mjeshtërit më të mëdhenj të kohës, Just Amman. Duke u mbështetur në veprën e njohur "Historia e Skënderbeut" e Marlin Barletit, Amman ka bërë qindra gravura për momentet më të rëndësishme historike të epokës së Skënderbeut. Ai ka sjellë me detaje gravura të betejave kryesore, të takimeve me mbretër të kohës, ku bie në sy ai me Karlin e Madh. Kështjella e Krujës, edhe pse në mënyrë imagjinare ishte vizatuar me një përngjasim aq të madh me realitetin, i ka befasuar të gjithë. "Pikënisje e këtij libri është botimi i veprës së Barletit për Skënderbeun dalë gjermanisht në 1533-in", tha Blakaj. Ku libër tashmë është në Bibliotekën Kombëtare të Kosovës, pasi u dhurua nga koleksionistja angleze, Patricia Nuxhi. Libri është i përkthyer edhe në gjuhën angleze dhe në këtë mënyrë do të mund ta marrin në dorë edhe lexuesit e huaj.

19.04.2007 (Gazeta Shqip)

[GL_Branch]

NJË PROJEKT I RI NË TUZ 06.04.2007

Skënderbeu në qendër të qytezës?



Akademiku Gjelosh Gjokaj, kryetar i Këshillit për ndërtimin e përmendores së heroit kombëtar, Gjergj Kastrioti - Skënderbeu, deklaroi për “Kohën javore”: “Përmendorja e Skendërbeut do të ngritet edhe në zemër të Malësisë, në Tuz”, duke shpresuar se “në muajin prill të këtij viti do të merret edhe vendimi përfundimtar se ku do të vendoset ajo”.

Me rastin e përurimit të përmendores së Skënderbeut, kohë më parë, pranë kishës katolike në Michigen (Detroit), nga organizatori ishte i ftuar të marrë pjesë edhe piktori i famshëm shqiptar, Gjelosh Gjokaj. Në darkën solemne Gjokajt iu ofrua që ta përshëndesë tubimin. “Duke i falënderuar malësorët që jetojnë atje për këtë kontribut, mes tjerash nga ata kërkova që të angazhohen përsëri që një përmendore të ngjashme ta ngrisim edhe në vendlindjen e tyre, në Malësi”, thotë Gjeloshi.
Pas kthimit nga Amerika Gjokaj formoi edhe një komision prej 12 vetësh, i cili do të përkujdesej për këtë nismë. «Qëllimi im është që ky projekt të legalizohet. Si artist unë ia kam gjetur edhe vendin. Kuptohet, kjo duhet të jetë në qendër të qytetit – në Tuz». Fillimisht Gjokaj ka shprehur dëshirën që ky projekt të kalojë përmes KU të Tuzit, por siç njofton ai: «Kërkesën ia kemi dorëzuar KU të Tuzit, (një për ta dhe një për Kryeqytetin), por siç duket kërkesa ka mbetur aty ku e kemi dorëzuar dhe nuk ka shkuar më tej».
Meqë Gjeloshi momentalisht gjendet në Malësi ai ka shprehur dëshirën që drejtpërsëdrejti të takohem dhe të bisedoj me kryetarin e Komunës së Podgoricës, dr. Miomir Mugosha, me qëllim që ky projekt edhe të realizohet.
Gjeloshi është optimist se përmendorja e Skënderbeut do të punohet dhe nuk frikësohet aspak se për këtë do të ketë ndonjë pengesë: «Nëse ndodhë që ndokush ta pengojë këtë ide, atëherë mund të them se ata njerëz nuk janë në rregull».
Piktori Gjokaj që është edhe ideator i projektit, është i vetëdijshëm se për këtë mund të ketë edhe kundërshtime. «Disa nuk e duan përmendoren e Skendërbeut. Ata nuk e kanë dashur as Nënë Terezën, por megjithatë projektet e filluara janë realizuar». Ai beson se në muajin prill do të dihet përfundimisht se ku do të vendoset përmendorja e Gjergj Kastriotit - Skënderbeut. «Gjithashtu do të dimë se ku do të ndërtohet edhe një galeri e arteve. Këto gjëra nuk do tzi lë pas dore», përfundon Gjokaj. rr.d. Koha Javore

link: http://malesia.org/lajmet/100328.html

[Cimo]

Tiranë, 24 prill - Rreth 50 eksponate të Skënderbeut janë nxjerrë nga katet e nëndheshme të Bibliotekës Kombëtare shqiptare. Nën kujdesin dhe syrin ruajtës të shumë punonjësve ato janë shkundur nga pluhuri për t’u bërë objekt soditje. Është zgjedhur dita Botërore e Librit që ato të jenë pjesë e një ekspozite të parë.

Botime të shekujve XV-XVIII dhe inkunabula të ruajtura në Fondin e Vlerave të Rralla janë vendosur në kuti të xhamta për të dëshmuar në ditën e librit vlerën e tyre. Me ngjyrën karakteristike të librave që kanë kaluar nga një shekull në tjetrin ato shihen si stoli të rralla për të cilat janë dashur shumë kërkime. Mes shkronjave të tyre, të diktuara në gjuhë që po aq mbajnë peshën e kohës, gjendet heroi ynë kombëtar. Po nga fletët e tyre është ndërtuar historia.

Botimet e formateve të ndryshme janë përzgjedhur nga jetëshkruesit dhe autorët kryesorë të Gjergj Kastriot Skënderbeut. Titujt e tyre, disa në italisht, në latinisht, apo edhe në gjuhë të tjera flasin për Historinë e Skënderbeut.

Mes vitrinave lexohen emrat e Franco, Blancus, Biemmi, Sansovina, Lavardin, Menense, Chevreau që përcjellin trashëgiminë evropiane në Shqipëri.

Këtyre dëshmive nuk mund t’u mungonte as libri i Barletit si dëshmia e parë që vjen nga autorët shqiptarë. Ndërsa në faqet e murit janë varur portrete të imagjinuara të Skënderbeut.

Eksponentët e ekspozuara janë disa mes 500 ekzemplarëve nga fondi i antikuarëve të bibliotekës. E për këtë arsye ato ruhen me fanatizëm e mbahen edhe larg syrit të publikut.

Vet drejtori i Bibliotekës Kombëtare, Aurel Plasari ka pohuar se ekspozita të tilla janë të vështira për t’u realizuar në mungesë të kushteve teknologjike, të ruajtjes së tyre dhe të ekspozimit. Në fjalën e tij ai theksoi se “ekspozimi i këtyre antikuarëve duhet të jetë një nxitje për kushte më të mira ekspozimi dhe hapësira më të mëdha”.

Shiritin e ekspozitës së parë e ka prerë vet kryeministri Berisha. Ndërsa është bërë një dhurues i rrallë për fondin e Skënderbeut. Tre libra të vjetër të bibliotekës së tij personale tashmë do të radhiten në katet e errëta ku ruhen vlerat e rralla. Një prej tyre, i shkruar nga De Lavardin mban datën e botimit 1603. Deri më tani ky libër për Skënderbeun i kishte munguar fondit të bibliotekës. Për ta bërë pjesë të këtyre vlerave ishin filluar negociatat me një privat që tani nuk do të vazhdojnë më tej. Botimi tjetër është përkthim në italisht i librit të Barletit dhe i treti një botim në hungarisht që daton në 1890. Duke folur për rëndësinë e letërsisë shqiptare dhe emrat që e kanë përfaqësuar në botën e madhe, kryeministri ka premtuar se “qeveria do të mbështesë fuqishëm këtë institucion si për tu pasuruar sa më shumë dhe nga ana tjetër do të mbështesë që ky institucion të gëzojë lehtësira për shërbime më të mira lexuesve dhe studiuesve shqiptarë”.

Ndërsa ministri shqiptar i Kulturës, Pango, duke vlerësuar iniciativën e ndërmarrë për ekspozimin e këtyre vlerave, ka uruar edhe për 85-vjetorin e institucionit më të vjetër të kulturës të shtetit shqiptar. Por antikuarët e Skënderbeut nuk janë të vetmet që ruhen fondin e Vlerave të Rralla të Bibliotekës Kombëtare.

Në katet e nëndheshme të saj janë sistemuar rreth 2000 eksponentë të rëndësishëm, dëshmi të një rëndësie të veçantë.

[Albo]

Historia e librave-antikuare për Skënderbeun

Plasari: “Thesari” i Berishës, 15 mijë euro dhuratë

Belina Budini

Kur kryeministri Berisha i ka nxjerrë nga biblioteka e tij personale ndoshta nuk e ka ditur që dy prej tyre mund të shkojnë deri në 15 mijë euro secili.

Duken thjesht ca libra të zvjerdhur nga koha, por janë ngjarja e vetme e të paktën 17 viteve të fundit për thesarin e antikuarit të Bibliotekës Kombëtare. Që nga koha e bastisjes së bibliotekave personale dhe fetare, apo atyre të ish-bejlerëve e pashallarëve nga komunistët, asgjë të re nën tavanët e ulët të bodrumeve me libra të rrallë! Në dhomën e hekurt ku ndryhen librat shekullorë do të ketë kësisoj më në fund vizitorë të rinj por miq të vjetër, sepse sipas drejtorit të Bibliotekës Kombëtare, Aurel Plasarit, të paktën dy nga librat e dhuruar i plotësojnë të gjitha kriteret për t’u klasifikuar si antikuare.
Ka gjasa që Berisha të mos e ketë idenë as për këtë, ndërsa librat duket i ka pasur dhuratë nga koha kur ka qenë president. Një Skënderbe i Lavardin, një tjetër i Barletit dhe një i tretë i Paganelit janë ekzemplarët të cilët datojnë që nga vitet 1500-1600. Të sapovendosur në një stendë ekspozimi në hyrje të bibliotekës, ato nuk i kanë tërhequr tjetërkujt vëmendjen përpos urithëve të përhershëm të bibliotekës që edhe pas vitesh kur kthehesh, i gjen gjithnjë aty. Berisha vetë ka qenë një prej tyre para viteve nëntëdhjetë siç kujtojnë punonjësit e vjetër të bibliotekës, ata që dikur e kishin pagëzuar si “ky që vetëm krevatin nuk ka sjellë këtu”. Por dhurata e fundit e kryeministrit i ka bërë të gjithë të ndihen të mikluar dhe duket se ia kanë falur të gjitha vonesat pas orës 8:30 netëve të errëta të diktaturës.
Ndërsa biblioteka ka kohë që nuk ka fuqi blerëse për t’i pasuruar fondet e saj me libra të rrallë dhe oferta të tilla madje nuk ka më, Plasari na thotë se shpreson që rasti i kryeministrit të shërbejë për të nxitur edhe posedues të tjerë librash me vlerë që t’i drejtohen bibliotekës. Por duket se vitet e fundit kanë qenë më tepër poseduesit e rremë të librave të tillë që i janë avitur bibliotekës dhe që kanë ofruar gjëra pa ndonjë interes. “Që një libër të klasifikohet si antikuar, sipas një prej ndarjeve më të mbështetura nga studiuesit, duhet të datojë jo më vonë se viti 1830”, thotë Plasari. Sipas këtij kriteri së paku dy prej librave të dhuruar nga kryeministri Berisha klasifikohen si të tillë dhe janë futur në procesin e kalimit në arkivën e antikuareve në Bibliotekën Kombëtare.
10 deri në 15 mijë euro mund të jetë sipas Plasarit vlera e Skënderbeut të Jacques de Lavardin, bazuar në të dhënat aktuale të tregut të librit “très rare” ku bën pjesë edhe ky Skënderbe i hershëm i vitit 1604. Megjithëse Shqipërisë i mungojnë ekspertët e vlerësimit të saktë të vlerave të tilla të rralla, Plasari thotë se mund të bëhen përllogaritje të përafërta duke u mbështetur në të dhënat e tregut aktual dhe kësisoj edhe ekzemplari italisht i Marin Barletit që daton në 1568 mund të shkojë në disa mijëra euro, megjithëse ekziston i përkthyer në disa gjuhë, kryesisht i përkthyer nga varianti latinisht. Më pak i çmuar për vetë faktin se daton pas vitit 1830 dhe nuk falsifikohet në antikuaret, Skënderbeu i Camille Paganel paraqet interes sipas studiuesit Plasari për faktin se është përkthyer në gjuhën hungareze dhe si i tillë është një variant unik, ndërsa duket se botimi i tij i përkthyer në këtë gjuhë lidhet me përfshirjen heroike të Huniadit në betejat e turqve të shekullit XV-të. “Megjithatë për të bërë një vlerësim të saktë jo vetëm të këtyre tre librave por edhe atyre që janë pjesë e fondit prej kohësh, duhet marrë mendimi i një grupi ekspertësh të antikuarëve të Evropës”, shprehet Plasari duke shpresuar se një grup i tillë mund të thirret për ta bërë realisht një vlerësim të tillë për librat e rrallë të Bibliotekës Kombëtare.
Nëse vlerat monetare nuk janë përcaktuar, ato të përmbajtjes duket se mund të vlerësohen më mirë në Shqipëri, edhe pse një pjesë e mirë e dorëshkrimeve arabe dhe perse, për shembull, nuk gjejnë studiues të interesuar në vendin tonë, megjithëse datojnë shumë herët. Fondi i librave për Skënderbeun duket se është në fakt më i pasuri dhe më i shfrytëzuari në arkivën e bibliotekës. Janë rreth 500 syresh në këtë fond pa llogaritur ende dy librat e dhuruar nga kryeministri Berisha. Ndërsa gjenden edhe gravura nga më të rrallat me imazhet e panjohura të Skënderbeut, libri i autorit francez Jacques de Lavardin hyn për herë të parë në fond me titullin: “Historia e Gjergj Kastriotit, i quajtur Skënderbe, mbret i Shqipërisë”.
Sipas specialistëve të arkivës vepra që ka njohur disa botime në 1576, 1593, 1596, 1597, i përket botimit të vitit 1604 dhe është origjinale. “Libri i kushtohet jetës dhe veprës së heroit tonë kombëtar Gjergj Kastriotit –Skënderbeut; Në krahasim me dy botimet e mëparshme të vitit 1597 e 1958, ky botim ka një shtesë prej 47 faqesh në fund lë librit dhe ka veçori bibliofilike në miniatura.Frontespici është shtypur në ngjyrë kuq e zi, ndërsa në të gjendet edhe vula e botuesit dhe kopertina është me lëkurë origjinale”, shpjegon specialistja. Sipas informacionit në hyrje të librit, vepra rrëfen bëmat e lavdishme të betejave të Skënderbeut dhe fitoret e tij kundër turqve për fenë e Jezu Krishtit. “Ky botim përmban edhe një kronologji turke ku përmblidhen të dhëna për Sulltan Bajazitin e II-të, Selimin e I-rë, Sulejmanin e II-të, Muratin e III-të dhe Muhametin e III-të”, shkruhet në hyrje të librit në gjuhën frënge që është botuar në Franche – Ville të Francës në vitin 1604.
Libri i dytë ka autor Marin Barletin dhe rrëfen në italisht “Historinë e të madhërishmit dhe trimit, zotit Gjergj Kastrioti, i quajtur Skënderbe, princi i denjë i shqiptarëve”. Kjo vepër që ekziston në disa gjuhë, është përkthyer nga latinishtja prej Pietro Rocha, ndërsa viti i botimit është 1568 në Venecia. Megjithatë, duket se një ekzemplar tjetër i këtij libri ekziston tashmë në arkivën e Bibliotekës Kombëtare. Libri i tretë nuk është ende një antikuar, por konsiderohet ekzemplar interesant për faktin se është përkthyer në gjuhën hungareze nga varianti frëngjisht i botuar në Paris në vitin 1885 dhe autori është francezi Camille Paganel.
Ndërsa na shoqëron për në arkivën e librave të rrallë, një punonjës i vjetër i bibliotekës na rrëfen se një pjesë e rëndësishme e thesarit të librit antikuar ka vulat e bibliotekave personale të njerëzve të njohur që nga Bushatllinjtë e deri te Lumo Skëndo dhe së fundmi do të ketë edhe atë të Sali Berishës. Në fund të fundit, a nuk janë librat ata që ua kanë siguruar përjetësinë emrave deri më sot?



Pasaportat e tre librave të Berishës

Autori: Jacques de Lavardin
Titulli: “Historia e Gjergj Kastriotit, i quajtur Skënderbe, mbret i Shqipërisë”.
Vendi i botimit: Franche – Ville
Eshtë botimi origjinal i vitit 1604;
Kopertina është me lëkurë origjinale.

Autori: Marinus Barletius
Titulli: “Historia e të madhërishmit dhe trimit, zotit Gjergj Kastrioti, i quajtur Skënderbe, princi i denjë i shqiptarëve”
Vendi i botimit:Venetia
Viti:1568
Ky është botimi në italisht i përkthyer nga latimishtja prej nga P. Rocha.

Autori: Camille Paganel
Titulli: “Historia e Skënderbeut ose turqve dhe të krishterëve në shekullin XV-të”
Viti: 1890
Përkthim i veprës “Histoire de Scanderbeg ou turcs et chrétiens au XV-ème siècle”, botuar në Paris më 1885


Panorama

[GL_Branch]

SKENDERBEU, SHQIPERIA, EPIRI D NE NJE KRONIKE GJERMANE TE SKENDERBEU, SHQIPERIA, EPIRI DHE ILIRIA NE NJE KRONIKE GJERMANE TE VITIT 1493

Schedelsche
Weltchronik" (Liber
Chronicarum, opus de temporibus
mundi), që është edhe vepra
e parë historike e një intelektuali
gjerman. Kjo kronikë shqyrton
lindjen e qyteteve më të rëndësishme
gjermane, botës perëndimore
etj. Rëndësia e kësaj kronike
për popullin shqiptar është se
Hartmann Schedel në "Kronikën"
e tij jep disa të dhëna historikogjeografike
për disa qytete shqiptare,
pastaj informacione për
Ilirinë, Epirin dhe Arbërinë, të
mbështetura kryesisht tek autorët
antikë, si dhe disa njoftime për
prejardhjen e shqiptarëve etj. Në
libër gjejmë po ashtu të dhëna
edhe për Gjon Kastriotin, të atin e
Skënderbeut, që Schedel e quan
Kamusa, pastaj informacione për
luftërat dhe fitoret e Gjergj Kastriot
Skënderbeut kundër turqve;
marrëdhëniet e tij me Vatikanin -
Papën Kalistin III, për të cilin autori
shkruan se nuk e ka ndihmuar
fare materialisht, si dhe disa shënime
për tradhtinë e nipit të
Skënderbeut, Hamza Kastrioti, të
cilin ky e zë rob dhe e dërgoi në burg
te mbreti i Napolit, Alfonsi V, etj.
Është për t‘u lakmuar se si Schedel
ka arritur të shtjellojë një lëndë
jashtëzakonisht voluminoze, duke
na paraqitur gjithçka kishte mundur
të mblidhte, sistemonte, përgatiste
nga literatura e botuar,
dorëshkrimet, dokumentet, kronikat
e shumta dhe burimet e tjera
që disponoheshin në atë kohë.
Pavarësisht nga të gjithë këto,
si dhe nga njohuritë e jashtëzakonshme
prej dijetari, kronika e
Schedel-it është e tejkaluar në
shumë pjesë, informacione dhe të
dhëna, për shkak të zbulimeve të
reja e arritjeve shkencore. Megjithatë,
është befasues fakti që ai dispononte
gjithë ato të dhëna e informacione
në atë kohë. Bie në sy
skrupuloziteti dhe gjenialiteti i tij
te paraqitja e pemëve gjenealogjike
të familjeve fisnike dhe
listave të papëve, portretet e të
cilëve janë të ilustruara me ngjyra,
duke përdorur kronologjitë e njohura
të kohës për vende të ndryshme,
krahina e rajone të ndryshme,
si dhe renditjen e përshkrimin
e figurave të rëndësishme
historike jo vetëm gjermane, por
edhe botërore, duke i shoqëruar
me një regjistër alfabetik. Në kronikat
e njohura botërore të gjermanëve
të viteve të fundit të Mesjetës,
[kur jetoi dhe veproi Schedel-
i] gjithashtu, ngjarjet historike
janë të gërshetuara me digresione
me temë nga katastrofat natyrore,
luftërat, njoftimet për themelimet
e qyteteve etj., duke mos përjashtuar
edhe ngjarjet që kanë
ndodhur në pjesët e tjera të botës,
duke i paraqitur dhe shtjelluar ato
në mënyrë paralele me rrëfimet
biblike etj.
Kronika e Schedel ndryshon
nga shumë botime të tjera të ngjashme,
si dhe kopje dorëshkrimesh
të kronikave në
qarkullim, si për nga trajtimi i saj
humanist, rrethi akademik që e
përgatiti, trajtimi i veçantë i shkencave
natyrore dhe filozofisë edhe
nga ana tjetër përmes marrëdhënies
së re dhe të përshtatshme
të tekstit e imazhit që i japin
mundësi lexuesit jo vetëm të lexojë
ngjarjet dhe ndodhitë historike,
por edhe të shikojë në to
përmes ilustrimeve dhe gravurave
të shkëlqyera. Ilustrimet
paraqesin vazhdimësinë e
epokave në mënyrë të pandërprerë
dhe të përshtatshme. Përgatitja
intelektuale dhe diapazoni i
gjerë i diturive shkencore dhe akademike
për të cilin termi "enciklopedi"
i sajuar në antikitetin
klasik është adoptuar në punë
madhështore, sepse përmban
gjithçka që vihet në dukje nga shkenca
natyrore, shoqërore,
teologjike, filozofia dhe letërsia.
Koncepti i kombinuar i diturisë, i
përhapur nga humanizmi, gjen
një pasqyrim shprehës në këtë
botim.
Hartman Schedel lindi më 13
shkurt të vitit 1440 në Nuremberg
dhe vdiq më 29 nëntor të vitit 1514
po në Nuremberg. Studioi në
Lajpcig në vitet 1456-1462, ku mori
titullin Magister Artium në vitin
1459. Gjatë kohës së studimit ai
njohu shumë humanistë të kohës,
ndër të tjerë edhe Peter Luder
(1410-1472), i cili ishte pedagog
në Lajpcig. Leksionet e Luder-it,
që i kishte shkruar vetë Schedeli,
sot ruhen në Bayerische Staatbibliothek
në Mynih (në sign. clm
261). Në vitin 1463, Schedel vazhdon
studimet në Padova, duke
studiuar mjekësinë dhe
njëherësh edhe parimet bazë të
greqishtes me profesor Demetrios
Chalkondydes (1424-1511).
Më 17 prill 1466, mbron doktoraturën
në fushën e mjekësisë dhe
kthehet në Nuremberg. Në vjeshtën
e vitit 1470, Schedel punon si
mjek në Nördlingen, ndërsa në
vitin 1477 në Bamberg dhe nga viti
1484 përfundimisht në Nuremberg.
Duke filluar që nga viti 1456,
Schedel kopjon dorëshkrime
dhe libra të botuar, por edhe
blen libra të ndryshëm (sot të
njohur si: inkunabula). Një moment
i rëndësishëm në jetën e tij
është viti 1485, kur trashëgon një
bibliotekë shumë të pasur nga
xhaxhai Hermann Schedel (1410-
1485), i cili gjithashtu ishte mjek
dhe humanist i njohur. Daneben
war Schedel auch als Gründer
einer für den deutschen Humanismus
wichtigen, kjo bibliotekë
do të bëhej bërthama e një biblioteke
të madhe humaniste në
Nuremberg. Biblioteka e Schedel-
it është një pasqyrë e interesave
të tij filozofike-shkencore
dhe pjesa dërrmuese e saj me
afro 370 dorëshkrime e 670 libra,
kryesisht inkunabula (të botuara
para vitit 1500) ruhen edhe sot e
kësaj dite në fondet e Bayerische
Staatsbibliothek në Mynih, të
shoqëruara me një inventar
origjinal, të përpiluar në 1498-ën,
i cili fillon me regjistrimin e veprave
të gramatikës, logjikës, retorikës,
astronomisë dhe astrologjisë,
matematikës e filozofisë,
të shoqëruara nga shumë libra
që kanë të bëjnë me studia
humanitatis të Schedel-it. Pastaj
vijojnë shkrimet mbi mjekësinë
dhe kirurgjinë, që kanë të bëjnë
me profesionin e tij, por gjithashtu
edhe mbi shkencën e historisë.
Vetëm se në fund ai fut në
listë librat e tij mbi fenë dhe
teologjinë. Biblioteka e Schedelit
ka një vlerë të jashtëzakonshme,
sepse duke analizuar përbërjen
e saj ne njihemi me kapacitetin
e tij shkencor prej dijetari,
kryesisht në fushën e kozmografisë
dhe gjeografisë, por
gjithashtu me dashurinë e tij për
librat, veçanërisht për ato me
lidhje të kushtueshme prej pergameni,
me ilustrime dhe dekorime
të praruara në flori dhe më
kryesorja, aty gjendet edhe njëri
prej koleksioneve grafike më të
rëndësishme të kësaj periudhe, i
cili në tërësi është origjinal.
Mënyra se si i trajtoi Schedel-i librat
e bibliotekës së tij private,
tregon se sa intensivisht e studioi
ai përmbajtjen e tyre, duke bërë
shënime dhe komente të shumta
në margina e brenda rreshtave
të pothuajse gjithë faqeve të tyre.
Kronika e botës në gjuhën latine
është shtypur në 1400 ekzemplarë
dhe ka 656 fletë, ndërsa botimi
në gjermanisht është shtypur
në 700 ekzemplarë dhe ka 597
fletë. [Përafërsisht 400 ekzemplarë
origjinalë të versionit latin
dhe nja 300 ekzemplarë origjinalë
të versionit gjerman kanë mbijetuar
në tërë botën]. Libri në të dy
gjuhët ka dimensione 32,5 x 47 cm.
Përmban 1804 ilustrime vinjeta,
një pjesë e mirë e të cilave janë me
ngjyra dhe 652 gravura. Ka shumë
të ngjarë që iniciativa për kronikën
e Schedel-it - sikurse për projektet
e tjera të mëparshme historike
dhe bibliografike - erdhi nga
Schreyer, me ndihmën financiare
të Kammermeister-it. Botimi në
gjermanisht është bërë më 1493
nga botuesi Anton Koberger në
Nuremberg, ndërsa ai në latinisht
në vitin 1497. Anton Koberger
(1440-1513) dispononte në atë
kohë një dhomë me 18 presa shtypëse
dhe kishte të punësuar më
shumë se 100 radhitës, shtypës e
ndihmës. A. Koberger kishte filluar
botimin e librave në Nuremberg
rreth vitit 1470 dhe brenda 30
Hartmann Schedel
në "Kronikën" e tij
jep disa të dhëna
historiko-gjeografike
për disa qytete
shqiptare, pastaj
informacione për
Ilirinë, Epirin
dhe Arbërinë, të
mbështetura kryesisht
tek autorët antikë, si
dhe disa njoftime
për prejardhjen e
shqiptarëve etj.
viteve deri në vitin 1500 botoi rreth
250 tituj, duke përfshirë shumë
vepra të ilustruara nga viti 1482 e
tutje. Disa nga botimet e tij më të
njohura janë Bibla në dy vëllime
në gjuhën gjermane (e ashtuquajtura
Bibla e "Nëntë Gjermane") e
vitit 1483, të cilën ai e ilustroi me
109 vinjeta etj. Ilustrimet e kronikës
që numërohen në 1809 të tilla,
janë bërë me teknikën e
Holzschnitte-ve, d.m.th. vendosjes
në presë të copave të holla
prej druri të pikturuara, që gjatë
presës stamponin letrën. Përgatitja
e Holzschnitte-ve u ishin
besuar: Michael Wohlgemut
(1434-1519) dhe Wilhelm Pleydenwurff
(1450-1494). Mendohet
që popullaritetin e madh
që gëzonte kjo kronikë e fitoi për
shkak të këtyre zbukurimeve të
shkëlqyera të veprës.
Ndërtimi i kronikës orientohet
sipas skemës mesjetare të
ndarjes së epokave të botës, të
marrë nga antikiteti. Paraqitjet e
ngjarjeve u mbeten besnike ndaj
pikëpamjeve të kishës dhe nuk u
përgjigjen shkrimeve kritike të një
humanisti.
Struktura e librit "Kronikë e
Botës" (Weltchronik-Liber chronicarum)
është:
- Epoka e parë, që nga krijimi
deri te përmbytja e botës
- Epoka e dytë, që nga përmbytja
e botës deri te lindja e Abrahamit
- Epoka e tretë, që nga lindja e
Abrahamit deri te mbretëria e
Davidit
- Epoka e katërt, që nga fillimi
i mbretërisë së Davidit deri te
robërimi i babilonasve
- Epoka e pestë, që nga robërimi
i babilonasve deri te lindja e
Krishtit
- Epoka e gjashtë (dhe më e
gjata), që nga lindja e Krishtit
deri në ditët tona [1493]
Për veprën e tij Schedel-i u
mbështet në një numër të madh
burimesh të ndryshme: dorëshkrimesh,
kronikash të shkruara me
dorë, pamfletesh, literaturë profesionale
të mjekësisë, pastaj te
puna e humanistëve bashkëkohorë
të Rilindjes italiane dhe gjermane,
nga Bokaçio e Petrarka, nga
shkrime të shumta gjeografike e
kozmografike të Ptolemeut, Strabonit
dhe Pomponius Mela
(shfrytëzoi koleksionin e dorëshkrimeve
private), Stephan Fridolin‘s
Schatzbehalter të botuar nga
Anton Koberger në Nuremberg më
1491, pastaj Peregrinatio in terram
sanctam (Mainz, 1486), Bernhard
von Breydenbach, kanuni i Mainzit,
me ilustrime nga Erhard Reuëich,
Fasciculus temporum nga
Werner Rolevinck botuar në Utrecht
në vitin 1480 dhe veçanërisht
për ilustrimet e tij, gravura e të
tjera nga Jacobus Philipus Supplementum
chronicarum... botuar
në Venedik më 1492. Vend të
posaçëm zënë edhe Vulgata dhe
shkrimet historike të Diodorus
Siculus, të përkthyera në latinisht
nga humanisti fiorentinas Poggio
(Venedik, 1481). Për hartimin e
historisë së papëve, Schedel-i iu
referua Liber de Vita Christi et
pontificum. Për Mesjetën ai u
mbështet te Flavio Biondo (1388-
1463), Decades historiarum ab
inclinatione Romani imperii,
(1483); dhe te humanisti italian
(më vonë edhe Papa Piu II) Enea
Silvio Piccolomini (1405-1464;
Europae...; Asiae..., dhe bëri kopjen
e vet me shkrim dore të Histori
Bohemica (e cila sot ruhet në
Bayerische Staatsbibliothek, Mynih,
sign. clm 476) , si edhe Historia
rerum ubisque gestarum in
Europa sub Friderico tertio imperatore
(1457; e cila sot ruhet në
Bayerische Staatsbibliothek në
Mynih, sign. clm 386).
Qyteti i Nurembergut nuk ishte
qendër universitare në shek.
XV-XVI, por, në fakt, ishte qendër
e tregtisë dhe zejtarisë dhe, gjithashtu,
një ndër qendrat më të njohura
të humanizmit në Gjermani.
Kishte mendimtarë që Nurembergun
e krahasuan për nga
fama, roli dhe rëndësia në Mesjetë
me qytete të tilla si "Roma e
Athina e lashtë". Rol të veçantë
për emrin e mirë të Nurembergut
kishin edhe qytetarët e fisnikët e
tij të nderuar si Hartmann Schedel
(1440-1514), Johannes Löffelholz
(1448-1509) dhe Willibald
Prickheimer (1470-1530), të cilët
ishin kthyer në qytetin e tyre të
lindjes me ide humaniste pas studimeve
të kryera në Itali për
drejtësi dhe mjekësi. Të gjithë
këta kishin një mik të përbashkët,
humanistin e madh Conrad Celtis
(1459-1508), i cili, nga ana e perandorit
Frederiku III, u nderua
me titullin "Poet i oborrit perandorak"
në Kështjellën e Nurembergut
në vitin 1487 dhe që vazhdimisht
komunikonte me të gjithë
në forma e mënyra të ndryshme,
takime private, letërkëmbime, ftesa
për pushime etj. Nga kjo kohë
janë të shquar edhe humanistët
e tjerë të Nurembergut si: Johannes
Müller (i njohur si Regiomontanus,
(1436-1476, kishte
një letërkëmbim me humanistin
tonë të njohur, astronomin dhe
matematikanin Gjon Gazuli, që
jetonte në Dubrovnik), Martin
Behaim (1459-1507) dhe Johannes
Werner (1468-1522), të
cilët me veprat e tyre u bënë të njohur
në fushat e shkencave natyrore,
astrologjisë dhe astronomisë.

Për trevën e Epirit
Treva e Epirit gjendet në perëndim, në
malësinë veriperëndimore të Greqisë dhe
shtrihet në lindje deri në luginën e Ambrakisë
në stadin 1300, në veri [kufizohet]
me Maqedoninë dhe në lindje përplaset
me Akaiën deri në lumin e Akelum. Në
perëndim arrin deri në detin Jon. Në këtë
trevë, shkruan Teopompus, kanë qenë 24
popuj. Historianët raportojnë që kjo pjesë
e tokës buzë detit ka qenë e lumtur e
prodhimtare dhe që dikur në të kanë qenë
shumë qytete e kështjella të forta. Por,
nga kryeneçësia e popullit [të Epirit]
kundër romakëve, kjo provincë u shkatërrua.
Dhe Polibius raporton 70 qytete
epirote u shkatërruan nga perandori Paulo
Emili pas mposhtjes së maqedonasve
dhe të mbretit të Persëve. Në këtë trevë
epirote ka ndodhur beteja e paharrueshme
e Aktikës, në të cilën perandori
August në një betejë me shigjeta luftoi
me zemërim dhe mposhti Mark Antonin
e Kleopatrën, mbretëreshën e Egjiptit. Për
këtë shkak, Augusti ka sheshuar në luginën
e Ambrokisë një qytet, Nikopolin, si
shenjë fitoreje.
Arbëria
Arbëria ka qenë dikur një pjesë që i përkiste
Maqedonisë. Në të gjendeshin dikur
dy qytete të quajtura Dirachium dhe Apollonia.
Gjuha e këtij populli nuk është e njohur
as nga grekët dhe as nga sllavët. Ne
besojmë që ky fis ka ardhur dikur nga Albania,
që është pranë Kolkideve në
Skithinë Aziatike, pasi dyndja e popullit
barbar i ka shqetësuar shpesh vendet e
popujve grekë dhe welsche. Në këtë vend
ka qenë i pushtetshmi Kamuza, [është fjala
për Gjon Kastriotin] që kishte lindur nga
prindër të krishterë, i cili mohoi besimin e
krishterë dhe u drejtua tek absurditeti
muhamedan. Por aq lehtë sa braktisi krishterimin
po kaq lehtësisht e refuzoi edhe
supersticionin muhamedan dhe u kthye
përsëri te ligji atëror. Ai i përçmoi të dyja
besimet e donte që të vdiste më mirë si i
krishterë sesa si turk dhe vdiq pak pas
rënies së Konstantinopolit, të cilin e trashëgoi
Georg Scanderbechus, [Gjergj Kastrioti
- Skënderbeu] i lindur nga familje fisnike.
Ai thjesht donte që t‘i harxhonte të
gjitha ditët e tij duke luftuar me armë dhe
luftë në emër të krishterimit dhe mundi e
fshiu ushtri të mëdha të turqve. Ai vetëm
e mori këtë trevë në ungjillin e Krishtit, siç
thuhet tani në pjesën më të madhe, është
shkretuar nga armët armike. Mbreti Alfons
dërgoi shpesh luftëtarë në Shqipëri, e mori
Krujën nën sundimin e tij dhe e mbrojti atë
nga turqit. Djali i vëllait të sipërpërmendurit
Skënderbe, [Hamzai], i cili ishte lidhur
me turqit, u kap nga i njëjti kushëri i
tij, [Skënderbeu] u dërgua te mbreti Alfons
dhe u fut në burg. Papa Kalikst nuk e
ndihmoi aspak këtë Scenderbecho me
para.
Iliria
Për Ilirinë ose vendin e windëve. Pas trevës
së Shqipërisë vijnë popujt Ilirë drejt
perëndimit dhe drejt veriut. Këta njerëz tani
ne i quajmë windë: ca quhen boshnjakë,
ca dalmatë, ca kroatë, ca histrianë dhe ca
krainas. Boshnjakët gjenden në brendësi
të vendit pranë hungarezëve drejt veriut,
të tjerët janë vendosur pranë detit dhe arrijnë
deri në burimet e Timanit: atje përballen
me italianët dhe me hungarezët.
Por lumi Timan rrjedh në brendësi deri në
gjirin më të thellë të detit Adriatik. Megjithëse
mbreti Stefan në Bosnjë ndjek
besimin e krishterë, për një kohë të gjatë
ai iu përmbajt sakramentit të pagëzimit.
Pastaj ai kërkoi në prezencën e tij Gjonin,
kardinalin e engjëllit të shenjtë, nga i cili
mori pagëzimin e shenjtë dhe filloi një
luftë me turqit. Në këtë trevë ka shumë
heretikë maniche, të cilët kanë dy besime,
një të mirë dhe një të keq. Dhe është
i vetëmishëruar. Manastiret e tyre i kanë
në qoshe të fshehta midis maleve. Kur
gratë rëndohen nga sëmundja ata iu drejtohen
atyre që të mund t‘i shërojnë. (...)
Në rastin e "Kronikës" së Schedel-it ne
jemi në gjendje që të rikonstruktojmë jo
vetëm historinë e krijimit e botimit të saj,
bashkëpunimin midis autorëve dhe ilustruesve
dhe përpjekjet e bashkuara të financuesve
e botuesve të saj, por gjithashtu
edhe kontekstin shpirtëror e intelektual
të humanizmit në Nuremberg. Po
ashtu, gjithnjë duke shfrytëzuar burimet
arkivore origjinale dhe fondet e dorëshkrimeve
të bibliotekave, mund të përcjellim
shitjet dhe shpërndarjet edhe së fundi ribotimet
e paautorizuara nga botues të
ndryshëm konkurrentë, si dhe ato të autorizuara.
"Kronika" e Schedel e vitit 1493
si rrjedhim bart dëshmi madhështore të
artit të mëparshëm të shtypshkrimit, një
zbulim i shkëlqyer nga Schedel-i, duke u
mbajtur me idetë humaniste, për aftësitë
e shpërndarjes së informatës. Jo vetëm
arti i shtypjes, ilustrimet, gravurat, por
edhe vetë përmbajtja në fund të fundit, e
bëjnë këtë libër të çmuar, temë studimi
dhe burim të pakrahasuar për kohën kur
u shkrua, duke sfiduar jo vetëm vitet [kohën],
por edhe ngjarjet së bashku me historinë
e Evropës.

Gazeta Shqip, 29.06/2007
http://gazeta-shqip.com/artikull.php?id=21583

[GL_Branch]

Gjergj Kastrioti - Skendërbeu dhe Kosova

nga Prof. Dr. Jahja Drançolli *



Gjergj Kastrioti-Skënderbeu, “Mbrojtës i paepur i Qytetërimit Perëndimor”, është një përcaktim i shkëlqyeshëm nga dalin mesazhe të rëndësishme, përvoja të hershme të popullit tonë, sidomos për politikën e sotme, për kompleksitetin e saj për të rikëthyer vendin në Evropë, kur dihet se Arbëria gjatë kohës së Rilindjes Evropiane, ka qenë mur i madh i mbrojtjes së atij qytetërimi, pjesë e tij duke qenë dhe i vetëvetes. Skënderbeu është burr i shquar i vetëm yni, që i shpëtoi anatemës kombëtare. Ajo që i ka prekur të gjithë personalitetet tanë, nuk e ka përbaltur heroin kombëtar. Fatosi ynë, edhe pse gati është një hero modern, ka kaluar me plotë të drejtë në mit që në kohën e tij. Ndoshta është ky fakt, që shqiptarët, kudo që të jenë, identifikojnë krenarinë kombëtare me figurën e tij.

Në këtë vit, kur shënojmë 600 – vjetorin e lindjes së kryetrimit të Historisë tonë, kumtesa ime ka për objektivë t`i fokusojë lidhjet e Gjergj Kastriotit- Skënderbeut me Kosovën.

Është e njohur se deri me sot në qendra shqiptare dhe botërore janë ngritur përmendore dhe sheshe kushtuar heroit tonë kombëtar dhe ndërkombëtar. Për shkaqe të politikës ditore, në Kosovë u ngritën përmendore të tillë vetëm në ditët tona. Qëllimet janë të njohura. Në të vërtetë, si në Shqipëri ashtu dhe në Kosovë gjatë periudhës së monizmit (por edhe më parë) kur është bërë fjalë për Skënderbeun gjithëherë është aluduar në treva të Shqipërisë politike e kursesi në hapësirën etnogjeografike shqiptare. Në këtë aspekt, ka mbetur padrejtësisht jashtë objektivit të epokës së shkëlqyeshme skënderbejane edhe treva e Kosovës.

Është e njohur se historiografia e jonë kur bëhet fjalë për hapësirën gjeografike dhe gjeopolitike të shqiptarëve të Kosovës edhe sot ballafaqohet me spekulime jo vetëm të historiografisë serbe. Ndërkaq, çështja e pranisë së shqiptarëve dhe shtrirja e konceptit Arbëri, përkatësisht Arbëri në Kosovë gjatë periudhës së Skënderbeut, riprodhon vështirësi shtesë për trajtimin e kësaj çështjeje.

Se popullsia shqiptare ka qenë vazhdimisht aty ku janë sot brenda dhe jashtë kufijve politik, dëshmohet edhe nga prania e kësaj popullsie në trojet e Kosovës së sotme, gjë që provohet nga shumë burime të ruajtura të kohës. Ajo që tërheqë më tepër vëmendjen për çështjen që e kemi në shqyrtim është se, origjina e familjës së kryezotërinjve Kastrioti, sipas burimeve të reja të lëna pas dore nga ndonjë studiues, si, bie fjala, koleksioni i dokumenteve mesjetare të Bosnjes1, Analet e Rushës2, F. Bardhi3, na bëjn të mundur të ndeshim indikacione për zgjidhjen problemi të prejardhjes së familjes së Kastriotëve nga një fshat Kastriot ose Kastrat në Has. Që këtej, kleriku i shquar yni Frang Bardhi duke polemizuar në vitin 1636 kundër përpjekjeve përvetësuese të J. Marnoviqit, mbrojti origjinën arbërore të Skënderbeut. Në këtë kontekst Bardhi i kushtoi vend të veçantë prejardhjes së Kastriotëve. Pas një shqyrtimi polemik ai arrin në përfundimin se Kastriotët ishin nga Hasi i Prizrenit, se kështu është në “pajtim të plotë mendimi i përgjithshëm i kombit tonë”4. Kjo frazë, e cila del nga vepra e Bardhit kushtuar Skënderbeut i jep mendimit të tij për Hasin si vend të prejardhjes së Kastriotëve vlerën e një burimi historik të dorës së parë. Më tej, Bardhi shpjegon edhe origjinën e emrit familjar të Kastriotëve, duke e ndërlidhur atë me emrin e fshatit Kastrat, që gjendet buzë lumit dhe tregon se në kohën e tij një familje vendase kishte si mbiemër emrin e fshatit Kastrat5. Prejardhjen e Kastriotëve nga Hasi i Prizrenit e provon gjithashtu edhe kronisti raguzan Pjetër Llukari (1551-1615) në veprën Pasqyrë e analeve të Rushës të botuar në vitin 16056, si dhe koleksioni i shënimeve kishtare nga kapërcyelli i shek. XV nga një klerik boshnjak, të botuara për herë të parë në vitin 18927. Po ashtu, mbiemri i dytë, Mazreku, i cilin është ngushtësisht i lidhur me Kastriotët, si dhe pronat e tyre, Kastorie dhe Ymenestrie, që përmend A. Engjëlli, gjënden në mikrotoponominë e hershme dhe të sotme të Hasit (Kostur, Kastrat dhe Mazrek) dhe të Drenicës e të Lumës (Ujmirë dhe Ujmisht që përmedet edhe nga Dh. Frëngu)8. Në përforcim të këtyre vjen edhe një dëshmi e fillimit të shek. XIX se në qytetin e Gjakovës jetonte rrobaqepësi Mihal Kastrioti, që flet për praninë dhe ruajtjen ndër shekuj të këtij mbiemri në krahinën e Hasit nga kishin origjinën Kastriotët. Me zgjerimin e kryezotërinjëve Balshaj, Kastriotët u dëbuan nga kjo trevë dhe domenet e tyre më pastaj u lokalizuan në Dibër dhe Mat. Më rënien e balshajve (nga fillimet e shek. XV) nisi fuqizimi i Kastriotëve. Ata kthehen në tokat e tyre në pellgun e Drinit duke përfshirë edhe Prizrenin 14209. Dokumentet zyrtare nuk përmendin Krujën midis pronave të Gjonit. Ka të ngjarë se Gjon Kastrioti ta ketë marrë qytetin e Krujës si feud prej sulltanëve, pasi që ky qytet ishte pushtuar prej turqëve. Dokumente të tjera i plotësojnë këto të dhëna. Që këtej, Gjon Kastrioti zinte një pozitë të rëndësishme midis sunduesve arbërorë. Ai ishte martuar me Vojsavën, të bijën e princit të Pollogut (Tetovës).

Duhet vënë re se, pas vdekjës së perandorit Dushan (1355), i cili ishte shpallur për perandor edhe i arbërve, grekëve dhe bullgarëve, dhe pas zhberjes së shtetit rasian pas Betejës së Maricës (1371), pjesë të Kosovës hynë në kuadër të kryezotërinjëve Balshaj dhe Kastrioti. Këtej, pjestarë të këtyre familjeve ishin protogonist kryesor në ngjarjet që kishin kapluar edhe Kosovën që nga Beteja e Parë e Kosovës. Atëbotë, faktori politik shtetëror arbëror i dha mundësi popullatës arbërore të Kosovës të afirmojë më tej vetëdijën e bashkësisë së gjuhës, të kulturës dhe të territorit në kuadër të një shteti relativisht të gjërë, prej bregdetit malazias të sotëm e deri në Novobërdë, dhe prej Himare e deri në Kostur.

Ndryshe nga një pjesë e historiografisë së instrumentalizuar serbe e shek. XIX dhe shek.XX, kur i qaset trevës së Kosovës së sotme përdorë emërtimin gjeopolitik “Stara Srbija”, shkrimtarët dhe burimet e kohës, pas Betejës së Kosovës, nuk e identifikuan asnjëherë Kosovën dhe popullsinë arbërore me vendin dhe tokën serbe. Këtej, humanisti arbëror i shek. XV Martin Segoni Novobërdasi (bashkëkohës i Skënderbeut), që kishte njohur nga afër realitetin etnik dhe gjeopolitik të Kosovës, si novobërdas dhe si ipeshkëv i Ulqinit, për të theksuar më mirë dallimin prej Rashës ose Skllavonisë, për Kosovë përdori emërtimin Dardani10.

Kur bëhet fjalë për Gjergj Kastriotin-Skënderbeun dhe Kosovën, gjithësesi duhet spikatet fakti, se prijësit e familjes Kastrioti qenë pothuaj protogonistët kryesor në dy betejat e Kosovës (më 1389 dhe 1448). Në Betejën e Parë të Kosovës, në të ashtuquajturin “koalicion ballkanik” i ngritur kundër ekspansionit osman në Ballkan, u gjendën së bashku me aleatët boshnjakë, serbë e kroatë edhe kryezotërinjtë shqiptarë Gjon Kastrioti (ose Gjergj Kastrioti, gjysh i Skënderbeut), Gjergji II Balsha, Theodhor Muzaka e Dhimitër Jonima. Madje, disa të dhëna dëshmojnë se Gjon Kastrioti bënte pjesë në këshillin luftarak të “koalicion ballkanik”. Që këtej, edhe në disa shënime që dalin nga kronika të vonshme e literatura të moçme serbe e shohim Gjon Kastriotin së bashku me Lazar Grebelanin si udhëheqës e bartës të luftës.

Ajo që tërheqë më tepër vëmenmdjen është pjesëmarrja e Skënderbeut në Betejën e Dytë të Kosovës (më 17-19 tetor 1448). Sikur në Betejën e Parë, ashtu edhe në Betejën e Dytë, arbërorët, tashti në krye me Skënderbeun, qenë në anën e aleancës së krishterë të udhëhequr nga prijësi hungarez Janosh Huniadi. Dihet mirëfilli se prijësi në fjalë në vitin 1446 përgadiste planin për një kryqëzatë tjetër, me të cilën kishte për qëllim t`u hakmerrej turqve për mynxyrën e Varnës (1444). Thirrjes së Huniadit për këtë kryqëzatë iu përgjigj negativisht Republika e Venedikut, me pretekst se kishte halle me Skënderbeun në Shqipëri; po ashtu kësaj thirrjeje nuk iu përgjigj as Alfonsi V; papa Nikolla V mendonte që kryqëzata të shtyhej për një kohë, despoti Gjergj Brankviqi arsyetohej se kishte bërë më parë marrëveshje me sulltanin. Pra, siç shihet, vetëm Skënderbeu qe i gatshëm ta ndihmonte këtë ekspeditë. Përveç këtyre, Huniadi kërkoi ndihmë edhe nga Raguza, e cila në fund të korrikut të vitit 1448 i ofroi një shumë prej 2000 dukatësh. Në verë të vitit 1448, pasi kishte tubuar një ushtri nga reparte hungareze, polake, rumune, çeke dhe të një pretenduesi të fonit osman, Huniadi kaloi Danubin dhe, duke shkretëruar zotërimet e despotit Gjergj, doli në Krushevc. Prej këndej, duke kaluar nëpër krahinën e Rashës, luginën e Toplicës, arriti në Fushë-Kosovë. Me t`u informuar nga legatët e despotit serb për paraqitjen e ushtrisë së krishterë, Murati II ndërpreu ekspeditën që kishte pregaditur kundër Shqipërisë dhe duke dhënë një kushtrim të përgjithshëm, tuboi në Sofje rreth vetës të gjitha repartet që i zotëronte në Azi dhe Evropë. Sipas burimeve turke, ato kishin 50.000 deri në 60.000 ushtarë. Mirëpo, nga kronikat perëndimore numri i tyre del i trefishuar. Repartet e aleancës së krishterë, sipas burimeve perëndimore arrijnë 22.000-72.000 ushtarë, ndërsa sipas burimeve turke 24.000 ushtarë. Derisa Huniadi i afrohej Fushë-Kosovës, mejdan i vjetër i vitit 1389, sulltan Murati II ishte nisur nga Sofja dhe i doli në pritë. Lufta triditëshe mbaroi me disfatë të plotë të ushtrisë së krishterë . Gjersa për Betejën e parë të Kosovës janë ruajtur fare pak të dhëna të kohës, Beteja Dytë ka lënë gjurmë të shumta në dokumentet e burimit shqiptar, hungarez, italian, osman, raguzan, serb etj.

Rëndësi të dorës së parë për çështjen që kemi në shqyrtim këtu ka roli i Gjergj Kastriotit në këtë luftë si dhe vendi ku u zhvillua ajo. Vlen për të vënë re se para, gjatë dhe pas luftës në fjalë faktori arbëror në lufta kundër osmane ishte bërë i njohur në gjithë Evropën. Në këtë forcë llogaritnin papët, shtetet e fuqishme ballkanike e evropiane. Në këtë aspekt sipas të dhënave zyrtare venedikase nën muret e Lezhës Skëndërbeu bashkë me pjestarët e Lidhjes arbërore, me 4 tetor 1448 bëri paqe me Republikën e Venedikut, duke kërkuar që në afat prej 15 ditësh Republika t`i paguante një provizion prej 1400 dukatësh, me pretekst se kishte dëshirë t`i ndihmonte Huniadit. Veç përgaditjeve dhe gadishmërisë së Skënderbeut, si dhe rrjedhave e pasojave të luftës në fjalë, shkrimtarët që u zunë ngojë më sipër ofrojnë hollësi për vonimin e arbërorëve për t`u bashkuar me trupat hungareze, aleat të vetë. Si shkak kryesor i vonimit të prijësit arbëror për t`i ndihmuar aleatët konsiderohet pothuaj unanimisht se Skënderbeu qe i penguar prej despotit serb Gjergj Brankoviq, aleat i dhëndrit dhe sovran i vetë Muratit II, i cili iu mbylli këtij të gjitha rrugët e shtigjet nga mund të kalonte. Një pjesë e madhe e burimeve të kohës, duke arsyetuar vonesën e Skënderbeut, nxorën në shesh dhe pashkathësinë e Huniadit, i cili nuk është dashur të pranonte betejën para ardhjës së Skënderbeut në Fushë-Kosovë, gjë që u mirëpritë nga Murati II, i cili duke iu druajtur veçanërisht përfshirjës së arbërorëve, mezi priste të hynte në luftë. Përveç të dhënave për epilogun tragjik të aleancës së krishterë, janë ruajtur hollësi edhe për fatin e ushtrisë së mbetur pas luftës. Që këtej, del se një pjesë e trupave, pasi që kishte marrë rrugën për në jug, jo shumë larg Fushë - Kosovës, u ndesh me Skënderbeun që ishte nisur t`i bëhej shok lufte Huniadit. Edhe pjesës tjetër të trupave që ishin nisur në drejtim të Hungarisë, u buzëqeshi fati, sikur pohon edhe vetë Huniadi, meqë në malët Çiçavicë, në afërsi të Vushtrisë, u përpoqën me dukë Bogdanin, një stërgjysh i Pjetër Bogdanit, përmes të cilit pa vështirësi do t`i shmangën rrezikut nga trupat osmane që u shkonin pas. Pasi që u zu ngojë Pjetër Bogdani, pinjoll i dukë Bogdanit të përmendur, është për të vënë re se në shtojcën e veprës kapitale Çeta e Profetëve... provohet pjesëmarrja e arbërorëve në Betejën e Dytë të Kosovës11.

Sukseset e arritura gjatë luftërve kundërosmane të Lidhjes arbërore në krye me Skënderbeun gjetën afirmim nga një varg burrash tanë të shquar. Vend të veçantë në mesin e tyre zinin edhe dy kosovarë nga Novobërda, diplomati Gjergj Pelini dhe humanisti Martin Segoni. Për të dy këta personalitete të shkëlqyeshme është bërë fjalë më së një herë, por asnjëherë në kontekstin e çështjes që po shqyrtohet.

Pa dyshim se njëri nga vargu i diplomatëve me të shquar të fatosit tonë për çështjen italiane, sidomos për çështjen e Republikës së Venedikut, qe abati i Rotecit, kosovari Gjergj Pelini. Sipas një dokumenti raguzan që mban datën e vitit 1441, informohemi se kishte origjinë nga Novobërda. Gjatë viteve 1438-1463 e ndeshim si drejtues të Kuvendit të Shën Mërisë në Rotec. Aktivitetin diplomatik e filloi shumë herët, por në shërbim të Skënderbeut hyri pikërisht në prag të Betejës së Dytë të Kosovës, më 4 tetor 1448, dhe ndenji gjer në fund të jetës së vet, në vitin 1463. Gjersa Pelini udhëhiqte misionet diplomatike të shtetit arbëror në Republikën e Venedikut, gjithëherë bëri përpjekje të dilte faqebardhë kundrejt problemeve të shtruara. Dëshirë më e madhe e tij ishte shteti i Skënderbeut dhe Republika e Venedikut të jetonin në paqë të përhershme. Në këtë frymë e zhvilloi tërë aktivitetin e vet diplomatik. Aktivitetin diplomatik në shërbim të Skënderbeut Pelini e provoi edhe në Romë, gjë që është shënuar në dy letra të papës Kaliksti III që mbajnë data të vitit 145712.

Një kosovar tjetër që qe i përfshirë drejtpërdrejt në afirmimin e jetës dhe veprave të Gjergj Kastriotit-Skënderbeut, është humanisti i shquar Martin Segoni nga Novobërda (? – 1485). Pasi që qyteti i lindjes së humanistit në fjalë ra përfundimisht në duart e osmanëve më 1455, nga ky qytet, sikur edhe më vonë nga Shkodra, morën rrugën e mërgimit pothuaj të gjithë novobërdasit. Është për të vënë re se atëbotë nga Novobërda u ndanë edhe disa krijues të njohur, të cilët, duke vijuar shkollimet e filluara në vendlindje, bënë emër të burrave të shquar në dhe të huaj. Këtej Martin Segoni mbaroi doktoratën në Universitetin e Padovës. Për të qenë më afër ngjarjeve që e kishin kapluar Atdheun në vitin 1482, erdhi në Ulqin, ku shërbeu si ipeshkëv. Duke qenë dëshmitar i afërt i përmbysjes së shtetit shqiptar dhe i nismës së rrezikut për pushtimin e Italisë, Martin Segoni shkroi një skicë jetëshkrimi mbi Skënderbeun të titulluar Tregim mbi Gjergj Kastriotin, i quajtur nga Turqit në gjuhën e tyre Skender Beg, d.m.th. Aleksandër i Madh, shkrim i parë i njohur deri sot kushtuar fatosit tonë. Martin Segoni shkroi edhe shkrime të tjera, në të cilat ndeshim fragmente mbi Skënderbeun e familjen e tij13.

Për popullin tonë shënimi i ngjarjeve të mëdha historike nuk kanë qenë dhe nuk janë kurrë ngjarje të thjeshta. Në mënyrë të veçantë vlen kjo për personalitetin e Gjergj Kastriotit-Skënderbeut, bëmat e të cilit janë aktuale ndër shqiptarë sot e gjithë ditën. Gjatë historisë së re dhe historisë bashkëkohore, emri i kryetrimit tonë u përmend me synime të mira për të ngjallë shpirtin e qendresës nëpër vështirësi, kuptimin e Kombit dhe shtetit nëpër ndasi, fuqinë e lirisë nëpër robni. Madhëria e figurës së Skënderbeut, veçanërisht admirohet ndër intelektualët tanë dhe të huaj për lidhjet e tia me shtete e personalitete të shquar të Evropës.

Edhe pse vetë logjika e ngjarjeve i tregoi kryetrimit tonë se, duke qendruar mbi bazën e Lidhjes së Lezhës si aleancë vullnetare, nuk mund të realizoheshin detyrat që shtronte problemi kryesor i kohës mbrojtja e vendit. Prapëseprapë heroi ynë kombëtar besonte që populli i tij i bashkuar, edhe pse i vogël, do të korrte suksese të shënuara përballë ushtrisë kolosale osmane. Një besim i këtillë e kishte trimëruar Skënderbeun aq tepër saqë u shpall vigan i përlashjeve ndërmjet Perëndimit e Lindjes. Trimëritë e tia të rralla tërhoqën admirimin e gjithë botës që nga koha tij. “S’ka njeri në botë”, i shkruante papa Kaliksti III më 1457, “që të mos dijë trimërit që keni bërë dhe që të mos ju lavdërojë gjer në qiell si një kryembrojtës të vërtetë dhe kryeluftëtar bujar të Krishterimit”. S’ka dyshim se Gjergj Kastrioti është një nga komandantët më të mëdhenj të botës dhe, sikur të kishte pasur mjetet e Jul Cezarit ose të Aleksandrit të Madh, ndoshta do të qendronte krahas me këtë në historinë botërore. Por forcat e tia ishin të pakta, mjetet e tia ishin të varfëra, ushtritë e tia ishin të vogla, lufta e tij ishte mbrojtëse.

Gjatë periudhës 25-vjeçare të ekzistencës së shtetit, Gjergj Kastrioti luftoi për të siguruar ndihmën e nevojshme dhe bashkëpunimin ndërkombëtar kundër Perandorisë Osmane. Për këte qëllim ai hyri në marrëdhënie diplomatike me disa shtete më të fuqishme të Evropës së atëhershme, një domosdoshmëri që kërkon edhe aktualiteti shqiptar. Marrëdhëniet e shpeshta shteti i Gjergj Kastriotit pati, sidomos me shtete italiane, si Venedikun, Napolin, Papatin, pastaj me Hungarinë, Francën dhe Republikën e Raguzës. Përveç këtyre, Arbëria në kohën e Skënderbeut hyri në marrëdhënie edhe me një numër shtetesh të tjera evropiane, ndonëse interesimi i tyre për problemet e luftës së Arbërisë ishte më i vogël. Në këtë rast ka nevojë për një sqarim që ndërlidhet me marrëdhëniet e Gjergj Kastriotit me Papatin. Nuk është e drejtë të thuhet se, nga Papët, fatosi ynë pati vetëm “bekime apostollike”, siç shprehet ndonjë studiues. Përkundrazi, Papët e përkrahën moralisht aq sa mundën, e shikuan si Kampion të Krishterimit, e ndihmuan me të holla dhe, në disa raste, me ushqime e municione dhe trupa simbolike ushtarësh. Më pastaj ndërmjetësuan gjithnjë pranë shteteve e princave të asaj kohe për t’i dërguar ndihma Skënderbeut. Por nuk mund të thuhet se këto ndihma me një lartësi prej disa dhjetëra mijë dukatësh, qenë vendimtare në luftën titanike që Skënderbeu bëri për 25- vjetë rresht perandorisë më të fortë të kohës. Kjo traditë e përkrahjes së popullit shqiptar nga papët vazhdoi deri në ditët e sotme.

Në fund duhet thënë se shënimi 600-vjetorit të lindjes së Gjergj Kastriotit-Skënderbeut, u tregon miqve tanë për qenien tonë si komb dhe fisnikrinë e vlerave tona. Ndërkaq, mesazhi i historianit të madh italian Zef Valentini, i cili thoshte: “Do të ishte jo vetëm mëkat, por çështje e pamundshme po ta mendonte kush ta zvoglonte personalitetin e shkëlqyeshëm të Skënderbeut në nivel të një heroi vendës mendjeshkurtër. Skënderbeun e ka gjithë Evropa, e ka bota të vetin, e nëpër të, e vetëm nëpër shpirt të tij, ia njeh vlerën dhe meritat e hershme edhe Shqipërisë”, është përgjigje më e mirë për të gjithë ata që e mohojnë personalitetin e Skënderbeut dhe shtetit të tij14.

-- * Prof. Dr. Jahja Drançolli, Fakulteti Filozofik i Prishtinës, Institutit Arkeologjik i Kosovës (drejtor)



S h ë n i m e t

1. Acta Bosnae, potissimum ecclesiastica cum insertis editorum. Documentorum regestis ab anno 925 usque ad annum 1752, in Monumenta Spectantia Historiam Slavorum Meridionalium, vol. XXIII, Zagarabiae 1892 (ed. P. Eusebius Fermendžin).

2. Copioso Ristretto degli annali di Ragusa di Giacomo di Pietro Luccari, gentilluomo Raguseo, libri quattro, dedicati all’ eccelso Senato di Ragusa, Ragusa 1790.

3. Frang Bardhi, Skenderbeu (Apologji), përktheu nga latinishtja S. I. Prifti, Shkup 1968.

4. F. Bardhi, op. cit., në më shumë vende, shiko, sidomos p. 116-117.

5. F. Bardhi, op. cit. p. 117, 120-121.

6. Giacomo di Pietro Luccari, op. cit., p. 145: “Giovanni Castriotto Signor di Croja, la qual famiglia usci da Castrati villa nella giurisdizione in As in Albania, poco discosto dal fiume Drilon...”

7. P. Eusebius Fermendžin, op. cit. : “ Castriotich de Castrioti in provinzia Az in Epiro”, p. 560.

8. D. Radëshi, Principata e Kastriotëve, in Buletin i Universitetit Shtetëror të tiranës, seria Shkencat Shoqërore, 1961/4, p. 29-30; Frang Bardhi, në më shumë vende.

9. J. Drançolli, Raguzanët në Kosovë prej fundit të shek. XIII deri më 1455, Instituti i Hisrorisë i Kosovës, Botime të veçanta, Prishtinë 1986, p. 17.

10. Agostino Pertusi, Martino Segono di Novo Brdo vescovo di Dulcigno, Un umanista serbo-dalmata del tardo Quattrocento, Vita e opere, Istituto Storico Italiano per il Medio Evo, Studi storici-Fasc.128-130, Roma 1981, p. 142-145; 201-203.

11. J. Drançolli, Kosova më 1448, in Kosova, Prishtinë 1988/17, p. 249-266.

12. J. Drançolli, Diplomatët shqiptarë në shërbim të Gjergj Kastriotit-Skënderbeut, in Gjurmime Albanologjike (ser. E shkencave historike), 1989/19, Prishtinë 1990 p. 48-54.

13. A. Pertusi, op. cit., në më shumë vende.

14. Zef Valentini, Scanderbeg e l’Europa del XV secolo, in Shejzat, le pleiadi, XII, Roma 1968/7-12, p. 298.