ADHURIMI - Kapitulli IV: Viti Kishtar

[Albo]

E Premtja e Zezë

Shërbesa e Mëngjezit e të Premtes së Zezë, kryhet në përgjithësi të Enjten në darkë. Tipari kryesor i kësaj shërbese është këndimi i dymbëdhjetë pjesëve nga Ungjijtë*. Të gjitha pjesët tregojnë pësimin e Krishtit. Këndimi i parë është nga Ungjilli sipas Joanit 13:31-18:1. Ky është fjalimi i gjatë i Krishtit me nxënësit, që përfundon me të ashtuquajturën lutje kryepriftërore. Ungjilli i fundit tregon vulosjen e varrit dhe vendosjen e rojeve (Matheu 27:62-66).

Të dymbëdhjetë këndimet e Ungjijve të pësimit të Krishtit janë vendosur ndërmjet pjesëve të ndryshme të shërbesës. E tërë himnologjia është e lidhur me vuajtjet e Shpëtimtarit dhe huazon shumë nga ungjijtë, nga shkrimet profetike dhe psalmet. Lumurimet e Zotit këndohen mbas Ungjillit të gjashtë dhe i jepet një theksim i veçantë shpëtimit të kusarit, i cili e njohu Mbretërinë e Krishtit.

Orët e së Premtes së Zezë përsërisin Ungjijtë e pësimit të Krishtit, por kanë si shtesë në çdo Orë, këndime prej profecive të Dhiatës së Vjetër, në lidhje me çlirimin e njerëzimit, nëpërmjet vuajtjeve të Krishtit. Psalmet e përdorura janë gjithashtu të një karakteri të veçantë profetik, p.sh. Psalmet 2, 5, 22, 109, 139 dhe në vazhdim.

Të Premten e Zezë nuk ka Meshë hyjnore për të njëjtat arsye që ndalojnë kremtimin në ditët agjërimore të Kreshmës. (Shih me lart Agjërimi në Kreshmët e Mëdha").



* Kjo shërbesë njihet gjithashtu me emrin Shërbesa e të Dymbëdhjetë Ungjijve.

[Albo]

E Shtuna e Madhe

Shërbesa e parë që i përket të Shtunës së Madhe, quajtur në Kishë Sabati i Bekuar, kryhet në mbrëmjen e së Premtes së Zezë. Zakonisht kryhet mbasdite për të përkujtuar varrimin e Krishtit.1

Përpara se të fillojë shërbesa, është përgatitur një "varr" (Kuvuklion) në mes të Kishës dhe është zbukuruar me lule. Gjithashtu një ikonë e veçantë e pikturuar ose e qëndisur në një pëlhurë (në greqisht epitafios2 dhe në sllavisht plashanica), ku paraqitet Shpëtimtari i vdekur, është e vendosur në Tryezën e Shenjtë.

Shërbesa e Mbrëmësores, si zakonisht fillon me himne rreth vuajtjes dhe vdekjes së Krishtit. Mbas hyrjes me Ungjillin dhe këndimin e "Dritë Gazmore", lexohen pjesë prej Eksodit, Jobit dhe Isaisë 52. Apostulli është I Korinthianët (1:18-31) dhe Ungjilli përbëhet nga pjësët e katër Ungjijve, që tregojnë kryqëzimin dhe varrimin e Krishtit. Paravargu dhe vargjet që thuhen para këndimeve nga Shkrimi i Shenjtë, janë prej psalmeve, të cilat janë tashmë dëgjuar gjatë shërbesave të së Premtes së Zezë. Ata janë vargje me një kuptim profetik:

Ata ndanë midis tyre rrobat e mia dhe hodhën short për tunikën time (Psalmi 22:18).
Perëndia im, Perëndia im, përse më braktise (Psalmi22:l).
Më vunë në gropën më të poshtme, më të errët dhe më të thellë (Psalmi 88:6).

Mbas disa himneve që lavdërojnë vdekjen e Krishtit, ndërkohë që kori këndon këngën përlëshuese të Shën Simeonit, prifti, i veshur i tëri me rroba të errta, temjanis epitafin i cili ndodhet mbi Tryezën e Shenjtë. Pastaj, mbas Ati Ynë, ndërsa populli këndon troparin e ditës (përlëshoren), prifti shkon rrotull altarit duke mbajtur mbi kokën e tij epitafin dhe e vendos në varrin, që ta nderojnë besnikët.

Bujari Shën Josif, pasi e zbriti trupin tënd prej Kryqit të Çmuar, e mbështolli me savan të paqmë, e leu me vajëra erëmirë dhe e vendosi në një varr të ri. (Përlëshore e së Shtunës së Madhe)

Shërbesa e Mëngjesit e së Shtunës së Madhe, zakonisht bëhet të Premten natën. Ajo fillon në mënyrë normale me këndimin e Perëndia është Zoti, përlëshoren Bujari Josif dhe troparet pasuese:

Zbrite në vdekje dhe në varr për ne, ti o jete e pavdekshme, Ferrin të vdekur e shtrive kur ndriçove si Perëndi; edhe kur i ngrite të vdekurit nga fundet e dheut, të gjitha fuqitë qiellore thirrën me zë të madh: O Krisht Perëndia Ynë Jetëdhënës, lavdi më Ty!

Një ëngjëll qëndroi para varrit dhe iu thirri grave myrrëprurëse: Myrra është e përshtatshme për të vdekurit, por Krishti e tregoi veten të çliruar prej prishjes.

Në vend të psalmeve të zakonshëm, lexohet i tërë Psalmi 1933, me një varg që këndohet ndërmjet rreshtave, varg që lavdëron Shpëtimtarin e vdekur. Ky psalm i veçantë është ikona verbale e Jisuit, e njeriut të drejtë, jeta e të cilit është në duart e Perëndisë, prandaj dhe ai nuk mund të qëndrojë i vdekur. Lavdërimet4, sikurse janë quajtur vargjet, e lavdërojnë Perëndinë si "Ngjallja dhe Jeta" dhe tregojnë habi për zbritjen e tij në vdekje.

Në personin e Jisu Krishtit është unifikimi i përsosur i dashurisë së përsosur të njeriut ndaj Perëndisë dhe i dashurisë së Perëndisë ndaj njeriut. Kjo dashuri hyjnore-njerëzore soditet dhe lavdërohet mbi varrin e Shpëtimtarit. Me përparimin e këndimit, Lavdërimet bëhen më të shkurtra dhe gradualisht, më të përqendruara në fitoren përfundimtare të Zotit, duke ardhur kështu në përfundimin e duhur:

[b]Unë e dëshiroj me mall, o Zot, shpëtimin tënd dhe ligji yt është gëzimi im (Psalmi 119:174).

Mendja është e trembur nga varrimi yt i frikshëm dhe i çuditshëm. Lermë të jetoj, që të të lavdëroj dhe le të më ndihmojnë dekretet e tua (119:175).

Gratë me myrra erdhën herët që të lyenin Ty.

Unë po endem si një dele e humbur. Kërkoje shërbëtorin tënd, se nuk i harrova porositë e tua.

Me ngjalljen Tënde fali Kishës paqe dhe popultit Tënd shpëtim.

Mbas lavdërimit final të Trinisë së Shenjtë, Kisha ndriçohet dhe kumbon lajmërimi i parë i grave, që po vijnë në varr, nëpërmjet popullit, ndërsa prifti temjanis tërë Kishën. Këtu, për herë të parë, vjen e qartë shpallja e lajmit të mirë të shpëtimit në ngjalljen e Krishtit.

Kanoni i Mëngjesores vazhdon lavdërimin e fito-res së Krishtit mbi vdekjen me anë të vdekjes së tij dhe e përdor secilën nga këngët e Dhiatës së Vjetër, si një shembëllesë parafigurative të shpëtimit përfundimtar të njeriut nëpërmjet Jisuit. Këtu, për herë të parë del kuptimi që ky Sabat - kjo e Shtunë e veçantë, në të cilën Krishti shtrihet i vdekur - është me të vërtetë dita e shtatë e bekuar, një ditë më e mirë se kjo kurrë nuk ka ekzistuar. Kjo është dita kur Krishti pushoi nga tërë veprat e tij të rikrijimit të botës. Kjo është dita kur Fjala e Perëndisë "me anë të cilës u bënë të gjitha gjërat" (Joani 1:3), pushoi në varr, si një njeri i vdekur, duke e shpëtuar botën e krijimit të tij dhe duke hapur varret:

Po ky është Sabati i përmbibekuar, në të cilin Krishti fle, por do të ngjallet ditën e tretë (Shkurtorja dhe Shtëpia).

Përsëri Kanoni mbaron me notën finale të fitores së Krishtit.

Mos më vajto ti moj Nënë, kur më sheh të varrosur, Birin e dashur, që ke lindur virgjërisht, se do të ngrihem prapë dhe do të lavdërohem dhe do t'i lartësoj si Perëndi, ata që të madhështojnë besërisht (Kënga e nëntë e Kanonit).

Vazhdohet të këndohen vargje lavdërimi. Në kohën kur këndohet doksologjia e madhe, prifti i veshur me rroba të errta, temjanis përsëri varrin e Shpëtimtarit. Pastaj, populli me qirinj të ndezur duke kënduar në mënyrë të përsëritur himnin Tri-shenjtor, i kryesuar nga prifti që mban Ungjillin në duar dhe mbi kokë mban epitafin5, shkon në procesion jashtë Kishës. Ata shkojnë rrotull kishës duke dëshmuar për fitoren e Krishtit mbi fuqitë e errësirës dhe vdekjes. E tërë gjithësia është larë, restauruar dhe shpëtuar, nëpërmjet hyrjes së Jetës së Botës në vdekjen.

Kur procesioni kthehet brenda në Kishë, troparet këndohen përsëri dhe profecia e Ezekielit rreth "kockave të thata" të Izraelit këndohet me solemnitet të madh:

Dhe ju do të më njihni që Unë jam Zoti, kur të hap varret tuaja dhe t'ju bëj të dilni nga varret tuaja, o populli im. Do të shtie tek ju Frymën time dhe ju do të jetoni... (Ezekieli 37:13-14)

Pastaj kemi vargjet fitimtarë të psalmeve që i thërrasin Perëndisë të ngrihet, të nxjerrë të djathtën e tij, të shpërndajë armiqtë e tij dhe të gëzojë të drejtin. Vazhdohet me këndimet e përsëritura të Aliluiave, me letrën e Apostull Pavlit drejtuar Korinthianëve. "sepse pashka jonë, që është Krishti, u flijua për ne" (I Korinthianët 5:7). Pastaj, përsëri këndohet Ungjilli rreth vulosjes së varrit dhe shërbesa mbyllet me ndërmjetësimin dhe bekimin.

Mbrëmësorja dhe Mëngjesorja e Sabatit të Bekuar, e cila vjen pas, formojnë një kryevepër të traditës liturgjike orthodhokse. Këto shërbesa, nuk janë aspak një rivënie dramatike në skenë e vdekjes dhe e varrimit historik të Krishtit dhe as një lloj riprodhimi ritual i skenave të Ungjillit. Por, ato janë më tepër depërtimi më i thellë shpirtëror e liturgjik, në kuptimin e përjetshëm të ngjarjeve shpëtimtare të Krishtit, të parë dhe të lavdëruar tashmë me njohurinë e plotë të rëndësisë dhe fuqisë së tyre hyjnore.

Kisha nuk pretendon sikur nuk e di se çfarë do të ngjasë me Jisuin e kryqëzuar. Ajo nuk dëshpërohet dhe nuk mban zi për Zotin, sikur ajo të mos ishte vetë krijimi i dalë nga brinja e plagosur dhe nga thellësia e varrit të tij. Nëpër tërë shërbesat soditet fitorja e Krishtit dhe shpallet ngjallja. Sepse vetëm në dritën e ngjalljes fitimtare mund të kuptohet me të vërtetë kuptimi i thellë dhe i përjetshëm i pësimit dhe vdekjes së Krishtit, i cili është vlerësuar dhe lavdëruar në mënyrë të përshtatshme.

Të Shtunën e Madhe, Mbrëmësorja kryhet së bashku me Meshën Hyjnore të Shën Vasilit të Madh. Shërbesa tashmë i përket të Dielës së Pashkës. Ajo fillon normalisht me psalmin mbrëmësor, litaninë, himnet që pasojnë psalmin 14 dhe hyrjen e madhe me këndimin e himnit mbrëmësor Dritë Gazmore.

Mbas hyrjes që është bërë me Ungjill, këndohen pesëmbëdhjetë pjesë prej Dhiatës së Vjetër, të gjitha të lidhura me veprën e Perëndisë të krijimit dhe shpëtimit, vepër e cila është përmbledhur dhe përmbushur në ardhjen e parashikuar të Mesias. Përveç këndimeve nga Gjeneza, rreth krijimit dhe nga Eksodi, rreth pashkës së Izraelitëve në kohën e Moisiut, kemi gjithashtu pjesë prej profecive të Isaisë, Ezekielit, Jeremisë, Danielit, Sofonisë dhe Jonait; si edhe prej Jisu Naviut dhe Librit te Mbretërve. Këndohen gjithashtu, Kënga e Moisiut dhe e Tre Djemve, që gjendet tek libri i Danielit.

Mbas këndimeve nga Dhiata e Vjetër, kremtuesi intonon thirrjen e zakonshme liturgjike për këndimin e Himnit Trishenjtor, por në vend të tij këndohet vargu nga Galatianët: "Sa u pagëzuat me Krishtin me Krishtin u veshët. Aliluia (Galatianët 3:27).

Si zakonisht, në Meshën Hyjnore bëhet këndimi i Apostullit. Pjesa është po ajo e Pagëzimit në Kishën Orthodhokse (Romanët 6:3-11). Sepse, nëse u bashkuam me Krishtin në një vdekje të ngjashme me të tijën, do të jemi edhe e ringjalljes së tij (Romanët 6:5).

Në këtë kohë Dyert e Bukura mbyllen dhe kremtuesit dhe shërbyesit e altarit i ndërrojnë veshjet e tyre nga veshjet e errta të pësimit të Krishtit, në ato të ndritshmet të fitores së Tij mbi vdekjen. Në këtë kohë të gjitha veshjet e mbulesat e Kishës janë ndërruar, gjithashtu, në ngjyra të ndritshme, si shenjë e fitores së Krishtit mbi mëkatin, djallin dhe vdekjen. Kjo riveshje bëhet gjatë kohës që populli këndon vargjet e psalmit 82: Ngrihu o Perëndi edhe gjykoje dhenë, sepse Ti do i trashëgosh tërë kombet.

Mbas këndimit solemn të vargjeve të psalmit, tek të cilat shtohen shpesh himnet që e lavdërojnë Krishtin si Pashka e Re, Flijimi i Gjallë që është therur, Qengji i Perëndisë, që heq mëkatet e botës; kremtonjësit dalin nga altari për të shpallur mbi varrin e Krishtit sihariqin e gëzuar të triumfit të tij mbi vdekjen dhe porosinë e tij tek apostujt: "Bëni dishepuj nga të gjithë popujt duke i pagëzuar në emër të Atit e të Birit e te Frymës së Shenjtë dhe duke i mësuar të ruajnë gjithçka që ju kam porositur juve..." (Matheu 28:1-20). Ky Ungjill këndohet gjithashtu në shërbesën e pagëzimit të Kishës Orthodhokse.

Pastaj, Mesha Hyjnore vazhdon me shkëlqimin e shkatërrimit të vdekjes nga Krishti. Himni i mëposhtëm zëvëndëson Himnin Keruvik.

Heshtni që të gjithë ju o njerëz, qëndroni me tmerr dhe me frikë dhe mos u mejtoni për gjëra të dheshme; se Mbreti i Mbretërve dhe Zoti i Zotërve vjen që të theret, edhe të jepet për t'u ngrënë tek besnikët.

Përpara atij po shkojnë rangjet e engjëjve, bashkë me të gjithë kryesitë dhe pushtetet, keruvimët e shumësyshëm dhe serafimët gjashtëkrahësh, duke e mbuluar fytyrën dhe duke kënduar himnin: Aliluia! Aliluia! Aliluia!

Në vend të Himnit të Hyjlindëses këndohet përsëri kënga e nëntë e Kanonit të Mëngjesit: "Mos më vajto ti moj Nënë... se do ngrihem prapë" (Shih më sipër). Himni i Kungimit është vargu i psalmit: Zoti u zgjua nga gjumi, edhe u ngrit dhe na shpëtoi. Aliluia, Aliluia, Aliluia.

Fillimisht, kjo Meshë ishte Mesha Pagëzimore e Pashkës, ku pagëzoheshin të Krishterët. Ajo mbetet edhe sot, si përvoja e përvitshme e çdo të krishteri, e vdekjes dhe e ngjalljes së tij me Zotin.

Por, nëse vdiqëm bashkë me Krishtin, besojmë se dhe do të rrojmë bashkë me të; duke ditur që Krishti u ngrit prej së vdekurish, nuk vdes më. Dhe vdekja nuk ka pushtet më mbi atë (Romanët 6:8-9).

Krishti shtrihet i vdekur, por ai është përsëri i gjallë. Ai është në varr, por ai tashmë "me vdekjen vdekjen shkeli dhe të varrosurve iu fali jetën". Tani, nuk mbetet më gjë për të bërë, përveçse për të jetuar nëpër gjithë mbrëmjen e Sabatit të Bekuar, në të cilin Krishti fle, duke pritur orën e mesnatës, kur Dita e Zotit do të agojë përmbi ne dhe nata plot dritë do të vijë kur ne do të shpallim bashkë me engjëllin: "Ai u ngjall, nuk është më këtu; ja vendi ku e vunë" (Marku 16;6).

[Albo]

E Diela e Shenjtë e Pashkës së Madhe

Pak përpara mesnatës, në Sabatin e Bekuar, fillon Vigjilja e Pashkës*1. Në disa tekste kjo shërbesë quhet Shërbesa e Mesnatës. Gjatë kësaj shërbese Kisha mbahet e ndriçuar shumë pak. Sipas zakonit të vjetër, mbas Kanonit shuhen të gjithë kandilet e Kishës përveç "Kandilit të Pashuar" të altarit. Pastaj fillon Shërbesa e Dritës ose Shërbesa e Ngjalljes. Prifti është në altar. Ai merr Qiriun e Pashkës dhe e ndez në "Kandilin e Pashuar". Pastaj me qiriun në dorë ai del tek Dyert e Bukura duke kënduar: "Ejani e merrni dritë, prej dritës që s'perëndon, edhe lavdëroni Krishtin që u ngjall së vdekurish".

Në mesnatë fillon procesioni i Pashkës. Populli del nga Kisha duke kënduar:

Ngjalljen Tënde o Krisht Shpëtimtar, Engjëjt në qiell e hymnojnë; vlerësona edhe ne përmbi dhenë, me zemër të pastër Ty të lavdërojmë.

Ky procesion i të krishterëve gjatë natës së Pashkës, të kujton procesionin pagëzimor prej errësirës dhe vdekjes së kësaj bote në dritën dhe jetën e Mbretërisë së Perëndisë, që kryhej në Kishën e vjetër. Ky është procesioni i kalimit*2 të shenjtë, prej vdekjes në jetë, prej tokës në qiell, prej kësaj jete në atë atë që të do vijë dhe që është pa mbarim. Pastaj këndohet Ungjilli. Tashmë është zakon që Ungjilli i Ngjalljes të këndohet në një vend të caktuar jashtë Kishës. Nëse kjo nuk është e mundur procesioni kthehet në Kishë dhe Ungjilli këndohet në dyert qëndrore të Narteksit. Në disa Kisha Ungjilli këndohet para dyerve ballore të mbyllyra të Kishës. Mbasi prifti thotë me zë të lartë "Lavdi Trinisë së Shenjtë së bashkëqenshme...", këndohet për herë të parë Tropari i Pashkës, së bashku me vargjet e Psalmit 68, me të cilët do të fillojnë të gjitha shërbesat e kishës gjatë periudhës së Pashkës.

Le të ngrihet Perëndia dhe le të përndahen armiqtë e tij dhe le të ikin prej faqes së tij ata që i kanë mëri.
Krishti u ngjall së vdekurish, me vdekje vdekjen shkeli dhe të varrosurve iu fali jetën (Tropari).
Kjo është dita që ka bërë Zoti, le të ngazëllohemi dhe le të dëfrehemi në atë.

Pastaj populli rihyn në Kishë dhe vazhdon shërbesa e Mëngjesores së Pashkës e cila këndohet e gjitha.

Himnet e Kanonit të Ngjalljes së Krishtit, atribuar shën Joan Damaskinit, këndohen me troparin e festës dhe si refrene që përsëriten në mënyrë të vazhdueshme. Kisha është zbukuaruar me lule e me drita. Veshjet janë robat e ndritshme të ngjalljes. Ikona e Pashkës që qëndron në mes të Kishës tregon Krishtin duke shkatërruar dyert e Hadhit dhe duke çliruar Adamin e Evën prej robërisë së vdekjes. Ajo është imazhi i Fitores, i "shkeljes së vdekjes me vdekje". Vazhdon këndimi dhe temjanisja e ikonave dhe popullit, me thirrjen e vazhdueshme të kremtuesit: Krishti u ngjall! Besnikët i përgjigjen: Vërtet u ngjall!

Sot është dit'e ngjalljes, ndriçohu o popull. Pashka e Zotit, Pashka. Se Krishti, Perëndia ynë, na shpuri prej vdekjes tek jeta, prej dheut në qiell, duke kënduar këngën e fitores: Krishti u ngjall së vdekurish! (Kënga e parë e Kanonit të Pashkës).

Pas kanonit këndohen vargjet e pashkës dhe në përfundim të Mëngjesores së Pashkës këndohen Orët e Pashkës*3. Në Përgjithësi, gjatë shërbesave në Pashkë, asgjë nuk është vetëm thjesht lexuar, çdo gjë këndohet me meloditë e gëzuara të festës.

Në mbarim të Orëve, para Meshës Hyjnore, kremtuesi shpall solemnisht të famshmin Predikim të Pashkës të Shën Joan Gojartit. Ky predikim është një ftesë për të gjithë besnikët që të harrojnë mëkatet e tyre dhe të vijnë të plotë në festën e Ngjalljes së Krishtit. I kuptuar literalisht, predikimi është një ftesë zyrtare, ofruar të gjithë anëtarëve të Kishës për të ardhur dhe për të marrë Kungatën e Shenjtë, për të marrë pjesë në Krishtin, Qengjin e Pashkës, tryeza e të cilit është shtruar tani në mes të Kishës. Në disa famulli predikimi zbatohet literalisht dhe të gjithë besnikët marrin dhuratën eukaristike të Darkës së Pashkës.

Mesha Hyjnore e Pashkës fillon menjëherë duke kënduar përsëri troparin e festës me vargjet e Psalmit 68. Vargje të veçantë nga psalmet formojnë gjithashtu antifonet e Meshës, me anë të cilave besnikët lavdërojnë shpëtimin e bërë nga Perëndia:

Le të thërrasë me gëzim tek Zoti, i tërë dheu!
Këndojini emrit të tij, jepini lavde lavdërimit të tij.
I gjithë dheu le të falet e le të lavdërojë Ty! Le të lavdërojë emrin tënd, o i Shumë Lartë!
Që të mund të njohim udhët e tua mbi dhe dhe shpëtimin tënd në tërë kombet.
Lë të të falenderojë populli Ty, o Perëndi! Le të të falenderojë Ty i gjithë populli.

Tropari përsëritet vazhdimisht. Në vend të Himnit Trishenjtor thuhet "Sa u pagëzuat me Krishtin, me Krishtin u veshët". Si Apostull këndohen nëntë vargjet e para të Librit të Veprave të Apostujve. Si Ungjill janë shtatëmbëdhjetë vargjet e para të Ungjillit të Shën Joanit. Proklamimi i Fjalës së Perëndisë i çon besnikët në fillimin e krijimit dhe lajmëron krijimin dhe rikrijimin e botës prej Perëndisë, me anë të Fjalës së gjallë së Perëndisë, Birit të tij Jisu Krisht.

Në fillim ishte Fjala dhe Fjala ishte me Perëndinë dhe Fjala ishte Perëndi... Të gjitha gjërat u bënë me anë të tij... Në atë ishte jeta dhe jeta ishte drita e njerëzve...

Dhe Fjala u bë mish dhe banoi ndër ne; dhe ne soditëm lavdinë e tij, si lavdia e të vetëmlindurit prej Atit, plot hir e të vërtetë... dhe ne të gjithë morëm prej të mbushurit të tij... (Joani 1:1-17).

Vazhdon Mesha e Shën Joan Gojartit, e cila kurorëzohet në Kungimin e shenjtë me Qengjin e Pashkës, në banketin e tij në Mbretërinë e Perëndisë. Përsëri e përsëri këndohet tropari i Pashkës, ndërkohë që besnikët kungohen me atë "që ishte i vdekur dhe është gjallë përsëri" (Zbulesa 2:8).

Në Kishën Orthodhokse festa e ngjalljes quhet Pashka, fjalë që do të thotë Kalim. Ky është Kalimi i ri i Dhiatës së Re dhe të përjetshme, i parathënë nga profetët e vjetër. Ky është Kalimi i përjetshëm nga vdekja tek jeta dhe nga dheu në qiell. Kjo është Dita e Zotit shpallur nga profetët e shenjtë të Perëndisë, "dita që ka bërë Zoti" për gjyqin e tij mbi të gjithë krijimin, dita e fitores së tij finale dhe të përjetshme. Kjo është Dita e Mbretërisë së Perëndisë, dita "që nuk ka natë" sepse "llamba e saj është Qengji" (Zbulesa 21:22-25).

Prandaj, kremtimi i Pashkës në Kishën Orthodhokse, nuk është thjesht një dramatizim historik i ngjarjes së Ngjalljes së Krishtit siç është treguar në Ungjill. Nuk është një paraqitje dramatike e "mëngjesit të parë të Pashkës". Nuk ka ndonjë "shërbesë të lindjes së diellit" meqenëse Mëngjesorja e Pashkës dhe Mesha Hyjnore kremtohen së bashku në orët e para të ditës së parë së javës, me qëllim që t'i japë njerëzve përvojën e "krijimit të ri" të botës dhe t'i lejojë ata të hynë mistikërisht në Jerusalemin e ri, i cili shkëlqen përjetësisht me dritën e Krishtit, duke mundur natën e vazhdueshme të të ligut dhe duke shkatërruar errësirën e kësaj bote mëkatare dhe të vdekshme.

Ndriçohu, ndriçohu, qytet i Ri Jerusalem, se lavdia e Zotit, përmbi ty ka lindur sot. Vallëzo tani dhe gëzohu o Sion dhe ti o Hyjlindëse e pastër dëfrehu në Ngjalljen e Birit tënd.

Ky është një nga himnet kryesore të Pashkës në Kishën Orthodhokse. Ai është frymëzuar nga profecia e Isaisë dhe nga kapitujt e fundit të Zbulesës, sepse është pikërisht Krijimi i Ri, Jerusalemi i Ri, Qyteti Qiellor, Mbretëria e Perëndisë, Dita e Zotit, Dasma e Qengjit me Nusen e tij, që kremtohen e përjetohen në Shpirtin e Shenjtë, gjatë Natës së Shenjtë të Pashkës në Kishën Orthodhokse.



1. Shërbesa e përshkruar në këtë kapitull nga At T. Hopko është shërbesa e kryer në Kishën Ruse. Pjesa më e madhe e shërbesave janë pothuaj të njëjta me ato që kryhen në vendin tonë, por në disa ka pak ndryshime Për këtë arsye, për të mos krijuar konfuzion në lexuesit shqiptarë, këtu do e ndryshojmë pak tekstin sipas tipikosë që mbahet në vendin tonë.

2. Fjala pashkë vjen nga hebraishtja pesah, që do të thotë kalim.

3. Në shumë Kisha enorish tani nuk bëhen Orët, po mbas Mëngjesores fillon direkt Mesha Hyjnore. Në manastire bëhen Orët.

[Albo]

Të Dielat Pas Pashkës


E Diela e Shën Thomait: Antipashka

Në çdo ditë të javës mbas Pashkës, e quajtur nga kisha Java e Ndritshme, shërbesat paskale kremtohen me tërë shkëlqimin e tyre. Procesiom pagëzimor i Pashkës përsëritet çdo dite. Dyert e Bukura të Hierores qëndrojnë të hapura. Gëzimi i Ngjalljes dhe dhurata e Mbretërisë së jetës së ameshuar vazhdon me bollëk. Pastaj, në fond të javes, të Shtunën në mbrëmje kremtohet kujtimi i shfaqjes së Krishtit tek Apostulli Thoma mbas tetë ditësh" (Joani 20:26).

Eshtë e rëndësishme të vihet re, që numri tetë ka një kuptim simbolik në traditën shpirtërore Judeo-Kristiane. Ai tregon diçka më tepër se sa plotësinë dhe përmbushjen; ai tregon Mbretërinë e Perëndisë dhe jetën e botes që vjen, meqenëse shtata eshtë numri i kohës tokesore. Sabati, dita e shtatë, është dita e bekuar e pushimit në kete bote, dita e fundit e javës. "Dita e parë e javes, dita "mbas Sabatit"; theksuar në të gjithë Ungjijtë si dita e Ngjalljes së Krishtit (Marku 16:1, Matheu 28:1, Lluka 24:1, Joani 20:1, 19) ështe pra "dita e tetë" dita përtej kufijve të kësaj bote, dita që qëndron për jetën e botës së ardhshme, dita e pushimit të amëshuar e Mbretërisë së Perëndisë. (Shih Hebrejtë 4).

E Diela mbas Pashke, e quajtur e Diela e Dytë është kështu dita e tetë e kremtimt paskal, dita e fundit e Javës së Ndritshme, Prandaj edhe është quajtur Antipashka, sepse vetëm në këtë ditë në Kishën e vjetër, të porsa të pagëzuarit i hiqnin rrobat e tyre të bardha të pagëzimit dhe hynin përsëri në jetën e kësaj bote.

Në shërbesat e Kishës i vihet theksi shfaqjes së Krishtit tek Apostulli Thoma. Rëndësia e ditës vjen tek ne nëpërmjet fjalëve të Ungjillit:

Pastaj i tha Thomait: "Vëre gishtin këtu dhe shiko duart e mia; dhe shtrije dorën e vëre në brinjën time; dhe mos u bëj i pabesë, por besëtar. Edhe Thomai u përgjigj e i tha "Zoti im dhe Perëndia im!" Jisui i thotë: "Sepse më pe besove, lum ata që nuk panë dhe besuan" (Joani 20:27-29).

Ne nuk e kemi parë Krishtin me sytë fizikë dhe as e kemi prekur trupin e tij të ngjallur me duart tona, por në Shpirtin e Shenjtë ne e kemi parë dhe shijuar Fjalën e Jetës (I Joani 1:1-4) dhe kështu ne besojmë.

Në çdo shërbesë ditore deri në Ditën e Ngjitjes (Shestja), ne këndojmë Troparin e Pashkës. Në secilën nga shërbesat e të Dielave pas Pashke, duke filluar me të Dielën e Shën Thomait, ne këndojmë kanonin dhe himnet e Pashkës dhe përsërisim kremtimin e "ditës së parë të javës", në të cilën Krishti u ngjall së vdekurish. Këndimet e Apostullit janë prej Veprave të Apostujve, ku tregohet për të krishterët e parë, të cilët jetuan në Kungim me Zotin e Ngjallur. Këndimet e Ungjillit janë nga Ungjilli i Shën Joanit, konsideruar nga shumë, si një Ungjill që u shkruajt kryesisht për ata që janë të porsa pagëzuar në jetën e re të Mbretërisë së Perëndisë, nëpërmjet vdekjes dhe rilindjes në Krishtin, në emër të Shën Trinisë. Arsyeja për këtë opinion qëndron në faktin se të gjitha "shenjat", siç quhen mrekullitë në Ungjillin e Shën Joanit, kanë të bëjnë me temat misterore që përfshijnë ujin, verën dhe bukën. Kështu, secila nga të Dielat mbas të Dielës së Shën Thomait, me përjashtim të së tretës, i kushtohet kujtimit të njërës prej këtyre "shenjave".


E Diela e Myrrëprurseve

E diela e tretë mbas Pashke i kushtohet grave myrrëprurëse, të cilat u kujdesën për trupin e Shpëtimtarit në vdekjen e tij dhe ishin dëshmitaret e para të Ngjalljes së tij. Të tre troparet e të Premtes së Zezë këndohen përsëri dhe formojnë temën e ditës:

Bujari Josif, pasi e zbriti trupin tënd prej Kryqit të Çmuar, e mbështolli me një savan të paqmë, e leu me vajëra erëmirë dhe e vuri në një varr të ri.

Zbrite në vdekje dhe në varr për ne, ti o jetë e pavdekshme, Ferrin të vdekur e shtrive kur ndriçove si Perëndi.

Një ëngjëll u qëndroi para grave myrrëprurse dhe iu tha: Myrra është e përshtatshme për të vdekurit, por Krishti e tregoi veten të çliruar nga prishja! Prandaj shpallni: Zoti u ngjall dhe i fal botës mëshirë e shpëtim.



E Diela e Ulokut

E Diela e katërt i kushtohet shërimit të ulokut prej Krishtit (Joani 5). Ky njeri u shërua nga Krishti ndërsa po priste që dikush ta zbriste në pellgun e ujit. Nëpërmjet pagëzimit në Kishë, ne gjithashtu jemi shëruar dhe shpëtuar nga Krishti për jetën e amëshuar. Kështu, kjo ngjarje na tregon se edhe ne së bashku me ulokun duhet që "të mos mëkatojmë më që të mos na bëhet ndonjë gjë më e keqe" (Joani 5:14).


Festa e Mes-Rushajeve

Në mes të javës së katërt, kremtohet solemnisht dita në mes të Pashkës dhe Rushajeve. Kjo quhet festa e Mes-Rushajeve, në të cilën Krishti "në mes të festës" i mëson njerëzit për misionin e tij shpëtimtar dhe i ofron të gjithëve "ujin e gjallë" (Joani 7:14, 38). Përsëri ne kujtohemi për praninë e Mësuesit dhe për premtimin e tij shpëtimtar: "Nëse dikush ka etje, le të vijë tek unë e të pijë" (Joani 7:37). Ne mendojmë përsëri për vdekjen dhe ngjalljen tonë me Krishtin në Pagëzimin tonë dhe për marrjen e Shpirtit të Shenjtë prej Tij në Mirosjen. Ne "shohim mbrapa njerën dhe paramarrim tjetrën" siç thotë një nga himnet e festës. Ne e dimë që i përkasim mbretërisë së Krishtit të Ngjallur, ku "Shpirti dhe Nusja thonë 'Eja!' Dhe ai që ka etje, le të vijë; dhe ai që do, le të marrë si dhuratë ujin e jetës" (Zbulesa 22:17, Isaia 55:1).

Në mesin e festës o Shpëtimtar, shuaje etjen e shpirtit tim me ujin e gjallë, siç i ke premtuar të gjithëve: Nëse dikush ka etje, le të vijë të pijë! O Krisht Perëndi, Burim i jetës, lavdi më Ty (Përlëshorja).

Krishti Perëndi, Krijuesi dhe Zoti i të gjithave, i ftoi të gjithë në mes të festës: Ejani dhe pini ujin e pavdekësisë! Ne falemi para Teje dhe thërrasim plot besim: Falna mëshirat e tua, se Ti je Burimi i jetës sonë! (Shkurtorja).


E Diela e Samaritanes

E Diela e pestë flet për një grua nga Samaria me të cilën Krishti foli në pusin e Jakovit (Joani 4). Edhe këtu tema është për "ujin e gjallë" dhe njohjen e Jisuit si Mesia i Perëndisë (Joani 4:10-11; 25-26). Kjo na kujton për jetën tonë të re në atë, për pirjen tonë nga "uji i gjallë", për adhurimin tonë të vërtetë të Perëndisë në kohën e krishterë mesianike, "në Frymë dhe në të Vërtetë" (Joani 4:23-24). Ne shohim gjithashtu që shpëtimi i ofrohet të gjithëve: Judejve dhe Kombeve, burrave dhe grave, shenjtorëve dhe mëkatarëve.


E Diela e të Verbërit

E Diela e gjashtë përkujton shërimin e një njeriu që kishte lindur i verbër (Joani 9). Ne jemi të identifikuar me këtë njeri, i cili arriti të shohë dhe ta njohë Jisuin si Birin e Perëndisë. Zoti i ka lyer sytë tanë me dorën e tij hyjnore dhe i ka larë ato me ujin e pagëzimit (Joani 9:6-11).

Jisui përdori baltë me pështymë dhe i tha të verbërit të shkonte e të lahej në pellgun e Siloamit. Ai e bëri këtë në ditën e Sabatit, ditë në të cilën, të pështyrët, baltëbërja dhe larja ishin të ndaluara. Duke i shkelur këto ligje rituale të Judejve, Jisui tregoi që Ai është me të vërtetë Zoti i Sabatit dhe, si i tillë, Ai është i barabartë me Perëndinë Atë, i Cili, sipas traditës Judaike, është i vetmi që punon në ditën e Sabatit, duke drejtuar botën e tij.

Pati një skandal në shërimin e të verbërit në ditën e Sabatit. Ai u nda nga sinagoga për shkak të besës së tij në Krishtin. E tëra Kisha e ndoqi këtë njeri në rrugën e saj, duke e ditur se ata që nuk e shohin Jisuin si Zot, janë me të vërtetë të verbër dhe mbeten në mëkatet e tyre (Joani 9:41). Të tjerët kanë dritën e jetës dhe mund ta shohin dhe ta njohin Birin e Perëndisë, sepse "ti e ke parë; është pikërisht ai që po të flet" (Joani 9:37).

I Verbuar plotësisht, nga sytë e shpirtit, tek ty vij o Krishti im, porsi i verbëri në Ungjill dhe i penduar thërras me lot: Ndritmë në të errët, o dritë e qiellit! (Shkurtorja).

[Albo]

Ngjitja (Shestja)

Jisui nuk jetoi me nxënësit e tij mbas ngjalljes, siç kishte bërë para vdekjes së tij. I mbushur me lavdinë e hyjnisë së tij, Ai u shfaq në kohë dhe vende të ndryshme tek njerëzit i tij, duke i siguruar ata, se ishte me të vërtetë i gjallë në trupin e tij të ngjallur dhe të lavdëruar.

Atyre, pasi pati vuajtur, iu paraqit i ngjallur me shumë prova bindëse, duke u parë prej tyre për dyzet ditë dhe duke folur për gjërat e Mbretërisë së Perëndisë (Veprat 1:3).

Duhet të vihet re se periudha dyzetë ditë përdoret shumë herë në Shkrimin e Shenjtë dhe tregon një periudhë kohore plotësimi e mjaftueshmërie (Gjeneza 7:17; Eksodi 16:35; Gjyqtarët 3:11; I Samueli 17:16; I Mbretërit 19:8; Jona 3:4; Matheu 4:2).

Ditën e dyzet mbas Pashkës së tij, Jisui u ngjit në qiell, për t'u lavdëruar në të djathtën e Perëndisë (Veprat 1:9-11; Marku 16:19; Lluka 24:51). Ngjitja e Krishtit është nisja e Tij e fundit fizike nga kjo botë mbas Ngjalljes. Ajo është plotësimi zyrtar i misionit të Tij në këtë botë, si Shpëtimtari Mesianik. Eshtë kthimi i tij i lavdishëm tek Ati, që e dërgoi atë në botë për të kryer veprën që i kishte dhënë për të bërë (Joani 17:4-5).

...dhe ndërsa po i bekonte, u nda prej tyre dhe e morën lart në qiell. Dhe ata, pasi e adhuruan, u kthyen në Jerusalem me gëzim të madh... (Lluka 24:51-52).

Kremtimi i Ngjitjes, siç janë edhe të gjitha kremtimet e tilla festive, nuk është thjesht një kujtim i një ngjarjeje të jetës së Krishtit. Me të vërtetë, Ngjitja vetë, nuk duhet kuptuar sikur të ishte thjesht një ngjarje mbinatyrale e një njeriu që po fluturon tej në qiejtë. Shkrimi i Shenjtë thekson nisjen fizike të Krishtit dhe lavdërimin e tij me Perëndinë Atë, bashkë me gëzimin e madh që nxënësit patën kur morën premtimin e Shpirtit të Shenjtë, i cili do të vinte për të siguruar praninë e Zotit tek ata, duke i aftësuar që të bëheshin dëshmuesit e tij deri në skajet e dheut (Lluka 24:48-53; Veprat 1:8-11; Matheu 28:16-20; Marku 16:16-19).

Në Kishë, besimtarët në Krishtin, i kremtojnë këto realitete me bindjen se nisja e Krishtit prej kësaj bote u bë për ata dhe për të gjithë njerëzit. Zoti niset për t'u lavdëruar me Perëndinë Atë dhe për të na lavdëruar ne me vetveten e Tij. Ai shkon që të "përgatisë një vend" për ne dhe për të na marrë ne gjithashtu në lumërinë e pranisë së Perëndisë. Ai shkon për t'i hapur rrugën çdo mishi drejt "hierores qiellore... Shenjtërores që s'është bërë me duar" (Shih Hebrejtë 8-10). Ai shkon për të dërguar Shpirtin e Shenjtë, që buron prej Atit, që jep dëshmi në botë për Të dhe Ungjillin e Tij, duke e bërë atë fuqimisht të pranishëm në jetën e nxënësve të Tij.

Himnet liturgjike të festës së Shestjes i këndojnë të gjitha këto gjëra. Vargjet antifonalë të Meshës Hyjnore janë marrë prej Psalmeve 47, 48 dhe 49.

Përlëshorja e festës që këndohet në hyrjen e vogël, këndohet gjithashtu si himn pas-Kungimor.

U ngjite në lavdi o Krisht Perëndia ynë dhe u gëzuan nxënësit e tu nga premtimi i Shpirtit të Shenjtë dhe me bekimin u siguruan se Ti je Biri i Perëndisë, Shpëtimtari i Botës! (Përlëshorja).

Mbasi e mbarove veprën për ne përmbi dhe dhe bashkove qiellin me dhenë, u ngjite me lavdi, o Krisht Perëndia ynë, por pa u ndarë prej atyre që të duan ty, duke mbetur me ata dhe duke thënë: Ja unë jam me ju dhe askush nuk do jetë kundër jush! (Shkurtorja).

[Albo]

Rushajet (Pesëdhjetorja) Zbritja e Shpirtit të Shenjtë

Në Dhiatën e Vjetër Pesëdhjetorja (Pentekostia) ishte festa që kremtohej pesëdhjetë dite pas Pashkës. Ashtu siç Pashka kremton eksodin e Izraelitëve nga skllavëria e Egjiptit kështu edhe Pesëdhjetorja kremton dhënien e dhjetë urdhërimeve nga Perëndia Moisiut, në malin e Sinart.

Në Dhiatën e Re të Mesias, ngjarja e Pashkës merr një kuptim të ri, si kremtimi i vdekjes dhe ngjalljes së Krishtit, "eksodi" i njerëzve prej kësaj bote mëkatare në Mbretërinë e Perëndisë. Po, gjithashtu në Dhiatën e Re, festa e Rushajeve (Pesëdhjetorja) është përmbushur dhe rinuar me ardhjen e "ligjit të ri", zbritjes së Shpirtit të Shenjte mbi nxënësit e Krishtit.

Kur erdhi dita e Rushajeve, ata ishin të gjithë bashkë, në një mendje të vetme në të njëjtin vend. Dhe befas nga qielli erdhi një ushtimë, si ajo e një ere që fryn furishëm dhe e mbushi gjithë shtëpinë ku ata po rrinin. Dhe u dukën mbi ata gjuhë si prej zjarri, të cilat ndaheshin dhe qëndronin mbi secilin prej tyre. Edhe u mbushën të gjithë me Shpirtin e Shenjtë... (Veprat 2:1-4).

Shpirti i Shenjtë, të cilin Krishti u kishte premtuar nxënësve të tij, erdhi ditën e Rushajeve. (Joani 14:26, 15:26; Lluka 24:49; Veprat 1:5) Apostujt morën "fuqi prej së larti" dhe filluan të predikonin dhe të jepnin dëshmi për Jisuin si Krishtin e ngjallur, Mbretin dhe Zotin. Tradicionalisht, ky moment është quajtur ditëlindja e Kishës.

Në shërbesat liturgjike të festës së Rushajeve, ardhja e Shpirtit të Shenjtë kremtohet bashkë me zbulesën e plotë të Trinisë Hyjnore: Atit, Birit dhe Shpirtit të Shenjtë. Plotësia e Hyjnisë u shfaq në ardhjen e Shpirtit tek njerëzit dhe himnet e Kishës e kremtojnë këtë shfaqje si veprën finale të vetëzbulesës dhe vetëadhurimit të Perëndisë në botën e krijuar prej Tij. Për këtë arsye, e Diela e Rushajeve në Traditën Orthodhokse është quajtur gjithashtu, Dita e Shën Trinisë. Shpesh, në këtë ditë, ikona e Shën Trinisë - veçanërisht ajo e tre figurave engjëllore që iu shfaqën Abrahamit, stëratit të besës së krishterë - vendoset në qendër të Kishës. Gjithashtu, në këtë ditë përdoret edhe ikona e Rushajeve, e cila tregon gjuhët e zjarrit mbi Shën Marinë dhe Dymbëdhjetë Apostujt, prototipi origjinal i Kishës, të cilët janë ulur në unitet, duke rrethuar një imazh simbolik të "kozmosit", botës.

Në Rushajet, ne kemi përmbushjen finale të misionit të Jisu Krishtit dhe fillimin e periudhës mesianike të Mbretërisë së Perëndisë, e cila është e pranishme mistikërisht në këtë botë në Kishën e Mesias. Për këtë arsye, dita e pesëdhjetë është fillimi i epokës që është tej kufijve të kësaj bote. Pesëdhjeta, është numri i përmbushjes së përjetshme dhe qiellore, në traditën e devotshmërisë mistike Judeo-Kristiane: shtatë herë shtatë, plus një.

Kështu, Pesëdhjetorja është një ditë apokaliptike, që do të thotë dita e zbulesës finale. Ajo është quajtur gjithashtu një ditë eskatologjike, që do të thotë dita e mbarimit final dhe të përsosur (në greqisht eskaton do të thotë mbarim, fund). Sepse, kur do vijë Mesia dhe do të afrohet Dita e Zotit, inagurohen "ditët e fundit", për të cilat "Perëndia dekraron: ...Unë do të derdh nga Fryma ime në çdo mish." Kjo është një profeci e vjetër, së cilës Apostull Pietri i referohet në predikimin e parë të Kishës së krishterë, që u predikua të Dielën e parë të Rushajeve (Veprat 2:17; Joel 2:28-32).

Duhet ta themi përsëri që festa e Rushajeve nuk është thjesht kremtimi i një ngjarjeje, që ndodhi shumë shekuj më parë. Ajo është kremtimi i çfarë duhet të ndodhë me ne në Kishë sot. Ne të gjithë kemi vdekur e jemi ngjallur me Mbretin-Mesia dhe të gjithë e kemi marrë Shpirtin e tij të Tërëshenjtë. Ne jemi "tempujt e Shpirtit të Shenjtë". Shpirti i Perëndisë banon ndër ne (Romanët 8; I Korinthianët 2-3; II Korinthianët 3; Galatianët 5; Efesianët 2-3). Ne, nëpërmjet anëtarësisë në Kishë, kemi marrë "vulën e dhuratës së Shpirtit të Shenjtë" në misterin e Mirosjes. Rushajet kanë ndodhur tek ne.

Mesha Hyjnore e Rushajeve na kujton pagëzimin tonë në Krishtin me vargjet nga Galatianët, të cilët përsëri zëvëndësojnë Himnin Trishenjtor. Vargje të veçantë nga psalmet zëvëndësojnë, gjithashtu, psalmet e zakonshëm të antifonëve të Meshës. Apostulli dhe Ungjilli na tregojnë ardhjen e Shpirtit tek njerëzit. Shkurtorja flet për përmbysjen e Babelit, meqenëse tani Perëndia i bashkon kombet në unitetin e Shpirtit të tij. Përlëshorja shpall kapjen e tërë gjithësisë në rrjetën e Perëndisë, nëpërmjet veprës së Apostujve të frymëzuar. Himnet O Mbret Qiellor dhe Pamë Dritën e Vërtetë, këndohen për herë të parë qysh prej Pashkës, duke e thirrur Shpirtin e Shenjtë "të vijë e të banojë ndër ne" dhe duke shpallur që "ne kemi marrë Shpirtin qiellor". Ndërtesa e Kishës është zbukuruar me lule dhe me gjethet e gjelbëra të verës, për të treguar se Fryma hyjnore e Perëndisë vjen të rinojë të gjithë krijimin si "Shpirti jetëbërës". Në Hebraisht fjala Shpirt, frymë dhe erë është e njëjta fjalë, ruah.

[b]I bekuar je, o Krisht Perëndia ynë, që i tregove peshkatarët të gjithurtë, duke iu dërguar Shpirtin e Shenjtë dhe me anën e tyre rrjetore tërë botën, o Njeridashës, lavdi më Ty! (Përlëshorja).

Kur i Larti zbriti dhe përzjeu gjuhët, i përndau kombet. Por, kur dërgoi gjuhët e zjarrta, të gjithë i thirri në bashkim. Prandaj, me një zë, ne lavdërojmë Shpirtin e Tërëshenjtë (Shkurtorja).

Mbrëmësorja e Madhe e mbrëmjes së Rushajeve përmban tre lutje të gjata, në të cilat besnikët bien në gjunjë për të parën herë qysh prej Pashkëve. E Hëna mbas Rushajeve, në Kishën Orthodhokse është festa e Shpirtit të Shenjtë dhe e Diela mbas Rushajeve është e festa e Gjithë Shenjtorëve. Kjo është pasojë logjike e liturgjisë, meqenëse ardhja e Shpirtit të Shenjtë përmbushet në njerëzit me anë të bërjes së tyre shenjtorë dhe ky është qëllimi i krijimit dhe i shpëtimit të botës.

"Kështu thotë Zoti: Shenjtërohuni, pra dhe jini të shenjtë, sepse unë Perëndia juaj jam i shenjtë" (Levitiku 11:44-45; i Pietri 1:15-16).

[Albo]

Krishtlindja

Kremtimi i festës së Lindjes së Krishtit, në Kishën Orthodhokse është modeluar sipas kremtimit të festës së Njalljes së Zotit. Festa paraprihet nga një agjërim dyzetëditësh, me ditë të veçanta përgatitore, të cilat lajmërojnë afrimin e Lindjes së Shpëtimtarit. Kështu, në ditën e Shën Andreas (30 nëndor) dhe në ditën e Shën Nikollës (6 dhjetor), këndohen këngë që lajmërojnë ardhjen e ditëlindjes së Zotit.

Stolisu o Shpellë, bëhu gati o Grazhd. O Barinj dhe ju o Magë, sillni dhuratat dhe jipni dëshmi. Sepse Virgjëresha do të lindë Krishtin... (Himn Mbrëmësor i së Kremtes të Shën Nikollës).

Në vigjiljen e Krishtlindjes, këndohen Orët Mbretërore dhe bashkë me Mbrëmësoren shërbehet Mesha Hyjnore e Shën Vasilit. Në këtë shërbesë këndohen profecitë e Dhiatës së Vjetër rreth Lindjes së Krishtit, duke theksuar profecinë e Mikeas, e cila e parathotë Bethlehemin si vendlindjen e Shpëtimtarit dhe profecitë e Isaisë rreth ardhjes dhe karakterit të Mesias:

Vetë Zoti do t'ju japë një shenjë: Ja, një virgjëreshë do të mbetet me barrë dhe do të lindë një fëmijë, të cilin do ta quajnë Emanuel, që do të thotë Perëndia është me ne (Isaia 7:14-15).

Perëndia është me ne, merreni vesh ju të gjithë o kombe dhe nënshtrohuni, sepse Perëndia është me ne (Isaia 8:9).

Sepse na ka lindur një fëmijë, një djalë na është dhënë. Mbi supet e tij do të jetë mbretërimi dhe do të quhet i Mrekullueshëm, Këshilltar, At i Përjetshëm, Princ i Paqes. Nuk do të ketë të sosur rritja e mbretërimit dhe paqes së tij (Isaia 9:6-7).

Vigjilja e Krishtlindjes fillon me Pasdarkën e madhe, ku theksohet përsëri me një këndim solemn se Perëndia është me ne, si dhe fjalët e profecisë së Isaisë. Në Pasdarkën, gjithashtu këndohen Përlëshorja dhe Shkurtorja e festës, të shoqëruara me himne të veçanta, që lavdërojnë Lindjen e Shpëtimtarit. Thuhen, gjithashtu litani të veçanta dhe të gjata ndërmjetësimi, si dhe bëhet bekimi i pesë bukëve, grurit dhe verës, që ndahen ndërmjet besnikëve dhe vajit, me të cilin lyhen besnikët. Kjo pjesë e vigjiljes, që bëhet në çdo festë të madhe quhet litia ose artoklasia ose bekimi i pesë bukëve.

Në fillim të Mëngjesores së Krishtlindjes, e cila së bashku me Pasdarkën formon Vigjiljen e Krishtlindjeve, këndohen gjashtë psalmet mëngjesorë, duke filluar si zakonisht me fjalët: Lavdi Perëndisë në të lartat dhe mbi dhenë paqe dhe mbi njerëzit mirëdashje (Lluka 2:14).

Në shërbesat e Krishtlindjes, këto fjalë të këngës engjëllore, normalisht këndohen me një solemnitet më të madh se zakonisht. Mëngjesorja e Krishtlindjes vazhdon si zakonisht. Këndimi i Ungjillit prej Matheut (1:18-25) tregon lindjen e Krishtit dhe gjithë himnet e vargjet lavdërojnë ardhjen e tij në tokë.

Krishti lindet, lavdërojeni. Krishti prej qiellit përpara dilini. Krishti mbi dhë, lartësohuni. Këndojini Zotit tërë dheu. Dhe me ngazëllim përhimnojeni popuj. Se u lavdërua (Kënga e Parë e Kanonit të Krishtlindjes).

Mesha e Krishtlindjes fillon me psalmet e lavdërimit. Përlëshorja dhe Shkurtorja shënojnë hyrjen me Ungjillin. Rreshtat, që flasin për pagëzimin, prej Galatianëve 3:27, përsëri zëvendësojnë Trishenjtorin. Apostulli është nga Galatianët.

Por, kur u mbush koha, Perëndia dërgoi Birin e tij, të lindur prej gruaje, të nënshtruar ligjit, që të shpërblente ata që ishin nën ligj, që ne të fitojmë birërinë. Dhe, duke qenë se jeni bij, Perëndia dërgoi Frymën e Birit të tij në zemrat tuaja që thërret: "Aba! Atë!". Prandaj, ti nuk je më shërbëtor, por bir; dhe në qoftë se je bir je dhe trashëgimtar (Galatianët 4:4-7).

Këndimi i Ungjillit është historia familjare e Krishtlindjes nga Ungjilli i Matheut (2:1-12) dhe Mesha vazhdon normalisht. Pastaj, kemi një kremtim të veçantë dyditësh, kushtuar Marisë Hyjlindëse dhe Shën Stefanit, Dëshmorit të Pare. Periudha e gëzuar e Krishtlindjes shtrihet deri në Ujin e Bekuar. Gjatë kësaj kohe këndohen këngë dhe agjërimi dhe rënia në gjunj nuk kërkohet nga Kisha.

Festa e Krishtlindjes titullohet zyrtarisht Lindja në Mish e Zotit dhe Perëndisë dhe Shpëtimtarit tonë Jisu Krisht. Në Krishtlindje ne kremtojmë lindjen si njeri të Birit të Perëndisë, të atij që së bashku me Atin dhe Shpirtin e Shenjtë është me të vërtetë Perëndi në jetë të jetëve. Prandaj ne këndojmë në Kishë.

Virgjëresha lindi sot të përmbiqenshmen Fjalë, edhe dheu i blaton të paafruarit shpellën; Engjëjtë, me barinjtë po lavdërojnë, Magët pra, bashkë me yllin po udhëtojnë; se për ne ka lindur Krishti, si djalë foshnjë, i parëjetëshmi Zot.

Festa e Krishtlindjes, për katër shekujt e parë, nuk ishte një festë e ndarë e Kishës. Ajo kremtohej së bashku me Epifaninë (Ujin e Bekuar), në një nga festat me të mëdha, të shfaqjes së Perëndisë në tokë në formën njerëzore të Mesia së Izraelit. Krishtlindja filloi të festohej si e tillë në 25 dhjetor, për të kundërballancuar festivalin pagan të Diellit të Pamposhtur. Ajo u vendos nga Kisha në mënyrë të ndërgjegjshme, si një orvajtje për të mundur besimin e rremë të paganëve. Prandaj, në përlëshoren e festës, gjejmë një polemikë kundër adhurimit të diellit dhe të yjeve dhe thirrjen për adhurimin e Krishtit, Diellit të Vërtetë të Drejtësisë (Malakia 4:2), i cili është adhuruar nga të gjithë elementët e natyrës.

Lindja jote, o Krisht Perëndi dhe Zot, i lindi botës dritën e dijes së hyjshme; se ata që adhuronin çdo yll në qiell, si sot prej yllit po mësoheshin, ty t'adhurojnë, Diellin e Drejtësisë dhe të të njohin si Lindjen që lartazi (Lluka 1:78, përkthyer si Agim), o Zot lavdi më Ty! (Përlëshorja).

Kështu, festa e Krishtlindjes, është kremtimi i shpëtimit të botës nëpërmjet Birit të Perëndisë, i cili u bë njeri për ne, që me anën e tij, ne të mund të bëhemi hyjnorë, bij të Perëndisë Atë, me anë te banimin ndër ne të Shpirtit të Shenjte.

[Albo]

Uji i Bekuar (Epifania)

Gjashtë Janari është festa e Ujit të Bekuar (Epiania). Fillimisht ishte vetëm një festë e "shfaqjes së Perëndisë" në botë, në formë njerëzore. Ajo përfshinte kremtimin e Lindjes së Krishtit, adhurimin e Magëve dhe gjithë ngjarjet e fëmijërisë, si rrethprerjen dhe paraqitjen në Tempull, si edhe pagëzimin prej Joanit në Jordan. Nuk ka dyshim, që kjo festë, si edhe Pashka dhe Rushajet, u kuptua si përmbushja e një feste të mëparshme judaike, në këtë rast, Festa e Dritave.

Epifani do të thotë shfaqje e sipërme. Festa quhet shpesh, sikurse është në librat e shërbesave orthodhokse, Theofani, që do të thotë shfaqje e Perëndisë. Theksi në këtë festë është në shfaqjen e Jisuit, si Mesia njerëzor i Izraelit dhe Bir hyjnor i Perëndisë, Njëri nga Trinia e Shenjtë me Atin dhe Shpirtin e Shenjtë.

Kështu, në pagëzimin prej Joanit në Jordan, Jisui e identifikoi vetveten me mëkatarët, si "Qengji që ngre mëkatin e botës" (Joani 1:29), i "Dashuri" i Atit, detyra mesianike e të cilit është t'i çlirojë njerëzit prej mëkateve të tyre (Lluka 3;21, Marku 1:35). Dhe Ai është zbuluar si njëri prej Trinisë së Shenjtë, i dëshmuar nga zëri i Atit dhe prej Shpirtit në formën e pëllumbit. Kjo është epifania qëndrore, që lavdërohet në himnin kryesor të festës:

Kur pagëzoheshe në Jordanin, o Zot për ne ahere falja e Shën Trinisë kudo u shfaq, se zëri i Atit po na dëshmonte për Ty faqeza dhe Bir të dashur të tij po të quante, edhe Shpirti i Shenjtë si një pëllumb, vërtetonte çdo fjalë me siguri. O Krisht Perëndi, që u shfaqe dhe ndriçove botën, lavdi më Ty! (Përlëshorja).

U Shfaqe me lavdi, në tërë botën, edhe Drita Jote ndriçoi mbi ne sot, pra të himnojmë me kuptim: Erdhe dhe zbulove vetveten, O Dritë e Paafrueshme (Shkurtorja).

Shërbesat e Epifanisë janë renditur njësoj si ato të Knshtlindjes, ndonëse historikisht është e sigurtë se ato të Krishtlindjes imituan ato të Epifanisë meqenëse u themeluan më vonë. Përsëri kemi Orët Mbretërore dhe Meshën e Shën Vasilit, të kremtuar së bashku me Mbrëmësoren në vigjiljen e festës.

Profecitë e Epifanisë përsërisin Perëndia është me ne nga Isaia dhe theksojnë parashikimin e ardhjes së Mesias, si edhe të pararendësit të tij Joan Pagëzorit:

Zëri i njërit që bërtet në shkretëtirë: Përgatisni udhën e Zotit, drejtoni shtigjet e tij! Çdo luginë të jetë e mbushur dhe çdo mal e koder të jetë sheshuar; të shtrëmbërat të drejtohen dhe rrugët e ashpra të sheshohen dhe çdo mish të shohë shpëtimin e Perendisë (Isaia 40:3-5; Lluka 3:4-6).[/b]

Përsëri, në fillimin e Meshës Hyjnore të festës, këndohen psalme të veçantë dhe rreshtat pagëzimore të Galatianëve 3:27 zëvëndësojnë Himnin Tri-Shenjtor. Këndimet nga Ungjilli në shërbesat e Epifanisë tregojnë pagëzimin e Zotit prej Joanit në Lumin e Jordanit. Apostulli i kënduar në Meshën Hyjnore tregon se çfarë solli shfaqja e Zotit, e cila është epifania hyjnore.

Sepse hiri shpëtimtar i Perëndisë iu shfaq tërë njerëzve dhe na mëson të mohojmë pabesinë dhe lakminë e botës, sepse ne rrojmë me urtësi, me drejtësi dhe me perëndishmëri në këtë jetë, duke pritur shpresën e lumur dhe të shfaqurit e lavdisë të të madhit Perëndi dhe të Shpëtimtarit tonë Jisu Krisht, i cili e dha veten për ne, për të na shpërblyer nga çdo paudhësi dhe për të na pastruar për veten e tij si një popull të veçantë e të zellshëm në vepra të mira (Tito 2:11-14).

Tipari kryesor i festës së Epifanisë është Bekimi i Madh i Ujit. Ai kryhet dy herë, në vigjiljen e Epifanisë, mbas Meshës së Shën Vasilit dhe mbas Meshës së vetë ditës. Shërbesa fillon me këndimin e himneve të veçanta dhe me temjanisjen e ujit, që është vendosur në mes të kishës.1 I rrethuar me lule dhe me qirinj, ky ujë qëndron për botën e mrekullueshme të krijimit fillestar të Perëndisë dhe për lavdërimin e fundit nëpërmjet Krishtit ne Mbretërinë e Perëndisë. Shpesh herë shërbesa kryhet jashtë Kishës, në një vend ku uji rrjedh natyrshëm.

Zëri i Zotit po thërret mbi ujërat e thotë: Ejani të gjithë, merrni Shpirtin e urtësisë, Shpirtin e kuptimin dhe Shpirtin e frikës së Perëndisë, Zotit Jisu Krisht që u shfaq në Jordan.

Sot bekohet natyra e ujrave, sot Jordani po hapet në dysh dhe valët e tij po qëndrojnë, duke parë Zotin të pagëzohet.

Si njeri erdhe në lumë, o Mbreti ynë Jisu Krisht, edhe kërkon të pagëzohesh si shërbëtor për mëkatet tona, nga dora e Profetit (Joan), O Njeridashës (Himne të Bekimit të Madh të Ujit).

Pastaj janë tre këndime nga Profecia e Isaisë, të cilat flasin për kohën mesianike:

Shkretëtira dhe dheu i thatë do të gëzohen, vetmia do të ngazëllohet dhe do të lulëzojë si trëndafili, le të lulëzojë me bollëk, le të gëzohet gjithçka... (Isaia 35:1-10).

O ju të gjithë që keni etje, ejani tek ujërat dhe ju që nuk keni para ejani blini dhe hani! Ejani, blini pa para dhe pa paguar verë dhe qumësht... (Isaia 55:1-13).

Me gëzim merrni ujë nga burimet e shpëtimit. Atë ditë do të thoni: "Kremtoni Zotin, thërrisni emrin e tij, i bëni të njohura veprat e tij... Këndojini lavde Zotit... Bërtit e ngazëllohu nga gëzimi... (Isaia 12:3-6).

Mbas këndimit të Apostullit (I Korinthianët 1:10-14) dhe Ungjillit (Marku 1:9-11), thuhet litania e madhe e veçantë, duke e thirrur hirin e Shpirtit të Shenjtë të vijë mbi ujin dhe mbi të gjithë ata që marrin pjesë në të. Ajo mbaron me lutjen madhështore të lavdërimit kozmik të Perëndisë, në të cilën Krishti thirret të shenjtërojë ujin, të gjithë njerëzit dhe të gjithë krijimin, nëpërmjet shfaqjes së pranisë së tij hyjnore dhe shenjtëruese, me anë të banimit të Shpirtit të Shenjtë, të Mirë e Jetëbërës.

Kur këndohet përlëshorja e festës, kremtuesi zhyt kryqin në ujë tri herë dhe pastaj vazhdon, duke spërkatur me ujin në katër drejtimet e horizontit. Pastaj, ai bekon popullin dhe shtëpitë e tyre me ujin e shenjtëruar, i cili qëndron për shpëtimin e gjithë njerëzve dhe gjithë krijimit, të cilin Krishti e ka prekur nëpërmjet "epifanisë" së tij në mish, për jetën e Botës.

Disa njerëz mendojnë se bekimi i ujit dhe praktika e pirjes dhe spërkatjes me të është një "paganizëm", i cili ka hyrë gabimisht në Kishën e Krishterë. Por, ne e dimë se ky ritual praktikohej nga Populli i Perëndisë në Dhiatën e Vjetër dhe se në Kishën e Krishterë ka një kuptim shumë të rëndësishëm dhe të veçantë.

Të krishterët besojnë se qysh kur Biri i Perëndisë mori mish njerëzor dhe u zhyt në ujërat e Jordanit, e tërë materia u shenjtërua dhe u pastrua në atë, u la prej cilësive të saj që kishin të bënin me vdekjen, te trashëguara nga i ligu dhe nga dobësia e ligësia e njerëzve. Në epifaninë e Zotit i gjithë krijimi bëhet përsëri i mirë, me të vërtetë "shumë i mirë", ashtu siç vetë Perëndia e shpalli atë në fillim, kur "Shpirti i Perëndisë vërtitej mbi faqen e ujrave" (Gjeneza 1:2) dhe kur "Fryma e Jetës" u fry në njeriun dhe në gjithçka që bëri Perëndia (Gjeneza 1:30; 2:7).

Bota dhe gjithçka në të është me të vërtetë "shumë e mirë" (Gjeneza 1:31) dhe kur ajo bëhet e papastër, e korruptuar dhe e vdekur, Perëndia e shpëton përsëri, duke i dhënë efektshmëri "krijimit të ri" në Krishtin, Birin e tij hyjnor dhe Zotin tonë, me anë të hirit të Shpirtit të Shenjtë (Galati-anët 6:15). Kjo gjë kremtohet në Epifani, veçanërisht në Bekimin e Madh të Ujit. Shenjtërimi i ujrave në këtë festë e vendos tërë botën - nëpërmjet "elementit të saj primar", i cili është uji - në perspektivën e krijimit, shenjtërimit e lavdërimit kozmik të Mbretërisë së Perëndisë në Krishtin dhe Shpirtin. Ky na tregon që njeriu dhe bota me të vërtetë ishin krijuar dhe shpëtuar, që të jenë "mbushur me tërë plotësinë e Perëndisë" (Efesianët 3:19), "plotësia e atij që mbush të gjitha në të gjitha" (Efesianët 1:23). Kjo na tregon se Krishti, në të cilin "banon trupërisht tërë plotësia e hyjnisë", është dhe do të jetë me të vërtetë "i gjithë dhe në të gjitha" (Kolosianët 2:9; 3:11). Kjo na tregon gjithashtu, se "qielli i ri dhe dheu i ri", të cilat Perëndia i ka premtuar me anë të profetëve dhe apostujve të Tij (Isaia 66:22; II Pietri 3:13; Zbulesa 21:1), janë me të vërtetë tashmë "me ne" në misterin e Krishtit dhe të Kishës së Tij.

Kështu, shenjtërimi dhe spërkatja me ujin e Epifanisë nuk është një ritual pagan. Por, është shprehja e faktit më qendror të vizionit të krishterë për njeriun, si dhe për jetën e botën e tij. Kjo është dëshmia liturgjike, që na tregon se vokacioni dhe destinimi i krijimit është, që të jetë i "mbushur me tërë plotësinë e Perëndisë" (Efesianët 3:19).


1. Në 6 Janar në shumë vende është zakon që Bekimi i Ujit të bëhet në det, lumë, liqen apo në ndonjë pellg uji. Kur nuk është mundësia, bekimi bëhet në Kishë.

[Albo]

Përhasja e Zotit në Tempull (Ipapandia)

Dyzetë ditë mbasi u lind, Ai u paraqit para Perëndisë në Tempullin e Jerusalemit, sikurse e kërkonte Ligji i Moisiut. Në atë kohë, edhe nëna e tij Maria bëri ritualin e pastrimit dhe ofroi flijimet, sikurse i kërkonte Ligji. Prandaj, dyzetë ditë mbas Krishtlindjes Kisha kremton, në 2 Shkurt, Përhasjen (ose Paraqitjen) e Zotit në Tempull.

Përhasja e Krishtit nga plaku Simeon dhe profetesha Ana (Lluka 2:22-36) është ngjarja kryesore e festës së Paraqitjes së Krishtit në Tempull. I ishte "zbuluar Simeonit me anë të Shpirtit të Shenjtë, se nuk do ta shikonte vdekjen përpara se të shikonte Zotin Krisht" (Lluka 2:26) dhe, i frymëzuar prej të njëjtit Shpirt, ai erdhi në Tempull, ku përhasi Mesian e porsalindur, e mori në krahët e tij dhe tha fjalët, që tani thuhen çdo ditë në Shërbesën Orthodhokse të Mbrëmjes:

Tani përlëshoje shërbëtorin tënd, o Zot, me paqe, simbas fjalës sate, se sytë e mi panë shpëtimin tënd, të cilin Ti e përgatite faqe gjithë popujve, dritë për ndriçimin e kombeve dhe për lavdi të popullit tënd Izrael (Lluka 2:29-32).

Në këtë kohë, Simeoni parashikoi gjithashtu, që Jisui do të jetë një "shenjë kundërshtimesh" dhe që ai do të shkaktojë "rënien dhe ngritjen e shumë vetëve në Izrael". Ai, gjithashtu parashikoi vuajtjet e Marisë për shkak të birit të saj (Lluka 22: 34-35). Ana, gjithashtu ishte e pranishme dhe duke falenderuar Perëndinë "ajo u fliste për këtë fëmijë të gjithë atyre, që prisnin shpërblimin në Jerusalem" (Lluka 2:38).

Në shërbesën e festës së Përhasjes së Zotit, theksohet fakti që Krishti, Biri dhe Fjala e Perëndisë, me anë të cilit u krijua bota, tani po mbahet si femijë në duart e Simeonit; i njëjti Bir i Perëndisë, Dhënësi i Ligjit, tani ai vetë po përmbush Ligjin, i mbajtur në krahë si një foshnje.

Prite atë, o Simeon, të cilin Moisiu në Malin e Sinait e pa në errësirë si Dhënësin e Ligjit. Prite atë si një foshnjë tani që po i bindet Ligjit. Sepse për të folën Ligji dhe Profetët, i mishëruar për ne dhe për të shpëtuar njerëzimin. Ejani ta adhurojmë atë!

Le të hapen sot dyert e qiejve, sepse Fjala e Përjetshme e Atit, pa e humbur hyjnishmërinë, u mishërua në kohë prej Virgjëreshës. Dhe si një foshnje dyzetë ditësh, ai sillet vullnetarisht nga nëna e tij në Tempull, sipas Ligjit. Dhe plaku Simeon e merr atë në krahët e tij dhe thërret: Tani përlëshoje me paqe shërbëtorin tënd, sepse sytë e mi panë shpëtimin Tënd, o Zot, që erdhe të shpëtosh njerëzimin - lavdi më Ty! (Vargje të Mbrëmësores së Festës).

Mbrëmësorja dhe Mëngjesorja e festës së Përhasjes së Zotit, janë të mbushura me himne të kësaj teme. Në Meshën Hyjnore vargjet nga kënga e Marisë formojnë paravargun dhe fjalët e Simeonit janë vargjet për Aliluiat. Këndimi i Ungjillit tregon Përhasjen (takimin), ndërsa këndimet prej Dhiatës së Vjetër në Mbrëmësoren, i referohen Ligjit të pastrimit në Levitikun, vizionit të Isaisë në Tempullin e Perëndisë së Tri-Shenjtë dhe dhuratës së fesë tek Egjiptianët, profetizuar nga Isaia, kur drita e Zotit do të jetë për të "ndriçuar Kombet" (Lluka 2:32).

Kremtimi i Përhasjes së Zotit, nga Kisha, nuk është thjesht një përkujtim historik. Të frymëzuar nga i njëjti Shpirt i Shenjtë, si Simeoni dhe të udhëhequr po nga i njëjti Shpirt në Kishën e Mesias, anëtarët e Kishës mund të pretendojnë "përhasjen" e tyre me Zotin dhe, gjithashtu mund të dëshmojnë, se edhe ata mund "të përlëshohen me paqe", meqenëse sytë e tyre panë shpëtimin e Perëndisë në personin e Krishtit.

Gëzohu o hirplotë, Hyjlindëse Virgjëreshë, se prej teje ka lindur Dielli i Drejtësisë, Krishti Perëndia ynë, që ndrit në errësirë. Gëzohu dhe ti, o plak i drejtë, që prite në krahët e tu Shpërblenjësin e shpirtrave tanë, i cili na dhuroi Ngjalljen të gjithëve (Përlëshorja).

Me lindjen Tënde, Ti shenjtoreve gjirin e Virgjëreshës dhe bekove duart e Simeonit, O Krisht Perëndia ynë. Tani Ti erdhe dhe na shpëtove me anë të dashurisë. Falu paqe të gjithë të krishterëve orthodhoksë, O i vetmi Njeridashës (Shkurtorja).

Eshtë zakon në shumë Kisha, që në këtë ditë të bekojnë qirinjtë.

[Albo]

Shpërfytyrimi

Shpërfytyrimi i Krishtit është një nga ngjarjet kryesore të rregjistruara në Ungjijtë. Menjëherë porsa Zoti ishte njohur nga apostujt e Tij si "Krishti(Mesia), Biri i Perëndisë së Gjallë" ai iu tregoi, atyre se «ai duhej të shkonte në Jeruzalem, të vuante shumë... se do të vritej dhe do te ngjallej të tretën ditë" (Matheu 16). Njoftimi, i afrimit të pësimit dhe vdekjes së Krishtit u prit me indinjatë nga nxënësit. Pastaj, mbasi, qortoi ata, Zoti mori Pietrin, Jakovin e Joanin dhe "u ngjit në një mal të lartë", sipas traditës Mali Tabor dhe atje "u shpërfytyrua përpara tyre".

...edhe faqja e tij ndriti posi dielli, edhe rrobat e tij u bënë të bardha posi drita. Dhe ja, iu shfaqën atyre Moisiu dhe Elia, të cilët bisedonin me të. Atëherë Pietri, duke marrë fjalën, i tha Jisuit: "Zot, është mirë që ne jemi këtu, nëse do, le të ngremë tri tenda: "një për ty, një për Moisiun dhe një për Elian. Ndersa ai fliste akoma, ja një re Plot dritë i mbuloi; dhe nga reja u dëgjua një zë që thoshte: "Ky është Biri im i dashur, ne të jam kënaqur: dëgjojeni!". Dhe nxenesit, sapo e dëgjuan këtë, ranë me fytyrë përdhe dhe i zuri një frikë e madhe. Por, Jisui u afrua, i preku dhe tha: "Ngrehuni dhe mos kini frikë!" Dhe ata kur ngritën sytë përpjetë nuk panë njeri, përvec Jisuit. Pastaj, kur po zbritnin nga mali, Jisui i porositi duke u thëne: "Mos i thoni askujt për këtë vegim derisa Biri i Njeriut te ngjallet nga të vdekurit." (Matheu 17:1-9; shih, gjithashtu Marku 9:1-9; Lluka 9:28-36; II Pietri 1:16-18).

Festa Judaike e Kasolleve (ose e të Vjelave) ishte një festë e banimit të Perëndisë me njerëzit dhe shpërfytyrimi i Krishtit zbulon se si ndodh ky bashkëbanim me anë të Mesias, Birit të Perëndisë në mish njerëzor. Nuk ka dyshim se Shperfytyrimi i Krishtit ndodhi gjatë kohës së Festës të Kasolleve dhe kremtimi i ngjarjes në Kishen e Krishterë, bëhet përmbushja në Dhiatën e Re e festës së Dhiatës së Vjetër, në një mënyrë te ngjashme me festat e Pashkëve dhe të Rushajeve.

Në Shpërfytyrimin, apostujt panë lavdinë e Perëndisë të pranishme në madheshti, në personin e Krishtit. Ata panë, që me të vërtetë në atë "tërë plotësia e Perëndisë pëlqeu të banoje" dhe që "në atë gjithë plotësia e hyjnisë banon trupërisht" (Kolosianët 1:19; 2:9). Ata e panë këtë para kryqëzimit, që të mund të njihnin se kush ishte ai që vuajti për ata dhe se çfarë ka përgatitur ai i cili është Perëndi, për ata që e duan atë. Këtë kremton Kisha në festën e Shpërfytyrimit.

Kur u shpërfytyrove në mal, o Krisht Perëndi, lavdinë tënde i tregove nxënësve në masën që ata mund ta mbanin. Le të ndriçojë mbi ne mëkatarët drita jote e perjetshme. Me ndërmjetimet e Hyjlindëses, O Jetëdhënës, lavdi më Ty (Përlëshorja).

Ne mal u shpërfytyrove, o Krisht Perëndi dhe nxënësit panë lavdinë tënde, aq sa ata mund ta shikonin dhe kështu kur do të shikonin në kryq, do e kuptonin që pësimi yt ishte i vullnetshëm dhe do të shpallnin në tërë botën, se Ti je me të vërtetë Shkëlqimi i Atit (Shkurtorja).

Përveç kuptimit themelor që ka ngjarja e Shpërfytyrimit, në kontekstin e jetës dhe misionit të Krishtit dhe të temës së lavdisë së Perëndisë, që u zbulua me tërë shkëlqimin hyjnor në faqen e Shpëtimtarit, prania e Moisiut dhe Elias ka gjithashtu, një rëndësi të madhe për kuptimin dhe kremtimin e festës. Shumë himne i referohen këtyre dy figurave udhëheqëse të Dhiatës së Vjetër. Gjithashtu, këndimet nga Dhiata e Vjetër në Mbrëmësoren flasin për shfaqjen e lavdisë së Perëndisë tek këta dy njerëz të shenjtë (Eksodi 24: 12-18; 33:11-34; I Mbretërit 19:3-16).

Moisiu dhe Elia, sipas vargjeve liturgjike, nuk janë vetëm figurat më të mëdha të Dhiatës së Vjetër, të cilët vijnë tani për të adhuruar Birin e Perëndisë në lavdi dhe nuk janë vetëm thjesht dy njerëz të shenjtë, të cilëve Perëndia iu ishte zbuluar në theofanitë parafigurative të Dhiatës së Vjetër të Izraelit. Këto dy figura qëndrojnë për vetë Dhiatën e Vjetër: Moisiu për Ligjin dhe Elia për Profetët. Dhe Krishti është përmbushja e Ligjit dhe e Profetëve(Matheu5:17).

Ata të dy qëndrojnë, gjithashtu, për të gjallët dhe për të vdekurit, sepse Moisiu vdiq dhe vendi i varrimit të tij njihet, ndërsa Elia u rrëmbye i gjallë në qiell, për t'u shfaqur përsëri, për të lajmëruar kohën e shpëtimit të Perëndisë në Krishtin Mesia. Kështu, në shfaqjen e Jisuit në malin e Shpërfytyrimit, Moisiu dhe Elia tregojnë, që Mesia Shpëtimtar është këtu dhe që ai është Biri i Perëndisë, për të cilin Ati vetë dëshmon, Zoti i gjithë krijimit, i Dhiatës së Vjetër dhe të Re, i të gjallëve dhe i të vdekurve. Shpërfytyrimi i Krishtit është në vetvete përmbushja e të gjitha theofanive dhe shfaqjeve të Perëndisë, përmbushje e bërë e përsosur dhe e plotë në personin e Krishtit. Shpërfytyrimi i Krishtit na zbulon destinimin përfundimtar të të gjithë njerëzve dhe të të gjithë krijimit - që do transformohet dhe lavdërohet nëpërmjet shkëlqimit madhështor të vetë Perëndisë.

Nuk ka dyshim që festa e Shpërfytyrimit të Krishtit i përkiste në fillim periudhës para Pashke të Kishës. Ndoshta kremtohej në një nga të Dielat e Kreshmës, sepse, përveç disa evidencave historike dhe faktit që sot Shën Grigor Pallamai, mësuesi i madh i Shpërfytyrimit të Krishtit, përkujtohet gjatë Kreshmës, ngjarja vetë është e lidhur me afrimin e vdekjes dhe Ngjalljes së Shpëtimtarit.

...Sepse kur do të shikonin në kryq, do e kuptonin që pësimi yt ishte i vullnetshëm... (Shkurtorja).

Sot, festa e Shpërfytyrimit kremtohet në 6 gusht, ndoshta për disa arsye historike. Megjithatë, kremtimi veror i festës, të çon vetë në temën e Shpërfytyrimit. Bekimi në këtë ditë i rrushit, si edhe i frutave dhe zarzavateve të tjera, është shenja me e bukur dhe më e përshtatshme e shpërfytyrimit final të të gjitha gjërave në Krishtin. Ai tregon lulëzimin dhe frutshmërinë përfundimtare të të gjithë krijimit në parajsën e Mbretërisë së jetës pambarim të Perëndisë, ku gjithçka do të transformohet nga lavdia e Zotit.