Heidegger

[Veshtrusja]

... Ndersa isuf luzaj qeka nje kopjac i perkryer deri sa i vjedh edhe titullin e librit te apostullit te filozofise Nietzsche-s. Pra analiza me titullin ( Pertej te mires dhe ligesise) eshte keshtu me sakte Pertej se mires dhe se keqes, liber i shkruar nga apostulli Nietzsche ne vitin 1872 prane universitetit bavarez...


... Gjithsesi nuk ndjehem i lenduar nga fjalet e te panjohurve...


Dito.

Po e filloj me ate shprehjen qe keni permendur se fundi sepse mendoj qe eshte mjaft e vlefshme. Po e perpunoj pak ate shprehjen tuaj dhe po ju them: Nuk mund te mohosh meriten e nje njeriu qe nuk njeh. Qofsha gabim, por cfare libri te Isuf Luzit keni lexuar?

Ne lidhje me librin te titulluar "Pertej se mires dhe se liges", a mendoni se Isufi do te ishte aq budalla saqe te kerkonte te perfaqesonte veprat e Nices si te tijat? E keni gabim, pasi Nicja eshte mjaft i njohur (se bashku me veprat e tij) dhe keshtu nuk ka si te kete keqkuptim. Isuf Luzi ka qen profesor dhe librat e tij jane mjaft edukues per mendimin tim. Pastaj qe te jap nje gjykim sa me te sakt, edhe vete une kam nevoje te lexoj me teper nga veprat e tij.

Gjithe te mirat.

[Dito]

Ne cdo sekt filozofik, tre mendimtare vijne njeri pas tjetrit sipas kesaj rradhe: i pari lind, duke i nxjerre nga vetja e vet, lengun dhe farat, i dyti terheq prej aty fije dhe end nje rrjete artificiale, i treti pra une Odeoni u ze pusi <> qe ngaterrohen aty, dhe kerkon te jetoje nga filozofia.

Ps. cdo shkrim odeonik nuk presupozon domosdoshmerisht sulm ndaj individit.

Dito.

[oiseau en vol]

e blah blah blah... e blah blah blah...

sekt filozofik - blah blah blah...

lengu dhe farat - blah blah blah...

rrjetë artificiale - blah blah blah...

Odeoni u zë pusi "viktimave" - blah blah blah...

Veta e tretë në kulmin e lavdisë !

Filozofia gati për vetëvrasje !

Odeoni në rrugë drejt lavdisë donkishoteske, i bindur që është i thirrur nga Historia për një luftim të madh...

[D&G Feminine]

Ps. cdo shkrim odeonik nuk presupozon domosdoshmerisht sulm ndaj individit.

Dito.

Ver re qe ka kaluar nga veta e trete ne formen pavetore

[[xeni]]

ah Heideggeri i shkrete, ne dore te kujt ka ra...

Fjala sozi nuk i shkon pershtat Heidegger-it, odeono. Ndersa ta quash ate sozi te "te madhit" Niçe tregon se ti nuk njeh as te parin as te dytin.

Niçen e lexoj me qejf dhe me pelqen per shume gjera, po keta jane shume ndryshe nga njeri-tjetri, i nderuar odeon. E di qe ka studiues qe Niçen nuk e pranojne si filozof? Ai me teper ka qene profesor filologjie se filoz... Edhe stili i te shkrojturit ka qene shume ndryshe...Niçe, ato qe ti i lexon me zell, i ka shkrujt ne forme aforizmash, ndersa Heidegger i ka marre gjerat me shtruar dhe me thelle...
Gjithsesi mendimi im ky... As une s'pretendoj se i njoh mire te dy, por te perdoresh fjalen "sozi" me duket guxim prej te padituri...



Ndersa ato qe thua per Isuf Luzaj-n s'kane nevoje per shume koment. Komenti ivetem qe mund t'i behet: skandal.

Odeono mos te mbetet qejf, s'kam asgje me ty; vetem me ato qe thua.
Tek e fundit, forum eshte...

me te mira...

[oiseau en vol]

Duke dashur tu pergjigjem te gjithe atyre qe shohin tek Heidegger një pasues, një sozi (oh Zot, çfarë tmerri për një filozof !) të Nietzsche-s, po e bëj këtë me vetë fjalët shpotitëse të Heidegger për të gjithë "çunakët" që me një citat të Nietzsche-s mendojnë të quhen nietzscheanë apo nietzscheistë apo ku ta di unë tjetër...

Pasazhi më poshtë është fillimi i konferencës së Heidegger "Kush është Zarathustra i Nietzsche-s ?", mbajtur në maj 1953. Tani pak heshtje, ju lutem : Heidegger flet...

Kush është Zarathustra i Nietzsche-s ?

Përgjigja e kësaj pyetje duket e lehtë. Sepse ne e gjejmë atë në vetë shkrimet e Nietzsche-s, nën formë parashtrimesh qartësisht të formuluara dhe, për më tepër, të shtypura në italike. Ato gjenden në veprën ku Nietzsche paraqet veçanërisht figurën e Zarathustrës. Libri përbëhet në katër pjesë ; shkruar gjatë viteve 1883-1885, ai mban titullin Kështu fliste Zarathustra.
Nietzsche i ka dhënë këtij libri, si shok rruge, një nëntitull : Një libër për të gjithë dhe për askënd. « Për të gjithë », është e vërtetë, nuk do të thotë : për çdokënd në kuptimin e gjithkujt. « Për të gjithë » do të thotë : për çdo njeri të tillë si njeri, për secilin nga ne në çdo rrethanë dhe në masën ku ai kthehet për vetveten, në qenien e tij, i denjë për të qenë menduar. « …dhe për askënd » nënkupton : për asnjërin prej kureshtarëve, të ardhur nga të gjitha anët me varkën e fundit, njerëz që dehen thjesht me copëza të veçuara apo me fraza të shkëputura nga libri dhe që kapen nga marrja e mendve përpara gjuhës së tij gjysmë kënduese dhe gjysmë klithëse (1), herë e kujdesshme dhe herë e rrëmbyer, shpesh e një niveli të lartë, nganjëherë e cekët – e tëra kjo në vend që të angazhohen në udhën e mendimit që kërkon këtu foljen e vet.

(1) « E megjithatë ai që jep mësim duhet nganjëherë të flasë fort. Madje të klithë dhe akoma të klithë, edhe kur bëhet fjalë për të dhënë mësim një gjë aq të heshtur sa mendimi. Nietzsche, një nga njerëzit më të qetë dhe të ndrojtur, e njihte këtë nevojë. Ai e ka shijuar deri në fund vuajtjen e të qenurit i detyruar për të klithur. » - « Nga njëra anë, duhet klithur…, nëse duam që njerëzit të zgjohen. Nga ana tjetër, nuk është duke klithur kjo që mendimi mundet për të thënë atë çka ai mendon. » (Was heisst Denken, f. 19 dhe 70.)

Ps : Theksimi në të zeza i fundit të pasazhit të Heidegger është bërë nga unë, në shenjë përmendje ndaj ndonjë lexuesi të pavëmendshëm...

[Veshtrusja]

Highlander

Se pari, falemnderit per kontributin qe i keni bere ksaj teme.

Do kisha deshire, nese mundeni, te na thonit dicka mbi Paul Celan dhe c'fare e ka "lidhur" ate me Heidegger-in. Me specifikisht, do te me interesonte cfare mund te keni per te then mbi nje veper qe Celan ka shkruar, nje poem, e cila titullohet : "Todtnauberg".

Ju pershendes

[oiseau en vol]

Veshtruse, Heidegger dhe Celan eshte nje histori e tere. Heidegger, nje filozof dhe mendimtar i madh, dhe Celan, nje poet i madh i gjuhes gjermane. Heidegger, nje gjerman, dhe Celan, çifut i lindur ne Rumani dhe poet i gjuhes gjermane. Heidegger, anetar i partise naziste, dhe Celan, te afermit e tij te zhdukur ne kampet e shfarosjes. Atehere, çfare i lidhi keto te dy ? Nese mund te shprehem keshtu, ato i lidhi nje mendim i thelle mbi qenien, mbi gjuhen, mbi poezine, mbi thelbin e njeriut dhe ate te poezise.

Takimi ndermjet te dyve u zhvillua ne korrik 1967, ne Todtnauberg, ne shtepine prej druri te ndertuar nga Heidegger me duart e veta rreth viteve 20. Ky takim ishte mjaft i veshtire, patur parasysh faktin qe Celan kishte humbur pothuaj tere familjen e tij ne Auschwitz dhe Heidegger nuk kishte shqiptuar kurre nje fjale ne lidhje me kete. Hezitimi i Celan ishte i madh, kurse nga ana e Heidegger kishte njefare dyshimi qe ai nuk do ta takonte kurre ate. Dyshim qe te ben te besosh qe Heidegger e dinte tashme situaten e tij te renduar nga ngjarjet e nazizmit. Mirepo, lind pyetja : Perse ishte kaq i deshiruar ky takim, dhe kjo duhet thene nga te dy palet ? Sepse, nese njohim sadopak Heidegger, shohim qe ai kishte nje nderim te thelle per poetet, dhe me saktesisht per ato poete qe kishin kapur me se miri thelbin e njeriut dhe te gjuhes. Poetet e tij te preferuar jane disa siç Friedrich Hölderlin, George Trakl, Stefan George, Paul Celan, dhe pastaj poete franceze qe jetonin akoma siç René Char dhe Georges Braque. Te mos harrojme qe René Char dhe Paul Celan jane dy nder poetet me te medhenj te kohes sone. Dhe kur keta te dy do te takohen ne 1954, ka shume mundesi qe prapa kesaj miqesie fshihej interesi i perbashket per Heidegger.

Takimi Heidegger-Celan ndodhi me rastin e nje leximi te Paul Celan ne universitetin e Fribourg-en-Brisgau, te cilin e kishte organizuar Gerhart Baumann, por siç thote ky i fundit, ishte vete Celan qe kishte shprehur deshiren per tu njohur me Heidegger. Por edhe nga ana tjeter, Heidegger vete kishte deshiruar prej kohesh per tu njohur me Celan. Ne nje leter drejtuar gruas se tij, Celan i thote qe heziton akoma nese duhet apo jo ky takim. Dhe e shoqja i pergjigjet keshtu : "Po, te kuptoj qe leximi ne Fribourg me pranine e Heidegger te vret pak. Shpresoj te pakten qe do te kaloje mire." Hezitimet e Celan shihen mire kur nje ore para leximit ai refuzon per tu fotografuar ne krah te Heidegger. Por vetem pak çaste me pas ai nderron mendje dhe i thote Baumann-it qe nuk kishte problem. Heidegger nuk u habit aspak, dhe as i ngeli hatri, sepse e njihte mire historine e prinderve te Celan, dhe se e dinte mire peshen e asaj çka ai e ka quajtur vete gabimi i tij, dhe ne fakt ai e merrte ate persiper dhe e sillte neper mendje por ne nje menyre qe per ne sot eshte akoma e fshehte. Nje arsye e heshtjes se Heidegger mund te ishte qe ne ate kohe flitej shume per qendrimin e Heidegger gjate nazizmit dhe ai kishte zgjedhur per te mos u pergjigjur, sepse do te ishte e kote. Kjo do te bente vetem sa per te nxitur kureshtjen e dikushit ne eren e informacionit. Ja ç'shkruan Celan : "Ndaj njeriut te tille si informacion, nuk mundet per te bere balle njeriu i tille si heshtje."

Po e mbyll kete postim me kater vargje te Celan :

Secilit fjala e vet.
Secilit fjala që këndoi për të,
kur lukunia, nga prapa, e sulmoi,
Secilit fjala që këndoi për të dhe u ngri.

Veshtruse, kaq per momentin por besoj se do te shkruaj perseri, sepse kjo histori flet shume per lidhjen e pazgjidhshme poezi-mendim.

[oiseau en vol]

Le të shikojmë si u përgatit takimi nga të dy anët : nga Heidegger dhe nga Celan.

Pas thyerjes së nazizmit, përpara poetëve gjermanë shtrohej një çështje e mprehtë : a mundeshin ato akoma të shkruanin në gjuhën gjermane aq të përdhosur nga retorika naziste. Për to shtrohej detyra për ta pastruar gjuhën gjermane nga shtrembërimet, një gjuhë e falsifikuar nga 12 vjet nazizëm (shikoni paralelizmin e trishtë me falsifikimin e gjuhës shqipe përgjatë 50 vjetësh komunizëm). Heinrich Böll thotë : « Ajo për çka më kujtohet shumë mirë, përkundrazi, ishte kjo se në ç’pikë ishte atëherë e vështirë për të shkruar në gjermanisht sepse ne nuk kishim më praktikisht gjuhë për tu shprehur në një mënyrë normale ; ajo mbetej një zhargon ». Lévinas, filozof i madh francez, i kapur rob në rradhët e ushtrisë franceze që e shpëtoi nga vdekja për shkak të origjinës së tij çifute, pyet : « A ka SS-i një fytyrë ? » ; kurse Celan, shkon edhe më tej, deri në skajin e fundit të kësaj pyetje : « A flet SS-i ? »

Mirëpo Celan mendon që gjuha gjermane është mohuar në gojën e SS-ve dhe jo në atë të poetëve. Dhe ai thotë që gjuha është e vetmja gjë që i ka mbetur « e afërt, e arritshme dhe e ruajtur » në mesin e të gjitha atyre humbjeve, që « kësaj gjuhe iu desh të kalojë mijëra terre diskutimesh vrastare » dhe se « ajo e kapërceu atë çka ndodhi dhe mundi më në fund të dalë përsëri në dritë, "e pasuruar" nga e tëra kjo ».

Ja ca vargje të Celan për të parë ritmin e poezisë së tij, në fakt sipas specialistëve mjaft delikat sepse thyerja e ritmit mbahet mezi në harmoni, gati duke prekur deri dhe shkatërrimin e poemës :

« Por tani ngushtohet vendi ku ti mbahesh :
Ku të shkosh tani, i zhveshur nga hija, ku ?
Ngjitu. Ngjitu ngadalë.
Më i mbajtur ti bëhesh, më i panjohshëm, më i hollë !
Më i hollë : një fill,
Mbi të cilin ai dëshiron të zbresë, ylli :
Për të notuar poshtë, fare poshtë,
Ku ai shihet të xixëllijë : në dallgëzimin e thyer të fjalëve endacake. »

Tek Celan, të shkruash dhe të ekzistosh – madje të ek-sistosh (shiko pasazhin e Letër mbi humanizmin – postimi 21), në kuptimin e të bësh ballë, të mbahesh ekstatikisht në gjirin e së vërtetës së qenies, janë veçse një. « Më duhet të shkruaj, sepse vetëm kështu mundem të jetoj », i shkruan ai mikeshës së vet Diet Kloos kur ai kalonte ditë të këqija. Dhe pasi ka arritur në Paris, më 1948, ai shkruan në një letër : « Nuk ka asgjë në botë për të cilën një poet do të ndalet së shkruari, edhe nëse ai është çifut dhe gjuha e poemave të tij është gjermanishtja. »

Histori pasionante kjo e takimit Heidegger-Celan. Aq sa ajo është kthyer sot një emblemë e lidhjes së fshehtë por të thellë ndërmjet poezi dhe mendim. Dhe duke patur parasysh që ky takim ka aq e aq të panjohura, domosdo që studiuesit e Heidegger do t’i kushtonin një vëmendje të veçantë këtij takimi. Një filozof i ri francez i ka kushtuar këtij takimi një vepër të tërë ku dhe jam mbështetur për hartimin e këtyre postimeve. Vepra titullohet « Paul Celan dhe Martin Heidegger, Sensi i një dialogu », shkruar nga Hadrien France-Lanord.

Për dashamirësit e filozofisë dhe poezisë do të mundohem t’i shkoj deri në fund këtij takimi historik. Ju falemnderit.

[Veshtrusja]

falemnderit Highlander