ADHURIMI - Kapitulli IV: Viti Kishtar

[Albo]

Ungjillëzimi (Vangjelizmoi)

Festa e Ungjillëzimit të Virgjëreshës Mari është në 25 Mars, nëntë muaj para Krishtlindjes. Ajo është kremtimi i lajmërimit të lindjes së Krishtit te Virgjëresha Mari, siç është shkruar në Ungjillin e Shën Llukës.

Në muajin e gjashtë, engjëlli Gabriel u dërgua nga Perëndia në një qytet të Galilesë, që quhej Nazaret, te një e virgjër, që ishte fejuar me një njeri që quhej Josif, nga shtëpia e Davidit; dhe emri i Virgjëreshës ishte Maria. Dhe engjëlli hyri te ajo dhe tha: "Gëzohu, o hirplote, Zoti është bashkë me ty; e bekuar je ti në mes të grave". Por, ajo kur e pa u turbullua nga fjalët e tij dhe pyeste vetveten çfarë kuptimi mund të kishte një përshëndetje e tillë. Dhe engjëlli i tha: "Mos ki frikë, Mari, sepse ke gjetur hir para Perëndisë. Dhe ja, ti do të mbetesh shtatzënë dhe do të lindësh një djalë dhe do t'ia vesh emrin Jisu. Ai do të jetë i madh dhe do të quhet Biri i Shumë të Lartit; dhe Zoti Perëndi do t'i japë fronin e Davidit, atit të tij; dhe do të mbretërojë mbi shtëpinë e Jakovit përjetë, edhe mbretëria e tij nuk do të ketë kurrë mbarim." Dhe Maria i tha engjëllit: "Si do të ndodhë kjo, përderisa unë nuk njoh burrë?" Dhe engjëlli, duke u përgjigjur, i tha: "Fryma e Shenjtë do të vijë mbi ty dhe pushteti i Shumë të Lartit do të të mbulojë me hijen e vet; prandaj edhe foshnja e shenjtë që do të lindë prej teje, do të quhet Bir i Perëndisë. Dhe ja, Elisabeta, far' e fisi yt, edhe ajo, në pleqërinë e saj, mbeti shtatzënë me një djalë; dhe ky është muaji i gjashtë për atë, që e quanin shterpë, sepse me Perëndinë asgjë s'është e pamundshme." Atëherë Maria tha: "Ja shërbëtorja e Zotit; le të më ndodhë sipas fjalës sate". Dhe engjëlli u largua prej saj (Lluka 1:26-38).

Shërbesat e festës së Ungjillëzimit, Mëngjesorja dhe Mesha Hyjnore, theksojnë përsëri e përsëri sihariqin e gëzuar të shpëtimit të njerëzve në Lindjen e Shpëtimtarit.

Sot është nisja e shpëtimit tonë dhe shfaqja e misterit të përjetshëm; i Biri i Perëndisë bëhet i Biri i Virgjëreshës dhe Gavrili ungjillëzon këtë gëzim. Prandaj, le t'i thërrasim Hyjlindëses: Gëzohu o Hirplote, Zoti është me ty (Përlëshorja).

Një tipar i veçantë i kësaj feste është Kanoni Mëngjesor, i cili ka karakterin e një dialogu ndërmjet Kryengjëllit Gavril dhe Virgjëreshës Mari. Gjithashtu, ndërmjet elementëve më popullorë të festës është Madhërimi, i cili ka formën e përshëndetjes tonë ndaj nënës virgjëreshë me fjalët e Kryengjëllit:

Me zërin e kryengjëllit le të thërrasim te ty, o virgjëreshë e kulluar: Gëzohu o Hirplote, Zoti është bashkë me ty'. (Madhërimi).

Prandaj, kremtimi i Ungjillëzimit është festa e marrjes tonë të sihariqit të shpëtimit dhe i lavdërimit tonë të shërbëtores së Perëndisë Maria, e cila u bë Nëna e Perëndisë në mish.

Meqenëse festa e Ungjillëzimit bie normalisht në periudhën e Kreshmës së Madhe, mënyra e kremtimit ndryshon nga viti në vit, duke u varur se në cilën ditë bie. Nëse festa bie në një ditë jave të Kreshmës, gjë që ka më shumë mundësi, Mesha Hyjnore e festës bëhet në mbrëmje me Mbrëmësoren dhe kështu, kremtohet mbas një dite agjërimi të plotë. Kur ndodh kjo, ndiqen rregullat e agjërimit të Meshës së Dhuratave të Parashenjtëruara. Mesha Hyjnore e Ungjillëzimit, është e vetmja meshë e Shën Joan Gojartit që lejohet në një ditë jave, gjatë Kreshmës së Madhe.

[Albo]

Lindja e Hyjlindëses

Përveç kremtimit të Ungjillëzimit, janë edhe tre festa të tjera të mëdha për nder të Marisë Hyjlindëse. E para nga këto festa, është festa e Lindjes së saj, e cila festohet në 8 Shtator.

Për Lindjen e Marisë nuk flitet në Shkrimin e Shenjtë. Tregimi tradicional i ngjarjes është marrë nga shkrimet apokrife, të cilat nuk janë pjesë e shkrimeve të Dhiatës së Re. Mësimi tradicional që kremtohet në himnet dhe vargjet e Meshës së festës, na mëson se Joakimi dhe Ana ishin dy bashkëshortë të devotshëm judej, të cilët ishin ndërmjet mbetjes1 së pakët të besnikëve - "të varfërit dhe nevojtarët" - të cilët ishin në pritje të Mesias së premtuar. Ata ishin të moshuar dhe pa fëmijë. I luteshin vazhdimisht Zotit për një fëmijë, meqenëse tek judejtë shterpësia shihej si një shenjë dënimi nga Perëndia. Si përgjigje ndaj lutjeve të tyre dhe si shpërblim ndaj besnikërisë së patundshme te Perëndia, bashkëshortët e moshuar u bekuan me një femijë, që do të bëhej për shkak të mirësisë dhe shenjtërisë së saj personale, Nëna e Krishtit-Mesia.

Lindja jote, o Hyjlindëse, gëzoi e ndriti tërë gjithësinë, se prej teje shkëlqeu Dielli i Drejtësisë, Krishti Perëndia ynë, që zgjidhi mallkimin dhe na dha bekimin, duke e prishur vdekjen dhe duke na dhëne jetën e amëshuar (Përlëshorja).

Me lindjen tënde, o virgjereshë e pastër, Joakimi dhe Ana u çliruan prej shterpësisë dhe Adami dhe Eva prej prishjes së vdekjes. Dhe ne, populli yt, të çliruar prej mëkatit, të kremtojmë dhe të këndojmë: Ajo që ishte shterpë lindi Hyjlindësen, Ushqyesen e Jetës sonë (Shkurtorja).

Fakti që nuk ka asnjë pohim biblik në lindjen e Marisë, nuk ka shumë rëndësi për kuptimin e festës. Edhe sikur baza aktuale e ngjarjes, siç kremtohet në Kishë, të ishte e diskutueshme nga ana historike, kuptimi hyjnor i saj "për ne njerëzit dhe për shpëtimin tonë", është më se i qartë. Duhet të ishte dikush e lindur nga mishi dhe gjaku njerëzor, e cila duhet të ishte shpirtërisht e aftë të bëhej Nëna e Krishtit dhe ajo vetë duhej të ishte lindur nga persona, të cilët duhet të ishin shpirtërisht të aftë për të qenë prindërit e saj.

Prandaj, festa e Lindjes së Hylindëses është një lavdërim i lindjes së Marisë, i vetë Marisë dhe i prindërve të saj të drejtë. Ajo është një kremtim si edhe përgatitja e parë e shpëtimit të botës. Sepse "Ena e Dritës", "Libri i Fjalës së Jetës", "Dera e Lindjes" dhe "Froni i Urtësisë" u përgatit në tokë, me lindjen e vajzës së shenjtë Maria, nga vetë Perëndia.

Vargjet e festës janë të mbushur plot me tituj të tillë, siç ato që u përmendën më sipër. Ato janë të frymëzuar nga mesazhi i Shkrimit të Shenjtë, i Dhiatës së Vjetër dhe të Re. Këndimet e veçanta të festës nga Bibla e tregojnë këtë.

Në Mbrëmësoren, të tre këndimet nga Dhiata e Vjetër janë "mariologjike", në interpretimin e tyre nën dritën e Dhiatës së re. Kështu, Shkalla e Jakovit, e cila lidh qiellin me dhenë dhe vendi që u quajt "shtëpia e Perëndisë" dhe "Porta e qiellit" (Gjeneza 28:10-17), janë kuptuar që të tregojnë bashkimin e Perëndisë me njerëzit, gjë që është realizuar plotësisht dhe përsosmërisht - fizikisht e shpirtërisht - në Marinë, Hyjlindësen, Mbartësen e Perëndisë. Gjithashtu, vegimi i tempullit, me "derën e Lindjes" të mbyllyr përgjithmonë dhe të mbushur me "lavdinë e Zotit", simbolizon Marinë, e cila quhet në himnet e festës "tempulli i gjallë i Perëndisë, i mbushur me Lavdinë hyjnore" (Ezekiel 43:27-44:4). Maria është identifikuar gjithashtu, me "shtëpinë", të cilën e ka ndërtuar Urtësia Hyjnore për vetveten, sipas Librit të Fjalëve të Urta 9:1-11.

Ungjilli i Mëngjesit është po ai që këndohet në të gjitha festat e Hyjlindëses, i famshmi Madhërim prej Ungjillit të Shën Llukës, në të cilin Maria thotë: "Shpirti im madhëron Zotin dhe mendja ime u ngazëllua për Perëndinë, Shpëtimtarin tim, sepse pa përulësinë e shërbëtores së tij, sepse ja, që tani e tutje gjithë brezat do më lumërojnë (Lluka 1:47).

Apostulli i Meshës Hyjnore është pjesa e famshme që flet rreth ardhjes së Birit të Perëndisë në "formën e një shërbëtori dhe i ngjashëm me njerëzit" (Filipianët 2:5-11) dhe Ungjilli është po ai i kënduar në të gjitha festat e Hyjlindëses: Gruaja nga turma lavdëron Nënën e Jisuit dhe Zoti vetë i përgjigjet, se e njëjta lumëri që po merr nëna e tij, i takon të gjithë atyre "që e dëgjojnë fjalën e Perëndisë dhe ruajnë atë" (Lluka 11:27-28).

Kështu, në festën e Lindjes së Hyjlindëses, si në të gjitha kremtimet liturgjike të Nënës së Zotit, ne shpallim dhe kremtojmë, që me anë të dashamirësisë së Perëndisë ndaj njerëzimit, çdo i krishterë merr po atë që ka marrë Hyjlindësja, "mëshirën e madhe", e cila i jepet personave njerëzore, për arsye të lindjes së Krishtit prej Virgjëreshës.



1. Mbetja është një term teologjik, i cili tregon pjesën e popullit të Izraelit që i ka mbetur besnik mësimeve dhe urdhërimeve të Perëndisë, ndërkohë që pjesa më e madhe e popullit e ka tradhtuar jetën e devotshme.

[Albo]

Hyrja e Hylindëses në Tempull

Festa e dytë e madhe e Hyjlindëses është kremtimi i Hyrjes së saj në Tempullin e Jeruzalemit, që përkujtohet në 21 nëntor. Ashtu si festa e saj e Lindjes edhe kjo festë nuk ka ndonjë referencë bilike apo historike. Por, ashtu si lindja, kjo festë është e mbushur plot me kuptim të rëndësishëm shpirtëror për të krishterin besimtar.

Teksti i shërbesës na tregon se si Maria, në atë kohë një vajzë shumë e vogël, u soll në Tempull nga prindërit e saj, që të rritej ndërmjet virgjëreshave, të cilat ishin përkushtuar në shërbim të Zotit, deri në kohën e fejesës së tyre. Sipas traditës së Kishës, Maria u prit solemnisht nga bashkësia e Tempullit, që kryesohej prej priftit Zakaria, ati i Shën Joan Pagëzorit. Ajo u soll në vendin e shenjtë që të "ushqehej" atje prej engjëjve, për t'u bërë ajo vetë "hierorja e hieroreve" të Perëndisë, shenjtërorja e gjallë dhe tempulli i fëmijës Hyjnor, i cili do të lindte prej saj.

Nuk ka dyshim që vargjet e Psalmit 45, të përdorura aq shumë në shërbesën e festës, sigurojnë një frymëzim të madh për kremtimin e përkushtimit të Marisë në shërbim të Zotit, në Tempullin e Jeruzalemit.

Dëgjo, o Vashë, shiko dhe ver veshin, harro popullin tënd dhe shtëpinë e atit tënd dhe mbreti do të dëshirojë bukurinë tënde; përulu para tij, sepse ai është Zoti yt.

Tërë shkëlqim është brenda bija e mbretit; rrobat e saj janë qëndisur me ar. Atë do ta çojnë te mbreti me rroba të ndritshme, të shoqëruar nga virgjëresha shoqe të saj, që do të paraqiten ty.

Ato do t'i çojnë me gëzim dhe hare dhe do të hyjnë ne pallatin e mbretit.

Bijtë e tu do të zënë vendin e etërve të tu; ti do t'i bësh princa për tërë dheun. Unë do të shpall kujtimin e emrit tënd për të gjithë brezat; prandaj popujt do të kremtojnë në përjetësim, përjetë (Psalmi 45:10-17).

Kisha Orthodhokse i kupton këto vargje të psalmit si një profeci të lidhur direkt me Marinë Hyjlindësen. Sipas Ungjillit të Shën Llukës, që lexohet në çdo festë të saj, vetë Maria i thotë këto fjalë:

Shpirti im madhëron Zotin dhe mendja ime u ngazëllua për Perëndinë, shpëtimtarin tim, sepse hodhi sytë mbi përulësinë e shërbëtores së tij; sepse ja, tani e tutje gjithë brezat do më lumërojnë. Sepse i Fuqishmi bëri vepra të mëdha tek unë; edhe i shenjtëruar është emri i atij. Edhe përdëllimi i tij është brez pas brezi për ata që i kanë frikën (Lluka 1:47-50).

Tema qëndrore e festës së Hyrjes së Marisë në Tempull, e përsëritur shumë herë në shërbesat liturgjike, është fakti që ajo hyn në Tempull për t'u bërë vetë tempulli i gjallë i Perëndisë, duke inaguruar kështu Dhiatën e Re, në të cilën janë përmbushur profecitë e të vjetrës, që "banesa e Perëndisë është brenda njeriut" dhe që personi njerëzor, është vend i përshtatshëm banimi për Praninë Hyjnore (Ezekiel 37:27; Joani 14:15-23; Veprat 7:47; II Korinthianët 6:11; Efesianët 2:18-22; I Pietri 2:4; Zbulesa 22:1-4).

Sot është parënisja e mirëpëlqimit të Perëndisë dhe parëlëçitja e shpëtimit të njerëzve; në Tempullin e Perëndisë shfaqet Virgjëresha, edhe Krishtin u paralajmëron të gjithëve. Prandaj me gëzim le t'i këndojmë asaj: Gëzohu o Përmbushja Hyjnore e planit të Krijuesit (Përlëshorja).

I përmbipaqmi Tempull i Shpëtimtarit, e përmbishenjta Nusërore e Virgjër dhe Thesari i Shenjtë i Lavdisë së Perëndisë, sot po sillet me lavdi, në shtëpinë e Zotit dhe hirin brenda po na sjell, plot me Frymën e Shenjtë dhe engjëjt e Perëndisë po e lavdërojnë: Me të vërtetë kjo grua është Banesa e Qiellshme (Shkurtorja).

Kapitulli i dyzetë i Eksodit, që flet rreth ndërtimit të tendës, këndohet në Mbrëmësore, së bashku me pjesë nga Libri i Parë i Mbretërve dhe nga Profecia e Ezekielit. Secili nga këto këndime mbaron po me të njëjtin varg, "sepse lavdia e Zotit e mbushi shtëpinë (tendën) e Zotit Perëndi të Tërëfuqishëm" (Eksodi 40:35; I Mbretërit 8:11; Ezekiel 44:4).

Përsëri në këtë festë, këndimet e Dhiatës së Vjetër janë shpjeguar si simbole të Nënës së Perëndisë. Kjo "lavdi e Zotit" i referohet Nënës së Krishtit dhe ajo "e mbush" virgjëreshën, si dhe të gjithë njërëzit e tjerë, të cilët porsi ajo "e dëgjojnë fjalën e Perëndisë dhe e ruajnë atë", siç thotë Ungjilli i festës (Lluka 11:27:28). Gjithashtu, Apostulli i Meshës Hyjnore flet për të njëjtën temë (Hebrejtë 9:1-7).

Kështu, Hyrja e Hyjlindëses në Tempull, është festa që kremton mbarimin e tempullit fizik në Jeruzalem, si vendbanim i Perëndisë. Kur Maria e vogël hyri në tempull, koha e tempullit mbaroi dhe u tregua "parënisja e pëlqimit të Perëndisë." Në këtë festë, ne kremtojmë - në personin e nënës së Krishtit - atë që edhe ne vetë jemi, shtëpia dhe tenda e Zotit.

...Sepse ju jeni tempuj të Perëndisë së gjallë, sikurse tha Perëndia: "Unë do të banoj në mes të tyre dhe do të ec ndër ta; do të jem Perëndia i tyre dhe ata do të jenë populli im" (II Korinthianët 6:16; Isaia 52:11).

[Albo]

Fjetja e Hyjlindëses

Festa e Fjetjes së Hyjlindëses kremtohet në 15 gusht, e paraprirë nga dy javë agjërimi kreshmor. Kjo festë, e cila quhet edhe "Marrja", është për të përkujtuar vdekjen, ngjalljen dhe lavdërimin e Nënës së Krishtit. Ajo shpall që Maria "u mor" nga Perëndia, në mbretërinë qiellore të Krishtit, në të përmbushurit e ekzistencës së saj trupore dhe shpirtërore.

Sikurse edhe në Lindjen e Virgjëreshës dhe në festën e Hyrjes së saj në tempull, ne nuk kemi burime biblike apo historike as për këtë festë. Tradita e Kishës thotë që Maria vdiq, siç vdesin të gjithë njerëzit, jo "vullnetarisht", si Biri i saj, por, si pasojë e natyrës së vdekshme njerëzore, e cila është e lidhur në mënyrë të padukshme me prishjen e kësaj bote.

Kisha Orthodhokse na mëson se Maria nuk ka mëkate personale. Megjithatë, në Ungjillin e festës, në shërbesat liturgjike dhe në ikonën e Fjetjes, Kisha shpall, se Maria, me të vërtetë kishte nevojë të shpëtohej nga Krishti, ashtu si të gjithë njerëzit janë shpëtuar nga mundimet, vuajtjet dhe vdekja e kësaj bote; dhe mbasi ajo vdiq, ajo u ngjall nga Biri i saj si Nëna e Jetës dhe se tani merr pjesë në jetën e amëshuar të Parajsës, e cila është përgatitur dhe i është premtuar të gjithë atyre që "e dëgjojnë fjalën e Perëndisë dhe e ruajnë atë" (Lluka ll;27-28).

Në lindjen tënde virgjërinë e ruajte, në fjetjen tënde s'e harrove botën, o Hyjlindëse. Në jetën e qiellit shkove, o Nënë e Jetës, me lutjet tuaja çliro shpirtet tona prej vdekjes (Përlëshorja).

Zonjën që është e pafjetur për ndërmjetime dhe shpresën tonë të patundur për çdo mbrojtje, varri dhe vdekja s'e zotëruan dot, se ishte Nëna e Jetës dhe përsëri në jetë e çoi, ai që banoi në gjirin e saj të virgjër (Shkurtorja).

Shërbesat e festës përsërisin temën kryesore, atë që Nëna e Jetës ka "kaluar në harenë qiellore, në ngazëllimin hyjnor dhe në gëzimin pambarim" të Mbretërisë së Birit të saj (Varg Mbrëmësor). Këndimet e Dhiatës së Vjetër, si edhe këndimet e Ungjillit në Mëngjesoren dhe në Meshën Hyjnore, janë të njëjta me ato të festës së Lindjes dhe të Hyrjes në Tempull. Kështu, në Mëngjesore ne dëgjojmë përsëri Marinë të thotë: "Shpirti im madhëron Zotin dhe mendja ime u ngazëllua për Perëndinë, Shpëtimtarin tim" (Lluka 1:47). Në Meshën Hyjnore, ne dëgjojmë Apostullin nga Filipianët, ku Shën Pavli flet për vetëzbrazjen e Krishtit, i cili zbriti në formën e shërbëtorit dhe në vdekjen e turpshme që të "lartësohej" nga Perëndia, Ati i tij (Filipianët 2:5-11). Dhe përsëri ne dëgjojmë në Ungjill, se lumëria e Marisë i përket të gjithë atyre që "e dëgjojnë fjalën e Perëndisë dhe e ruajnë atë" (Lluka 11:27-28).

Kështu, festa e Fjetjes së Hyjlindëse është kremtimi i faktit, që të gjithë njerëzit janë "lartësuar" në lumërinë e Krishtit fitimtar dhe që ky lartësim tashmë është kryer tek Maria Hyjlindëse. Festa e fjetjes është shenja, garancia dhe kremtimi, se fati i Marisë është destinimi i të gjithë atyre "të përunjurve", shpirtrat e të cilëve madhërojnë Zotin dhe mendjet e të cilëve ngazëllohen për Perëndinë, Shpëtimtarin e tyre dhe jetët e të cilëve i janë kushtuar krejtësisht dëgjimit dhe ruajtjes së Fjalës së Perëndisë, e cila i është dhënë njerëzve në fëmijën e Marisë, Shpëtimtarin dhe Çlironjësin e botës.

Së fundi, duhet të theksohet, se në të gjitha festat e Virgjëreshës Hyjlindëse, të krishterët orthodhoksë kremtojnë faktet e vetë jetës së tyre, në Krishtin dhe në Shpirtin e Shenjtë. Ajo që ndodhi me Marinë, ndodh me të gjithë ata që imitojnë jetën e saj të shenjtë plot përunjësi, bindje dhe dashuri. Së bashku me atë, të gjithë njerëzit do të jenë "të bekuar", do të jenë "më të nderuar se Keruvimët dhe më të lavdëruarën pa krahasim se Serafimët", nëse ata ndjekin shembullin e saj. Tek të gjithë ata do të lindë Krishti, me anë të Shpirtin të Shenjtë. Të gjithë ata do të bëhen tempuj të Perëndisë së gjallë. Të gjithë ata, që bëjnë jetën që bëri Maria, do të marrin pjesë në jetën e amëshuar të Mbretërisë së Perëndisë.

Në këtë kuptim, gjithçka që është lavdëruar tek Maria, është një shenjë që tregon se çfarë i është ofruar çdo personi në jetën e Kishës. Për këtë arsye, Maria me fëmijën e saj hyjnor në duar, quhet në Traditën Orthodhokse Imazhi i Kishës. Sepse bashkësia e të shpëtuarve përbëhet nga ata, në të cilët Krishti banon.

Në disa Kisha është zakon të bekohen lulet në festën e Fjetjes së Hyjlindëses së Shenjtë.

[Albo]

Lartësimi i Kryqit ose Ngritja e Kryqit

Lartësimi i Kryqit, kremtuar në 14 shtator, përkujton gjetjen e Kryqit të Krishtit nga Shën Helena, nëna e perandorit Kostandin, në shekullin IV dhe, pasi u mor nga persianët, rimarrjen e tij nga perandori Irakli, në shekullin VII, kur ai u "lartësua" në Kishën e Ngjalljes në Jeruzalem. Nga kjo ngjarje e fundit "lartësimi universal" i Kryqit filloi të kremtohej çdo vit në të gjitha Kishat e perandorisë.

Dita e Lartësimit të Kryqit u bë festa kombëtare e Perandorisë së Krishterë të Lindjes, siç janë sot festat kombëtare të vendeve të ndryshme. Kryqi, emblema zyrtare e perandorisë, që vendosej në të gjitha ndërtesat publike dhe në uniformat, ngrihej në këtë ditë zyrtarisht nga peshkopët dhe priftërinjtë. Ata bekonin me kryqin katër pikat e horizontit, ndërkohë që populli përsëriste "Mëshiro o Zot". Ky ritual bëhet akoma edhe sot në disa Kisha, mbas paraqitjes dhe lartësimit të Kryqit, mbas Doksologjisë së Madhe të Mëngjesores, ose mbas Meshës Hyjnore.

Përlëshorja (Tropari) i festës, e cila ishte, dikush mund të thotë, "himni kombëtar", këndohej në të gjitha rastet festive të Perandorisë së Krishterë të Lindjes. Fillimisht i kërkohej Perëndisë të shpëtonte popullin, t'u dhuronte fitore në lufte dhe të ruante perandorinë "me fuqinë e kryqit." Sot, në shumë Kisha, tropari dhe shumë himne të festës janë "shpirtërizuar"; "barbarët" janë kështu të ligjtë shpirtërisht e mëkatarët, përfshirë këtu djallin dhe ushtrinë e tij dhe "të krishterët orthodhoksë" zëvëndëson emrin e sundonjësve zyrtarë të perandorisë.

[b]O Zot, shpëto popullin tënd dhe bekoje trashëgimin tënd. Dhuroju shpresëtarëve fitore mbi barbarët dhe ruaje shtetin tënd me anën e Kryqit tënd (Tropari).

Ti që u ngrite mbi Kryqin, duke dashur, shtetit të ri të themeluar prej teje, dhuroju kurdoherë hir, o Krisht Perëndi, jepi forcë dhe gëzim, popullit dhe shtetit tonë, fali fitore e triumf në çdo luftë mbi armiqtë; ji gjithmonë bashkëluftëtar, armë për paqe, trofe e pamundur (Shkurtorja).

Dita e shenjtë e Lartësimit të Kryqit, ndonëse ka një origjinë të dukshme "politike", ka edhe sot një vend dhe rëndësi të madhe në Kishën Orthodhokse. Ajo është për ne një ditë agjërimi dhe lutje, një ditë që na kujton se Kryqi është e vetmja shenjë e vlefshme e gjithë besnikërisë sonë dhe që shpëtimi ynë vjen jo nga "fitoret" e gjërave tokësore, por nga e vetmja fitore e vërtetë dhe e përhershme e kryqëzimit të Krishtit dhe e bashkë-kryqëzimit tonë me të.

Kur ne ngremë Kryqin dhe përulemi para tij në nderim dhe adhurim ndaj Perëndisë, ne shpallim se i përkasim Mbretërisë "jo të kësaj bote" dhe se qytetaria jonë e vërtetë dhe e përhershme është me shenjtorët në "qytetin e Perëndisë" (Efesianët 2:19; Hebrejtë 11:10; Zbulesa 21-22).

Këndimi i parë në Mbrëmësore nga Dhiata e Vjetër flet për "drurin", i cili e shndërroi ujin e hidhur në të ëmbël - simbol i Drurit të Kryqit (Eksodi 15:22-16:1). Këndimi i dytë na kujton se Zoti i qorton dhe i ndëshkon ata që i do dhe se Urtësia Hyjnore është "një Dru i jetës për ata që e kapin dhe lum ata që mbahen fort atje, si në Zotin" (Fjalët e Urta 3:11-18). Përsëri referenca është për Kryqin, i cili është, si edhe Apostulli i ditës e proklamon "për ata që janë thirrur... fuqia e Perëndisë dhe urtësia e Perëndisë" (I Korinthianët 1:18-25).

Këndimi i tretë nga Dhiata e Vjetër prej Profecisë së Isaisë, flet për "qytetin e Zotit", ku Judejtë dhe Kombet do të jetojnë së bashku dhe "do të përulen" para nënkëmbëses së Perëndisë dhe "do të njohin që Unë Zoti jam Shpëtimtari yt dhe Çlironjësi yt, i Fuqishmi i Izraelit" (Isaia 60: 11-16). Këtu, ne kemi referencën direkte të qytetit të Perëndisë, ku njerëzit do ta adhurojnë para nënkëmbëses së Tij; dhe së bashku me vargun e psalmit që përsëritet vazhdimisht gjatë shërbesës, duke na thirrur "të përulemi para nënkëmbëses së tij", ne kemi përsëri referencë për Kryqin e Shenjtë (Psalmi 99:5, 110:1 etj).

Kryqit tënd po i falemi, o Kryezot dhe Ngjalljen tënde të shenjtë lavdërojmë (Himn Nderimi para Kryqit).

Ky himn qëndror i Lartësimit të Kryqit, i cili zgjat në Kishë për tetë ditë, këndohet shumë herë. Ai zëvëndëson në Meshë Himnin Tri-Shenjtor. Antifonët e zakonshëm, gjithashtu, zëvëndësohen me vargje të veçanta nga psalmet, që i referohen direkt Kryqëzimit të Krishtit (Psalmet 22, 74, 99). Në Shërbesën e Mëngjesit, në këndimin e Ungjillit të Shën Joanit, Krishti thotë, se kur ai do ngrihet mbi kryq, do t'i tërheqë të gjithë tek ai (Joani 12:28-36). Ungjilli i gjatë që këndohet në Meshën Hyjnore është tregimi i pësimit, po nga ky Ungjill.

Kështu, në Lartësimin e Kryqit, të krishterët bëjnë zyrtarisht ripërkushtimin e tyre ndaj Zotit të kryqëzuar dhe i premtojnë një besnikëri të përhershme atij, duke adhuruar këmbët e tij të shenjta, të kryqëzuara në Kryqin jetëbërës. Ky është sot në Kishë kuptimi i kësaj dite të shenjtë agjërimi dhe pendimi.

[Albo]

Festa të Tjera

Në çdo ditë të vitit, përveç dymbëdhjetë festave të mëdha të përmendura më sipër, Kisha Orthodhokse përkujton shenjtorë dhe ngjarje të caktuara të historisë së saj. E tërë Kisha Orthodhokse kremton edhe shumë ditë të tjera, me liturgji dhe me solemnitet shpirtëror të veçantë.

Të parat, ndër festat e kremtuara universalisht nga të gjithë orthodhoksët, janë ato të Shën Joan Pagëzorit, për të cilin Krishti tha, se "ndër ata që janë lindur prej grave, asnjë nuk është më i madh se Joan Pagëzori" (Matheu 11:11; LIu-ka 7:28). Gjithashtu, festat e Apostujve kremtohen në të gjitha Kishat, veçanërisht festa e Shën Pietrit dhe Shën Pavlit, e cila paraprihet nga një periudhë e caktuar agjërimi. Disa shenjtë të tjerë janë të nderuar në mënyrë të veçantë në tërë botën, si Shën Nikolla dhe Shën Gjergji, Profeti Ilia dhe Kryengjëlli Mëhill, si edhe Tre Hierarkët, Shën Vasili i Madh, Shën Joan Gojarti dhe Shën Grigor Theologu.

Gjithashtu, çdo Kishë lokale ka shenjtin e saj të veçantë të ditës. Në Kishën Greke Shën Spiridhoni, Shën Dhimitri, Shën Nektari etj., nderohen në mënyrë të veçantë, si Shën Sergji, Shën Serafimi, Shën Tikoni dhe Shën Vladimiri në Kishën Ruse dhe çdo Kishë tjetër lokale ka shenjtët e saj të preferuar.1

Përveç këtyre festave të kishave kombëtare të veçanta, gjithashtu, disa qytete dhe manastire, kanë kremtime liturgjike të veçanta për persona të shenjtë ose për ngjarje që lidhen me ta. Kështu për shëmbull, ka festa shenjtorësh lokalë, që festohen me solemnitet të madh në pak vende të Kishës, ndoshta vetëm në një vend të vetëm, ku ata kanë një rëndësi të veçantë për besimtarët.

Eshtë e rëndësishme të përmendet, se në Kishën Orthodhokse festat liturgjike nuk janë "institucione", të cilat janë ligjëruar nga disa autoritete kishtare, veçmas prej interesit dhe pëlqimit të popullit. Festat e Kishës dhe kanonizimi i shenjtorëve ndjekin gjithmonë devotshmërinë e gjallë të popullit të krishterë. Nëse nuk do të kishte ndonjë interes popullor dhe nderim për ndonjë njeri të shenjtë, nuk do të kishte ndonjë kanonizim zyrtar dhe as ndonjë festival liturgjik të themeluar për nder të tij. Kur një njeri njihet si shenjtor dhe është pranuar që vetë Perëndia po e paraqet këtë njeri si një dëshmi të gjallë për veten e tij dhe për Mbretërinë e tij, atëherë hierarkia e Kishës cakton ditën e festës dhe do të hartojë shërbesën e përshtatshme liturgjike dhe himnet që do të përdoren në kremtim. Shpeshësia dhe zelli i kremtimit do të varet vetëm në dëshirën e popullit dhe kur caktohet festa, ajo mund të mos kremtohet më, vetëm nëse kjo vjen organikisht në të njëjtën mënyrë si edhe u caktua. Ajo kurrë nuk mund të "hiqet" nga ndonjë dekret i autoriteteve të Kishës.


1. Kisha jonë nderon në mënyrë të veçantë Shën Gjergjin e Shën Kollin, si edhe Shën Vlashin, Shën Joan Vladimirin, Shën Kozmain, Shën Marenën etj.